Library / Tipiṭaka / తిపిటక • Tipiṭaka / సమ్మోహవినోదనీ-అట్ఠకథా • Sammohavinodanī-aṭṭhakathā

    ౨. అభిధమ్మభాజనీయవణ్ణనా

    2. Abhidhammabhājanīyavaṇṇanā

    ౭౨౫. తత్థ తిస్సో పటిసమ్భిదా లోకియా. అత్థపటిసమ్భిదా లోకియలోకుత్తరమిస్సకా . సా హి నిబ్బానారమ్మణానం మగ్గఫలఞాణానం వసేన లోకుత్తరాపి హోతి. అభిధమ్మభాజనీయే కుసలాకుసలవిపాకకిరియానం వసేన చతూహి వారేహి విభత్తం. తత్థ యత్తకాని హేట్ఠా చిత్తుప్పాదకణ్డే (ధ॰ స॰ ౧ ఆదయో) కుసలచిత్తాని విభత్తాని, తేసం సబ్బేసమ్పి వసేన ఏకేకస్మిం చిత్తనిద్దేసే చతస్సో చతస్సో పటిసమ్భిదా విభత్తాతి వేదితబ్బా. అకుసలచిత్తేసుపి ఏసేవ నయో. విపాకకిరియవారేసు విపాకకిరియానం అత్థేన సఙ్గహితత్తా, ధమ్మపటిసమ్భిదం ఛడ్డేత్వా, ఏకేకస్మిం విపాకచిత్తే చ కిరియచిత్తే చ తిస్సో తిస్సోవ పటిసమ్భిదా విభత్తా. పాళి పన ముఖమత్తమేవ దస్సేత్వా సంఖిత్తా. సా హేట్ఠా ఆగతవిత్థారవసేనేవ వేదితబ్బా.

    725. Tattha tisso paṭisambhidā lokiyā. Atthapaṭisambhidā lokiyalokuttaramissakā . Sā hi nibbānārammaṇānaṃ maggaphalañāṇānaṃ vasena lokuttarāpi hoti. Abhidhammabhājanīye kusalākusalavipākakiriyānaṃ vasena catūhi vārehi vibhattaṃ. Tattha yattakāni heṭṭhā cittuppādakaṇḍe (dha. sa. 1 ādayo) kusalacittāni vibhattāni, tesaṃ sabbesampi vasena ekekasmiṃ cittaniddese catasso catasso paṭisambhidā vibhattāti veditabbā. Akusalacittesupi eseva nayo. Vipākakiriyavāresu vipākakiriyānaṃ atthena saṅgahitattā, dhammapaṭisambhidaṃ chaḍḍetvā, ekekasmiṃ vipākacitte ca kiriyacitte ca tisso tissova paṭisambhidā vibhattā. Pāḷi pana mukhamattameva dassetvā saṃkhittā. Sā heṭṭhā āgatavitthāravaseneva veditabbā.

    కస్మా పన యథా కుసలాకుసలవారేసు ‘‘తేసం విపాకే ఞాణం అత్థపటిసమ్భిదా’’తి వుత్తం, ఏవమిధ ‘‘యేసం ధమ్మానం ఇమే విపాకా, తేసు ఞాణం ధమ్మపటిసమ్భిదా’’తి ఏవం న వుత్తన్తి? హేట్ఠా వుత్తత్తా. యది ఏవం, ‘‘తేసం విపాకే ఞాణం అత్థపటిసమ్భిదా’’తి హేట్ఠా వుత్తత్తా అయం అత్థపటిసమ్భిదాపి ఇధ న వత్తబ్బా సియాతి? నో న వత్తబ్బా. కస్మా? హేట్ఠా విపాకకిరియచిత్తుప్పాదవసేన అవుత్తత్తా. కిరియవారే చ ‘‘యేసం ధమ్మానం ఇమే కిరియా’’తి వచనమేవ న యుజ్జతీతి ద్వీసుపి ఇమేసు వారేసు తిస్సో తిస్సోవ పటిసమ్భిదా విభత్తా.

