| Tipiṭaka / Tipiṭaka (English) / Majjhima Nikāya, English translation |
Show IAST transliterationමජ්ඣිම නිකාය 58
The Middle-Length Suttas Collection 58
අභයරාජකුමාරසුත්ත
With Prince Abhaya
ඒවං මේ සුතං—ඒකං සමයං භගවා රාජගහේ විහරති වේළුවනේ කලන්දකනිවාපේ.
So I have heard. At one time the Buddha was staying near Rājagaha, in the Bamboo Grove, the squirrels’ feeding ground.
අථ ඛෝ අභයෝ රාජකුමාරෝ යේන නිගණ්ඨෝ නාටපුත්තෝ තේනුපසඞ්කමි; උපසඞ්කමිත්වා නිගණ්ඨං නාටපුත්තං අභිවාදේත්වා ඒකමන්තං නිසීදි. ඒකමන්තං නිසින්නං ඛෝ අභයං රාජකුමාරං නිගණ්ඨෝ නාටපුත්තෝ ඒතදවෝච: “ඒහි ත්වං, රාජකුමාර, සමණස්ස ගෝතමස්ස වාදං ආරෝපේහි. ඒවං තේ කල්‍යාණෝ කිත්තිසද්දෝ අබ්භුග්ගච්ඡිස්සති: ‘අභයේන රාජකුමාරේන සමණස්ස ගෝතමස්ස ඒවං මහිද්ධිකස්ස ඒවං මහානුභාවස්ස වාදෝ ආරෝපිතෝ(අ)”ති.
Then Prince Abhaya went up to the Jain ascetic of the Ñātika clan, bowed, and sat down to one side. The Jain Ñātika said to him, “Come, prince, refute the ascetic Gotama’s doctrine. Then you will get a good reputation: ‘Prince Abhaya refuted the doctrine of the ascetic Gotama, so mighty and powerful!’”
“යථා කථං පනාහං, භන්තේ, සමණස්ස ගෝතමස්ස ඒවං මහිද්ධිකස්ස ඒවං මහානුභාවස්ස වාදං ආරෝපේස්සාමී”ති?
“But sir, how am I to do this?”
“ඒහි ත්වං, රාජකුමාර, යේන සමණෝ ගෝතමෝ තේනුපසඞ්කම; උපසඞ්කමිත්වා සමණං ගෝතමං ඒවං වදේහි: ‘භාසේය්‍ය නු ඛෝ, භන්තේ, තථාගතෝ තං වාචං යා සා වාචා පරේසං අප්පියා අමනාපා(අ)ති? සචේ තේ සමණෝ ගෝතමෝ ඒවං පුට්ඨෝ ඒවං බ්‍යාකරෝති: ‘භාසේය්‍ය, රාජකුමාර, තථාගතෝ තං වාචං යා සා වාචා පරේසං අප්පියා අමනාපා(අ)ති, තමේනං ත්වං ඒවං වදේය්‍යාසි: ‘අථ කිඤ්චරහි තේ, භන්තේ, පුථුජ්ජනේන නානාකරණං? පුථුජ්ජනෝපි හි තං වාචං භාසේය්‍ය යා සා වාචා පරේසං අප්පියා අමනාපා(අ)ති. සචේ පන තේ සමණෝ ගෝතමෝ ඒවං පුට්ඨෝ ඒවං බ්‍යාකරෝති: ‘න, රාජකුමාර, තථාගතෝ තං වාචං භාසේය්‍ය යා සා වාචා පරේසං අප්පියා අමනාපා(අ)ති, තමේනං ත්වං ඒවං වදේය්‍යාසි: ‘අථ කිඤ්චරහි තේ, භන්තේ, දේවදත්තෝ බ්‍යාකතෝ: “ආපායිකෝ දේවදත්තෝ, නේරයිකෝ දේවදත්තෝ, කප්පට්ඨෝ දේවදත්තෝ, අතේකිච්ඡෝ දේවදත්තෝ”ති? තාය ච පන තේ වාචාය දේවදත්තෝ කුපිතෝ අහෝසි අනත්තමනෝ(අ)ති.
“Here, prince, go to the ascetic Gotama and say to him: ‘Sir, might the Realized One utter speech that is disliked by others?’ When he’s asked this, if he answers: ‘He might, prince,’ say this to him, ‘Then, sir, what exactly is the difference between you and an ordinary person? For even an ordinary person might utter speech that is disliked by others.’ But if he answers, ‘He would not, prince,’ say this to him: ‘Then, sir, why exactly did you declare of Devadatta: “Devadatta is going to a place of loss, to hell, there to remain for an eon, irredeemable”? Devadatta was angry and upset with what you said.’
