| Library / Tipiṭaka / តិបិដក • Tipiṭaka / ធម្មសង្គណិ-អដ្ឋកថា • Dhammasaṅgaṇi-aṭṭhakathā |
អភិភាយតនកថា
Abhibhāyatanakathā
២០៤. ឯវំ អដ្ឋសុ កសិណេសុ រូបាវចរកុសលំ និទ្ទិសិត្វា, ឥទានិ យស្មា សមានេបិ អារម្មណេ ភាវនាយ អសមានំ ឥមេសុ អដ្ឋសុ កសិណេសុ អញ្ញម្បិ អភិភាយតនសង្ខាតំ រូបាវចរកុសលំ បវត្តតិ, តស្មា តំ ទស្សេតុំ បុន កតមេ ធម្មា កុសលាតិអាទិ អារទ្ធំ។ តត្ថ អជ្ឈត្តំ អរូបសញ្ញីតិ អលាភិតាយ វា អនត្ថិកតាយ វា អជ្ឈត្តរូបេ បរិកម្មសញ្ញាវិរហិតោ។ ពហិទ្ធា រូបានិ បស្សតីតិ ពហិទ្ធា អដ្ឋសុ កសិណេសុ កតបរិកម្មតាយ បរិកម្មវសេន ចេវ អប្បនាវសេន ច តានិ ពហិទ្ធា អដ្ឋសុ កសិណេសុ រូបានិ បស្សតិ។ បរិត្តានីតិ អវឌ្ឍិតានិ។ តានិ អភិភុយ្យាតិ យថា នាម សម្បន្នគហណិកោ កដច្ឆុមត្តំ ភត្តំ លភិត្វា ‘កិំ ឯត្ថ ភុញ្ជិតព្ពំ អត្ថី’តិ សង្កឌ្ឍិត្វា ឯកកពឡមេវ ករោតិ, ឯវមេវ ញាណុត្តរិកោ បុគ្គលោ វិសទញាណោ ‘កិមេត្ថ បរិត្តកេ អារម្មណេ សមាបជ្ជិតព្ពំ អត្ថិ, នាយំ មម ភារោ’តិ តានិ រូបានិ អភិភវិត្វា សមាបជ្ជតិ។ សហ និមិត្តុប្បាទេនេវេត្ថ អប្បនំ និព្ពត្តេតីតិ អត្ថោ។ ជានាមិ បស្សាមីតិ ឥមិនា បនស្ស បុព្ពភាគោ កថិតោ។ អាគមដ្ឋកថាសុ បន វុត្តំ – ឥមិនាស្ស បន អាភោគោ កថិតោ។ សោ ច ខោ សមាបត្តិតោ វុដ្ឋិតស្ស, ន អន្តោសមាបត្តិយន្តិ (អ. និ. អដ្ឋ. ៣.៨.៦៥)។
204. Evaṃ aṭṭhasu kasiṇesu rūpāvacarakusalaṃ niddisitvā, idāni yasmā samānepi ārammaṇe bhāvanāya asamānaṃ imesu aṭṭhasu kasiṇesu aññampi abhibhāyatanasaṅkhātaṃ rūpāvacarakusalaṃ pavattati, tasmā taṃ dassetuṃ puna katame dhammā kusalātiādi āraddhaṃ. Tattha ajjhattaṃ arūpasaññīti alābhitāya vā anatthikatāya vā ajjhattarūpe parikammasaññāvirahito. Bahiddhā rūpāni passatīti bahiddhā aṭṭhasu kasiṇesu kataparikammatāya parikammavasena ceva appanāvasena ca tāni bahiddhā aṭṭhasu kasiṇesu rūpāni passati. Parittānīti avaḍḍhitāni. Tāni abhibhuyyāti yathā nāma sampannagahaṇiko kaṭacchumattaṃ bhattaṃ labhitvā ‘kiṃ ettha bhuñjitabbaṃ atthī’ti saṅkaḍḍhitvā ekakabaḷameva karoti, evameva ñāṇuttariko puggalo visadañāṇo ‘kimettha parittake ārammaṇe samāpajjitabbaṃ atthi, nāyaṃ mama bhāro’ti tāni rūpāni abhibhavitvā samāpajjati. Saha nimittuppādenevettha appanaṃ nibbattetīti attho. Jānāmi passāmīti iminā panassa pubbabhāgo kathito. Āgamaṭṭhakathāsu pana vuttaṃ – imināssa pana ābhogo kathito. So ca kho samāpattito vuṭṭhitassa, na antosamāpattiyanti (a. ni. aṭṭha. 3.8.65).