    Kasmā pana yathā kusalākusalavāresu ‘‘tesaṃ vipāke ñāṇaṃ atthapaṭisambhidā’’ti vuttaṃ, evamidha ‘‘yesaṃ dhammānaṃ ime vipākā, tesu ñāṇaṃ dhammapaṭisambhidā’’ti evaṃ na vuttanti? Heṭṭhā vuttattā. Yadi evaṃ, ‘‘tesaṃ vipāke ñāṇaṃ atthapaṭisambhidā’’ti heṭṭhā vuttattā ayaṃ atthapaṭisambhidāpi idha na vattabbā siyāti? No na vattabbā. Kasmā? Heṭṭhā vipākakiriyacittuppādavasena avuttattā. Kiriyavāre ca ‘‘yesaṃ dhammānaṃ ime kiriyā’’ti vacanameva na yujjatīti dvīsupi imesu vāresu tisso tissova paṭisambhidā vibhattā.

    తత్థ యాయ నిరుత్తియా తేసం ధమ్మానం పఞ్ఞత్తి హోతీతి యాయ నిరుత్తియా తేసం ఫస్సో హోతీతిఆదినా నయేన వుత్తానం ధమ్మానం ‘‘అయం ఫస్సో, అయం వేదనా’’తి ఏవం పఞ్ఞత్తి హోతి. తత్థ ధమ్మనిరుత్తాభిలాపే ఞాణన్తి తస్మిం అత్థే ధమ్మే చ పవత్తమానాయ తస్సా ధమ్మనిరుత్తియా సభావపఞ్ఞత్తియా అభిలాపే ఞాణం. అభిలాపసద్దం ఆరమ్మణం కత్వా ఉప్పన్నఞాణమేవ ఇధాపి కథితం. యేన ఞాణేనాతి యేన పటిభానపటిసమ్భిదాఞాణేన. తాని ఞాణాని జానాతీతి ఇతరాని తీణి పటిసమ్భిదాఞాణాని జానాతి.

    Tattha yāya niruttiyā tesaṃ dhammānaṃ paññatti hotīti yāya niruttiyā tesaṃ phasso hotītiādinā nayena vuttānaṃ dhammānaṃ ‘‘ayaṃ phasso, ayaṃ vedanā’’ti evaṃ paññatti hoti. Tattha dhammaniruttābhilāpe ñāṇanti tasmiṃ atthe dhamme ca pavattamānāya tassā dhammaniruttiyā sabhāvapaññattiyā abhilāpe ñāṇaṃ. Abhilāpasaddaṃ ārammaṇaṃ katvā uppannañāṇameva idhāpi kathitaṃ. Yena ñāṇenāti yena paṭibhānapaṭisambhidāñāṇena. Tāniñāṇāni jānātīti itarāni tīṇi paṭisambhidāñāṇāni jānāti.

    ఇదాని యథా యం ఞాణం తాని ఞాణాని జానాతి, తథా తస్స తేసు పవత్తిం దస్సేతుం ఇమాని ఞాణాని ఇదమత్థజోతకానీతి వుత్తం. తత్థ ఇదమత్థజోతకానీతి ఇమస్స అత్థస్స జోతకాని పకాసకాని; ఇమం నామ అత్థం జోతేన్తి పకాసేన్తి పరిచ్ఛిన్దన్తీతి అత్థో. ఇతి ఞాణేసు ఞాణన్తి ఇమినా ఆకారేన పవత్తం తీసు ఞాణేసు ఞాణం పటిభానపటిసమ్భిదా నామ.

    Idāni yathā yaṃ ñāṇaṃ tāni ñāṇāni jānāti, tathā tassa tesu pavattiṃ dassetuṃ imāni ñāṇāni idamatthajotakānīti vuttaṃ. Tattha idamatthajotakānīti imassa atthassa jotakāni pakāsakāni; imaṃ nāma atthaṃ jotenti pakāsenti paricchindantīti attho. Iti ñāṇesu ñāṇanti iminā ākārena pavattaṃ tīsu ñāṇesu ñāṇaṃ paṭibhānapaṭisambhidā nāma.