ඉමං ඛෝ තේ, රාජකුමාර, සමණෝ ගෝතමෝ උභතෝකෝටිකං පඤ්හං පුට්ඨෝ සමානෝ නේව සක්ඛිති උග්ගිලිතුං න සක්ඛිති ඕගිලිතුං. සේය්‍යථාපි නාම පුරිසස්ස අයෝසිඞ්ඝාටකං කණ්ඨේ විලග්ගං, සෝ නේව සක්කුණේය්‍ය උග්ගිලිතුං න සක්කුණේය්‍ය ඕගිලිතුං; ඒවමේව ඛෝ තේ, රාජකුමාර, සමණෝ ගෝතමෝ ඉමං උභතෝකෝටිකං පඤ්හං පුට්ඨෝ සමානෝ නේව සක්ඛිති උග්ගිලිතුං න සක්ඛිති ඕගිලිතුන්”ති.
When you put this dilemma to him, the Buddha won’t be able to either spit it out or swallow it down. He’ll be like a man with an iron cross stuck in his throat, unable to either spit it out or swallow it down.”
“ඒවං, භන්තේ”ති ඛෝ අභයෝ රාජකුමාරෝ නිගණ්ඨස්ස නාටපුත්තස්ස පටිස්සුත්වා උට්ඨායාසනා නිගණ්ඨං නාටපුත්තං අභිවාදේත්වා පදක්ඛිණං කත්වා යේන භගවා තේනුපසඞ්කමි; උපසඞ්කමිත්වා භගවන්තං අභිවාදේත්වා ඒකමන්තං නිසීදි.
“Yes, sir,” replied Abhaya. He got up from his seat, bowed, and respectfully circled the Jain Ñātika, keeping him on his right. Then he went to the Buddha, bowed, and sat down to one side.
ඒකමන්තං නිසින්නස්ස ඛෝ අභයස්ස රාජකුමාරස්ස සූරියං උල්ලෝකේත්වා ඒතදහෝසි: “අකාලෝ ඛෝ අජ්ජ භගවතෝ වාදං ආරෝපේතුං. ස්වේ දානාහං සකේ නිවේසනේ භගවතෝ වාදං ආරෝපේස්සාමී”ති භගවන්තං ඒතදවෝච: “අධිවාසේතු මේ, භන්තේ, භගවා ස්වාතනාය අත්තචතුත්ථෝ භත්තන්”ති. අධිවාසේසි භගවා තුණ්හීභාවේන.
Then he looked up at the sun and thought, “It’s too late to refute the Buddha’s doctrine today. I shall refute his doctrine in my own home tomorrow.” He said to the Buddha, “Sir, may the Buddha please accept tomorrow’s meal from me, together with three other monks.” The Buddha consented with silence.
අථ ඛෝ අභයෝ රාජකුමාරෝ භගවතෝ අධිවාසනං විදිත්වා උට්ඨායාසනා භගවන්තං අභිවාදේත්වා පදක්ඛිණං කත්වා පක්කාමි.
Then, knowing that the Buddha had consented, Abhaya got up from his seat, bowed, and respectfully circled the Buddha, keeping him on his right, before leaving.
අථ ඛෝ භගවා තස්සා රත්තියා අච්චයේන පුබ්බණ්හසමයං නිවාසේත්වා පත්තචීවරමාදාය යේන අභයස්ස රාජකුමාරස්ස නිවේසනං තේනුපසඞ්කමි; උපසඞ්කමිත්වා පඤ්ඤත්තේ ආසනේ නිසීදි. අථ ඛෝ අභයෝ රාජකුමාරෝ භගවන්තං පණීතේන ඛාදනීයේන භෝජනීයේන සහත්ථා සන්තප්පේසි සම්පවාරේසි.
Then when the night had passed, the Buddha robed up in the morning and, taking his bowl and robe, went to Abhaya’s home, and sat down on the seat spread out. Then Abhaya served and satisfied the Buddha with his own hands with delicious fresh and cooked foods.
අථ ඛෝ අභයෝ රාජකුමාරෝ භගවන්තං භුත්තාවිං ඕනීතපත්තපාණිං අඤ්ඤතරං නීචං ආසනං ගහේත්වා ඒකමන්තං නිසීදි. ඒකමන්තං නිසින්නෝ ඛෝ අභයෝ රාජකුමාරෝ භගවන්තං ඒතදවෝච: “භාසේය්‍ය නු ඛෝ, භන්තේ, තථාගතෝ තං වාචං යා සා වාචා පරේසං අප්පියා අමනාපා”ති?