អប្បមាណានីតិ វឌ្ឍិតប្បមាណានិ។ អភិភុយ្យាតិ ឯត្ថ បន យថា មហគ្ឃសោ បុរិសោ ឯកំ ភត្តវឌ្ឍិតកំ លភិត្វា ‘អញ្ញាបិ ហោតុ ‘កិមេសា មយ្ហំ ករិស្សតី’តិ តំ ន មហន្តតោ បស្សតិ, ឯវមេវ ញាណុត្តរោ បុគ្គលោ វិសទញ្ញាណោ ‘កិមេត្ថ សមាបជ្ជិតព្ពំ, ន ឥទំ អប្បមាណំ, ន មយ្ហំ ចិត្តេកគ្គតាករណេ ភារោ អត្ថី’តិ តានិ អភិភវិត្វា សមាបជ្ជតិ។ សហ និមិត្តុប្បាទេនេវេត្ថ អប្បនំ និព្ពត្តេតីតិ អត្ថោ។
Appamāṇānīti vaḍḍhitappamāṇāni. Abhibhuyyāti ettha pana yathā mahagghaso puriso ekaṃ bhattavaḍḍhitakaṃ labhitvā ‘aññāpi hotu ‘kimesā mayhaṃ karissatī’ti taṃ na mahantato passati, evameva ñāṇuttaro puggalo visadaññāṇo ‘kimettha samāpajjitabbaṃ, na idaṃ appamāṇaṃ, na mayhaṃ cittekaggatākaraṇe bhāro atthī’ti tāni abhibhavitvā samāpajjati. Saha nimittuppādenevettha appanaṃ nibbattetīti attho.
បរិត្តំ បរិត្តារម្មណំ អប្បមាណំ បរិត្តារម្មណន្តិ ឥធ បរិត្តានីតិ អាគតត្តា អប្បមាណារម្មណតា ន គហិតា, បរតោ អប្បមាណានីតិ អាគតត្តា បរិត្តារម្មណតា។ អដ្ឋកថាយំ បន វុត្តំ – ‘ឥមស្មិំ ឋានេ ចត្តារិ ចត្តារិ អារម្មណានិ អគ្គហេត្វា ទ្វេ ទ្វេវ គហិតានិ ។ កិំ ការណា? ចតូសុ ហិ គហិតេសុ ទេសនា សោឡសក្ខត្តុកា ហោតិ, សត្ថារា ច ហេដ្ឋា សោឡសក្ខត្តុកា ទេសនា កិលញ្ជម្ហិ តិលេ បត្ថរន្តេន វិយ វិត្ថារតោ កថិតា។ តស្ស ឥមស្មិំ ឋានេ អដ្ឋក្ខត្តុកំ ទេសនំ កាតុំ អជ្ឈាសយោ។ តស្មា ទ្វេ ទ្វេយេវ គហិតានីតិ វេទិតព្ពានីតិ។
Parittaṃ parittārammaṇaṃ appamāṇaṃ parittārammaṇanti idha parittānīti āgatattā appamāṇārammaṇatā na gahitā, parato appamāṇānīti āgatattā parittārammaṇatā. Aṭṭhakathāyaṃ pana vuttaṃ – ‘imasmiṃ ṭhāne cattāri cattāri ārammaṇāni aggahetvā dve dveva gahitāni . Kiṃ kāraṇā? Catūsu hi gahitesu desanā soḷasakkhattukā hoti, satthārā ca heṭṭhā soḷasakkhattukā desanā kilañjamhi tile pattharantena viya vitthārato kathitā. Tassa imasmiṃ ṭhāne aṭṭhakkhattukaṃ desanaṃ kātuṃ ajjhāsayo. Tasmā dve dveyeva gahitānīti veditabbānīti.