    తత్థ కిఞ్చాపి అయం పటిభానపటిసమ్భిదా ‘ఇమిస్సా ఇదం కిచ్చం, ఇమిస్సా ఇదం కిచ్చ’న్తి ఇతరాసం పటిసమ్భిదానం కిచ్చం జానాతి, సయం పన తాసం కిచ్చం కాతుం న సక్కోతి, బహుస్సుతధమ్మకథికో వియ అప్పస్సుతధమ్మకథికస్స. ద్వే కిర భిక్ఖూ. ఏకో బహుస్సుతో, ఏకో అప్పస్సుతో. తే ఏకతోవ ఏకం ధమ్మకథామగ్గం ఉగ్గణ్హింసు. తత్థ అప్పస్సుతో సరసమ్పన్నో అహోసి, ఇతరో మన్దస్సరో. తేసు అప్పస్సుతో గతగతట్ఠానే అత్తనో సరసమ్పత్తియా సకలపరిసం ఖోభేత్వా ధమ్మం కథేసి. ధమ్మం సుణమానా హట్ఠతుట్ఠమానసా హుత్వా – ‘యథా ఏస ధమ్మం కథేసి, ఏకో తిపిటకధరో మఞ్ఞే భవిస్సతీ’తి వదన్తి. బహుస్సుతభిక్ఖు పన – ‘ధమ్మసవనే జానిస్సథ అయం తిపిటకధరో వా నో వా’తి ఆహ. సో కిఞ్చాపి ఏవమాహ, యథా పన సకలపరిసం ఖోభేత్వా ధమ్మం కథేతుం సక్కోతి, ఏవమస్స కథనసమత్థతా నత్థి. తత్థ కిఞ్చాపి పటిభానపటిసమ్భిదా, బహుస్సుతో వియ అప్పస్సుతస్స, ఇతరాసం కిచ్చం జానాతి, సయం పన తం కిచ్చం కాతుం న సక్కోతీతి వేదితబ్బం. సేసం ఉత్తానత్థమేవ.

    Tattha kiñcāpi ayaṃ paṭibhānapaṭisambhidā ‘imissā idaṃ kiccaṃ, imissā idaṃ kicca’nti itarāsaṃ paṭisambhidānaṃ kiccaṃ jānāti, sayaṃ pana tāsaṃ kiccaṃ kātuṃ na sakkoti, bahussutadhammakathiko viya appassutadhammakathikassa. Dve kira bhikkhū. Eko bahussuto, eko appassuto. Te ekatova ekaṃ dhammakathāmaggaṃ uggaṇhiṃsu. Tattha appassuto sarasampanno ahosi, itaro mandassaro. Tesu appassuto gatagataṭṭhāne attano sarasampattiyā sakalaparisaṃ khobhetvā dhammaṃ kathesi. Dhammaṃ suṇamānā haṭṭhatuṭṭhamānasā hutvā – ‘yathā esa dhammaṃ kathesi, eko tipiṭakadharo maññe bhavissatī’ti vadanti. Bahussutabhikkhu pana – ‘dhammasavane jānissatha ayaṃ tipiṭakadharo vā no vā’ti āha. So kiñcāpi evamāha, yathā pana sakalaparisaṃ khobhetvā dhammaṃ kathetuṃ sakkoti, evamassa kathanasamatthatā natthi. Tattha kiñcāpi paṭibhānapaṭisambhidā, bahussuto viya appassutassa, itarāsaṃ kiccaṃ jānāti, sayaṃ pana taṃ kiccaṃ kātuṃ na sakkotīti veditabbaṃ. Sesaṃ uttānatthameva.

