| Library / Tipiṭaka / තිපිටක • Tipiṭaka / ධම්‌මසඞ්‌ගණි-අට්‌ඨකථා • Dhammasaṅgaṇi-aṭṭhakathā |
අභිභායතනකථා
Abhibhāyatanakathā
204. එවං අට්‌ඨසු කසිණෙසු රූපාවචරකුසලං නිද්‌දිසිත්‌වා, ඉදානි යස්‌මා සමානෙපි ආරම්‌මණෙ භාවනාය අසමානං ඉමෙසු අට්‌ඨසු කසිණෙසු අඤ්‌ඤම්‌පි අභිභායතනසඞ්‌ඛාතං රූපාවචරකුසලං පවත්‌තති, තස්‌මා තං දස්‌සෙතුං පුන කතමෙ ධම්‌මා කුසලාතිආදි ආරද්‌ධං. තත්‌ථ අජ්‌ඣත්‌තං අරූපසඤ්‌ඤීති අලාභිතාය වා අනත්‌ථිකතාය වා අජ්‌ඣත්‌තරූපෙ පරිකම්‌මසඤ්‌ඤාවිරහිතො. බහිද්‌ධා රූපානි පස්‌සතීති බහිද්‌ධා අට්‌ඨසු කසිණෙසු කතපරිකම්‌මතාය පරිකම්‌මවසෙන චෙව අප්‌පනාවසෙන ච තානි බහිද්‌ධා අට්‌ඨසු කසිණෙසු රූපානි පස්‌සති. පරිත්‌තානීති අවඩ්‌ඪිතානි. තානි අභිභුය්‍යාති යථා නාම සම්‌පන්‌නගහණිකො කටච්‌ඡුමත්‌තං භත්‌තං ලභිත්‌වා ‘කිං එත්‌ථ භුඤ්‌ජිතබ්‌බං අත්‌ථී’ති සඞ්‌කඩ්‌ඪිත්‌වා එකකබළමෙව කරොති, එවමෙව ඤාණුත්‌තරිකො පුග්‌ගලො විසදඤාණො ‘කිමෙත්‌ථ පරිත්‌තකෙ ආරම්‌මණෙ සමාපජ්‌ජිතබ්‌බං අත්‌ථි, නායං මම භාරො’ති තානි රූපානි අභිභවිත්‌වා සමාපජ්‌ජති. සහ නිමිත්‌තුප්‌පාදෙනෙවෙත්‌ථ අප්‌පනං නිබ්‌බත්‌තෙතීති අත්‌ථො. ජානාමි පස්‌සාමීති ඉමිනා පනස්‌ස පුබ්‌බභාගො කථිතො. ආගමට්‌ඨකථාසු පන වුත්‌තං – ඉමිනාස්‌ස පන ආභොගො කථිතො. සො ච ඛො සමාපත්‌තිතො වුට්‌ඨිතස්‌ස, න අන්‌තොසමාපත්‌තියන්‌ති (අ. නි. අට්‌ඨ. 3.8.65).
204. Evaṃ aṭṭhasu kasiṇesu rūpāvacarakusalaṃ niddisitvā, idāni yasmā samānepi ārammaṇe bhāvanāya asamānaṃ imesu aṭṭhasu kasiṇesu aññampi abhibhāyatanasaṅkhātaṃ rūpāvacarakusalaṃ pavattati, tasmā taṃ dassetuṃ puna katame dhammā kusalātiādi āraddhaṃ. Tattha ajjhattaṃ arūpasaññīti alābhitāya vā anatthikatāya vā ajjhattarūpe parikammasaññāvirahito. Bahiddhā rūpāni passatīti bahiddhā aṭṭhasu kasiṇesu kataparikammatāya parikammavasena ceva appanāvasena ca tāni bahiddhā aṭṭhasu kasiṇesu rūpāni passati. Parittānīti avaḍḍhitāni. Tāni abhibhuyyāti yathā nāma sampannagahaṇiko kaṭacchumattaṃ bhattaṃ labhitvā ‘kiṃ ettha bhuñjitabbaṃ atthī’ti saṅkaḍḍhitvā ekakabaḷameva karoti, evameva ñāṇuttariko puggalo visadañāṇo ‘kimettha parittake ārammaṇe samāpajjitabbaṃ atthi, nāyaṃ mama bhāro’ti tāni rūpāni abhibhavitvā samāpajjati. Saha nimittuppādenevettha appanaṃ nibbattetīti attho. Jānāmi passāmīti iminā panassa pubbabhāgo kathito. Āgamaṭṭhakathāsu pana vuttaṃ – imināssa pana ābhogo kathito. So ca kho samāpattito vuṭṭhitassa, na antosamāpattiyanti (a. ni. aṭṭha. 3.8.65).