When the Buddha had eaten and washed his hand and bowl, Abhaya took a low seat, sat to one side, and said to him, “Sir, might the Realized One utter speech that is disliked by others?”
“න ඛ්වේත්ථ, රාජකුමාර, ඒකංසේනා”ති.
“This is no simple matter, prince.”
“ඒත්ථ, භන්තේ, අනස්සුං නිගණ්ඨා”ති.
“Then the Jains have lost in this, sir.”
“කිං පන ත්වං, රාජකුමාර, ඒවං වදේසි: ‘ඒත්ථ, භන්තේ, අනස්සුං නිගණ්ඨා(අ)”ති?
“But prince, why do you say that the Jains have lost in this?”
“ඉධාහං, භන්තේ, යේන නිගණ්ඨෝ නාටපුත්තෝ තේනුපසඞ්කමි; උපසඞ්කමිත්වා නිගණ්ඨං නාටපුත්තං අභිවාදේත්වා ඒකමන්තං නිසීදිං. ඒකමන්තං නිසින්නං ඛෝ මං, භන්තේ, නිගණ්ඨෝ නාටපුත්තෝ ඒතදවෝච: ‘ඒහි ත්වං, රාජකුමාර, සමණස්ස ගෝතමස්ස වාදං ආරෝපේහි. ඒවං තේ කල්‍යාණෝ කිත්තිසද්දෝ අබ්භුග්ගච්ඡිස්සති—අභයේන රාජකුමාරේන සමණස්ස ගෝතමස්ස ඒවං මහිද්ධිකස්ස ඒවං මහානුභාවස්ස වාදෝ ආරෝපිතෝ(අ)ති. ඒවං වුත්තේ, අහං, භන්තේ, නිගණ්ඨං නාටපුත්තං ඒතදවෝචං: ‘යථා කථං පනාහං, භන්තේ, සමණස්ස ගෝතමස්ස ඒවං මහිද්ධිකස්ස ඒවං මහානුභාවස්ස වාදං ආරෝපේස්සාමී(අ)ති? ‘ඒහි ත්වං, රාජකුමාර, යේන සමණෝ ගෝතමෝ තේනුපසඞ්කම; උපසඞ්කමිත්වා සමණං ගෝතමං ඒවං වදේහි: “භාසේය්‍ය නු ඛෝ, භන්තේ, තථාගතෝ තං වාචං යා සා වාචා පරේසං අප්පියා අමනාපා”ති? සචේ තේ සමණෝ ගෝතමෝ ඒවං පුට්ඨෝ ඒවං බ්‍යාකරෝති: “භාසේය්‍ය, රාජකුමාර, තථාගතෝ තං වාචං යා සා වාචා පරේසං අප්පියා අමනාපා”ති, තමේනං ත්වං ඒවං වදේය්‍යාසි: “අථ කිඤ්චරහි තේ, භන්තේ, පුථුජ්ජනේන නානාකරණං? පුථුජ්ජනෝපි හි තං වාචං භාසේය්‍ය යා සා වාචා පරේසං අප්පියා අමනාපා”ති. සචේ පන තේ සමණෝ ගෝතමෝ ඒවං පුට්ඨෝ ඒවං බ්‍යාකරෝති: “න, රාජකුමාර, තථාගතෝ තං වාචං භාසේය්‍ය යා සා වාචා පරේසං අප්පියා අමනාපා”ති, තමේනං ත්වං ඒවං වදේය්‍යාසි—අථ කිඤ්චරහි තේ, භන්තේ, දේවදත්තෝ බ්‍යාකතෝ: “ආපායිකෝ දේවදත්තෝ, නේරයිකෝ දේවදත්තෝ, කප්පට්ඨෝ දේවදත්තෝ, අතේකිච්ඡෝ දේවදත්තෝ”ති? තාය ච පන තේ වාචාය දේවදත්තෝ කුපිතෝ අහෝසි අනත්තමනෝ(අ)ති. ඉමං ඛෝ තේ, රාජකුමාර, සමණෝ ගෝතමෝ උභතෝකෝටිකං පඤ්හං පුට්ඨෝ සමානෝ නේව සක්ඛිති උග්ගිලිතුං න සක්ඛිති ඕගිලිතුං. සේය්‍යථාපි නාම පුරිසස්ස අයෝසිඞ්ඝාටකං කණ්ඨේ විලග්ගං, සෝ නේව සක්කුණේය්‍ය උග්ගිලිතුං න සක්කුණේය්‍ය ඕගිලිතුං; ඒවමේව ඛෝ තේ, රාජකුමාර, සමණෝ ගෝතමෝ ඉමං උභතෝකෝටිකං පඤ්හං පුට්ඨෝ සමානෝ නේව සක්ඛිති උග්ගිලිතුං න සක්ඛිති ඕගිලිතුන්”ති.