សុវណ្ណទុព្ពណ្ណានីតិ បរិសុទ្ធាបរិសុទ្ធវណ្ណានិ។ បរិសុទ្ធានិ ហិ នីលាទីនិ សុវណ្ណានិ, អបរិសុទ្ធានិ ច ទុព្ពណ្ណានីតិ ឥធ អធិប្បេតានិ។ អាគមដ្ឋកថាសុ បន ‘សុវណ្ណានិ វា ហោន្តុ ទុព្ពណ្ណានិ វា, បរិត្តអប្បមាណវសេនេវ ឥមានិ អភិភាយតនានិ ទេសិតានី’តិ (អ. និ. អដ្ឋ. ៣.៨.៦៥) វុត្តំ។ ឥមេសុ បន ចតូសុ បរិត្តំ វិតក្កចរិតវសេន អាគតំ, អប្បមាណំ មោហចរិតវសេន, សុវណ្ណំ ទោសចរិតវសេន, ទុព្ពណ្ណំ រាគចរិតវសេន។ ឯតេសញ្ហិ ឯតានិ សប្បាយានិ។ សា ច តេសំ សប្បាយតា វិត្ថារតោ វិសុទ្ធិមគ្គេ (វិសុទ្ធិ. ១.៤៣) ចរិយនិទ្ទេសេ វុត្តា។
Suvaṇṇadubbaṇṇānīti parisuddhāparisuddhavaṇṇāni. Parisuddhāni hi nīlādīni suvaṇṇāni, aparisuddhāni ca dubbaṇṇānīti idha adhippetāni. Āgamaṭṭhakathāsu pana ‘suvaṇṇāni vā hontu dubbaṇṇāni vā, parittaappamāṇavaseneva imāni abhibhāyatanāni desitānī’ti (a. ni. aṭṭha. 3.8.65) vuttaṃ. Imesu pana catūsu parittaṃ vitakkacaritavasena āgataṃ, appamāṇaṃ mohacaritavasena, suvaṇṇaṃ dosacaritavasena, dubbaṇṇaṃ rāgacaritavasena. Etesañhi etāni sappāyāni. Sā ca tesaṃ sappāyatā vitthārato visuddhimagge (visuddhi. 1.43) cariyaniddese vuttā.
កស្មា បន, យថា សុត្តន្តេ ‘‘អជ្ឈត្តំ រូបសញ្ញី ឯកោ ពហិទ្ធា រូបានិ បស្សតិ បរិត្តានី’’តិអាទិ (ទី. និ. ២.១៧៣; ម. និ. ២.២៤៩; អ. និ. ៨.៦៥) វុត្តំ, ឯវំ អវត្វា ឥធ ចតូសុបិ អភិភាយតនេសុ អជ្ឈត្តំ អរូបសញ្ញិតាវ វុត្តាតិ? អជ្ឈត្តរូបានំ អនភិភវនីយតោ។ តត្ថ វា ហិ ឥធ វា ពហិទ្ធារូបានេវ អភិភវិតព្ពានិ, តស្មា តានិ និយមតោ វត្តព្ពានីតិ តត្របិ ឥធបិ វុត្តានិ។ អជ្ឈត្តំ អរូបសញ្ញីតិ ឥទំ បន សត្ថុ ទេសនាវិលាសមត្តមេវ។ អយំ តាវ ចតូសុ អភិភាយតនេសុ អបុព្ពបទវណ្ណនា។ សុទ្ធិកនយបដិបទាភេទោ បនេត្ថ បថវីកសិណេ វុត្តនយេនេវ ឯកេកស្មិំ អភិភាយតនេ វេទិតព្ពោ។ កេវលញ្ចេត្ថ អារម្មណចតុក្កំ អារម្មណទុកំ ហោតិ, សោឡសក្ខត្តុកញ្ច អដ្ឋក្ខត្តុកំ។ សេសំ តាទិសមេវ។ ឯវមេត្ថ ឯកេកស្មិំ អភិភាយតនេ ឯកោ សុទ្ធិកនវកោ, ចត្តារោ បដិបទានវកា, ទ្វេ អារម្មណនវកា, អារម្មណបដិបទាមិស្សកេ អដ្ឋ នវកាតិ បន្នរស នវកាតិ ចតូសុបិ អភិភាយតនេសុ សមសដ្ឋិ នវកា វេទិតព្ពា។
Kasmā pana, yathā suttante ‘‘ajjhattaṃ rūpasaññī eko bahiddhā rūpāni passati parittānī’’tiādi (dī. ni. 2.173; ma. ni. 2.249; a. ni. 8.65) vuttaṃ, evaṃ avatvā idha catūsupi abhibhāyatanesu ajjhattaṃ arūpasaññitāva vuttāti? Ajjhattarūpānaṃ anabhibhavanīyato. Tattha vā hi idha vā bahiddhārūpāneva abhibhavitabbāni, tasmā tāni niyamato vattabbānīti tatrapi idhapi vuttāni. Ajjhattaṃ arūpasaññīti idaṃ pana satthu desanāvilāsamattameva. Ayaṃ tāva catūsu abhibhāyatanesu apubbapadavaṇṇanā. Suddhikanayapaṭipadābhedo panettha pathavīkasiṇe vuttanayeneva ekekasmiṃ abhibhāyatane veditabbo. Kevalañcettha ārammaṇacatukkaṃ ārammaṇadukaṃ hoti, soḷasakkhattukañca aṭṭhakkhattukaṃ. Sesaṃ tādisameva. Evamettha ekekasmiṃ abhibhāyatane eko suddhikanavako, cattāro paṭipadānavakā, dve ārammaṇanavakā, ārammaṇapaṭipadāmissake aṭṭha navakāti pannarasa navakāti catūsupi abhibhāyatanesu samasaṭṭhi navakā veditabbā.
