Library / Tipiṭaka / तिपिटक • Tipiṭaka / अपदानपाळि • Apadānapāḷi

    ३-६. उपालित्थेरअपदानं

    3-6. Upālittheraapadānaṃ

    ४४१.

    441.

    ‘‘नगरे हंसवतिया, सुजातो नाम ब्राह्मणो।

    ‘‘Nagare haṃsavatiyā, sujāto nāma brāhmaṇo;

    असीतिकोटिनिचयो, पहूतधनधञ्‍ञवा॥

    Asītikoṭinicayo, pahūtadhanadhaññavā.

    ४४२.

    442.

    ‘‘अज्झायको मन्तधरो, तिण्णं वेदान पारगू।

    ‘‘Ajjhāyako mantadharo, tiṇṇaṃ vedāna pāragū;

    लक्खणे इतिहासे च, सधम्मे पारमिं गतो॥

    Lakkhaṇe itihāse ca, sadhamme pāramiṃ gato.

    ४४३.

    443.

    ‘‘परिब्बाजा एकसिखा 1, गोतमा

    ‘‘Paribbājā ekasikhā 2, gotamā

    बुद्धसावका 3

    Buddhasāvakā 4.

    चरका तापसा चेव, चरन्ति महिया तदा॥

    Carakā tāpasā ceva, caranti mahiyā tadā.

    ४४४.

    444.

    ‘‘तेपि मं परिवारेन्ति, ब्राह्मणो विस्सुतो इति।

    ‘‘Tepi maṃ parivārenti, brāhmaṇo vissuto iti;

    बहुज्‍जनो मं पूजेति, नाहं पूजेमि किञ्‍चनं॥

    Bahujjano maṃ pūjeti, nāhaṃ pūjemi kiñcanaṃ.

    ४४५.

    445.

    ‘‘पूजारहं न पस्सामि, मानत्थद्धो अहं तदा।

    ‘‘Pūjārahaṃ na passāmi, mānatthaddho ahaṃ tadā;

    बुद्धोति वचनं नत्थि, ताव नुप्पज्‍जते जिनो॥

    Buddhoti vacanaṃ natthi, tāva nuppajjate jino.

    ४४६.

    446.

    ‘‘अच्‍चयेन अहोरत्तं, पदुमुत्तरनामको 5

    ‘‘Accayena ahorattaṃ, padumuttaranāmako 6;

    सब्बं तमं विनोदेत्वा, लोके उप्पज्‍जि चक्खुमा॥

    Sabbaṃ tamaṃ vinodetvā, loke uppajji cakkhumā.

    ४४७.

    447.

    ‘‘वित्थारिके बाहुजञ्‍ञे, पुथुभूते च सासने।

    ‘‘Vitthārike bāhujaññe, puthubhūte ca sāsane;

    उपागमि तदा बुद्धो, नगरं हंससव्हयं॥

    Upāgami tadā buddho, nagaraṃ haṃsasavhayaṃ.

    ४४८.

    448.

    ‘‘पितु अत्थाय सो बुद्धो, धम्मं देसेसि चक्खुमा।

    ‘‘Pitu atthāya so buddho, dhammaṃ desesi cakkhumā;

    तेन कालेन परिसा, समन्ता योजनं तदा॥

    Tena kālena parisā, samantā yojanaṃ tadā.

    ४४९.

    449.

    ‘‘सम्मतो मनुजानं सो, सुनन्दो नाम तापसो।

    ‘‘Sammato manujānaṃ so, sunando nāma tāpaso;

    यावता बुद्धपरिसा, पुप्फेहच्छादयी तदा॥

    Yāvatā buddhaparisā, pupphehacchādayī tadā.

    ४५०.

    450.

    ‘‘चतुसच्‍चं पकासेन्ते, सेट्ठे च 7 पुप्फमण्डपे।

    ‘‘Catusaccaṃ pakāsente, seṭṭhe ca 8 pupphamaṇḍape;

    कोटिसतसहस्सानं, धम्माभिसमयो अहु॥

    Koṭisatasahassānaṃ, dhammābhisamayo ahu.

    ४५१.

    451.

    ‘‘सत्तरत्तिन्दिवं बुद्धो, वस्सेत्वा धम्मवुट्ठियो।

    ‘‘Sattarattindivaṃ buddho, vassetvā dhammavuṭṭhiyo;

    अट्ठमे दिवसे पत्ते, सुनन्दं कित्तयी जिनो॥

    Aṭṭhame divase patte, sunandaṃ kittayī jino.

    ४५२.

    452.

    ‘‘देवलोके मनुस्से वा, संसरन्तो अयं भवे।

    ‘‘Devaloke manusse vā, saṃsaranto ayaṃ bhave;

    सब्बेसं पवरो हुत्वा, भवेसु संसरिस्सति॥

    Sabbesaṃ pavaro hutvā, bhavesu saṃsarissati.

    ४५३.

    453.

    ‘‘कप्पसतसहस्सम्हि , ओक्‍काककुलसम्भवो।

    ‘‘Kappasatasahassamhi , okkākakulasambhavo;

    गोतमो नाम गोत्तेन, सत्था लोके भविस्सति॥

    Gotamo nāma gottena, satthā loke bhavissati.

    ४५४.

    454.

    ‘‘तस्स धम्मेसु दायादो, ओरसो धम्मनिम्मितो।

    ‘‘Tassa dhammesu dāyādo, oraso dhammanimmito;

    मन्ताणिपुत्तो पुण्णोति, हेस्सति सत्थु सावको॥

    Mantāṇiputto puṇṇoti, hessati satthu sāvako.

    ४५५.

    455.

    ‘‘एवं कित्तयि सम्बुद्धो, सुनन्दं तापसं तदा।

    ‘‘Evaṃ kittayi sambuddho, sunandaṃ tāpasaṃ tadā;

    हासयन्तो जनं सब्बं, दस्सयन्तो सकं बलं॥

    Hāsayanto janaṃ sabbaṃ, dassayanto sakaṃ balaṃ.

    ४५६.

    456.

    ‘‘कतञ्‍जली नमस्सन्ति, सुनन्दं तापसं जना।

    ‘‘Katañjalī namassanti, sunandaṃ tāpasaṃ janā;

    बुद्धे कारं करित्वान, सोधेसि गतिमत्तनो॥

    Buddhe kāraṃ karitvāna, sodhesi gatimattano.

    ४५७.

    457.

    ‘‘तत्थ मे अहु सङ्कप्पो, सुत्वान मुनिनो वचं।

    ‘‘Tattha me ahu saṅkappo, sutvāna munino vacaṃ;

    अहम्पि कारं कस्सामि, यथा पस्सामि गोतमं॥

    Ahampi kāraṃ kassāmi, yathā passāmi gotamaṃ.

    ४५८.

    458.

    ‘‘एवाहं चिन्तयित्वान, किरियं चिन्तयिं मम।

    ‘‘Evāhaṃ cintayitvāna, kiriyaṃ cintayiṃ mama;

    क्याहं कम्मं आचरामि, पुञ्‍ञक्खेत्ते अनुत्तरे॥

    Kyāhaṃ kammaṃ ācarāmi, puññakkhette anuttare.

    ४५९.

    459.

    ‘‘अयञ्‍च पाठिको भिक्खु, सब्बपाठिस्स सासने।

    ‘‘Ayañca pāṭhiko bhikkhu, sabbapāṭhissa sāsane;

    विनये अग्गनिक्खित्तो, तं ठानं पत्थये अहं॥

    Vinaye agganikkhitto, taṃ ṭhānaṃ patthaye ahaṃ.

    ४६०.

    460.

    ‘‘इदं मे अमितं भोगं, अक्खोभं सागरूपमं।

    ‘‘Idaṃ me amitaṃ bhogaṃ, akkhobhaṃ sāgarūpamaṃ;

    तेन भोगेन बुद्धस्स, आरामं मापये अहं॥

    Tena bhogena buddhassa, ārāmaṃ māpaye ahaṃ.

    ४६१.

    461.

