| Library / Tipiṭaka / තිපිටක • Tipiṭaka / පඤ්‌චපකරණ-මූලටීකා • Pañcapakaraṇa-mūlaṭīkā |
2. අබ්‌භන්‌තරමාතිකාවණ්‌ණනා
2. Abbhantaramātikāvaṇṇanā
2. ‘‘පඤ්‌චක්‌ඛන්‌ධා’’තිආදීහි රූපක්‌ඛන්‌ධාදිපදානි දස්‌සිතානි, පටිච්‌චසමුප්‌පාදවචනෙන ච යෙසු ද්‌වාදසසු අඞ්‌ගෙසු පච්‌චෙකං පටිච්‌චසමුප්‌පාදසද්‌දො වත්‌තති, තදත්‌ථානි ද්‌වාදස පදානි දස්‌සිතානීති තෙසං තථාදස්‌සිතානං සරූපෙනෙව දස්‌සිතානං ඵස්‌සාදීනඤ්‌ච පදානං වසෙන ආහ ‘‘පඤ්‌චවීසාධිකෙන පදසතෙනා’’ති. තත්‌ථ කම්‌මුපපත්‌තිකාමභවාදීනං ඉධ විභත්‌තානං භාවනභවනභාවෙන භවෙ විය සොකාදීනං ජරාමරණස්‌ස විය අනිට්‌ඨත්‌තා තන්‌නිදානදුක්‌ඛභාවෙන ච ජරාමරණෙ අන්‌තොගධතාය පටිච්‌චසමුප්‌පාදස්‌ස ද්‌වාදසපදතා දට්‌ඨබ්‌බා. එත්‌ථ ච පාළියං භින්‌දිත්‌වා අවිස්‌සජ්‌ජිතානම්‌පි සතිපට්‌ඨානාදීනං භින්‌දිත්‌වා ගහණං කරොන්‌තො තෙසං භින්‌දිත්‌වාපි විස්‌සජ්‌ජිතබ්‌බතං දස්‌සෙතීති වෙදිතබ්‌බං.
2. ‘‘Pañcakkhandhā’’tiādīhi rūpakkhandhādipadāni dassitāni, paṭiccasamuppādavacanena ca yesu dvādasasu aṅgesu paccekaṃ paṭiccasamuppādasaddo vattati, tadatthāni dvādasa padāni dassitānīti tesaṃ tathādassitānaṃ sarūpeneva dassitānaṃ phassādīnañca padānaṃ vasena āha ‘‘pañcavīsādhikena padasatenā’’ti. Tattha kammupapattikāmabhavādīnaṃ idha vibhattānaṃ bhāvanabhavanabhāvena bhave viya sokādīnaṃ jarāmaraṇassa viya aniṭṭhattā tannidānadukkhabhāvena ca jarāmaraṇe antogadhatāya paṭiccasamuppādassa dvādasapadatā daṭṭhabbā. Ettha ca pāḷiyaṃ bhinditvā avissajjitānampi satipaṭṭhānādīnaṃ bhinditvā gahaṇaṃ karonto tesaṃ bhinditvāpi vissajjitabbataṃ dassetīti veditabbaṃ.
