Library / Tipiṭaka / തിപിടക • Tipiṭaka / ധമ്മസങ്ഗണീ-മൂലടീകാ • Dhammasaṅgaṇī-mūlaṭīkā |
അഭിഭായതനകഥാവണ്ണനാ
Abhibhāyatanakathāvaṇṇanā
൨൦൪. അഞ്ഞമ്പീതി കേവലം കസിണായതനസങ്ഖാതമേവ അഹുത്വാ അഭിഭായതനസങ്ഖാതമ്പി പവത്തതീതി സതിപി അഭിഭായതനാനം കസിണായതനത്തേ കസിണായതനഭാവതോ അഞ്ഞോ അഭിഭായതനഭാവോ കസിണനിമിത്താഭിഭവനകഭാവനാനിമിത്തനാനത്തതോതി ദസ്സേതി. തത്ഥ അഭിഭവതീതി അഭിഭു, പരികമ്മം, ഞാണം വാ. അഭിഭു ആയതനം ഏതസ്സാതി അഭിഭായതനം, ഝാനം. അഭിഭവിതബ്ബം വാ ആരമ്മണസങ്ഖാതം ആയതനം ഏതസ്സാതി അഭിഭായതനം, ഝാനം. ആരമ്മണാഭിഭവനതോ അഭിഭു ച തം ആയതനഞ്ച യോഗിനോ സുഖവിസേസാനം അധിട്ഠാനഭാവതോ മനായതനധമ്മായതനഭാവതോ ചാതിപി സസമ്പയുത്തം ഝാനം അഭിഭായതനം. മഗ്ഗപ്പടിബദ്ധതായ തദാ സമാപത്തിതോ വുട്ഠിതസ്സ ആഭോഗോ പുബ്ബഭാഗഭാവനാവസേന ഝാനക്ഖണേ പവത്തം അഭിഭവനാകാരം ഗഹേത്വാ പവത്തോ വുത്തോതി ദട്ഠബ്ബോ. ആഗമേസു പന ‘‘അജ്ഝത്തം രൂപസഞ്ഞീ ഏകോ ബഹിദ്ധാ രൂപാനി പസ്സതി പരിത്താനി സുവണ്ണദുബ്ബണ്ണാനി. അപ്പമാണാനി സുവണ്ണദുബ്ബണ്ണാനി. അജ്ഝത്തം അരൂപസഞ്ഞീ ഏകോ…പേ॰… പരിത്താനി സുവണ്ണദുബ്ബണ്ണാനി. അപ്പമാണാനി സുവണ്ണദുബ്ബണ്ണാനീ’’തി (ദീ॰ നി॰ ൨.൧൭൩; മ॰ നി॰ ൨.൨൪൯; അ॰ നി॰ ൮.൬൫) ഇമേസം ചതുന്നം അഭിഭായതനാനം ആഗതത്താ ആഗമട്ഠകഥാസു (ദീ॰ നി॰ അട്ഠ॰ ൨.൧൭൩; മ॰ നി॰ അട്ഠ॰ ൨. ൨൪൯-൨൫൦; അ॰ നി॰ അട്ഠ॰ ൩.൮.൬൫) ‘‘വണ്ണവസേന ആഭോഗേ വിജ്ജമാനേപി പരിത്തഅപ്പമാണവസേനേവ ഇമാനി അഭിഭായതനാനി ദേസിതാനീ’’തി വുത്തം. പരിത്തഅപ്പമാണതാ ഹി അഭിഭവനസ്സ കാരണം വണ്ണാഭോഗേ സതിപി അസതിപി. തത്ഥ ച വണ്ണാഭോഗരഹിതാനി സഹിതാനി ച സബ്ബാനി പരിത്താനി ‘‘സുവണ്ണദുബ്ബണ്ണാനീ’’തി വുത്താനി, തഥാ അപ്പമാണാനീതി ദട്ഠബ്ബാനി. അത്ഥി ഹി ഏസോ പരിയായോ പരിത്താനി അഭിഭുയ്യ താനി ചേ കദാചി വണ്ണവസേന ആഭുജിതാനി ഹോന്തി സുവണ്ണദുബ്ബണ്ണാനി അഭിഭുയ്യാതി. ഇധ പന നിപ്പരിയായദേസനത്താ വണ്ണാഭോഗരഹിതാനി വിസും വുത്താനി സഹിതാനി ച. അത്ഥി ഹി ഉഭയത്ഥ അഭിഭവനവിസേസോതി.