අප්‌පමාණානීති වඩ්‌ඪිතප්‌පමාණානි. අභිභුය්‍යාති එත්‌ථ පන යථා මහග්‌ඝසො පුරිසො එකං භත්‌තවඩ්‌ඪිතකං ලභිත්‌වා ‘අඤ්‌ඤාපි හොතු ‘කිමෙසා මය්‌හං කරිස්‌සතී’ති තං න මහන්‌තතො පස්‌සති, එවමෙව ඤාණුත්‌තරො පුග්‌ගලො විසදඤ්‌ඤාණො ‘කිමෙත්‌ථ සමාපජ්‌ජිතබ්‌බං, න ඉදං අප්‌පමාණං, න මය්‌හං චිත්‌තෙකග්‌ගතාකරණෙ භාරො අත්‌ථී’ති තානි අභිභවිත්‌වා සමාපජ්‌ජති. සහ නිමිත්‌තුප්‌පාදෙනෙවෙත්‌ථ අප්‌පනං නිබ්‌බත්‌තෙතීති අත්‌ථො.
Appamāṇānīti vaḍḍhitappamāṇāni. Abhibhuyyāti ettha pana yathā mahagghaso puriso ekaṃ bhattavaḍḍhitakaṃ labhitvā ‘aññāpi hotu ‘kimesā mayhaṃ karissatī’ti taṃ na mahantato passati, evameva ñāṇuttaro puggalo visadaññāṇo ‘kimettha samāpajjitabbaṃ, na idaṃ appamāṇaṃ, na mayhaṃ cittekaggatākaraṇe bhāro atthī’ti tāni abhibhavitvā samāpajjati. Saha nimittuppādenevettha appanaṃ nibbattetīti attho.
පරිත්‌තං පරිත්‌තාරම්‌මණං අප්‌පමාණං පරිත්‌තාරම්‌මණන්‌ති ඉධ පරිත්‌තානීති ආගතත්‌තා අප්‌පමාණාරම්‌මණතා න ගහිතා, පරතො අප්‌පමාණානීති ආගතත්‌තා පරිත්‌තාරම්‌මණතා. අට්‌ඨකථායං පන වුත්‌තං – ‘ඉමස්‌මිං ඨානෙ චත්‌තාරි චත්‌තාරි ආරම්‌මණානි අග්‌ගහෙත්‌වා ද්‌වෙ ද්‌වෙව ගහිතානි . කිං කාරණා? චතූසු හි ගහිතෙසු දෙසනා සොළසක්‌ඛත්‌තුකා හොති, සත්‌ථාරා ච හෙට්‌ඨා සොළසක්‌ඛත්‌තුකා දෙසනා කිලඤ්‌ජම්‌හි තිලෙ පත්‌ථරන්‌තෙන විය විත්‌ථාරතො කථිතා. තස්‌ස ඉමස්‌මිං ඨානෙ අට්‌ඨක්‌ඛත්‌තුකං දෙසනං කාතුං අජ්‌ඣාසයො. තස්‌මා ද්‌වෙ ද්‌වෙයෙව ගහිතානීති වෙදිතබ්‌බානීති.
Parittaṃ parittārammaṇaṃ appamāṇaṃ parittārammaṇanti idha parittānīti āgatattā appamāṇārammaṇatā na gahitā, parato appamāṇānīti āgatattā parittārammaṇatā. Aṭṭhakathāyaṃ pana vuttaṃ – ‘imasmiṃ ṭhāne cattāri cattāri ārammaṇāni aggahetvā dve dveva gahitāni . Kiṃ kāraṇā? Catūsu hi gahitesu desanā soḷasakkhattukā hoti, satthārā ca heṭṭhā soḷasakkhattukā desanā kilañjamhi tile pattharantena viya vitthārato kathitā. Tassa imasmiṃ ṭhāne aṭṭhakkhattukaṃ desanaṃ kātuṃ ajjhāsayo. Tasmā dve dveyeva gahitānīti veditabbānīti.
සුවණ්‌ණදුබ්‌බණ්‌ණානීති පරිසුද්‌ධාපරිසුද්‌ධවණ්‌ණානි. පරිසුද්‌ධානි හි නීලාදීනි සුවණ්‌ණානි, අපරිසුද්‌ධානි ච දුබ්‌බණ්‌ණානීති ඉධ අධිප්‌පෙතානි. ආගමට්‌ඨකථාසු පන ‘සුවණ්‌ණානි වා හොන්‌තු දුබ්‌බණ්‌ණානි වා, පරිත්‌තඅප්‌පමාණවසෙනෙව ඉමානි අභිභායතනානි දෙසිතානී’ති (අ. නි. අට්‌ඨ. 3.8.65) වුත්‌තං. ඉමෙසු පන චතූසු පරිත්‌තං විතක්‌කචරිතවසෙන ආගතං, අප්‌පමාණං මොහචරිතවසෙන, සුවණ්‌ණං දොසචරිතවසෙන, දුබ්‌බණ්‌ණං රාගචරිතවසෙන. එතෙසඤ්‌හි එතානි සප්‌පායානි. සා ච තෙසං සප්‌පායතා විත්‌ථාරතො විසුද්‌ධිමග්‌ගෙ (විසුද්‌ධි. 1.43) චරියනිද්‌දෙසෙ වුත්‌තා.
