Library / Tipiṭaka / తిపిటక • Tipiṭaka / ధమ్మసఙ్గణీ-అనుటీకా • Dhammasaṅgaṇī-anuṭīkā |
అభిభాయతనకథావణ్ణనా
Abhibhāyatanakathāvaṇṇanā
౨౦౪. పటిభాగనిమిత్తభూతం కసిణారమ్మణసఙ్ఖాతం ఆయతనం కారణం ఏతస్సాతి కసిణాయతనం, ఝానం. అథ వా ఆరమ్మణస్స అనవసేసఫరణట్ఠేన కసిణఞ్చ తం ఆయతనఞ్చ యోగినో సుఖవిసేసానం అధిట్ఠానభావతో మనాయతనధమ్మాయతనభావతో చాతి ససమ్పయుత్తం ఝానం కసిణాయతనం. తేనేవాహ ‘‘సతిపి అభిభాయతనానం కసిణాయతనత్తే’’తి. భావనాయ నిమిత్తం భావనానిమిత్తం, ఆరమ్మణస్స పరిత్తప్పమాణతా సువిసుద్ధనీలాదితా చ, తదేవ నానత్తం. భావనా ఏవ వా పుబ్బభాగభూతా భావనానిమిత్తం, తస్స నానత్తం భావనానిమిత్తనానత్తం. పుబ్బభాగభావనా హి యథావుత్తవిసేసే ఆరమ్మణే పవత్తిఆకారవిసేసతో నానాసభావాతి. కసిణనిమిత్తస్స అభిభవనకభావనానిమిత్తనానత్తం కసిణ…పే॰… నానత్తం, తతోతి యోజేతబ్బం.
204. Paṭibhāganimittabhūtaṃ kasiṇārammaṇasaṅkhātaṃ āyatanaṃ kāraṇaṃ etassāti kasiṇāyatanaṃ, jhānaṃ. Atha vā ārammaṇassa anavasesapharaṇaṭṭhena kasiṇañca taṃ āyatanañca yogino sukhavisesānaṃ adhiṭṭhānabhāvato manāyatanadhammāyatanabhāvato cāti sasampayuttaṃ jhānaṃ kasiṇāyatanaṃ. Tenevāha ‘‘satipi abhibhāyatanānaṃ kasiṇāyatanatte’’ti. Bhāvanāya nimittaṃ bhāvanānimittaṃ, ārammaṇassa parittappamāṇatā suvisuddhanīlāditā ca, tadeva nānattaṃ. Bhāvanā eva vā pubbabhāgabhūtā bhāvanānimittaṃ, tassa nānattaṃ bhāvanānimittanānattaṃ. Pubbabhāgabhāvanā hi yathāvuttavisese ārammaṇe pavattiākāravisesato nānāsabhāvāti. Kasiṇanimittassa abhibhavanakabhāvanānimittanānattaṃ kasiṇa…pe… nānattaṃ, tatoti yojetabbaṃ.
ఏత్థ చ పురిమాని చత్తారి అభిభాయతనాని భూతకసిణారమ్మణాని, భూతకసిణేసు చ యం సువణ్ణం దుబ్బణ్ణన్తి చ న సక్కా వత్తుం. తత్థ పవత్తితాని సబ్బత్థ వా వణ్ణాభోగరహితేన పవత్తితాని పఠమతతియాభిభాయతనానీతి దుతియచతుత్థాని వణ్ణకసిణారమ్మణాని. యది ఏవం దుతియచతుత్థేహి పఞ్చమాదీనం కో విసేసోతి ‘‘పఞ్చమాదీని వణ్ణతో రమణీయతరాని, న తథా ఇతరానీ’’తి వదన్తి. పురిమానిపి చత్తారి అట్ఠ కసిణారమ్మణానేవ, తస్మా తం నేసం మతిమత్తం ‘‘అట్ఠసు కసిణేసూ’’తి వుత్తత్తా. విమోక్ఖేసు చ పఠమదుతియవిమోక్ఖా అట్ఠ కసిణారమ్మణా. తతియో వణ్ణకసిణారమ్మణో. పఠమదుతియాపి వా వణ్ణకసిణారమ్మణా ఏవ ‘‘బహిద్ధా నీలకసిణాదిరూపాని ఝానచక్ఖునా పస్సతీ’’తి వుత్తత్తా. ఆరమ్మణమనుఞ్ఞతాయ హి తత్థ అనిగ్గతితభావేన తేసం పవత్తీతి. ఏవం సన్తే తతియస్స ఇతరేహి కో విసేసోతి? సుభాకారాభోగో. తతియో ఏవ హి సుభన్తి ఆభుజనవసేన పవత్తతి, న ఇతరేతి.
