| Library / Tipiṭaka / ತಿಪಿಟಕ • Tipiṭaka / ಧಮ್ಮಸಙ್ಗಣಿ-ಅಟ್ಠಕಥಾ • Dhammasaṅgaṇi-aṭṭhakathā |
ಅಭಿಭಾಯತನಕಥಾ
Abhibhāyatanakathā
೨೦೪. ಏವಂ ಅಟ್ಠಸು ಕಸಿಣೇಸು ರೂಪಾವಚರಕುಸಲಂ ನಿದ್ದಿಸಿತ್ವಾ, ಇದಾನಿ ಯಸ್ಮಾ ಸಮಾನೇಪಿ ಆರಮ್ಮಣೇ ಭಾವನಾಯ ಅಸಮಾನಂ ಇಮೇಸು ಅಟ್ಠಸು ಕಸಿಣೇಸು ಅಞ್ಞಮ್ಪಿ ಅಭಿಭಾಯತನಸಙ್ಖಾತಂ ರೂಪಾವಚರಕುಸಲಂ ಪವತ್ತತಿ, ತಸ್ಮಾ ತಂ ದಸ್ಸೇತುಂ ಪುನ ಕತಮೇ ಧಮ್ಮಾ ಕುಸಲಾತಿಆದಿ ಆರದ್ಧಂ। ತತ್ಥ ಅಜ್ಝತ್ತಂ ಅರೂಪಸಞ್ಞೀತಿ ಅಲಾಭಿತಾಯ ವಾ ಅನತ್ಥಿಕತಾಯ ವಾ ಅಜ್ಝತ್ತರೂಪೇ ಪರಿಕಮ್ಮಸಞ್ಞಾವಿರಹಿತೋ। ಬಹಿದ್ಧಾ ರೂಪಾನಿ ಪಸ್ಸತೀತಿ ಬಹಿದ್ಧಾ ಅಟ್ಠಸು ಕಸಿಣೇಸು ಕತಪರಿಕಮ್ಮತಾಯ ಪರಿಕಮ್ಮವಸೇನ ಚೇವ ಅಪ್ಪನಾವಸೇನ ಚ ತಾನಿ ಬಹಿದ್ಧಾ ಅಟ್ಠಸು ಕಸಿಣೇಸು ರೂಪಾನಿ ಪಸ್ಸತಿ। ಪರಿತ್ತಾನೀತಿ ಅವಡ್ಢಿತಾನಿ। ತಾನಿ ಅಭಿಭುಯ್ಯಾತಿ ಯಥಾ ನಾಮ ಸಮ್ಪನ್ನಗಹಣಿಕೋ ಕಟಚ್ಛುಮತ್ತಂ ಭತ್ತಂ ಲಭಿತ್ವಾ ‘ಕಿಂ ಏತ್ಥ ಭುಞ್ಜಿತಬ್ಬಂ ಅತ್ಥೀ’ತಿ ಸಙ್ಕಡ್ಢಿತ್ವಾ ಏಕಕಬಳಮೇವ ಕರೋತಿ, ಏವಮೇವ ಞಾಣುತ್ತರಿಕೋ ಪುಗ್ಗಲೋ ವಿಸದಞಾಣೋ ‘ಕಿಮೇತ್ಥ ಪರಿತ್ತಕೇ ಆರಮ್ಮಣೇ ಸಮಾಪಜ್ಜಿತಬ್ಬಂ ಅತ್ಥಿ, ನಾಯಂ ಮಮ ಭಾರೋ’ತಿ ತಾನಿ ರೂಪಾನಿ ಅಭಿಭವಿತ್ವಾ ಸಮಾಪಜ್ಜತಿ। ಸಹ ನಿಮಿತ್ತುಪ್ಪಾದೇನೇವೇತ್ಥ ಅಪ್ಪನಂ ನಿಬ್ಬತ್ತೇತೀತಿ ಅತ್ಥೋ। ಜಾನಾಮಿ ಪಸ್ಸಾಮೀತಿ ಇಮಿನಾ ಪನಸ್ಸ ಪುಬ್ಬಭಾಗೋ ಕಥಿತೋ। ಆಗಮಟ್ಠಕಥಾಸು ಪನ ವುತ್ತಂ – ಇಮಿನಾಸ್ಸ ಪನ ಆಭೋಗೋ ಕಥಿತೋ। ಸೋ ಚ ಖೋ ಸಮಾಪತ್ತಿತೋ ವುಟ್ಠಿತಸ್ಸ, ನ ಅನ್ತೋಸಮಾಪತ್ತಿಯನ್ತಿ (ಅ॰ ನಿ॰ ಅಟ್ಠ॰ ೩.೮.೬೫)।
204. Evaṃ aṭṭhasu kasiṇesu rūpāvacarakusalaṃ niddisitvā, idāni yasmā samānepi ārammaṇe bhāvanāya asamānaṃ imesu aṭṭhasu kasiṇesu aññampi abhibhāyatanasaṅkhātaṃ rūpāvacarakusalaṃ pavattati, tasmā taṃ dassetuṃ puna katame dhammā kusalātiādi āraddhaṃ. Tattha ajjhattaṃ arūpasaññīti alābhitāya vā anatthikatāya vā ajjhattarūpe parikammasaññāvirahito. Bahiddhā rūpāni passatīti