    ‘‘सोभनं नाम आरामं, नगरस्स पुरत्थतो।

    ‘‘Sobhanaṃ nāma ārāmaṃ, nagarassa puratthato;

    किणित्वा 9 सतसहस्सेन, सङ्घारामं अमापयिं॥

    Kiṇitvā 10 satasahassena, saṅghārāmaṃ amāpayiṃ.

    ४६२.

    462.

    ‘‘कूटागारे च पासादे, मण्डपे हम्मिये गुहा।

    ‘‘Kūṭāgāre ca pāsāde, maṇḍape hammiye guhā;

    चङ्कमे सुकते कत्वा, सङ्घारामं अमापयिं॥

    Caṅkame sukate katvā, saṅghārāmaṃ amāpayiṃ.

    ४६३.

    463.

    ‘‘जन्ताघरं अग्गिसालं, अथो उदकमाळकं।

    ‘‘Jantāgharaṃ aggisālaṃ, atho udakamāḷakaṃ;

    न्हानघरं मापयित्वा, भिक्खुसङ्घस्सदासहं॥

    Nhānagharaṃ māpayitvā, bhikkhusaṅghassadāsahaṃ.

    ४६४.

    464.

    ‘‘आसन्दियो पीठके च, परिभोगे च भाजने।

    ‘‘Āsandiyo pīṭhake ca, paribhoge ca bhājane;

    आरामिकञ्‍च भेसज्‍जं, सब्बमेतं अदासहं॥

    Ārāmikañca bhesajjaṃ, sabbametaṃ adāsahaṃ.

    ४६५.

    465.

    ‘‘आरक्खं पट्ठपेत्वान, पाकारं कारयिं दळ्हं।

    ‘‘Ārakkhaṃ paṭṭhapetvāna, pākāraṃ kārayiṃ daḷhaṃ;

    मा नं कोचि विहेठेसि, सन्तचित्तान तादिनं॥

    Mā naṃ koci viheṭhesi, santacittāna tādinaṃ.

    ४६६.

    466.

    ‘‘सतसहस्सेनावासं 11, सङ्घारामे अमापयिं।

    ‘‘Satasahassenāvāsaṃ 12, saṅghārāme amāpayiṃ;

    वेपुल्‍लं तं मापयित्वा 13, सम्बुद्धं उपनामयिं॥

    Vepullaṃ taṃ māpayitvā 14, sambuddhaṃ upanāmayiṃ.

    ४६७.

    467.

    ‘‘निट्ठापितो मयारामो, सम्पटिच्छ तुवं मुनि।

    ‘‘Niṭṭhāpito mayārāmo, sampaṭiccha tuvaṃ muni;

    निय्यादेस्सामि तं वीर 15, अधिवासेहि चक्खुम॥

    Niyyādessāmi taṃ vīra 16, adhivāsehi cakkhuma.

    ४६८.

    468.

    ‘‘पदुमुत्तरो लोकविदू, आहुतीनं पटिग्गहो।

    ‘‘Padumuttaro lokavidū, āhutīnaṃ paṭiggaho;

    मम सङ्कप्पमञ्‍ञाय, अधिवासेसि नायको॥

    Mama saṅkappamaññāya, adhivāsesi nāyako.

    ४६९.

    469.

    ‘‘अधिवासनमञ्‍ञाय, सब्बञ्‍ञुस्स महेसिनो।

    ‘‘Adhivāsanamaññāya, sabbaññussa mahesino;

    भोजनं पटियादेत्वा, कालमारोचयिं अहं॥

    Bhojanaṃ paṭiyādetvā, kālamārocayiṃ ahaṃ.

    ४७०.

    470.

    ‘‘आरोचितम्हि कालम्हि, पदुमुत्तरनायको।

    ‘‘Ārocitamhi kālamhi, padumuttaranāyako;

    खीणासवसहस्सेहि, आरामं मे उपागमि॥

    Khīṇāsavasahassehi, ārāmaṃ me upāgami.

    ४७१.

    471.

    ‘‘निसिन्‍नं कालमञ्‍ञाय, अन्‍नपानेन तप्पयिं।

    ‘‘Nisinnaṃ kālamaññāya, annapānena tappayiṃ;

    भुत्ताविं कालमञ्‍ञाय, इदं वचनमब्रविं॥

    Bhuttāviṃ kālamaññāya, idaṃ vacanamabraviṃ.

    ४७२.

    472.

    ‘‘कीतो सतसहस्सेन, तत्तकेनेव कारितो।

    ‘‘Kīto satasahassena, tattakeneva kārito;

    सोभनो नाम आरामो, सम्पटिच्छ तुवं मुनि॥

    Sobhano nāma ārāmo, sampaṭiccha tuvaṃ muni.

    ४७३.

    473.

    ‘‘इमिनारामदानेन , चेतनापणिधीहि च।

    ‘‘Iminārāmadānena , cetanāpaṇidhīhi ca;

    भवे निब्बत्तमानोहं, लभामि मम पत्थितं॥

    Bhave nibbattamānohaṃ, labhāmi mama patthitaṃ.

    ४७४.

    474.

    ‘‘पटिग्गहेत्वा सम्बुद्धो, सङ्घारामं सुमापितं।

    ‘‘Paṭiggahetvā sambuddho, saṅghārāmaṃ sumāpitaṃ;

    भिक्खुसङ्घे निसीदित्वा, इदं वचनमब्रवि॥

    Bhikkhusaṅghe nisīditvā, idaṃ vacanamabravi.

    ४७५.

    475.

    ‘‘यो सो बुद्धस्स पादासि, सङ्घारामं सुमापितं।

    ‘‘Yo so buddhassa pādāsi, saṅghārāmaṃ sumāpitaṃ;

    तमहं कित्तयिस्सामि, सुणाथ मम भासतो॥

    Tamahaṃ kittayissāmi, suṇātha mama bhāsato.

    ४७६.

    476.

    ‘‘हत्थी अस्सा रथा पत्ती, सेना च चतुरङ्गिनी।

    ‘‘Hatthī assā rathā pattī, senā ca caturaṅginī;

    परिवारेस्सन्तिमं निच्‍चं, सङ्घारामस्सिदं फलं॥

    Parivāressantimaṃ niccaṃ, saṅghārāmassidaṃ phalaṃ.

    ४७७.

    477.

    ‘‘सट्ठि तूरसहस्सानि 17, भेरियो समलङ्कता।

    ‘‘Saṭṭhi tūrasahassāni 18, bheriyo samalaṅkatā;

    परिवारेस्सन्तिमं निच्‍चं, सङ्घारामस्सिदं फलं॥

    Parivāressantimaṃ niccaṃ, saṅghārāmassidaṃ phalaṃ.

    ४७८.

    478.

    ‘‘छळसीतिसहस्सानि, नारियो समलङ्कता।

    ‘‘Chaḷasītisahassāni, nāriyo samalaṅkatā;

    विचित्तवत्थाभरणा, आमुत्तमणिकुण्डला॥

    Vicittavatthābharaṇā, āmuttamaṇikuṇḍalā.

    ४७९.

    479.

    ‘‘अळारपम्हा हसुला, सुसञ्‍ञा तनुमज्झिमा।

    ‘‘Aḷārapamhā hasulā, susaññā tanumajjhimā;

    परिवारेस्सन्तिमं निच्‍चं, सङ्घारामस्सिदं फलं॥

    Parivāressantimaṃ niccaṃ, saṅghārāmassidaṃ phalaṃ.

    ४८०.

    480.

    ‘‘तिंसकप्पसहस्सानि, देवलोके रमिस्सति।

    ‘‘Tiṃsakappasahassāni, devaloke ramissati;

    सहस्सक्खत्तुं देविन्दो, देवरज्‍जं करिस्सति॥

    Sahassakkhattuṃ devindo, devarajjaṃ karissati.

    ४८१.

    481.

    ‘‘देवराजेन पत्तब्बं, सब्बं पटिलभिस्सति।

    ‘‘Devarājena pattabbaṃ, sabbaṃ paṭilabhissati;

    अनूनभोगो हुत्वान, देवरज्‍जं करिस्सति॥

    Anūnabhogo hutvāna, devarajjaṃ karissati.

    ४८२.

    482.