Ettha ca purimāni cattāri abhibhāyatanāni bhūtakasiṇārammaṇāni, bhūtakasiṇesu ca yaṃ suvaṇṇaṃ dubbaṇṇanti ca na sakkā vattuṃ. Tattha pavattitāni sabbattha vā vaṇṇābhogarahitena pavattitāni paṭhamatatiyābhibhāyatanānīti dutiyacatutthāni vaṇṇakasiṇārammaṇāni. Yadi evaṃ dutiyacatutthehi pañcamādīnaṃ ko visesoti ‘‘pañcamādīni vaṇṇato ramaṇīyatarāni, na tathā itarānī’’ti vadanti. Purimānipi cattāri aṭṭha kasiṇārammaṇāneva, tasmā taṃ nesaṃ matimattaṃ ‘‘aṭṭhasu kasiṇesū’’ti vuttattā. Vimokkhesu ca paṭhamadutiyavimokkhā aṭṭha kasiṇārammaṇā. Tatiyo vaṇṇakasiṇārammaṇo. Paṭhamadutiyāpi vā vaṇṇakasiṇārammaṇā eva ‘‘bahiddhā nīlakasiṇādirūpāni jhānacakkhunā passatī’’ti vuttattā. Ārammaṇamanuññatāya hi tattha aniggatitabhāvena tesaṃ pavattīti. Evaṃ sante tatiyassa itarehi ko visesoti? Subhākārābhogo. Tatiyo eva hi subhanti ābhujanavasena pavattati, na itareti.
ఞాణం అప్పనాపఞ్ఞా. విజ్జమానేపీతి అపి-సద్దేన అవిజ్జమానేపీతి దస్సేతి. పరిత్తప్పమాణతా అభిభవనస్స కారణం ఇమేసు చతూసు అభిభాయతనేసూతి అధిప్పాయో. నను చ సబ్బత్థ ‘‘సువణ్ణదుబ్బణ్ణానీ’’తి వచనతో వణ్ణాభోగసహితానియేవ గహితానీతి? న గహితానీతి దస్సేన్తో ‘‘తత్థ చా’’తిఆదిమాహ. తత్థాతి ఆగమేసు. తథా అప్పమాణానీతి వణ్ణాభోగరహితాని చ సబ్బాని అప్పమాణాని సువణ్ణదుబ్బణ్ణానీతి అత్థో. యది ఏవం కథం విసిట్ఠానం వణ్ణాభోగేన రహితానం సహితానఞ్చ ఏకజ్ఝం మనసి కరోతి? న ఏకజ్ఝం, విసుంయేవ పన తేసు మనసికారో. యది విసుం కథమేకన్తి? పరిత్తభావసామఞ్ఞతో. యది ఏవం ‘‘సువణ్ణదుబ్బణ్ణగ్గహణం అతిరిచ్ఛతీ’’తి, నాతిరిచ్ఛతీతి దస్సేన్తో ‘‘అత్థి హి ఏసో పరియాయో’’తిఆదిమాహ. తత్థ యదిదం వణ్ణాభోగజనితం విసేసం అగ్గహేత్వా పరిత్తసామఞ్ఞేన ఏకత్తం నేత్వా ‘‘పరిత్తాని అభిభుయ్యా’’తి వత్వా పున తదన్తోగధధమ్మప్పభేదం వినేయ్యవసేన దస్సేతుం ‘‘తాని చే కదాచి వణ్ణవసేన ఆభుజితాని హోన్తి సువణ్ణదుబ్బణ్ణాని అభిభుయ్యా’’తి వత్తబ్బతాయ వణ్ణాభోగరహితాని సహితాని చ విసుం మనసి కత్వా ఉభయత్థాపి వణ్ణాభోగరహితపరిత్తాభిభవనే తం సహితపరిత్తాభిభవనే చ పరిత్తాభిభవనస్స సామఞ్ఞం గహేత్వా ఏకన్తి వచనం, ఏసో పరియాయో విజ్జతీతి అయమధిప్పాయో.