bahiddhā aṭṭhasu kasiṇesu kataparikammatāya parikammavasena ceva appanāvasena ca tāni bahiddhā aṭṭhasu kasiṇesu rūpāni passati. Parittānīti avaḍḍhitāni. Tāni abhibhuyyāti yathā nāma sampannagahaṇiko kaṭacchumattaṃ bhattaṃ labhitvā ‘kiṃ ettha bhuñjitabbaṃ atthī’ti saṅkaḍḍhitvā ekakabaḷameva karoti, evameva ñāṇuttariko puggalo visadañāṇo ‘kimettha parittake ārammaṇe samāpajjitabbaṃ atthi, nāyaṃ mama bhāro’ti tāni rūpāni abhibhavitvā samāpajjati. Saha nimittuppādenevettha appanaṃ nibbattetīti attho. Jānāmi passāmīti iminā panassa pubbabhāgo kathito. Āgamaṭṭhakathāsu pana vuttaṃ – imināssa pana ābhogo kathito. So ca kho samāpattito vuṭṭhitassa, na antosamāpattiyanti (a. ni. aṭṭha. 3.8.65).
ಅಪ್ಪಮಾಣಾನೀತಿ ವಡ್ಢಿತಪ್ಪಮಾಣಾನಿ। ಅಭಿಭುಯ್ಯಾತಿ ಏತ್ಥ ಪನ ಯಥಾ ಮಹಗ್ಘಸೋ ಪುರಿಸೋ ಏಕಂ ಭತ್ತವಡ್ಢಿತಕಂ ಲಭಿತ್ವಾ ‘ಅಞ್ಞಾಪಿ ಹೋತು ‘ಕಿಮೇಸಾ ಮಯ್ಹಂ ಕರಿಸ್ಸತೀ’ತಿ ತಂ ನ ಮಹನ್ತತೋ ಪಸ್ಸತಿ, ಏವಮೇವ ಞಾಣುತ್ತರೋ ಪುಗ್ಗಲೋ ವಿಸದಞ್ಞಾಣೋ ‘ಕಿಮೇತ್ಥ ಸಮಾಪಜ್ಜಿತಬ್ಬಂ, ನ ಇದಂ ಅಪ್ಪಮಾಣಂ, ನ ಮಯ್ಹಂ ಚಿತ್ತೇಕಗ್ಗತಾಕರಣೇ ಭಾರೋ ಅತ್ಥೀ’ತಿ ತಾನಿ ಅಭಿಭವಿತ್ವಾ ಸಮಾಪಜ್ಜತಿ। ಸಹ ನಿಮಿತ್ತುಪ್ಪಾದೇನೇವೇತ್ಥ ಅಪ್ಪನಂ ನಿಬ್ಬತ್ತೇತೀತಿ ಅತ್ಥೋ।
Appamāṇānīti vaḍḍhitappamāṇāni. Abhibhuyyāti ettha pana yathā mahagghaso puriso ekaṃ bhattavaḍḍhitakaṃ labhitvā ‘aññāpi hotu ‘kimesā mayhaṃ karissatī’ti taṃ na mahantato passati, evameva ñāṇuttaro puggalo visadaññāṇo ‘kimettha samāpajjitabbaṃ, na idaṃ appamāṇaṃ, na mayhaṃ cittekaggatākaraṇe bhāro atthī’ti tāni abhibhavitvā samāpajjati. Saha nimittuppādenevettha appanaṃ nibbattetīti attho.