    ‘‘सहस्सक्खत्तुं चक्‍कवत्ती, राजा रट्ठे भविस्सति।

    ‘‘Sahassakkhattuṃ cakkavattī, rājā raṭṭhe bhavissati;

    पथब्या रज्‍जं विपुलं, गणनातो असङ्खियं॥

    Pathabyā rajjaṃ vipulaṃ, gaṇanāto asaṅkhiyaṃ.

    ४८३.

    483.

    ‘‘कप्पसतसहस्सम्हि , ओक्‍काककुलसम्भवो।

    ‘‘Kappasatasahassamhi , okkākakulasambhavo;

    गोतमो नाम गोत्तेन, सत्था लोके भविस्सति॥

    Gotamo nāma gottena, satthā loke bhavissati.

    ४८४.

    484.

    ‘‘तस्स धम्मेसु दायादो, ओरसो धम्मनिम्मितो।

    ‘‘Tassa dhammesu dāyādo, oraso dhammanimmito;

    उपालि नाम नामेन, हेस्सति सत्थु सावको॥

    Upāli nāma nāmena, hessati satthu sāvako.

    ४८५.

    485.

    ‘‘विनये पारमिं पत्वा, ठानाठाने च कोविदो।

    ‘‘Vinaye pāramiṃ patvā, ṭhānāṭhāne ca kovido;

    जिनसासनं धारेन्तो, विहरिस्सतिनासवो॥

    Jinasāsanaṃ dhārento, viharissatināsavo.

    ४८६.

    486.

    ‘‘सब्बमेतं अभिञ्‍ञाय, गोतमो सक्यपुङ्गवो।

    ‘‘Sabbametaṃ abhiññāya, gotamo sakyapuṅgavo;

    भिक्खुसङ्घे निसीदित्वा, एतदग्गे ठपेस्सति॥

    Bhikkhusaṅghe nisīditvā, etadagge ṭhapessati.

    ४८७.

    487.

    ‘‘अपरिमेय्युपादाय, पत्थेमि तव सासनं।

    ‘‘Aparimeyyupādāya, patthemi tava sāsanaṃ;

    सो मे अत्थो अनुप्पत्तो, सब्बसंयोजनक्खयो॥

    So me attho anuppatto, sabbasaṃyojanakkhayo.

    ४८८.

    488.

    ‘‘यथा सूलावुतो पोसो, राजदण्डेन तज्‍जितो।

    ‘‘Yathā sūlāvuto poso, rājadaṇḍena tajjito;

    सूले सातं अविन्दन्तो, परिमुत्तिंव इच्छति॥

    Sūle sātaṃ avindanto, parimuttiṃva icchati.

    ४८९.

    489.

    ‘‘तथेवाहं महावीर, भवदण्डेन तज्‍जितो।

    ‘‘Tathevāhaṃ mahāvīra, bhavadaṇḍena tajjito;

    कम्मसूलावुतो सन्तो, पिपासावेदनट्टितो॥

    Kammasūlāvuto santo, pipāsāvedanaṭṭito.

    ४९०.

    490.

    ‘‘भवे सातं न विन्दामि, डय्हन्तो तीहि अग्गिभि।

    ‘‘Bhave sātaṃ na vindāmi, ḍayhanto tīhi aggibhi;

    परिमुत्तिं गवेसामि, यथापि राजदण्डितो॥

    Parimuttiṃ gavesāmi, yathāpi rājadaṇḍito.

    ४९१.

    491.

    ‘‘यथा विसादो पुरिसो, विसेन परिपीळितो।

    ‘‘Yathā visādo puriso, visena paripīḷito;

    अगदं सो गवेसेय्य, विसघातायुपालनं 19

    Agadaṃ so gaveseyya, visaghātāyupālanaṃ 20.

    ४९२.

    492.

    ‘‘गवेसमानो पस्सेय्य, अगदं विसघातकं।

    ‘‘Gavesamāno passeyya, agadaṃ visaghātakaṃ;

    तं पिवित्वा सुखी अस्स, विसम्हा परिमुत्तिया॥

    Taṃ pivitvā sukhī assa, visamhā parimuttiyā.

    ४९३.

    493.

    ‘‘तथेवाहं महावीर, यथा विसहतो नरो।

    ‘‘Tathevāhaṃ mahāvīra, yathā visahato naro;

    सम्पीळितो अविज्‍जाय, सद्धम्मागदमेसहं॥

    Sampīḷito avijjāya, saddhammāgadamesahaṃ.

    ४९४.

    494.

    ‘‘धम्मागदं गवेसन्तो, अद्दक्खिं सक्यसासनं।

    ‘‘Dhammāgadaṃ gavesanto, addakkhiṃ sakyasāsanaṃ;

    अग्गं सब्बोसधानं तं, सब्बसल्‍लविनोदनं॥

    Aggaṃ sabbosadhānaṃ taṃ, sabbasallavinodanaṃ.

    ४९५.

    495.

    ‘‘धम्मोसधं पिवित्वान, विसं सब्बं समूहनिं।

    ‘‘Dhammosadhaṃ pivitvāna, visaṃ sabbaṃ samūhaniṃ;

    अजरामरं सीतिभावं, निब्बानं फस्सयिं अहं॥

    Ajarāmaraṃ sītibhāvaṃ, nibbānaṃ phassayiṃ ahaṃ.

    ४९६.

    496.

    ‘‘यथा भूतट्टितो पोसो, भूतग्गाहेन पीळितो।

    ‘‘Yathā bhūtaṭṭito poso, bhūtaggāhena pīḷito;

    भूतवेज्‍जं गवेसेय्य, भूतस्मा परिमुत्तिया॥

    Bhūtavejjaṃ gaveseyya, bhūtasmā parimuttiyā.

    ४९७.

    497.

    ‘‘गवेसमानो पस्सेय्य, भूतविज्‍जासु कोविदं।

    ‘‘Gavesamāno passeyya, bhūtavijjāsu kovidaṃ;

    तस्स सो विहने भूतं, समूलञ्‍च विनासये॥

    Tassa so vihane bhūtaṃ, samūlañca vināsaye.

    ४९८.

    498.

    ‘‘तथेवाहं महावीर, तमग्गाहेन पीळितो।

    ‘‘Tathevāhaṃ mahāvīra, tamaggāhena pīḷito;

    ञाणालोकं गवेसामि, तमतो परिमुत्तिया॥

    Ñāṇālokaṃ gavesāmi, tamato parimuttiyā.

    ४९९.

    499.

    ‘‘अथद्दसं सक्यमुनिं, किलेसतमसोधनं।

    ‘‘Athaddasaṃ sakyamuniṃ, kilesatamasodhanaṃ;

    सो मे तमं विनोदेसि, भूतवेज्‍जोव भूतकं॥

    So me tamaṃ vinodesi, bhūtavejjova bhūtakaṃ.

    ५००.

    500.

    ‘‘संसारसोतं सञ्छिन्दिं, तण्हासोतं निवारयिं।

    ‘‘Saṃsārasotaṃ sañchindiṃ, taṇhāsotaṃ nivārayiṃ;

    भवं उग्घाटयिं सब्बं, भूतवेज्‍जोव मूलतो॥

    Bhavaṃ ugghāṭayiṃ sabbaṃ, bhūtavejjova mūlato.

    ५०१.

    501.

    ‘‘गरुळो यथा ओपतति, पन्‍नगं भक्खमत्तनो।

    ‘‘Garuḷo yathā opatati, pannagaṃ bhakkhamattano;

    समन्ता योजनसतं, विक्खोभेति महासरं॥

    Samantā yojanasataṃ, vikkhobheti mahāsaraṃ.

    ५०२.

    502.

    ‘‘पन्‍नगं सो गहेत्वान, अधोसीसं विहेठयं।

    ‘‘Pannagaṃ so gahetvāna, adhosīsaṃ viheṭhayaṃ;

    आदाय सो पक्‍कमति, येनकामं विहङ्गमो॥

    Ādāya so pakkamati, yenakāmaṃ vihaṅgamo.

    ५०३.

    503.