Suvaṇṇadubbaṇṇānīti parisuddhāparisuddhavaṇṇāni. Parisuddhāni hi nīlādīni suvaṇṇāni, aparisuddhāni ca dubbaṇṇānīti idha adhippetāni. Āgamaṭṭhakathāsu pana ‘suvaṇṇāni vā hontu dubbaṇṇāni vā, parittaappamāṇavaseneva imāni abhibhāyatanāni desitānī’ti (a. ni. aṭṭha. 3.8.65) vuttaṃ. Imesu pana catūsu parittaṃ vitakkacaritavasena āgataṃ, appamāṇaṃ mohacaritavasena, suvaṇṇaṃ dosacaritavasena, dubbaṇṇaṃ rāgacaritavasena. Etesañhi etāni sappāyāni. Sā ca tesaṃ sappāyatā vitthārato visuddhimagge (visuddhi. 1.43) cariyaniddese vuttā.
කස්‌මා පන, යථා සුත්‌තන්‌තෙ ‘‘අජ්‌ඣත්‌තං රූපසඤ්‌ඤී එකො බහිද්‌ධා රූපානි පස්‌සති පරිත්‌තානී’’තිආදි (දී. නි. 2.173; ම. නි. 2.249; අ. නි. 8.65) වුත්‌තං, එවං අවත්‌වා ඉධ චතූසුපි අභිභායතනෙසු අජ්‌ඣත්‌තං අරූපසඤ්‌ඤිතාව වුත්‌තාති? අජ්‌ඣත්‌තරූපානං අනභිභවනීයතො. තත්‌ථ වා හි ඉධ වා බහිද්‌ධාරූපානෙව අභිභවිතබ්‌බානි, තස්‌මා තානි නියමතො වත්‌තබ්‌බානීති තත්‍රපි ඉධපි වුත්‌තානි. අජ්‌ඣත්‌තං අරූපසඤ්‌ඤීති ඉදං පන සත්‌ථු දෙසනාවිලාසමත්‌තමෙව. අයං තාව චතූසු අභිභායතනෙසු අපුබ්‌බපදවණ්‌ණනා. සුද්‌ධිකනයපටිපදාභෙදො පනෙත්‌ථ පථවීකසිණෙ වුත්‌තනයෙනෙව එකෙකස්‌මිං අභිභායතනෙ වෙදිතබ්‌බො. කෙවලඤ්‌චෙත්‌ථ ආරම්‌මණචතුක්‌කං ආරම්‌මණදුකං හොති, සොළසක්‌ඛත්‌තුකඤ්‌ච අට්‌ඨක්‌ඛත්‌තුකං. සෙසං තාදිසමෙව. එවමෙත්‌ථ එකෙකස්‌මිං අභිභායතනෙ එකො සුද්‌ධිකනවකො, චත්‌තාරො පටිපදානවකා, ද්‌වෙ ආරම්‌මණනවකා, ආරම්‌මණපටිපදාමිස්‌සකෙ අට්‌ඨ නවකාති පන්‌නරස නවකාති චතූසුපි අභිභායතනෙසු සමසට්‌ඨි නවකා වෙදිතබ්‌බා.
Kasmā pana, yathā suttante ‘‘ajjhattaṃ rūpasaññī eko bahiddhā rūpāni passati parittānī’’tiādi (dī. ni. 2.173; ma. ni. 2.249; a. ni. 8.65) vuttaṃ, evaṃ avatvā idha catūsupi abhibhāyatanesu ajjhattaṃ arūpasaññitāva vuttāti? Ajjhattarūpānaṃ anabhibhavanīyato. Tattha vā hi idha vā bahiddhārūpāneva abhibhavitabbāni, tasmā tāni niyamato vattabbānīti tatrapi idhapi vuttāni. Ajjhattaṃ arūpasaññīti idaṃ pana satthu desanāvilāsamattameva. Ayaṃ tāva catūsu abhibhāyatanesu apubbapadavaṇṇanā. Suddhikanayapaṭipadābhedo panettha pathavīkasiṇe vuttanayeneva ekekasmiṃ abhibhāyatane veditabbo. Kevalañcettha ārammaṇacatukkaṃ ārammaṇadukaṃ hoti, soḷasakkhattukañca aṭṭhakkhattukaṃ. Sesaṃ tādisameva. Evamettha ekekasmiṃ abhibhāyatane eko suddhikanavako, cattāro paṭipadānavakā, dve ārammaṇanavakā, ārammaṇapaṭipadāmissake aṭṭha navakāti pannarasa navakāti catūsupi abhibhāyatanesu samasaṭṭhi navakā veditabbā.