ಪರಿತ್ತಂ ಪರಿತ್ತಾರಮ್ಮಣಂ ಅಪ್ಪಮಾಣಂ ಪರಿತ್ತಾರಮ್ಮಣನ್ತಿ ಇಧ ಪರಿತ್ತಾನೀತಿ ಆಗತತ್ತಾ ಅಪ್ಪಮಾಣಾರಮ್ಮಣತಾ ನ ಗಹಿತಾ, ಪರತೋ ಅಪ್ಪಮಾಣಾನೀತಿ ಆಗತತ್ತಾ ಪರಿತ್ತಾರಮ್ಮಣತಾ। ಅಟ್ಠಕಥಾಯಂ ಪನ ವುತ್ತಂ – ‘ಇಮಸ್ಮಿಂ ಠಾನೇ ಚತ್ತಾರಿ ಚತ್ತಾರಿ ಆರಮ್ಮಣಾನಿ ಅಗ್ಗಹೇತ್ವಾ ದ್ವೇ ದ್ವೇವ ಗಹಿತಾನಿ । ಕಿಂ ಕಾರಣಾ? ಚತೂಸು ಹಿ ಗಹಿತೇಸು ದೇಸನಾ ಸೋಳಸಕ್ಖತ್ತುಕಾ ಹೋತಿ, ಸತ್ಥಾರಾ ಚ ಹೇಟ್ಠಾ ಸೋಳಸಕ್ಖತ್ತುಕಾ ದೇಸನಾ ಕಿಲಞ್ಜಮ್ಹಿ ತಿಲೇ ಪತ್ಥರನ್ತೇನ ವಿಯ ವಿತ್ಥಾರತೋ ಕಥಿತಾ। ತಸ್ಸ ಇಮಸ್ಮಿಂ ಠಾನೇ ಅಟ್ಠಕ್ಖತ್ತುಕಂ ದೇಸನಂ ಕಾತುಂ ಅಜ್ಝಾಸಯೋ। ತಸ್ಮಾ ದ್ವೇ ದ್ವೇಯೇವ ಗಹಿತಾನೀತಿ ವೇದಿತಬ್ಬಾನೀತಿ।
Parittaṃ parittārammaṇaṃ appamāṇaṃ parittārammaṇanti idha parittānīti āgatattā appamāṇārammaṇatā na gahitā, parato appamāṇānīti āgatattā parittārammaṇatā. Aṭṭhakathāyaṃ pana vuttaṃ – ‘imasmiṃ ṭhāne cattāri cattāri ārammaṇāni aggahetvā dve dveva gahitāni . Kiṃ kāraṇā? Catūsu hi gahitesu desanā soḷasakkhattukā hoti, satthārā ca heṭṭhā soḷasakkhattukā desanā kilañjamhi tile pattharantena viya vitthārato kathitā. Tassa imasmiṃ ṭhāne aṭṭhakkhattukaṃ desanaṃ kātuṃ ajjhāsayo. Tasmā dve dveyeva gahitānīti veditabbānīti.