    ‘‘तथेवाहं महावीर, यथापि गरुळो बली।

    ‘‘Tathevāhaṃ mahāvīra, yathāpi garuḷo balī;

    असङ्खतं गवेसन्तो, दोसे विक्खालयिं अहं॥

    Asaṅkhataṃ gavesanto, dose vikkhālayiṃ ahaṃ.

    ५०४.

    504.

    ‘‘दिट्ठो अहं धम्मवरं, सन्तिपदमनुत्तरं।

    ‘‘Diṭṭho ahaṃ dhammavaraṃ, santipadamanuttaraṃ;

    आदाय विहरामेतं, गरुळो पन्‍नगं यथा॥

    Ādāya viharāmetaṃ, garuḷo pannagaṃ yathā.

    ५०५.

    505.

    ‘‘आसावती नाम लता, जाता चित्तलतावने।

    ‘‘Āsāvatī nāma latā, jātā cittalatāvane;

    तस्सा वस्ससहस्सेन, एकं निब्बत्तते फलं॥

    Tassā vassasahassena, ekaṃ nibbattate phalaṃ.

    ५०६.

    506.

    ‘‘तं देवा पयिरुपासन्ति, तावदूरफले सति।

    ‘‘Taṃ devā payirupāsanti, tāvadūraphale sati;

    देवानं सा पिया एवं, आसावती लतुत्तमा॥

    Devānaṃ sā piyā evaṃ, āsāvatī latuttamā.

    ५०७.

    507.

    ‘‘सतसहस्सुपादाय, ताहं परिचरे मुनि।

    ‘‘Satasahassupādāya, tāhaṃ paricare muni;

    सायं पातं नमस्सामि, देवा आसावतिं यथा॥

    Sāyaṃ pātaṃ namassāmi, devā āsāvatiṃ yathā.

    ५०८.

    508.

    ‘‘अवञ्झा पारिचरिया, अमोघा च नमस्सना।

    ‘‘Avañjhā pāricariyā, amoghā ca namassanā;

    दूरागतम्पि मं सन्तं, खणोयं न विराधयि॥

    Dūrāgatampi maṃ santaṃ, khaṇoyaṃ na virādhayi.

    ५०९.

    509.

    ‘‘पटिसन्धिं न पस्सामि, विचिनन्तो भवे अहं।

    ‘‘Paṭisandhiṃ na passāmi, vicinanto bhave ahaṃ;

    निरूपधि विप्पमुत्तो 21, उपसन्तो चरामहं॥

    Nirūpadhi vippamutto 22, upasanto carāmahaṃ.

    ५१०.

    510.

    ‘‘यथापि पदुमं नाम, सूरियरंसेन पुप्फति।

    ‘‘Yathāpi padumaṃ nāma, sūriyaraṃsena pupphati;

    तथेवाहं महावीर, बुद्धरंसेन पुप्फितो॥

    Tathevāhaṃ mahāvīra, buddharaṃsena pupphito.

    ५११.

    511.

    ‘‘यथा बलाकयोनिम्हि, न विज्‍जति पुमो 23 सदा।

    ‘‘Yathā balākayonimhi, na vijjati pumo 24 sadā;

    मेघेसु गज्‍जमानेसु, गब्भं गण्हन्ति ता सदा॥

    Meghesu gajjamānesu, gabbhaṃ gaṇhanti tā sadā.

    ५१२.

    512.

    ‘‘चिरम्पि गब्भं धारेन्ति, याव मेघो न गज्‍जति।

    ‘‘Cirampi gabbhaṃ dhārenti, yāva megho na gajjati;

    भारतो परिमुच्‍चन्ति, यदा मेघो पवस्सति॥

    Bhārato parimuccanti, yadā megho pavassati.

    ५१३.

    513.

    ‘‘पदुमुत्तरबुद्धस्स , धम्ममेघेन गज्‍जतो।

    ‘‘Padumuttarabuddhassa , dhammameghena gajjato;

    सद्देन धम्ममेघस्स, धम्मगब्भं अगण्हहं॥

    Saddena dhammameghassa, dhammagabbhaṃ agaṇhahaṃ.

    ५१४.

    514.

    सतसहस्सुपादाय, पुञ्‍ञगब्भं धरेमहं।

    Satasahassupādāya, puññagabbhaṃ dharemahaṃ;

    नप्पमुच्‍चामि भारतो, धम्ममेघो न गज्‍जति॥

    Nappamuccāmi bhārato, dhammamegho na gajjati.

    ५१५.

    515.

    ‘‘यदा तुवं सक्यमुनि, रम्मे कपिलवत्थवे।

    ‘‘Yadā tuvaṃ sakyamuni, ramme kapilavatthave;

    गज्‍जसि धम्ममेघेन, भारतो परिमुच्‍चहं॥

    Gajjasi dhammameghena, bhārato parimuccahaṃ.

    ५१६.

    516.

    ‘‘सुञ्‍ञतं अनिमित्तञ्‍च, तथाप्पणिहितम्पि च।

    ‘‘Suññataṃ animittañca, tathāppaṇihitampi ca;

    चतुरो च फले सब्बे, धम्मेवं विजनयिं 25 अहं॥

    Caturo ca phale sabbe, dhammevaṃ vijanayiṃ 26 ahaṃ.

    दुतियभाणवारं।

    Dutiyabhāṇavāraṃ.

    ५१७.

    517.

    ‘‘अपरिमेय्युपादाय, पत्थेमि तव सासनं।

    ‘‘Aparimeyyupādāya, patthemi tava sāsanaṃ;

    सो मे अत्थो अनुप्पत्तो, सन्तिपदमनुत्तरं॥

    So me attho anuppatto, santipadamanuttaraṃ.

    ५१८.

    518.

    ‘‘विनये पारमिं पत्तो, यथापि पाठिको इसि।

    ‘‘Vinaye pāramiṃ patto, yathāpi pāṭhiko isi;

    न मे समसमो अत्थि, धारेमि सासनं अहं॥

    Na me samasamo atthi, dhāremi sāsanaṃ ahaṃ.

    ५१९.

    519.

    ‘‘विनये खन्धके चापि, तिकच्छेदे च पञ्‍चके 27

    ‘‘Vinaye khandhake cāpi, tikacchede ca pañcake 28;

    एत्थ मे विमति नत्थि, अक्खरे ब्यञ्‍जनेपि वा॥

    Ettha me vimati natthi, akkhare byañjanepi vā.

    ५२०.

    520.

    ‘‘निग्गहे पटिकम्मे च, ठानाठाने च कोविदो।

    ‘‘Niggahe paṭikamme ca, ṭhānāṭhāne ca kovido;

    ओसारणे वुट्ठापने, सब्बत्थ पारमिं गतो॥

    Osāraṇe vuṭṭhāpane, sabbattha pāramiṃ gato.

    ५२१.

    521.

    ‘‘विनये खन्धके वापि, निक्खिपित्वा पदं अहं।

    ‘‘Vinaye khandhake vāpi, nikkhipitvā padaṃ ahaṃ;

    उभतो विनिवेठेत्वा, रसतो ओसरेय्यहं॥

    Ubhato viniveṭhetvā, rasato osareyyahaṃ.

    ५२२.

    522.

    ‘‘निरुत्तिया सुकुसलो, अत्थानत्थे च कोविदो।

    ‘‘Niruttiyā sukusalo, atthānatthe ca kovido;

    अनञ्‍ञातं मया नत्थि, एकग्गो सत्थु सासने॥

    Anaññātaṃ mayā natthi, ekaggo satthu sāsane.

    ५२३.

    523.

    ‘‘रूपदक्खो 29 अहं अज्‍ज, सक्यपुत्तस्स सासने।

    ‘‘Rūpadakkho 30 ahaṃ ajja, sakyaputtassa sāsane;

    कङ्खं सब्बं विनोदेमि, छिन्दामि सब्बसंसयं॥

    Kaṅkhaṃ sabbaṃ vinodemi, chindāmi sabbasaṃsayaṃ.

    ५२४.

    524.

    ‘‘पदं अनुपदञ्‍चापि, अक्खरञ्‍चापि ब्यञ्‍जनं।

    ‘‘Padaṃ anupadañcāpi, akkharañcāpi byañjanaṃ;

    निदाने परियोसाने, सब्बत्थ कोविदो अहं॥

    Nidāne pariyosāne, sabbattha kovido ahaṃ.