Ñāṇaṃ appanāpaññā. Vijjamānepīti api-saddena avijjamānepīti dasseti. Parittappamāṇatā abhibhavanassa kāraṇaṃ imesu catūsu abhibhāyatanesūti adhippāyo. Nanu ca sabbattha ‘‘suvaṇṇadubbaṇṇānī’’ti vacanato vaṇṇābhogasahitāniyeva gahitānīti? Na gahitānīti dassento ‘‘tattha cā’’tiādimāha. Tatthāti āgamesu. Tathā appamāṇānīti vaṇṇābhogarahitāni ca sabbāni appamāṇāni suvaṇṇadubbaṇṇānīti attho. Yadi evaṃ kathaṃ visiṭṭhānaṃ vaṇṇābhogena rahitānaṃ sahitānañca ekajjhaṃ manasi karoti? Na ekajjhaṃ, visuṃyeva pana tesu manasikāro. Yadi visuṃ kathamekanti? Parittabhāvasāmaññato. Yadi evaṃ ‘‘suvaṇṇadubbaṇṇaggahaṇaṃ atiricchatī’’ti, nātiricchatīti dassento ‘‘atthi hi eso pariyāyo’’tiādimāha. Tattha yadidaṃ vaṇṇābhogajanitaṃ visesaṃ aggahetvā parittasāmaññena ekattaṃ netvā ‘‘parittāni abhibhuyyā’’ti vatvā puna tadantogadhadhammappabhedaṃ vineyyavasena dassetuṃ ‘‘tāni ce kadāci vaṇṇavasena ābhujitāni honti suvaṇṇadubbaṇṇāni abhibhuyyā’’ti vattabbatāya vaṇṇābhogarahitāni sahitāni ca visuṃ manasi katvā ubhayatthāpi vaṇṇābhogarahitaparittābhibhavane taṃ sahitaparittābhibhavane ca parittābhibhavanassa sāmaññaṃ gahetvā ekanti vacanaṃ, eso pariyāyo vijjatīti ayamadhippāyo.
ఏవం సుత్తన్తాభిధమ్మపాఠవిసేసతో అట్ఠకథాయ విరోధాభావం దస్సేత్వా ఇదాని సుత్తన్తాభిధమ్మపాఠానం అవిరోధం అధిప్పాయవిభావనేన దస్సేతుం ‘‘తత్థచా’’తిఆదిమాహ. ఏవం అభిధమ్మే వణ్ణాభోగరహితాని సహితాని చ విసుం వుత్తాని. సుత్తన్తే పన ‘‘ఉభయాని ఏకజ్ఝ’’న్తి వుత్తం, తం కథం విఞ్ఞాయతీతి ఆహ ‘‘తదేత’’న్తిఆది. తత్థ ఆగతస్సాతి సుత్తన్తే ఆగతస్స. తత్థ హి ‘‘అజ్ఝత్తం రూపసఞ్ఞీ’’తి ఆగతం. అవచనతోతి అభిధమ్మే అవచనతో. యదిపి విమోక్ఖా విసుం దేసితా, కసిణాయతనభావో వియ పన అభిభాయతనానం విమోక్ఖకిచ్చతాపి అత్థీతి అభిభాయతనవిమోక్ఖానం ఇధాపి సఙ్కరో దున్నివారోతి చోదనం మనసి కత్వా ఆహ ‘‘సబ్బవిమోక్ఖకిచ్చసాధారణవచనభావతో’’తి. తేన యథా అభిభాయతనదేసనాయం అభిభాయతనకిచ్చాని నిరవసేసతో వుత్తాని, ఏవం విమోక్ఖదేసనాయం విమోక్ఖకిచ్చానీతి ఇధ తేసం అసఙ్కరోయేవాతి దస్సేతి.
