Library / Tipiṭaka / තිපිටක • Tipiṭaka / ථෙරගාථා-අට්ඨකථා • Theragāthā-aṭṭhakathā |
8. අභයත්ථෙරගාථාවණ්ණනා
8. Abhayattheragāthāvaṇṇanā
රූපං දිස්වා සති මුට්ඨාති ආයස්මතො අභයත්ථෙරස්ස ගාථා. කා උප්පත්ති? සොපි පුරිමබුද්ධෙසු කතාධිකාරො තත්ථ තත්ථ භවෙ විවට්ටූපනිස්සයං පුඤ්ඤං උපචිනන්තො සුමෙධස්ස භගවතො කාලෙ කුලගෙහෙ නිබ්බත්තිත්වා විඤ්ඤුතං පත්තො එකදිවසං සුමෙධං භගවන්තං දිස්වා පසන්නචිත්තො සළලපුප්ඵෙහි පූජමකාසි. සො තෙන පුඤ්ඤකම්මෙන දෙවෙසු නිබ්බත්තිත්වා අපරාපරං පුඤ්ඤානි කත්වා සුගතීසුයෙව සංසරන්තො ඉමස්මිං බුද්ධුප්පාදෙ සාවත්ථියං බ්රාහ්මණකුලෙ නිබ්බත්තිත්වා අභයොති ලද්ධනාමො විඤ්ඤුතං පත්තො හෙතුසම්පත්තියා චොදියමානො එකදිවසං විහාරං ගතො සත්ථු ධම්මදෙසනං සුත්වා පටිලද්ධසද්ධො පබ්බජිත්වා කතපුබ්බකිච්චො විපස්සනාය කම්මං කරොන්තො විහරති. අථස්ස එකදිවසං ගාමං පිණ්ඩාය පවිට්ඨස්ස අලඞ්කතපටියත්තං මාතුගාමං දිස්වා අයොනිසොමනසිකාරවසෙන තස්ස රූපං ආරබ්භ ඡන්දරාගො උප්පජ්ජි, සො විහාරං පවිසිත්වා ‘‘සතිං විස්සජ්ජිත්වා ඔලොකෙන්තස්ස රූපාරම්මණෙ මය්හං කිලෙසො උප්පන්නො, අයුත්තං මයා කත’’න්ති අත්තනො චිත්තං නිග්ගණ්හන්තො තාවදෙව විපස්සනං වඩ්ඪෙත්වා අරහත්තං පාපුණි. තෙන වුත්තං අපදානෙ (අප. ථෙර 1.15.43-47) –
Rūpaṃ disvā sati muṭṭhāti āyasmato abhayattherassa gāthā. Kā uppatti? Sopi purimabuddhesu katādhikāro tattha tattha bhave vivaṭṭūpanissayaṃ puññaṃ upacinanto sumedhassa bhagavato kāle kulagehe nibbattitvā viññutaṃ patto ekadivasaṃ sumedhaṃ bhagavantaṃ disvā pasannacitto saḷalapupphehi pūjamakāsi. So tena puññakammena devesu nibbattitvā aparāparaṃ puññāni katvā sugatīsuyeva saṃsaranto imasmiṃ buddhuppāde sāvatthiyaṃ brāhmaṇakule nibbattitvā abhayoti laddhanāmo viññutaṃ patto hetusampattiyā codiyamāno ekadivasaṃ vihāraṃ gato satthu dhammadesanaṃ sutvā paṭiladdhasaddho pabbajitvā katapubbakicco vipassanāya kammaṃ karonto viharati. Athassa ekadivasaṃ gāmaṃ piṇḍāya paviṭṭhassa alaṅkatapaṭiyattaṃ mātugāmaṃ disvā ayonisomanasikāravasena tassa rūpaṃ ārabbha chandarāgo uppajji, so vihāraṃ pavisitvā ‘‘satiṃ vissajjitvā olokentassa rūpārammaṇe mayhaṃ kileso uppanno, ayuttaṃ mayā kata’’nti attano cittaṃ niggaṇhanto tāvadeva vipassanaṃ vaḍḍhetvā arahattaṃ pāpuṇi. Tena vuttaṃ apadāne (apa. thera 1.15.43-47) –
‘‘සුමෙධො නාම නාමෙන, සයම්භූ අපරාජිතො;
‘‘Sumedho nāma nāmena, sayambhū aparājito;
විවෙකමනුබ්රූහන්තො, අජ්ඣොගහි මහාවනං.