    ५२५.

    525.

    ‘‘यथापि राजा बलवा, निग्गण्हित्वा परन्तपे।

    ‘‘Yathāpi rājā balavā, niggaṇhitvā parantape;

    विजिनित्वान सङ्गामं, नगरं तत्थ मापये॥

    Vijinitvāna saṅgāmaṃ, nagaraṃ tattha māpaye.

    ५२६.

    526.

    ‘‘पाकारं परिखञ्‍चापि, एसिकं द्वारकोट्ठकं।

    ‘‘Pākāraṃ parikhañcāpi, esikaṃ dvārakoṭṭhakaṃ;

    अट्टालके च विविधे, कारये नगरे बहू॥

    Aṭṭālake ca vividhe, kāraye nagare bahū.

    ५२७.

    527.

    ‘‘सिङ्घाटकं चच्‍चरञ्‍च, सुविभत्तन्तरापणं।

    ‘‘Siṅghāṭakaṃ caccarañca, suvibhattantarāpaṇaṃ;

    कारयेय्य सभं तत्थ, अत्थानत्थविनिच्छयं॥

    Kārayeyya sabhaṃ tattha, atthānatthavinicchayaṃ.

    ५२८.

    528.

    ‘‘निग्घातत्थं अमित्तानं, छिद्दाछिद्दञ्‍च जानितुं।

    ‘‘Nigghātatthaṃ amittānaṃ, chiddāchiddañca jānituṃ;

    बलकायस्स रक्खाय, सेनापच्‍चं ठपेति 31 सो॥

    Balakāyassa rakkhāya, senāpaccaṃ ṭhapeti 32 so.

    ५२९.

    529.

    ‘‘आरक्खत्थाय भण्डस्स, निधानकुसलं नरं।

    ‘‘Ārakkhatthāya bhaṇḍassa, nidhānakusalaṃ naraṃ;

    मा मे भण्डं विनस्सीति, भण्डरक्खं ठपेति सो॥

    Mā me bhaṇḍaṃ vinassīti, bhaṇḍarakkhaṃ ṭhapeti so.

    ५३०.

    530.

    ‘‘ममत्तो 33

    ‘‘Mamatto 34

    होति यो रञ्‍ञो, वुद्धिं यस्स च इच्छति।

    Hoti yo rañño, vuddhiṃ yassa ca icchati.

    तस्साधिकरणं देति, मित्तस्स पटिपज्‍जितुं॥

    Tassādhikaraṇaṃ deti, mittassa paṭipajjituṃ.

    ५३१.

    531.

    ‘‘उप्पातेसु निमित्तेसु, लक्खणेसु च कोविदं।

    ‘‘Uppātesu nimittesu, lakkhaṇesu ca kovidaṃ;

    अज्झायकं मन्तधरं, पोरोहिच्‍चे ठपेति सो॥

    Ajjhāyakaṃ mantadharaṃ, porohicce ṭhapeti so.

    ५३२.

    532.

    ‘‘एतेहङ्गेहि सम्पन्‍नो, खत्तियोति पवुच्‍चति।

    ‘‘Etehaṅgehi sampanno, khattiyoti pavuccati;

    सदा रक्खन्ति राजानं, चक्‍कवाकोव दुक्खितं॥

    Sadā rakkhanti rājānaṃ, cakkavākova dukkhitaṃ.

    ५३३.

    533.

    ‘‘तथेव त्वं महावीर, हतामित्तोव खत्तियो।

    ‘‘Tatheva tvaṃ mahāvīra, hatāmittova khattiyo;

    सदेवकस्स लोकस्स, धम्मराजाति वुच्‍चति॥

    Sadevakassa lokassa, dhammarājāti vuccati.

    ५३४.

    534.

    ‘‘तित्थिये निहनित्वान 35, मारञ्‍चापि ससेनकं।

    ‘‘Titthiye nihanitvāna 36, mārañcāpi sasenakaṃ;

    तमन्धकारं विधमित्वा, धम्मनगरं अमापयि॥

    Tamandhakāraṃ vidhamitvā, dhammanagaraṃ amāpayi.

    ५३५.

    535.

    ‘‘सीलं पाकारकं तत्थ, ञाणं ते द्वारकोट्ठकं।

    ‘‘Sīlaṃ pākārakaṃ tattha, ñāṇaṃ te dvārakoṭṭhakaṃ;

    सद्धा ते एसिका वीर, द्वारपालो च संवरो॥

    Saddhā te esikā vīra, dvārapālo ca saṃvaro.

    ५३६.

    536.

    ‘‘सतिपट्ठानमट्टालं, पञ्‍ञा ते चच्‍चरं मुने।

    ‘‘Satipaṭṭhānamaṭṭālaṃ, paññā te caccaraṃ mune;

    इद्धिपादञ्‍च सिङ्घाटं, धम्मवीथि सुमापिता॥

    Iddhipādañca siṅghāṭaṃ, dhammavīthi sumāpitā.

    ५३७.

    537.

    ‘‘सुत्तन्तं अभिधम्मञ्‍च, विनयञ्‍चापि केवलं।

    ‘‘Suttantaṃ abhidhammañca, vinayañcāpi kevalaṃ;

    नवङ्गं बुद्धवचनं, एसा धम्मसभा तव॥

    Navaṅgaṃ buddhavacanaṃ, esā dhammasabhā tava.

    ५३८.

    538.

    ‘‘सुञ्‍ञतं अनिमित्तञ्‍च, विहारञ्‍चप्पणीहितं।

    ‘‘Suññataṃ animittañca, vihārañcappaṇīhitaṃ;

    आनेञ्‍जञ्‍च निरोधो च, एसा धम्मकुटी तव॥

    Āneñjañca nirodho ca, esā dhammakuṭī tava.

    ५३९.

    539.

    ‘‘पञ्‍ञाय अग्गो निक्खित्तो 37, पटिभाने च कोविदो।

    ‘‘Paññāya aggo nikkhitto 38, paṭibhāne ca kovido;

    सारिपुत्तोति नामेन, धम्मसेनापती तव॥

    Sāriputtoti nāmena, dhammasenāpatī tava.

    ५४०.

    540.

    ‘‘चुतूपपातकुसलो, इद्धिया पारमिं गतो।

    ‘‘Cutūpapātakusalo, iddhiyā pāramiṃ gato;

    कोलितो नाम नामेन, पोरोहिच्‍चो तवं मुने॥

    Kolito nāma nāmena, porohicco tavaṃ mune.

    ५४१.

    541.

    ‘‘पोराणकवंसधरो, उग्गतेजो दुरासदो।

    ‘‘Porāṇakavaṃsadharo, uggatejo durāsado;

    धुतवादीगुणेनग्गो, अक्खदस्सो तवं मुने॥

    Dhutavādīguṇenaggo, akkhadasso tavaṃ mune.

    ५४२.

    542.

    ‘‘बहुस्सुतो धम्मधरो, सब्बपाठी च सासने।

    ‘‘Bahussuto dhammadharo, sabbapāṭhī ca sāsane;

    आनन्दो नाम नामेन, धम्मारक्खो 39 तवं मुने॥

    Ānando nāma nāmena, dhammārakkho 40 tavaṃ mune.

    ५४३.

    543.

    ‘‘एते सब्बे अतिक्‍कम्म, पमेसि भगवा ममं।

    ‘‘Ete sabbe atikkamma, pamesi bhagavā mamaṃ;

    विनिच्छयं मे पादासि, विनये विञ्‍ञुदेसितं॥

    Vinicchayaṃ me pādāsi, vinaye viññudesitaṃ.

    ५४४.

    544.

    ‘‘यो कोचि विनये पञ्हं, पुच्छति बुद्धसावको।

    ‘‘Yo koci vinaye pañhaṃ, pucchati buddhasāvako;

    तत्थ मे चिन्तना नत्थि, तञ्‍ञेवत्थं कथेमहं॥

    Tattha me cintanā natthi, taññevatthaṃ kathemahaṃ.

    ५४५.

    545.