Evaṃ suttantābhidhammapāṭhavisesato aṭṭhakathāya virodhābhāvaṃ dassetvā idāni suttantābhidhammapāṭhānaṃ avirodhaṃ adhippāyavibhāvanena dassetuṃ ‘‘tatthacā’’tiādimāha. Evaṃ abhidhamme vaṇṇābhogarahitāni sahitāni ca visuṃ vuttāni. Suttante pana ‘‘ubhayāni ekajjha’’nti vuttaṃ, taṃ kathaṃ viññāyatīti āha ‘‘tadeta’’ntiādi. Tattha āgatassāti suttante āgatassa. Tattha hi ‘‘ajjhattaṃ rūpasaññī’’ti āgataṃ. Avacanatoti abhidhamme avacanato. Yadipi vimokkhā visuṃ desitā, kasiṇāyatanabhāvo viya pana abhibhāyatanānaṃ vimokkhakiccatāpi atthīti abhibhāyatanavimokkhānaṃ idhāpi saṅkaro dunnivāroti codanaṃ manasi katvā āha ‘‘sabbavimokkhakiccasādhāraṇavacanabhāvato’’ti. Tena yathā abhibhāyatanadesanāyaṃ abhibhāyatanakiccāni niravasesato vuttāni, evaṃ vimokkhadesanāyaṃ vimokkhakiccānīti idha tesaṃ asaṅkaroyevāti dasseti.
యే చ యథావుత్తం వవత్థానం న సమ్పటిచ్ఛన్తి, తేహి సుత్తన్తాభిధమ్మపాఠభేదే అఞ్ఞం కారణం వత్తబ్బం సియా. కిమేత్థ వత్తబ్బం, నను అట్ఠకథాయం ‘‘కస్మా పన యథా సుత్తన్తే’’తిఆదిం వత్వా ‘‘అజ్ఝత్తరూపానం అనభిభవనీయతో’’తి కారణం వుత్తన్తి. న తం తస్స కారణవచనన్తి దస్సేన్తో ‘‘అజ్ఝత్తరూపాన’’న్తిఆదిమాహ. తత్థ యన్తి ఇధ సుత్తన్తే చ ‘‘బహిద్ధా రూపాని పస్సతీ’’తి (అ॰ ని॰ ౮.౬౫) వుత్తవచనం సన్ధాయాహ. బహిద్ధా రూపానియేవ హి అభిభవనీయానీతి. అఞ్ఞహేతుకన్తి దేసనావిలాసతో అఞ్ఞం అభిభవనీయహేతు ఏతస్సాతి అఞ్ఞహేతుకం. అజ్ఝత్తఅరూపసఞ్ఞితాయ ఏవ, న సుత్తన్తే వియ అజ్ఝత్తరూపసఞ్ఞితాయ చాతి అత్థో. అవిభూతత్తాతి ఇదం ఞాణుత్తరానం సహ నిమిత్తుప్పాదనేన అప్పనానిబ్బత్తనం ఆరమ్మణస్స అభిభవో న సుట్ఠు విభూతభావమన్తరేన సమ్భవతీతి కత్వా వుత్తం. నను చ అట్ఠకథాయం పాఠద్వయవిసేసస్స దేసనావిలాసో కారణభావేన వుత్తోతి ఆహ ‘‘దేసనావిలాసో చ యథావుత్తవవత్థానవసేన వేదితబ్బో’’తి. దేసనావిలాసో హి నామ వినేయ్యజ్ఝాసయానురూపం విజ్జమానస్సేవ పరియాయస్స విభావనం న యస్స కస్సచీతి. తత్థ చ ‘‘పరియాయదేసనత్తా’’తిఆదినా వుత్తప్పకారవవత్థానం దేసనావిలాసనిబన్ధనమాహ. తథా చేవ హి పురతో దేసనావిలాసో విభావితో.