නයමාතිකාදිකා ලක්‌ඛණමාතිකන්‌තා මාතිකා පකරණන්‌තරාසාධාරණතාය ධාතුකථාය මාතිකා නාම, තස්‌සා අබ්‌භන්‌තරෙ වුත්‌තො විභජිතබ්‌බානං උද්‌දෙසො අබ්‌භන්‌තරමාතිකා නාමාති ඉමමත්‌ථං පකාසෙන්‌තො ‘‘අයඤ්‌හී’’තිආදිමාහ. තත්‌ථ එවං අවත්‌වාති යථා ‘‘සබ්‌බාපි…පෙ.… මාතිකා’’ති අයං ධාතුකථාමාතිකතො බහිද්‌ධා වුත්‌තා, එවං අවත්‌වාති අත්‌ථො. ධාතුකථාය අබ්‌භන්‌තරෙයෙවාති ච ධාතුකථාමාතිකාය අබ්‌භන්‌තරෙයෙවාති අත්‌ථො දට්‌ඨබ්‌බො. තදාවෙණිකමාතිකාඅබ්‌භන්‌තරෙ හි ඨපිතා තස්‌සායෙව අබ්‌භන්‌තරෙ ඨපිතාති වුත්‌තා . අථ වා එවං අවත්‌වාති යථා ‘‘සබ්‌බාපි…පෙ.… මාතිකා’’ති එතෙන වචනෙන ධාතුකථාතො බහිභූතා කුසලාදිඅරණන්‌තා මාතිකා පකරණන්‌තරගතා වුත්‌තා, එවං අවත්‌වාති අත්‌ථො. ධාතුකථාය අබ්‌භන්‌තරෙයෙවාති ච ඉමස්‌ස පකරණස්‌ස අබ්‌භන්‌තරෙ එව සරූපතො දස්‌සෙත්‌වා ඨපිතත්‌තාති අත්‌ථො. සබ්‌බස්‌ස අභිධම්‌මස්‌ස මාතිකාය අසඞ්‌ගහිතත්‌තා විකිණ්‌ණභාවෙන පකිණ්‌ණකතා වෙදිතබ්‌බා.
Nayamātikādikā lakkhaṇamātikantā mātikā pakaraṇantarāsādhāraṇatāya dhātukathāya mātikā nāma, tassā abbhantare vutto vibhajitabbānaṃ uddeso abbhantaramātikā nāmāti imamatthaṃ pakāsento ‘‘ayañhī’’tiādimāha. Tattha evaṃ avatvāti yathā ‘‘sabbāpi…pe… mātikā’’ti ayaṃ dhātukathāmātikato bahiddhā vuttā, evaṃ avatvāti attho. Dhātukathāya abbhantareyevāti ca dhātukathāmātikāya abbhantareyevāti attho daṭṭhabbo. Tadāveṇikamātikāabbhantare hi ṭhapitā tassāyeva abbhantare ṭhapitāti vuttā . Atha vā evaṃ avatvāti yathā ‘‘sabbāpi…pe… mātikā’’ti etena vacanena dhātukathāto bahibhūtā kusalādiaraṇantā mātikā pakaraṇantaragatā vuttā, evaṃ avatvāti attho. Dhātukathāya abbhantareyevāti ca imassa pakaraṇassa abbhantare eva sarūpato dassetvā ṭhapitattāti attho. Sabbassa abhidhammassa mātikāya asaṅgahitattā vikiṇṇabhāvena pakiṇṇakatā veditabbā.
Related texts:
තිපිටක (මූල) • Tipiṭaka (Mūla) / අභිධම්‌මපිටක • Abhidhammapiṭaka / ධාතුකථාපාළි • Dhātukathāpāḷi / 2. අබ්‌භන්‌තරමාතිකා • 2. Abbhantaramātikā
අට්‌ඨකථා • Aṭṭhakathā / අභිධම්‌මපිටක (අට්‌ඨකථා) • Abhidhammapiṭaka (aṭṭhakathā) / පඤ්‌චපකරණ-අට්‌ඨකථා • Pañcapakaraṇa-aṭṭhakathā / 2. අබ්‌භන්‌තරමාතිකාවණ්‌ණනා • 2. Abbhantaramātikāvaṇṇanā
ටීකා • Tīkā / අභිධම්‌මපිටක (ටීකා) • Abhidhammapiṭaka (ṭīkā) / පඤ්‌චපකරණ-අනුටීකා • Pañcapakaraṇa-anuṭīkā / 2. අබ්‌භන්‌තරමාතිකාවණ්‌ණනා • 2. Abbhantaramātikāvaṇṇanā