Vivekamanubrūhanto, ajjhogahi mahāvanaṃ.
‘‘සළලං පුප්ඵිතං දිස්වා, ගන්ථිත්වාන වටංසකං;
‘‘Saḷalaṃ pupphitaṃ disvā, ganthitvāna vaṭaṃsakaṃ;
බුද්ධස්ස අභිරොපෙසිං, සම්මුඛා ලොකනායකං.
Buddhassa abhiropesiṃ, sammukhā lokanāyakaṃ.
‘‘තිංසකප්පසහස්සම්හි, යං පුප්ඵමභිරොපයිං;
‘‘Tiṃsakappasahassamhi, yaṃ pupphamabhiropayiṃ;
දුග්ගතිං නාභිජානාමි, බුද්ධපූජායිදං ඵලං.
Duggatiṃ nābhijānāmi, buddhapūjāyidaṃ phalaṃ.
‘‘ඌනවීසෙ කප්පසතෙ, සොළසාසුං සුනිම්මිතා;
‘‘Ūnavīse kappasate, soḷasāsuṃ sunimmitā;
සත්තරතනසම්පන්නා, චක්කවත්තී මහබ්බලා.
Sattaratanasampannā, cakkavattī mahabbalā.
‘‘කිලෙසා ඣාපිතා මය්හං…පෙ.… කතං බුද්ධස්ස සාසන’’න්ති.
‘‘Kilesā jhāpitā mayhaṃ…pe… kataṃ buddhassa sāsana’’nti.
අරහත්තං පන පත්වා අත්තනො කිලෙසුප්පත්තිනිදස්සනෙන ‘‘කිලෙසෙ අනුවත්තෙන්තස්ස වට්ටදුක්ඛතො නත්ථෙව සීසුක්ඛිපනං. අහං පන තෙ නානුවත්ති’’න්ති දස්සෙන්තො –
Arahattaṃ pana patvā attano kilesuppattinidassanena ‘‘kilese anuvattentassa vaṭṭadukkhato nattheva sīsukkhipanaṃ. Ahaṃ pana te nānuvatti’’nti dassento –
98.
98.
‘‘රූපං දිස්වා සති මුට්ඨා, පියං නිමිත්තං මනසිකරොතො;
‘‘Rūpaṃ disvā sati muṭṭhā, piyaṃ nimittaṃ manasikaroto;
සාරත්තචිත්තො වෙදෙති, තඤ්ච අජ්ඣොස තිට්ඨති;
Sārattacitto vedeti, tañca ajjhosa tiṭṭhati;
තස්ස වඩ්ඪන්ති ආසවා, භවමූලොපගාමිනො’’ති. – ගාථං අභාසි;
Tassa vaḍḍhanti āsavā, bhavamūlopagāmino’’ti. – gāthaṃ abhāsi;
තත්ථ රූපන්ති රජ්ජනීයං රූපායතනං, තං පනෙත්ථ ඉත්ථිරූපං අධිප්පෙතං. දිස්වාති චක්ඛුනා දිස්වා, චක්ඛුද්වාරානුසාරෙන නිමිත්තානුබ්යඤ්ජනසල්ලක්ඛණවසෙන තං ගහෙත්වා, තස්ස තථාගහණහෙතූති අත්ථො. සති මුට්ඨාති අසුභසභාවෙ කායෙ ‘‘අසුභ’’න්ත්වෙව පවත්තනසති නට්ඨා. යථා පන රූපං දිස්වා සති නට්ඨා, තං දස්සෙන්තො ආහ ‘‘පියං නිමිත්තං මනසිකරොතො’’ති. යථාඋපට්ඨිතං ආරම්මණං ‘‘සුභං සුඛ’’න්තිආදිනා පියනිමිත්තං කත්වා අයොනිසොමනසිකාරෙන මනසිකරොතො සති මුට්ඨාති යොජනා. තථා භූතොව සාරත්තචිත්තො වෙදෙතීති සුට්ඨු රත්තචිත්තො