    ‘‘यावता बुद्धखेत्तम्हि, ठपेत्वा तं महामुनि।

    ‘‘Yāvatā buddhakhettamhi, ṭhapetvā taṃ mahāmuni;

    विनये मादिसो नत्थि, कुतो भिय्यो भविस्सति॥

    Vinaye mādiso natthi, kuto bhiyyo bhavissati.

    ५४६.

    546.

    ‘‘भिक्खुसङ्घे निसीदित्वा, एवं गज्‍जति गोतमो।

    ‘‘Bhikkhusaṅghe nisīditvā, evaṃ gajjati gotamo;

    उपालिस्स समो नत्थि, विनये खन्धकेसु च॥

    Upālissa samo natthi, vinaye khandhakesu ca.

    ५४७.

    547.

    ‘‘यावता बुद्धभणितं, नवङ्गं सत्थुसासनं।

    ‘‘Yāvatā buddhabhaṇitaṃ, navaṅgaṃ satthusāsanaṃ;

    विनयोगधं तं 41 सब्बं,

    Vinayogadhaṃ taṃ 42 sabbaṃ,

    विनयमूलपस्सिनो 43

    Vinayamūlapassino 44.

    ५४८.

    548.

    ‘‘मम कम्मं सरित्वान, गोतमो सक्यपुङ्गवो।

    ‘‘Mama kammaṃ saritvāna, gotamo sakyapuṅgavo;

    भिक्खुसङ्घे निसीदित्वा, एतदग्गे ठपेसि मं॥

    Bhikkhusaṅghe nisīditvā, etadagge ṭhapesi maṃ.

    ५४९.

    549.

    ‘‘सतसहस्सुपादाय, इमं ठानं अपत्थयिं।

    ‘‘Satasahassupādāya, imaṃ ṭhānaṃ apatthayiṃ;

    सो मे अत्थो अनुप्पत्तो, विनये पारमिं गतो॥

    So me attho anuppatto, vinaye pāramiṃ gato.

    ५५०.

    550.

    ‘‘सक्यानं नन्दिजननो, कप्पको आसहं पुरे।

    ‘‘Sakyānaṃ nandijanano, kappako āsahaṃ pure;

    विजहित्वान तं जातिं, पुत्तो जातो महेसिनो॥

    Vijahitvāna taṃ jātiṃ, putto jāto mahesino.

    ५५१.

    551.

    ‘‘इतो दुतियके कप्पे, अञ्‍जसो नाम खत्तियो।

    ‘‘Ito dutiyake kappe, añjaso nāma khattiyo;

    अनन्ततेजो अमितयसो, भूमिपालो महद्धनो॥

    Anantatejo amitayaso, bhūmipālo mahaddhano.

    ५५२.

    552.

    ‘‘तस्स रञ्‍ञो अहं पुत्तो, चन्दनो नाम खत्तियो।

    ‘‘Tassa rañño ahaṃ putto, candano nāma khattiyo;

    जातिमदेनुपत्थद्धो, यसभोगमदेन च॥

    Jātimadenupatthaddho, yasabhogamadena ca.

    ५५३.

    553.

    ‘‘नागसतसहस्सानि, सब्बालङ्कारभूसिता।

    ‘‘Nāgasatasahassāni, sabbālaṅkārabhūsitā;

    तिधापभिन्‍ना मातङ्गा, परिवारेन्ति मं सदा॥

    Tidhāpabhinnā mātaṅgā, parivārenti maṃ sadā.

    ५५४.

    554.

    ‘‘सबलेहि परेतोहं, उय्यानं गन्तुकामको।

    ‘‘Sabalehi paretohaṃ, uyyānaṃ gantukāmako;

    आरुय्ह सिरिकं नागं, नगरा निक्खमिं तदा॥

    Āruyha sirikaṃ nāgaṃ, nagarā nikkhamiṃ tadā.

    ५५५.

    555.

    ‘‘चरणेन च सम्पन्‍नो, गुत्तद्वारो सुसंवुतो।

    ‘‘Caraṇena ca sampanno, guttadvāro susaṃvuto;

    देवलो नाम सम्बुद्धो, आगच्छि पुरतो मम॥

    Devalo nāma sambuddho, āgacchi purato mama.

    ५५६.

    556.

    ‘‘पेसेत्वा सिरिकं नागं, बुद्धं आसादयिं तदा।

    ‘‘Pesetvā sirikaṃ nāgaṃ, buddhaṃ āsādayiṃ tadā;

    ततो सञ्‍जातकोपो सो 45, नागो नुद्धरते पदं॥

    Tato sañjātakopo so 46, nāgo nuddharate padaṃ.

    ५५७.

    557.

    ‘‘नागं रुण्णमनं 47 दिस्वा, बुद्धे कोधं अकासहं।

    ‘‘Nāgaṃ ruṇṇamanaṃ 48 disvā, buddhe kodhaṃ akāsahaṃ;

    विहेसयित्वा सम्बुद्धं, उय्यानं अगमासहं॥

    Vihesayitvā sambuddhaṃ, uyyānaṃ agamāsahaṃ.

    ५५८.

    558.

    ‘‘सातं तत्थ न विन्दामि, सिरो पज्‍जलितो यथा।

    ‘‘Sātaṃ tattha na vindāmi, siro pajjalito yathā;

    परिळाहेन डय्हामि, मच्छोव बळिसादको॥

    Pariḷāhena ḍayhāmi, macchova baḷisādako.

    ५५९.

    559.

    ‘‘ससागरन्ता पथवी, आदित्ता विय होति मे।

    ‘‘Sasāgarantā pathavī, ādittā viya hoti me;

    पितु सन्तिकुपागम्म, इदं वचनमब्रविं॥

    Pitu santikupāgamma, idaṃ vacanamabraviṃ.

    ५६०.

    560.

    ‘‘आसीविसंव कुपितं, अग्गिक्खन्धंव आगतं।

    ‘‘Āsīvisaṃva kupitaṃ, aggikkhandhaṃva āgataṃ;

    मत्तंव कुञ्‍जरं दन्तिं, यं सयम्भुमसादयिं॥

    Mattaṃva kuñjaraṃ dantiṃ, yaṃ sayambhumasādayiṃ.

    ५६१.

    561.

    ‘‘आसादितो मया बुद्धो, घोरो उग्गतपो जिनो।

    ‘‘Āsādito mayā buddho, ghoro uggatapo jino;

    पुरा सब्बे विनस्साम, खमापेस्साम तं मुनिं॥

    Purā sabbe vinassāma, khamāpessāma taṃ muniṃ.

    ५६२.

    562.

    ‘‘नो चे तं निज्झापेस्साम, अत्तदन्तं समाहितं।

    ‘‘No ce taṃ nijjhāpessāma, attadantaṃ samāhitaṃ;

    ओरेन सत्तदिवसा, रट्ठं मे विधमिस्सति॥

    Orena sattadivasā, raṭṭhaṃ me vidhamissati.

    ५६३.

    563.

    ‘‘सुमेखलो कोसियो च, सिग्गवो चापि सत्तको 49

    ‘‘Sumekhalo kosiyo ca, siggavo cāpi sattako 50;

    आसादयित्वा इसयो, दुग्गता ते सरट्ठका॥

    Āsādayitvā isayo, duggatā te saraṭṭhakā.

    ५६४.

    564.

    ‘‘यदा कुप्पन्ति इसयो, सञ्‍ञता ब्रह्मचारिनो।

    ‘‘Yadā kuppanti isayo, saññatā brahmacārino;

    सदेवकं विनासेन्ति, ससागरं सपब्बतं॥

    Sadevakaṃ vināsenti, sasāgaraṃ sapabbataṃ.

    ५६५.

    565.

    ‘‘तियोजनसहस्सम्हि, पुरिसे सन्‍निपातयिं।

    ‘‘Tiyojanasahassamhi, purise sannipātayiṃ;

    अच्‍चयं देसनत्थाय, सयम्भुं उपसङ्कमिं॥

    Accayaṃ desanatthāya, sayambhuṃ upasaṅkamiṃ.

    ५६६.

    566.