Ye ca yathāvuttaṃ vavatthānaṃ na sampaṭicchanti, tehi suttantābhidhammapāṭhabhede aññaṃ kāraṇaṃ vattabbaṃ siyā. Kimettha vattabbaṃ, nanu aṭṭhakathāyaṃ ‘‘kasmā pana yathā suttante’’tiādiṃ vatvā ‘‘ajjhattarūpānaṃ anabhibhavanīyato’’ti kāraṇaṃ vuttanti. Na taṃ tassa kāraṇavacananti dassento ‘‘ajjhattarūpāna’’ntiādimāha. Tattha yanti idha suttante ca ‘‘bahiddhā rūpāni passatī’’ti (a. ni. 8.65) vuttavacanaṃ sandhāyāha. Bahiddhā rūpāniyeva hi abhibhavanīyānīti. Aññahetukanti desanāvilāsato aññaṃ abhibhavanīyahetu etassāti aññahetukaṃ. Ajjhattaarūpasaññitāya eva, na suttante viya ajjhattarūpasaññitāya cāti attho. Avibhūtattāti idaṃ ñāṇuttarānaṃ saha nimittuppādanena appanānibbattanaṃ ārammaṇassa abhibhavo na suṭṭhu vibhūtabhāvamantarena sambhavatīti katvā vuttaṃ. Nanu ca aṭṭhakathāyaṃ pāṭhadvayavisesassa desanāvilāso kāraṇabhāvena vuttoti āha ‘‘desanāvilāso ca yathāvuttavavatthānavasena veditabbo’’ti. Desanāvilāso hi nāma vineyyajjhāsayānurūpaṃ vijjamānasseva pariyāyassa vibhāvanaṃ na yassa kassacīti. Tattha ca ‘‘pariyāyadesanattā’’tiādinā vuttappakāravavatthānaṃ desanāvilāsanibandhanamāha. Tathā ceva hi purato desanāvilāso vibhāvito.
అభిభాయతనకథావణ్ణనా నిట్ఠితా.
Abhibhāyatanakathāvaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
తిపిటక (మూల) • Tipiṭaka (Mūla) / అభిధమ్మపిటక • Abhidhammapiṭaka / ధమ్మసఙ్గణీపాళి • Dhammasaṅgaṇīpāḷi / రూపావచరకుసలం • Rūpāvacarakusalaṃ
అట్ఠకథా • Aṭṭhakathā / అభిధమ్మపిటక (అట్ఠకథా) • Abhidhammapiṭaka (aṭṭhakathā) / ధమ్మసఙ్గణి-అట్ఠకథా • Dhammasaṅgaṇi-aṭṭhakathā / అభిభాయతనకథా • Abhibhāyatanakathā
టీకా • Tīkā / అభిధమ్మపిటక (టీకా) • Abhidhammapiṭaka (ṭīkā) / ధమ్మసఙ్గణీ-మూలటీకా • Dhammasaṅgaṇī-mūlaṭīkā / అభిభాయతనకథావణ్ణనా • Abhibhāyatanakathāvaṇṇanā