හුත්වා තං රූපාරම්මණං අනුභවති අභිනන්දති, අභිනන්දන්තො පන තඤ්ච අජ්ඣොස තිට්ඨති අජ්ඣොසාය තං ආරම්මණං ගිලිත්වා පරිනිට්ඨපෙත්වා වත්තති චෙව, එවංභූතස්ස ච තස්ස වඩ්ඪන්ති ආසවා භවමූලොපගාමිනොති භවස්ස සංසාරස්ස මූලභාවං කාරණභාවං උපගමනසභාවා කාමාසවාදයො චත්තාරොපි ආසවා තස්ස පුග්ගලස්ස උපරූපරි වඩ්ඪන්තියෙව, න හායන්ති. මය්හං පන පටිසඞ්ඛානෙ ඨත්වා විපස්සනං වඩ්ඪෙත්වා සච්චානි පටිවිජ්ඣන්තස්ස මග්ගපටිපාටියා තෙ චත්තාරොපි ආසවා අනවසෙසතො පහීනා පරික්ඛීණාති අධිප්පායො.
Tattha rūpanti rajjanīyaṃ rūpāyatanaṃ, taṃ panettha itthirūpaṃ adhippetaṃ. Disvāti cakkhunā disvā, cakkhudvārānusārena nimittānubyañjanasallakkhaṇavasena taṃ gahetvā, tassa tathāgahaṇahetūti attho. Sati muṭṭhāti asubhasabhāve kāye ‘‘asubha’’ntveva pavattanasati naṭṭhā. Yathā pana rūpaṃ disvā sati naṭṭhā, taṃ dassento āha ‘‘piyaṃ nimittaṃ manasikaroto’’ti. Yathāupaṭṭhitaṃ ārammaṇaṃ ‘‘subhaṃ sukha’’ntiādinā piyanimittaṃ katvā ayonisomanasikārena manasikaroto sati muṭṭhāti yojanā. Tathā bhūtova sārattacitto vedetīti suṭṭhu rattacitto hutvā taṃ rūpārammaṇaṃ anubhavati abhinandati, abhinandanto pana tañca ajjhosa tiṭṭhati ajjhosāya taṃ ārammaṇaṃ gilitvā pariniṭṭhapetvā vattati ceva, evaṃbhūtassa ca tassa vaḍḍhanti āsavā bhavamūlopagāminoti bhavassa saṃsārassa mūlabhāvaṃ kāraṇabhāvaṃ upagamanasabhāvā kāmāsavādayo cattāropi āsavā tassa puggalassa uparūpari vaḍḍhantiyeva, na hāyanti. Mayhaṃ pana paṭisaṅkhāne ṭhatvā vipassanaṃ vaḍḍhetvā saccāni paṭivijjhantassa maggapaṭipāṭiyā te cattāropi āsavā anavasesato pahīnā parikkhīṇāti adhippāyo.
අභයත්ථෙරගාථාවණ්ණනා නිට්ඨිතා.
Abhayattheragāthāvaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
තිපිටක (මූල) • Tipiṭaka (Mūla) / සුත්තපිටක • Suttapiṭaka / ඛුද්දකනිකාය • Khuddakanikāya / ථෙරගාථාපාළි • Theragāthāpāḷi / 8. අභයත්ථෙරගාථා • 8. Abhayattheragāthā