246. පඤ්‌චමඅභිභායතනාදීසු නීලානීති සබ්‌බසඞ්‌ගාහිකවසෙන වුත්‌තං. නීලවණ්‌ණානීති වණ්‌ණවසෙන, නීලනිදස්‌සනානීති නිදස්‌සනවසෙන, අපඤ්‌ඤායමානවිවරානි, අසම්‌භින්‌නවණ්‌ණානි, එකනීලානෙව හුත්‌වා දිස්‌සන්‌තීති වුත්‌තං හොති. නීලනිභාසානීති ඉදං පන ඔභාසනවසෙන වුත්‌තං; නීලොභාසානි නීලප්‌පභායුත්‌තානීති අත්‌ථො. එතෙන නෙසං සුවිසුද්‌ධතං දස්‌සෙති. සුවිසුද්‌ධවණ්‌ණවසෙන හි ඉමානි චත්‌තාරි අභිභායතනානි වුත්‌තානි. පීතානීතිආදීසුපි ඉමිනාව නයෙන අත්‌ථො වෙදිතබ්‌බො. නීලකසිණං උග්‌ගණ්‌හන්‌තො නීලස්‌මිං නිමිත්‌තං ගණ්‌හාති. පුප්‌ඵස්‌මිං වා වත්‌ථස්‌මිං වා වණ්‌ණධාතුයා වාතිආදිකං පනෙත්‌ථ කසිණකරණඤ්‌ච පරිකම්‌මඤ්‌ච අප්‌පනාවිධානඤ්‌ච සබ්‌බං විසුද්‌ධිමග්‌ගෙ (විසුද්‌ධි. 1.93 ආදයො) විත්‌ථාරතො වුත්‌තමෙව. යථා ච පථවීකසිණෙ එවමෙත්‌ථ එකෙකස්‌මිං අභිභායතනෙ පඤ්‌චවීසති පඤ්‌චවීසති නවකා වෙදිතබ්‌බා.
246. Pañcamaabhibhāyatanādīsu nīlānīti sabbasaṅgāhikavasena vuttaṃ. Nīlavaṇṇānīti vaṇṇavasena, nīlanidassanānīti nidassanavasena, apaññāyamānavivarāni, asambhinnavaṇṇāni, ekanīlāneva hutvā dissantīti vuttaṃ hoti. Nīlanibhāsānīti idaṃ pana obhāsanavasena vuttaṃ; nīlobhāsāni nīlappabhāyuttānīti attho. Etena nesaṃ suvisuddhataṃ dasseti. Suvisuddhavaṇṇavasena hi imāni cattāri abhibhāyatanāni vuttāni. Pītānītiādīsupi imināva nayena attho veditabbo. Nīlakasiṇaṃ uggaṇhanto nīlasmiṃ nimittaṃ gaṇhāti. Pupphasmiṃ vā vatthasmiṃ vā vaṇṇadhātuyā vātiādikaṃ panettha kasiṇakaraṇañca parikammañca appanāvidhānañca sabbaṃ visuddhimagge (visuddhi. 1.93 ādayo) vitthārato vuttameva. Yathā ca pathavīkasiṇe evamettha ekekasmiṃ abhibhāyatane pañcavīsati pañcavīsati navakā veditabbā.
අභිභායතනකථා.
Abhibhāyatanakathā.
Related texts:
තිපිටක (මූල) • Tipiṭaka (Mūla) / අභිධම්‌මපිටක • Abhidhammapiṭaka / ධම්‌මසඞ්‌ගණීපාළි • Dhammasaṅgaṇīpāḷi / රූපාවචරකුසලං • Rūpāvacarakusalaṃ
ටීකා • Tīkā / අභිධම්‌මපිටක (ටීකා) • Abhidhammapiṭaka (ṭīkā) / ධම්‌මසඞ්‌ගණී-මූලටීකා • Dhammasaṅgaṇī-mūlaṭīkā / අභිභායතනකථාවණ්‌ණනා • Abhibhāyatanakathāvaṇṇanā
ටීකා • Tīkā / අභිධම්‌මපිටක (ටීකා) • Abhidhammapiṭaka (ṭīkā) / ධම්‌මසඞ්‌ගණී-අනුටීකා • Dhammasaṅgaṇī-anuṭīkā / අභිභායතනකථාවණ්‌ණනා • Abhibhāyatanakathāvaṇṇanā