ಸುವಣ್ಣದುಬ್ಬಣ್ಣಾನೀತಿ ಪರಿಸುದ್ಧಾಪರಿಸುದ್ಧವಣ್ಣಾನಿ। ಪರಿಸುದ್ಧಾನಿ ಹಿ ನೀಲಾದೀನಿ ಸುವಣ್ಣಾನಿ, ಅಪರಿಸುದ್ಧಾನಿ ಚ ದುಬ್ಬಣ್ಣಾನೀತಿ ಇಧ ಅಧಿಪ್ಪೇತಾನಿ। ಆಗಮಟ್ಠಕಥಾಸು ಪನ ‘ಸುವಣ್ಣಾನಿ ವಾ ಹೋನ್ತು ದುಬ್ಬಣ್ಣಾನಿ ವಾ, ಪರಿತ್ತಅಪ್ಪಮಾಣವಸೇನೇವ ಇಮಾನಿ ಅಭಿಭಾಯತನಾನಿ ದೇಸಿತಾನೀ’ತಿ (ಅ॰ ನಿ॰ ಅಟ್ಠ॰ ೩.೮.೬೫) ವುತ್ತಂ। ಇಮೇಸು ಪನ ಚತೂಸು ಪರಿತ್ತಂ ವಿತಕ್ಕಚರಿತವಸೇನ ಆಗತಂ, ಅಪ್ಪಮಾಣಂ ಮೋಹಚರಿತವಸೇನ, ಸುವಣ್ಣಂ ದೋಸಚರಿತವಸೇನ, ದುಬ್ಬಣ್ಣಂ ರಾಗಚರಿತವಸೇನ। ಏತೇಸಞ್ಹಿ ಏತಾನಿ ಸಪ್ಪಾಯಾನಿ। ಸಾ ಚ ತೇಸಂ ಸಪ್ಪಾಯತಾ ವಿತ್ಥಾರತೋ ವಿಸುದ್ಧಿಮಗ್ಗೇ (ವಿಸುದ್ಧಿ॰ ೧.೪೩) ಚರಿಯನಿದ್ದೇಸೇ ವುತ್ತಾ।
Suvaṇṇadubbaṇṇānīti parisuddhāparisuddhavaṇṇāni. Parisuddhāni hi nīlādīni suvaṇṇāni, aparisuddhāni ca dubbaṇṇānīti idha adhippetāni. Āgamaṭṭhakathāsu pana ‘suvaṇṇāni vā hontu dubbaṇṇāni vā, parittaappamāṇavaseneva imāni abhibhāyatanāni desitānī’ti (a. ni. aṭṭha. 3.8.65) vuttaṃ. Imesu pana catūsu parittaṃ vitakkacaritavasena āgataṃ, appamāṇaṃ mohacaritavasena, suvaṇṇaṃ dosacaritavasena, dubbaṇṇaṃ rāgacaritavasena. Etesañhi etāni sappāyāni. Sā ca tesaṃ sappāyatā vitthārato visuddhimagge (visuddhi. 1.43) cariyaniddese vuttā.
ಕಸ್ಮಾ ಪನ, ಯಥಾ ಸುತ್ತನ್ತೇ ‘‘ಅಜ್ಝತ್ತಂ ರೂಪಸಞ್ಞೀ ಏಕೋ ಬಹಿದ್ಧಾ ರೂಪಾನಿ ಪಸ್ಸತಿ ಪರಿತ್ತಾನೀ’’ತಿಆದಿ (ದೀ॰ ನಿ॰ ೨.೧೭೩; ಮ॰ ನಿ॰ ೨.೨೪೯; ಅ॰ ನಿ॰ ೮.೬೫) ವುತ್ತಂ, ಏವಂ ಅವತ್ವಾ ಇಧ ಚತೂಸುಪಿ ಅಭಿಭಾಯತನೇಸು ಅಜ್ಝತ್ತಂ ಅರೂಪಸಞ್ಞಿತಾವ ವುತ್ತಾತಿ? ಅಜ್ಝತ್ತರೂಪಾನಂ ಅನಭಿಭವನೀಯತೋ। ತತ್ಥ ವಾ ಹಿ ಇಧ ವಾ ಬಹಿದ್ಧಾರೂಪಾನೇವ ಅಭಿಭವಿತಬ್ಬಾನಿ, ತಸ್ಮಾ ತಾನಿ ನಿಯಮತೋ ವತ್ತಬ್ಬಾನೀತಿ ತತ್ರಪಿ ಇಧಪಿ ವುತ್ತಾನಿ। ಅಜ್ಝತ್ತಂ ಅರೂಪಸಞ್ಞೀತಿ ಇದಂ ಪನ ಸತ್ಥು ದೇಸನಾವಿಲಾಸಮತ್ತಮೇವ। ಅಯಂ ತಾವ ಚತೂಸು ಅಭಿಭಾಯತನೇಸು ಅಪುಬ್ಬಪದವಣ್ಣನಾ। ಸುದ್ಧಿಕನಯಪಟಿಪದಾಭೇದೋ ಪನೇತ್ಥ ಪಥವೀಕಸಿಣೇ ವುತ್ತನಯೇನೇವ ಏಕೇಕಸ್ಮಿಂ ಅಭಿಭಾಯತನೇ ವೇದಿತಬ್ಬೋ। ಕೇವಲಞ್ಚೇತ್ಥ ಆರಮ್ಮಣಚತುಕ್ಕಂ ಆರಮ್ಮಣದುಕಂ ಹೋತಿ, ಸೋಳಸಕ್ಖತ್ತುಕಞ್ಚ ಅಟ್ಠಕ್ಖತ್ತುಕಂ। ಸೇಸಂ ತಾದಿಸಮೇವ। ಏವಮೇತ್ಥ ಏಕೇಕಸ್ಮಿಂ ಅಭಿಭಾಯತನೇ ಏಕೋ ಸುದ್ಧಿಕನವಕೋ, ಚತ್ತಾರೋ ಪಟಿಪದಾನವಕಾ, ದ್ವೇ ಆರಮ್ಮಣನವಕಾ, ಆರಮ್ಮಣಪಟಿಪದಾಮಿಸ್ಸಕೇ ಅಟ್ಠ ನವಕಾತಿ ಪನ್ನರಸ ನವಕಾತಿ ಚತೂಸುಪಿ ಅಭಿಭಾಯತನೇಸು ಸಮಸಟ್ಠಿ ನವಕಾ ವೇದಿತಬ್ಬಾ।