    ‘‘अल्‍लवत्था अल्‍लसिरा, सब्बेव पञ्‍जलीकता।

    ‘‘Allavatthā allasirā, sabbeva pañjalīkatā;

    बुद्धस्स पादे निपतित्वा, इदं वचनमब्रवुं 51

    Buddhassa pāde nipatitvā, idaṃ vacanamabravuṃ 52.

    ५६७.

    567.

    ‘‘खमस्सु त्वं महावीर, अभियाचति तं जनो।

    ‘‘Khamassu tvaṃ mahāvīra, abhiyācati taṃ jano;

    परिळाहं विनोदेहि, मा नो रट्ठं विनासय॥

    Pariḷāhaṃ vinodehi, mā no raṭṭhaṃ vināsaya.

    ५६८.

    568.

    ‘‘सदेवमानुसा सब्बे, सदानवा सरक्खसा।

    ‘‘Sadevamānusā sabbe, sadānavā sarakkhasā;

    अयोमयेन कुटेन, सिरं भिन्देय्यु मे सदा॥

    Ayomayena kuṭena, siraṃ bhindeyyu me sadā.

    ५६९.

    569.

    ‘‘दके 53 अग्गि न सण्ठाति, बीजं सेले न रूहति।

    ‘‘Dake 54 aggi na saṇṭhāti, bījaṃ sele na rūhati;

    अगदे किमि न सण्ठाति, कोपो बुद्धे न जायति॥

    Agade kimi na saṇṭhāti, kopo buddhe na jāyati.

    ५७०.

    570.

    ‘‘यथा च भूमि अचला, अप्पमेय्यो च सागरो।

    ‘‘Yathā ca bhūmi acalā, appameyyo ca sāgaro;

    अनन्तको च आकासो, एवं बुद्धा अखोभिया॥

    Anantako ca ākāso, evaṃ buddhā akhobhiyā.

    ५७१.

    571.

    ‘‘सदा खन्ता महावीरा, खमिता च तपस्सिनो।

    ‘‘Sadā khantā mahāvīrā, khamitā ca tapassino;

    खन्तानं खमितानञ्‍च, गमनं तं 55 न विज्‍जति॥

    Khantānaṃ khamitānañca, gamanaṃ taṃ 56 na vijjati.

    ५७२.

    572.

    ‘‘इदं वत्वान सम्बुद्धो, परिळाहं विनोदयं।

    ‘‘Idaṃ vatvāna sambuddho, pariḷāhaṃ vinodayaṃ;

    महाजनस्स पुरतो, नभं अब्भुग्गमि तदा॥

    Mahājanassa purato, nabhaṃ abbhuggami tadā.

    ५७३.

    573.

    ‘‘तेन कम्मेनहं वीर, हीनत्तं अज्झुपागतो।

    ‘‘Tena kammenahaṃ vīra, hīnattaṃ ajjhupāgato;

    समतिक्‍कम्म तं जातिं, पाविसिं अभयं पुरं॥

    Samatikkamma taṃ jātiṃ, pāvisiṃ abhayaṃ puraṃ.

    ५७४.

    574.

    ‘‘तदापि मं महावीर, डय्हमानं सुसण्ठितं।

    ‘‘Tadāpi maṃ mahāvīra, ḍayhamānaṃ susaṇṭhitaṃ;

    परिळाहं विनोदेसि, सयम्भुञ्‍च खमापयिं॥

    Pariḷāhaṃ vinodesi, sayambhuñca khamāpayiṃ.

    ५७५.

    575.

    ‘‘अज्‍जापि मं महावीर, डय्हमानं तिहग्गिभि।

    ‘‘Ajjāpi maṃ mahāvīra, ḍayhamānaṃ tihaggibhi;

    निब्बापेसि तयो अग्गी, सीतिभावञ्‍च पापयिं 57

    Nibbāpesi tayo aggī, sītibhāvañca pāpayiṃ 58.

    ५७६.

    576.

    येसं सोतावधानत्थि, सुणाथ मम भासतो।

    Yesaṃ sotāvadhānatthi, suṇātha mama bhāsato;

    अत्थं तुम्हं पवक्खामि, यथा दिट्ठं पदं मम॥

    Atthaṃ tumhaṃ pavakkhāmi, yathā diṭṭhaṃ padaṃ mama.

    ५७७.

    577.

    ‘‘सयम्भुं तं विमानेत्वा, सन्तचित्तं समाहितं।

    ‘‘Sayambhuṃ taṃ vimānetvā, santacittaṃ samāhitaṃ;

    तेन कम्मेनहं अज्‍ज, जातोम्हि नीचयोनियं॥

    Tena kammenahaṃ ajja, jātomhi nīcayoniyaṃ.

    ५७८.

    578.

    ‘‘मा वो खणं विराधेथ, खणातीता हि सोचरे।

    ‘‘Mā vo khaṇaṃ virādhetha, khaṇātītā hi socare;

    सदत्थे वायमेय्याथ, खणो वो पटिपादितो॥

    Sadatthe vāyameyyātha, khaṇo vo paṭipādito.

    ५७९.

    579.

    ‘‘एकच्‍चानञ्‍च वमनं, एकच्‍चानं विरेचनं।

    ‘‘Ekaccānañca vamanaṃ, ekaccānaṃ virecanaṃ;

    विसं हलाहलं एके, एकच्‍चानञ्‍च ओसधं॥

    Visaṃ halāhalaṃ eke, ekaccānañca osadhaṃ.

    ५८०.

    580.

    ‘‘वमनं पटिपन्‍नानं, फलट्ठानं विरेचनं।

    ‘‘Vamanaṃ paṭipannānaṃ, phalaṭṭhānaṃ virecanaṃ;

    ओसधं फललाभीनं, पुञ्‍ञक्खेत्तं गवेसिनं॥

    Osadhaṃ phalalābhīnaṃ, puññakkhettaṃ gavesinaṃ.

    ५८१.

    581.

    ‘‘सासनेन विरुद्धानं, विसं हलाहलं यथा।

    ‘‘Sāsanena viruddhānaṃ, visaṃ halāhalaṃ yathā;

    आसीविसो दिट्ठविसो 59, एवं झापेति तं नरं॥

    Āsīviso diṭṭhaviso 60, evaṃ jhāpeti taṃ naraṃ.

    ५८२.

    582.

    ‘‘सकिं पीतं हलाहलं, उपरुन्धति जीवितं।

    ‘‘Sakiṃ pītaṃ halāhalaṃ, uparundhati jīvitaṃ;

    सासनेन विरुज्झित्वा, कप्पकोटिम्हि डय्हति॥

    Sāsanena virujjhitvā, kappakoṭimhi ḍayhati.

    ५८३.

    583.

    ‘‘खन्तिया अविहिंसाय, मेत्तचित्तवताय च।

    ‘‘Khantiyā avihiṃsāya, mettacittavatāya ca;

    सदेवकं सो तारति, तस्मा ते अविराधिया 61

    Sadevakaṃ so tārati, tasmā te avirādhiyā 62.

    ५८४.

    584.

    ‘‘लाभालाभे न सज्‍जन्ति, सम्माननविमानने।

    ‘‘Lābhālābhe na sajjanti, sammānanavimānane;

    पथवीसदिसा बुद्धा, तस्मा ते न विराधिया 63

    Pathavīsadisā buddhā, tasmā te na virādhiyā 64.

    ५८५.

    585.

    ‘‘देवदत्ते च वधके, चोरे अङ्गुलिमालके।

    ‘‘Devadatte ca vadhake, core aṅgulimālake;

    राहुले धनपाले च, सब्बेसं समको मुनि॥

    Rāhule dhanapāle ca, sabbesaṃ samako muni.

    ५८६.

    586.

    ‘‘एतेसं पटिघो नत्थि, रागोमेसं न विज्‍जति।

    ‘‘Etesaṃ paṭigho natthi, rāgomesaṃ na vijjati;

    सब्बेसं समको बुद्धो, वधकस्सोरसस्स च॥

    Sabbesaṃ samako buddho, vadhakassorasassa ca.

    ५८७.

    587.