Then Abhaya told the Buddha all that had happened.
තේන ඛෝ පන සමයේන දහරෝ කුමාරෝ මන්දෝ උත්තානසේය්‍යකෝ අභයස්ස රාජකුමාරස්ස අඞ්කේ නිසින්නෝ හෝති. අථ ඛෝ භගවා අභයං රාජකුමාරං ඒතදවෝච: “තං කිං මඤ්ඤසි, රාජකුමාර, සචායං කුමාරෝ තුය්හං වා පමාදමන්වාය ධාතියා වා පමාදමන්වාය කට්ඨං වා කඨලං වා මුඛේ ආහරේය්‍ය, කින්ති නං කරේය්‍යාසී”ති?
Now at that time a little baby boy was sitting in Prince Abhaya’s lap. Then the Buddha said to Abhaya, “What do you think, prince? If—because of your negligence or his nurse’s negligence—your boy were to put a stick or stone in his mouth, what would you do to him?”
“ආහරේය්‍යස්සාහං, භන්තේ. සචේ, භන්තේ, න සක්කුණේය්‍යං ආදිකේනේව ආහත්තුං, වාමේන හත්ථේන සීසං පරිග්ගහේත්වා දක්ඛිණේන හත්ථේන වඞ්කඞ්ගුලිං කරිත්වා සලෝහිතම්පි ආහරේය්‍යං. තං කිස්ස හේතු? අත්ථි මේ, භන්තේ, කුමාරේ අනුකම්පා”ති.
“I’d try to take it out, sir. If that didn’t work, I’d hold his head with my left hand and take it out using a hooked finger of my right hand, even if it drew blood. Why is that? Because I have compassion for the boy, sir.”
“ඒවමේව ඛෝ, රාජකුමාර, යං තථාගතෝ වාචං ජානාති අභූතං අතච්ඡං අනත්ථසංහිතං සා ච පරේසං අප්පියා අමනාපා, න තං තථාගතෝ වාචං භාසති. යම්පි තථාගතෝ වාචං ජානාති භූතං තච්ඡං අනත්ථසංහිතං සා ච පරේසං අප්පියා අමනාපා, තම්පි තථාගතෝ වාචං න භාසති. යඤ්ච ඛෝ තථාගතෝ වාචං ජානාති භූතං තච්ඡං අත්ථසංහිතං සා ච පරේසං අප්පියා අමනාපා, තත්‍ර කාලඤ්ඤූ තථාගතෝ හෝති තස්සා වාචාය වේය්‍යාකරණාය. යං තථාගතෝ වාචං ජානාති අභූතං අතච්ඡං අනත්ථසංහිතං සා ච පරේසං පියා මනාපා, න තං තථාගතෝ වාචං භාසති. යම්පි තථාගතෝ වාචං ජානාති භූතං තච්ඡං අනත්ථසංහිතං සා ච පරේසං පියා මනාපා තම්පි තථාගතෝ වාචං න භාසති. යඤ්ච තථාගතෝ වාචං ජානාති භූතං තච්ඡං අත්ථසංහිතං සා ච පරේසං පියා මනාපා, තත්‍ර කාලඤ්ඤූ තථාගතෝ හෝති තස්සා වාචාය වේය්‍යාකරණාය. තං කිස්ස හේතු? අත්ථි, රාජකුමාර, තථාගතස්ස සත්තේසු අනුකම්පා”ති.
“In the same way, prince, the Realized One does not utter speech that he knows to be untrue, false, and pointless, and which is disliked by others. The Realized One does not utter speech that he knows to be true and correct, but which is harmful and disliked by others. The Realized One knows the right time to speak so as to explain what he knows to be true, correct, and beneficial, but which is disliked by others. The Realized One does not utter speech that he knows to be untrue, false, and pointless, but which is liked by others. The Realized One does not utter speech that he knows to be true and correct, but which is harmful, even if it is liked by others. The Realized One knows the right time to speak so as to explain what he knows to be true, correct, and beneficial, and which is liked by others. Why is that? Because the Realized One has compassion for sentient beings.”