204. Aññampīti kevalaṃ kasiṇāyatanasaṅkhātameva ahutvā abhibhāyatanasaṅkhātampi pavattatīti satipi abhibhāyatanānaṃ kasiṇāyatanatte kasiṇāyatanabhāvato añño abhibhāyatanabhāvo kasiṇanimittābhibhavanakabhāvanānimittanānattatoti dasseti. Tattha abhibhavatīti abhibhu, parikammaṃ, ñāṇaṃ vā. Abhibhu āyatanaṃ etassāti abhibhāyatanaṃ, jhānaṃ. Abhibhavitabbaṃ vā ārammaṇasaṅkhātaṃ āyatanaṃ etassāti abhibhāyatanaṃ, jhānaṃ. Ārammaṇābhibhavanato abhibhu ca taṃ āyatanañca yogino sukhavisesānaṃ adhiṭṭhānabhāvato manāyatanadhammāyatanabhāvato cātipi sasampayuttaṃ jhānaṃ abhibhāyatanaṃ. Maggappaṭibaddhatāya tadā samāpattito vuṭṭhitassa ābhogo pubbabhāgabhāvanāvasena jhānakkhaṇe pavattaṃ abhibhavanākāraṃ gahetvā pavatto vuttoti daṭṭhabbo. Āgamesu pana ‘‘ajjhattaṃ rūpasaññī eko bahiddhā rūpāni passati parittāni suvaṇṇadubbaṇṇāni. Appamāṇāni suvaṇṇadubbaṇṇāni. Ajjhattaṃ arūpasaññī eko…pe… parittāni suvaṇṇadubbaṇṇāni. Appamāṇāni suvaṇṇadubbaṇṇānī’’ti (dī. ni. 2.173; ma. ni. 2.249; a. ni. 8.65) imesaṃ catunnaṃ abhibhāyatanānaṃ āgatattā āgamaṭṭhakathāsu (dī. ni. aṭṭha. 2.173; ma. ni. aṭṭha. 2. 249-250; a. ni. aṭṭha. 3.8.65) ‘‘vaṇṇavasena ābhoge vijjamānepi parittaappamāṇavaseneva imāni abhibhāyatanāni desitānī’’ti vuttaṃ. Parittaappamāṇatā hi abhibhavanassa kāraṇaṃ vaṇṇābhoge satipi asatipi. Tattha ca vaṇṇābhogarahitāni sahitāni ca sabbāni parittāni ‘‘suvaṇṇadubbaṇṇānī’’ti vuttāni, tathā appamāṇānīti daṭṭhabbāni. Atthi hi eso pariyāyo parittāni abhibhuyya tāni ce kadāci vaṇṇavasena ābhujitāni honti suvaṇṇadubbaṇṇāni abhibhuyyāti. Idha pana nippariyāyadesanattā vaṇṇābhogarahitāni visuṃ vuttāni sahitāni ca. Atthi hi ubhayattha abhibhavanavisesoti.
തത്ഥ ച പരിയായദേസനത്താ വിമോക്ഖാനമ്പി അഭിഭവനപരിയായോ അത്ഥീതി ‘‘അജ്ഝത്തം രൂപസഞ്ഞീ’’തി അഭിഭായതനദ്വയം വുത്തം, തതിയചതുത്ഥഅഭിഭായതനേസു ദുതിയവിമോക്ഖോ വണ്ണാഭിഭായതനേസു തതിയവിമോക്ഖോ ച അഭിഭവനപ്പവത്തിതോ സങ്ഗഹിതോ, ഇധ പന നിപ്പരിയായദേസനത്താ വിമോക്ഖാഭിഭായതനാനി അസങ്കരതോ ദസ്സേതും വിമോക്ഖേ വജ്ജേത്വാ അഭിഭായതനാനി കഥിതാനി. സബ്ബാനി ച വിമോക്ഖകിച്ചാനി വിമോക്ഖദേസനായ വുത്താനി, തദേതം ‘‘അജ്ഝത്തം രൂപസഞ്ഞീ’’തി ആഗതസ്സ അഭിഭായതനദ്വയസ്സ അഭിഭായതനേസു അവചനതോ ‘‘രൂപീ രൂപാനി പസ്സതീ’’തിആദീനഞ്ച സബ്ബവിമോക്ഖകിച്ചസാധാരണവചനഭാവതോ വവത്ഥാനം കതന്തി വിഞ്ഞായതി.