Kasmā pana, yathā suttante ‘‘ajjhattaṃ rūpasaññī eko bahiddhā rūpāni passati parittānī’’tiādi (dī. ni. 2.173; ma. ni. 2.249; a. ni. 8.65) vuttaṃ, evaṃ avatvā idha catūsupi abhibhāyatanesu ajjhattaṃ arūpasaññitāva vuttāti? Ajjhattarūpānaṃ anabhibhavanīyato. Tattha vā hi idha vā bahiddhārūpāneva abhibhavitabbāni, tasmā tāni niyamato vattabbānīti tatrapi idhapi vuttāni. Ajjhattaṃ arūpasaññīti idaṃ pana satthu desanāvilāsamattameva. Ayaṃ tāva catūsu abhibhāyatanesu apubbapadavaṇṇanā. Suddhikanayapaṭipadābhedo panettha pathavīkasiṇe vuttanayeneva ekekasmiṃ abhibhāyatane veditabbo. Kevalañcettha ārammaṇacatukkaṃ ārammaṇadukaṃ hoti, soḷasakkhattukañca aṭṭhakkhattukaṃ. Sesaṃ tādisameva. Evamettha ekekasmiṃ abhibhāyatane eko suddhikanavako, cattāro paṭipadānavakā, dve ārammaṇanavakā, ārammaṇapaṭipadāmissake aṭṭha navakāti pannarasa navakāti catūsupi abhibhāyatanesu samasaṭṭhi navakā veditabbā.
೨೪೬. ಪಞ್ಚಮಅಭಿಭಾಯತನಾದೀಸು ನೀಲಾನೀತಿ ಸಬ್ಬಸಙ್ಗಾಹಿಕವಸೇನ ವುತ್ತಂ। ನೀಲವಣ್ಣಾನೀತಿ ವಣ್ಣವಸೇನ, ನೀಲನಿದಸ್ಸನಾನೀತಿ ನಿದಸ್ಸನವಸೇನ, ಅಪಞ್ಞಾಯಮಾನವಿವರಾನಿ, ಅಸಮ್ಭಿನ್ನವಣ್ಣಾನಿ, ಏಕನೀಲಾನೇವ ಹುತ್ವಾ ದಿಸ್ಸನ್ತೀತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ। ನೀಲನಿಭಾಸಾನೀತಿ ಇದಂ ಪನ ಓಭಾಸನವಸೇನ ವುತ್ತಂ; ನೀಲೋಭಾಸಾನಿ ನೀಲಪ್ಪಭಾಯುತ್ತಾನೀತಿ ಅತ್ಥೋ। ಏತೇನ ನೇಸಂ ಸುವಿಸುದ್ಧತಂ ದಸ್ಸೇತಿ। ಸುವಿಸುದ್ಧವಣ್ಣವಸೇನ ಹಿ ಇಮಾನಿ ಚತ್ತಾರಿ ಅಭಿಭಾಯತನಾನಿ ವುತ್ತಾನಿ। ಪೀತಾನೀತಿಆದೀಸುಪಿ ಇಮಿನಾವ ನಯೇನ ಅತ್ಥೋ ವೇದಿತಬ್ಬೋ। ನೀಲಕಸಿಣಂ ಉಗ್ಗಣ್ಹನ್ತೋ ನೀಲಸ್ಮಿಂ ನಿಮಿತ್ತಂ ಗಣ್ಹಾತಿ। ಪುಪ್ಫಸ್ಮಿಂ ವಾ ವತ್ಥಸ್ಮಿಂ ವಾ ವಣ್ಣಧಾತುಯಾ ವಾತಿಆದಿಕಂ ಪನೇತ್ಥ ಕಸಿಣಕರಣಞ್ಚ ಪರಿಕಮ್ಮಞ್ಚ ಅಪ್ಪನಾವಿಧಾನಞ್ಚ ಸಬ್ಬಂ ವಿಸುದ್ಧಿಮಗ್ಗೇ (ವಿಸುದ್ಧಿ॰ ೧.