“යේමේ, භන්තේ, ඛත්තියපණ්ඩිතාපි බ්‍රාහ්මණපණ්ඩිතාපි ගහපතිපණ්ඩිතාපි සමණපණ්ඩිතාපි පඤ්හං අභිසඞ්ඛරිත්වා තථාගතං උපසඞ්කමිත්වා පුච්ඡන්ති, පුබ්බේව නු ඛෝ, ඒතං, භන්තේ, භගවතෝ චේතසෝ පරිවිතක්කිතං හෝති ‘යේ මං උපසඞ්කමිත්වා ඒවං පුච්ඡිස්සන්ති තේසාහං ඒවං පුට්ඨෝ ඒවං බ්‍යාකරිස්සාමී(අ)ති, උදාහු ඨානසෝවේතං තථාගතං පටිභාතී”ති?
“Sir, there are clever aristocrats, brahmins, householders, or ascetics who come to see you with a question already planned. Do you think beforehand that if they ask you like this, you’ll answer like that, or does the answer just appear to you on the spot?”
“තේන හි, රාජකුමාර, තඤ්ඤේවේත්ථ පටිපුච්ඡිස්සාමි, යථා තේ ඛමේය්‍ය තථා නං බ්‍යාකරේය්‍යාසි. තං කිං මඤ්ඤසි, රාජකුමාර, කුසලෝ ත්වං රථස්ස අඞ්ගපච්චඞ්ගානන්”ති?
“Well then, prince, I’ll ask you about this in return, and you can answer as you like. What do you think, prince? Are you skilled in the various parts of a chariot?”
“ඒවං, භන්තේ, කුසලෝ අහං රථස්ස අඞ්ගපච්චඞ්ගානන්”ති.
“I am, sir.”
“තං කිං මඤ්ඤසි, රාජකුමාර, යේ තං උපසඞ්කමිත්වා ඒවං පුච්ඡේය්‍යුං: ‘කිං නාමිදං රථස්ස අඞ්ගපච්චඞ්ගන්(අ)ති? පුබ්බේව නු ඛෝ තේ ඒතං චේතසෝ පරිවිතක්කිතං අස්ස ‘යේ මං උපසඞ්කමිත්වා ඒවං පුච්ඡිස්සන්ති තේසාහං ඒවං පුට්ඨෝ ඒවං බ්‍යාකරිස්සාමී(අ)ති, උදාහු ඨානසෝවේතං පටිභාසේය්‍යා”ති?
“What do you think, prince? When they come to you and ask: ‘What’s the name of this chariot part?’ Do you think beforehand that if they ask you like this, you’ll answer like that, or does the answer appear to you on the spot?”
“අහඤ්හි, භන්තේ, රථිකෝ සඤ්ඤාතෝ කුසලෝ රථස්ස අඞ්ගපච්චඞ්ගානං. සබ්බානි මේ රථස්ස අඞ්ගපච්චඞ්ගානි සුවිදිතානි. ඨානසෝවේතං මං පටිභාසේය්‍යා”ති.
“Sir, I’m well-known as a charioteer skilled in a chariot’s parts. All the parts are well-known to me. The answer just appears to me on the spot.”
“ඒවමේව ඛෝ, රාජකුමාර, යේ තේ ඛත්තියපණ්ඩිතාපි බ්‍රාහ්මණපණ්ඩිතාපි ගහපතිපණ්ඩිතාපි සමණපණ්ඩිතාපි පඤ්හං අභිසඞ්ඛරිත්වා තථාගතං උපසඞ්කමිත්වා පුච්ඡන්ති, ඨානසෝවේතං තථාගතං පටිභාති. තං කිස්ස හේතු? සා හි, රාජකුමාර, තථාගතස්ස ධම්මධාතු සුප්පටිවිද්ධා යස්සා ධම්මධාතුයා සුප්පටිවිද්ධත්තා ඨානසෝවේතං තථාගතං පටිභාතී”ති.
“In the same way, when clever aristocrats, brahmins, householders, or ascetics come to see me with a question already planned, the answer just appears to me on the spot. Why is that? Because the Realized One has clearly comprehended the principle of the teachings, so that the answer just appears to him on the spot.”
ඒවං වුත්තේ, අභයෝ රාජකුමාරෝ භගවන්තං ඒතදවෝච: “අභික්කන්තං, භන්තේ, අභික්කන්තං, භන්තේ …පේ… අජ්ජතග්ගේ පාණුපේතං සරණං ගතන්”ති.
When he had spoken, Prince Abhaya said to the Buddha, “Excellent, sir! Excellent! … From this day forth, may Master Gotama remember me as a lay follower who has gone for refuge for life.”
අභයරාජකුමාරසුත්තං නිට්ඨිතං අට්ඨමං.
The authoritative text of the Majjhima Nikāya is the Pāli text. The English translation is provided as an aid to the study of the original Pāli text. [CREDITS »]