Tattha ca pariyāyadesanattā vimokkhānampi abhibhavanapariyāyo atthīti ‘‘ajjhattaṃ rūpasaññī’’ti abhibhāyatanadvayaṃ vuttaṃ, tatiyacatutthaabhibhāyatanesu dutiyavimokkho vaṇṇābhibhāyatanesu tatiyavimokkho ca abhibhavanappavattito saṅgahito, idha pana nippariyāyadesanattā vimokkhābhibhāyatanāni asaṅkarato dassetuṃ vimokkhe vajjetvā abhibhāyatanāni kathitāni. Sabbāni ca vimokkhakiccāni vimokkhadesanāya vuttāni, tadetaṃ ‘‘ajjhattaṃ rūpasaññī’’ti āgatassa abhibhāyatanadvayassa abhibhāyatanesu avacanato ‘‘rūpī rūpāni passatī’’tiādīnañca sabbavimokkhakiccasādhāraṇavacanabhāvato vavatthānaṃ katanti viññāyati.
അജ്ഝത്തരൂപാനം അനഭിഭവനീയതോതി ഇദം കത്ഥചിപി ‘‘അജ്ഝത്തം രൂപാനി പസ്സതീ’’തി അവത്വാ സബ്ബത്ഥ യം വുത്തം ‘‘ബഹിദ്ധാ രൂപാനി പസ്സതീ’’തി, തസ്സ കാരണവചനം. തേന യം അഞ്ഞഹേതുകം, തം തേന ഹേതുനാ വുത്തം. യം പന ദേസനാവിലാസഹേതുകം അജ്ഝത്തം അരൂപസഞ്ഞിതായ ഏവ ഇധ വചനം, ന തസ്സ അഞ്ഞം കാരണം മഗ്ഗിതബ്ബന്തി ദസ്സേതി. അജ്ഝത്തരൂപാനം അനഭിഭവനീയതാ ച ബഹിദ്ധാരൂപാനം വിയ അവിഭൂതത്താ, ദേസനാവിലാസോ ച യഥാവുത്തവവത്ഥാനവസേന വേദിതബ്ബോ. സുവണ്ണദുബ്ബണ്ണാനീതി ഏതേനേവ സിദ്ധത്താ നീലാദിഅഭിഭായതനാനി ന വത്തബ്ബാനീതി ചേ? ന, നീലാദീസു കതാധികാരാനം നീലാദിഭാവസ്സേവ അഭിഭവനകാരണത്താ. ന ഹി തേസം പരിസുദ്ധാപരിസുദ്ധവണ്ണപരിത്തതാ തദപ്പമാണതാ വാ അഭിഭവനകാരണം, അഥ ഖോ നീലാദിഭാവോ ഏവാതി.
Ajjhattarūpānaṃ anabhibhavanīyatoti idaṃ katthacipi ‘‘ajjhattaṃ rūpāni passatī’’ti avatvā sabbattha yaṃ vuttaṃ ‘‘bahiddhā rūpāni passatī’’ti, tassa kāraṇavacanaṃ. Tena yaṃ aññahetukaṃ, taṃ tena hetunā vuttaṃ. Yaṃ pana desanāvilāsahetukaṃ ajjhattaṃ arūpasaññitāya eva idha vacanaṃ, na tassa aññaṃ kāraṇaṃ maggitabbanti dasseti. Ajjhattarūpānaṃ anabhibhavanīyatā ca bahiddhārūpānaṃ viya avibhūtattā, desanāvilāso ca yathāvuttavavatthānavasena veditabbo. Suvaṇṇadubbaṇṇānīti eteneva siddhattā nīlādiabhibhāyatanāni na vattabbānīti ce? Na, nīlādīsu katādhikārānaṃ nīlādibhāvasseva abhibhavanakāraṇattā. Na hi tesaṃ parisuddhāparisuddhavaṇṇaparittatā tadappamāṇatā vā abhibhavanakāraṇaṃ, atha kho nīlādibhāvo evāti.
അഭിഭായതനകഥാവണ്ണനാ നിട്ഠിതാ.
Abhibhāyatanakathāvaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
തിപിടക (മൂല) • Tipiṭaka (Mūla) / അഭിധമ്മപിടക • Abhidhammapiṭaka / ധമ്മസങ്ഗണീപാളി • Dhammasaṅgaṇīpāḷi / രൂപാവചരകുസലം • Rūpāvacarakusalaṃ
അട്ഠകഥാ • Aṭṭhakathā / അഭിധമ്മപിടക (അട്ഠകഥാ) • Abhidhammapiṭaka (aṭṭhakathā) / ധമ്മസങ്ഗണി-അട്ഠകഥാ • Dhammasaṅgaṇi-aṭṭhakathā / അഭിഭായതനകഥാ • Abhibhāyatanakathā
ടീകാ • Tīkā / അഭിധമ്മപിടക (ടീകാ) • Abhidhammapiṭaka (ṭīkā) / ധമ്മസങ്ഗണീ-അനുടീകാ • Dhammasaṅgaṇī-anuṭīkā / അഭിഭായതനകഥാവണ്ണനാ • Abhibhāyatanakathāvaṇṇanā