    ‘‘पन्थे दिस्वान कासावं, छड्डितं मीळ्हमक्खितं।

    ‘‘Panthe disvāna kāsāvaṃ, chaḍḍitaṃ mīḷhamakkhitaṃ;

    सिरस्मिं अञ्‍जलिं कत्वा, वन्दितब्बं इसिद्धजं॥

    Sirasmiṃ añjaliṃ katvā, vanditabbaṃ isiddhajaṃ.

    ५८८.

    588.

    ‘‘अब्भतीता च ये बुद्धा, वत्तमाना अनागता।

    ‘‘Abbhatītā ca ye buddhā, vattamānā anāgatā;

    धजेनानेन सुज्झन्ति, तस्मा एते नमस्सिया॥

    Dhajenānena sujjhanti, tasmā ete namassiyā.

    ५८९.

    589.

    ‘‘सत्थुकप्पं सुविनयं, धारेमि हदयेनहं।

    ‘‘Satthukappaṃ suvinayaṃ, dhāremi hadayenahaṃ;

    नमस्समानो विनयं, विहरिस्सामि सब्बदा॥

    Namassamāno vinayaṃ, viharissāmi sabbadā.

    ५९०.

    590.

    ‘‘विनयो आसयो मय्हं, विनयो ठानचङ्कमं।

    ‘‘Vinayo āsayo mayhaṃ, vinayo ṭhānacaṅkamaṃ;

    कप्पेमि विनये वासं, विनयो मम गोचरो॥

    Kappemi vinaye vāsaṃ, vinayo mama gocaro.

    ५९१.

    591.

    ‘‘विनये पारमिप्पत्तो, समथे चापि कोविदो।

    ‘‘Vinaye pāramippatto, samathe cāpi kovido;

    उपालि तं महावीर, पादे वन्दति सत्थुनो॥

    Upāli taṃ mahāvīra, pāde vandati satthuno.

    ५९२.

    592.

    ‘‘सो अहं विचरिस्सामि, गामा गामं पुरा पुरं।

    ‘‘So ahaṃ vicarissāmi, gāmā gāmaṃ purā puraṃ;

    नमस्समानो सम्बुद्धं, धम्मस्स च सुधम्मतं॥

    Namassamāno sambuddhaṃ, dhammassa ca sudhammataṃ.

    ५९३.

    593.

    ‘‘किलेसा झापिता मय्हं, भवा सब्बे समूहता।

    ‘‘Kilesā jhāpitā mayhaṃ, bhavā sabbe samūhatā;

    सब्बासवा परिक्खीणा, नत्थि दानि पुनब्भवो॥

    Sabbāsavā parikkhīṇā, natthi dāni punabbhavo.

    ५९४.

    594.

    ‘‘स्वागतं वत मे आसि, बुद्धसेट्ठस्स सन्तिके।

    ‘‘Svāgataṃ vata me āsi, buddhaseṭṭhassa santike;

    तिस्सो विज्‍जा अनुप्पत्ता, कतं बुद्धस्स सासनं॥

    Tisso vijjā anuppattā, kataṃ buddhassa sāsanaṃ.

    ५९५.

    595.

    ‘‘पटिसम्भिदा चतस्सो, विमोक्खापि च अट्ठिमे।

    ‘‘Paṭisambhidā catasso, vimokkhāpi ca aṭṭhime;

    छळभिञ्‍ञा सच्छिकता, कतं बुद्धस्स सासनं’’॥

    Chaḷabhiññā sacchikatā, kataṃ buddhassa sāsanaṃ’’.

    इत्थं सुदं आयस्मा उपालि थेरो इमा गाथायो अभासित्थाति।

    Itthaṃ sudaṃ āyasmā upāli thero imā gāthāyo abhāsitthāti.

    उपालित्थेरस्सापदानं छट्ठं।

    Upālittherassāpadānaṃ chaṭṭhaṃ.







    Footnotes:
    1. एकभिक्खा (क॰)
    2. ekabhikkhā (ka.)
    3. सब्बत्थपि एवमेव दिस्सति
    4. sabbatthapi evameva dissati
    5. नायको (सी॰ स्या॰)
    6. nāyako (sī. syā.)
    7. हेट्ठा च (क॰)
    8. heṭṭhā ca (ka.)
    9. कीत्वा (सी॰), कित्वा (क॰)
    10. kītvā (sī.), kitvā (ka.)
    11. आवासं सतसहस्सेन (सी॰), आवासे सतसहस्से (स्या॰)
    12. āvāsaṃ satasahassena (sī.), āvāse satasahasse (syā.)
    13. वेपुल्‍लतं पापयित्वा (सी॰)
    14. vepullataṃ pāpayitvā (sī.)
    15. ते वीर (सी॰), तं धीर (स्या॰)
    16. te vīra (sī.), taṃ dhīra (syā.)
    17. तुरियसहस्सानि (सी॰ स्या॰)
    18. turiyasahassāni (sī. syā.)
    19. विसघातायुपायनं (स्या॰ क॰)
    20. visaghātāyupāyanaṃ (syā. ka.)
    21. विप्पयुत्तो (क॰)
    22. vippayutto (ka.)
    23. पुमा (सी॰ स्या॰)
    24. pumā (sī. syā.)
    25. विजटयिं (क॰) बलाकानं विजायनूपमाय संसन्देत्वा अत्थो वेदितब्बो
    26. vijaṭayiṃ (ka.) balākānaṃ vijāyanūpamāya saṃsandetvā attho veditabbo
    27. पञ्‍चमे (सी॰)
    28. pañcame (sī.)
    29. रूपरक्खो (?) मिलिन्दपञ्हो धम्मनगराधिकारे पस्सितब्बं
    30. rūparakkho (?) milindapañho dhammanagarādhikāre passitabbaṃ
    31. थपेसि (क॰)
    32. thapesi (ka.)
    33. मामको (सी॰), समग्गो (स्या॰)
    34. māmako (sī.), samaggo (syā.)
    35. नीहरित्वान (स्या॰ क॰)
    36. nīharitvāna (syā. ka.)
    37. अग्गनिक्खित्तो (सी॰)
    38. agganikkhitto (sī.)
    39. धम्मरक्खो (स्या॰)
    40. dhammarakkho (syā.)
    41. विनयोगधितं (सी॰ अट्ठ॰), विनये कथितं (स्या॰)
    42. vinayogadhitaṃ (sī. aṭṭha.), vinaye kathitaṃ (syā.)
    43. विनयं मूलन्ति पस्सतो (सी॰)
    44. vinayaṃ mūlanti passato (sī.)
    45. जातकोपोव (स्या॰)
    46. jātakopova (syā.)
    47. रुट्ठमनं (पी॰ अट्ठ॰), दुट्ठमनं (सी॰ अट्ठ॰), रुद्धपदं (?)
    48. ruṭṭhamanaṃ (pī. aṭṭha.), duṭṭhamanaṃ (sī. aṭṭha.), ruddhapadaṃ (?)
    49. सत्तुको (सी॰)
    50. sattuko (sī.)
    51. मब्रविं (क॰)
    52. mabraviṃ (ka.)
    53. उदके (सी॰ स्या॰)
    54. udake (sī. syā.)
    55. वो (स्या॰)
    56. vo (syā.)
    57. पापयी (सी॰)
    58. pāpayī (sī.)
    59. दट्ठविसो (स्या॰ अट्ठ॰)
    60. daṭṭhaviso (syā. aṭṭha.)
    61. अविरोधियो (सी॰), ते अविरोधिया (स्या॰)
    62. avirodhiyo (sī.), te avirodhiyā (syā.)
    63. ते न विरोधिया (सी॰ स्या॰)
    64. te na virodhiyā (sī. syā.)



    Related texts:



    अट्ठकथा • Aṭṭhakathā / सुत्तपिटक (अट्ठकथा) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / खुद्दकनिकाय (अट्ठकथा) • Khuddakanikāya (aṭṭhakathā) / अपदान-अट्ठकथा • Apadāna-aṭṭhakathā / ३-६. उपालित्थेरअपदानवण्णना • 3-6. Upālittheraapadānavaṇṇanā


    © 1991-2023 The Titi Tudorancea Bulletin | Titi Tudorancea® is a Registered Trademark | Terms of use and privacy policy
    Contact