೯೩ ಆದಯೋ) ವಿತ್ಥಾರತೋ ವುತ್ತಮೇವ। ಯಥಾ ಚ ಪಥವೀಕಸಿಣೇ ಏವಮೇತ್ಥ ಏಕೇಕಸ್ಮಿಂ ಅಭಿಭಾಯತನೇ ಪಞ್ಚವೀಸತಿ ಪಞ್ಚವೀಸತಿ ನವಕಾ ವೇದಿತಬ್ಬಾ।
246. Pañcamaabhibhāyatanādīsu nīlānīti sabbasaṅgāhikavasena vuttaṃ. Nīlavaṇṇānīti vaṇṇavasena, nīlanidassanānīti nidassanavasena, apaññāyamānavivarāni, asambhinnavaṇṇāni, ekanīlāneva hutvā dissantīti vuttaṃ hoti. Nīlanibhāsānīti idaṃ pana obhāsanavasena vuttaṃ; nīlobhāsāni nīlappabhāyuttānīti attho. Etena nesaṃ suvisuddhataṃ dasseti. Suvisuddhavaṇṇavasena hi imāni cattāri abhibhāyatanāni vuttāni. Pītānītiādīsupi imināva nayena attho veditabbo. Nīlakasiṇaṃ uggaṇhanto nīlasmiṃ nimittaṃ gaṇhāti. Pupphasmiṃ vā vatthasmiṃ vā vaṇṇadhātuyā vātiādikaṃ panettha kasiṇakaraṇañca parikammañca appanāvidhānañca sabbaṃ visuddhimagge (visuddhi. 1.93 ādayo) vitthārato vuttameva. Yathā ca pathavīkasiṇe evamettha ekekasmiṃ abhibhāyatane pañcavīsati pañcavīsati navakā veditabbā.
ಅಭಿಭಾಯತನಕಥಾ।
Abhibhāyatanakathā.
Related texts:
ತಿಪಿಟಕ (ಮೂಲ) • Tipiṭaka (Mūla) / ಅಭಿಧಮ್ಮಪಿಟಕ • Abhidhammapiṭaka / ಧಮ್ಮಸಙ್ಗಣೀಪಾಳಿ • Dhammasaṅgaṇīpāḷi / ರೂಪಾವಚರಕುಸಲಂ • Rūpāvacarakusalaṃ
ಟೀಕಾ • Tīkā / ಅಭಿಧಮ್ಮಪಿಟಕ (ಟೀಕಾ) • Abhidhammapiṭaka (ṭīkā) / ಧಮ್ಮಸಙ್ಗಣೀ-ಮೂಲಟೀಕಾ • Dhammasaṅgaṇī-mūlaṭīkā / ಅಭಿಭಾಯತನಕಥಾವಣ್ಣನಾ • Abhibhāyatanakathāvaṇṇanā
ಟೀಕಾ • Tīkā / ಅಭಿಧಮ್ಮಪಿಟಕ (ಟೀಕಾ) • Abhidhammapiṭaka (ṭīkā) / ಧಮ್ಮಸಙ್ಗಣೀ-ಅನುಟೀಕಾ • Dhammasaṅgaṇī-anuṭīkā / ಅಭಿಭಾಯತನಕಥಾವಣ್ಣನಾ • Abhibhāyatanakathāvaṇṇanā