២៤៦. បញ្ចមអភិភាយតនាទីសុ នីលានីតិ សព្ពសង្គាហិកវសេន វុត្តំ។ នីលវណ្ណានីតិ វណ្ណវសេន, នីលនិទស្សនានីតិ និទស្សនវសេន, អបញ្ញាយមានវិវរានិ, អសម្ភិន្នវណ្ណានិ, ឯកនីលានេវ ហុត្វា ទិស្សន្តីតិ វុត្តំ ហោតិ។ នីលនិភាសានីតិ ឥទំ បន ឱភាសនវសេន វុត្តំ; នីលោភាសានិ នីលប្បភាយុត្តានីតិ អត្ថោ។ ឯតេន នេសំ សុវិសុទ្ធតំ ទស្សេតិ។ សុវិសុទ្ធវណ្ណវសេន ហិ ឥមានិ ចត្តារិ អភិភាយតនានិ វុត្តានិ។ បីតានីតិអាទីសុបិ ឥមិនាវ នយេន អត្ថោ វេទិតព្ពោ។ នីលកសិណំ ឧគ្គណ្ហន្តោ នីលស្មិំ និមិត្តំ គណ្ហាតិ។ បុប្ផស្មិំ វា វត្ថស្មិំ វា វណ្ណធាតុយា វាតិអាទិកំ បនេត្ថ កសិណករណញ្ច បរិកម្មញ្ច អប្បនាវិធានញ្ច សព្ពំ វិសុទ្ធិមគ្គេ (វិសុទ្ធិ. ១.៩៣ អាទយោ) វិត្ថារតោ វុត្តមេវ។ យថា ច បថវីកសិណេ ឯវមេត្ថ ឯកេកស្មិំ អភិភាយតនេ បញ្ចវីសតិ បញ្ចវីសតិ នវកា វេទិតព្ពា។
246. Pañcamaabhibhāyatanādīsu nīlānīti sabbasaṅgāhikavasena vuttaṃ. Nīlavaṇṇānīti vaṇṇavasena, nīlanidassanānīti nidassanavasena, apaññāyamānavivarāni, asambhinnavaṇṇāni, ekanīlāneva hutvā dissantīti vuttaṃ hoti. Nīlanibhāsānīti idaṃ pana obhāsanavasena vuttaṃ; nīlobhāsāni nīlappabhāyuttānīti attho. Etena nesaṃ suvisuddhataṃ dasseti. Suvisuddhavaṇṇavasena hi imāni cattāri abhibhāyatanāni vuttāni. Pītānītiādīsupi imināva nayena attho veditabbo. Nīlakasiṇaṃ uggaṇhanto nīlasmiṃ nimittaṃ gaṇhāti. Pupphasmiṃ vā vatthasmiṃ vā vaṇṇadhātuyā vātiādikaṃ panettha kasiṇakaraṇañca parikammañca appanāvidhānañca sabbaṃ visuddhimagge (visuddhi. 1.93 ādayo) vitthārato vuttameva. Yathā ca pathavīkasiṇe evamettha ekekasmiṃ abhibhāyatane pañcavīsati pañcavīsati navakā veditabbā.
អភិភាយតនកថា។
Abhibhāyatanakathā.
Related texts:
តិបិដក (មូល) • Tipiṭaka (Mūla) / អភិធម្មបិដក • Abhidhammapiṭaka / ធម្មសង្គណីបាឡិ • Dhammasaṅgaṇīpāḷi / រូបាវចរកុសលំ • Rūpāvacarakusalaṃ
ដីកា • Tīkā / អភិធម្មបិដក (ដីកា) • Abhidhammapiṭaka (ṭīkā) / ធម្មសង្គណី-មូលដីកា • Dhammasaṅgaṇī-mūlaṭīkā / អភិភាយតនកថាវណ្ណនា • Abhibhāyatanakathāvaṇṇanā
ដីកា • Tīkā / អភិធម្មបិដក (ដីកា) • Abhidhammapiṭaka (ṭīkā) / ធម្មសង្គណី-អនុដីកា • Dhammasaṅgaṇī-anuṭīkā / អភិភាយតនកថាវណ្ណនា • Abhibhāyatanakathāvaṇṇanā