    ౭౪౬. ఏవం కుసలచిత్తుప్పాదాదివసేన పటిసమ్భిదా విభజిత్వా ఇదాని తాసం ఉప్పత్తిట్ఠానభూతం ఖేత్తం దస్సేతుం పున చతస్సో పటిసమ్భిదాతిఆదిమాహ. తత్థ తిస్సో పటిసమ్భిదా కామావచరకుసలతో చతూసు ఞాణసమ్పయుత్తేసు చిత్తుప్పాదేసూతి ఇదం సేక్ఖానం వసేన వుత్తం. తేసఞ్హిపి ధమ్మపచ్చవేక్ఖణకాలే హేట్ఠా వుత్తం పఞ్చప్పకారం ధమ్మం ఆరమ్మణం కత్వా చతూసు ఞాణసమ్పయుత్తకుసలచిత్తేసు ధమ్మపటిసమ్భిదా ఉప్పజ్జతి. తథా నిరుత్తిపచ్చవేక్ఖణకాలే సద్దం ఆరమ్మణం కత్వా నిరుత్తిపటిసమ్భిదా; ఞాణం పచ్చవేక్ఖణకాలే సబ్బత్థకఞాణం ఆరమ్మణం కత్వా పటిభానపటిసమ్భిదాతి.

    746. Evaṃ kusalacittuppādādivasena paṭisambhidā vibhajitvā idāni tāsaṃ uppattiṭṭhānabhūtaṃ khettaṃ dassetuṃ puna catasso paṭisambhidātiādimāha. Tattha tisso paṭisambhidā kāmāvacarakusalato catūsu ñāṇasampayuttesu cittuppādesūti idaṃ sekkhānaṃ vasena vuttaṃ. Tesañhipi dhammapaccavekkhaṇakāle heṭṭhā vuttaṃ pañcappakāraṃ dhammaṃ ārammaṇaṃ katvā catūsu ñāṇasampayuttakusalacittesu dhammapaṭisambhidā uppajjati. Tathā niruttipaccavekkhaṇakāle saddaṃ ārammaṇaṃ katvā niruttipaṭisambhidā; ñāṇaṃ paccavekkhaṇakāle sabbatthakañāṇaṃ ārammaṇaṃ katvā paṭibhānapaṭisambhidāti.

    కిరియతో చతూసూతి ఇదం పన అసేక్ఖానం వసేన వుత్తం. తేసఞ్హి ధమ్మం పచ్చవేక్ఖణకాలే హేట్ఠా వుత్తం పఞ్చప్పకారం ధమ్మం ఆరమ్మణం కత్వా చతూసు ఞాణసమ్పయుత్తకిరియచిత్తేసు ధమ్మపటిసమ్భిదా ఉప్పజ్జతి. తథా నిరుత్తిపచ్చవేక్ఖణకాలే సద్దం ఆరమ్మణం కత్వా నిరుత్తిపటిసమ్భిదా; ఞాణం పచ్చవేక్ఖణకాలే సబ్బత్థకఞాణం ఆరమ్మణం కత్వా పటిభానపటిసమ్భిదాతి.

    Kiriyato catūsūti idaṃ pana asekkhānaṃ vasena vuttaṃ. Tesañhi dhammaṃ paccavekkhaṇakāle heṭṭhā vuttaṃ pañcappakāraṃ dhammaṃ ārammaṇaṃ katvā catūsu ñāṇasampayuttakiriyacittesu dhammapaṭisambhidā uppajjati. Tathā niruttipaccavekkhaṇakāle saddaṃ ārammaṇaṃ katvā niruttipaṭisambhidā; ñāṇaṃ paccavekkhaṇakāle sabbatthakañāṇaṃ ārammaṇaṃ katvā paṭibhānapaṭisambhidāti.

    అత్థపటిసమ్భిదా ఏతేసు చేవ ఉప్పజ్జతీతి ఇదం పన సేక్ఖాసేక్ఖానం వసేన వుత్తం. తథా హి సేక్ఖానం అత్థపచ్చవేక్ఖణకాలే హేట్ఠా వుత్తప్పభేదం అత్థం ఆరమ్మణం కత్వా చతూసు ఞాణసమ్పయుత్తకుసలచిత్తేసు అయం ఉప్పజ్జతి, మగ్గఫలకాలే చ మగ్గఫలేసు. అసేక్ఖస్స పన అత్థం పచ్చవేక్ఖణకాలే హేట్ఠా వుత్తప్పభేదమేవ అత్థం ఆరమ్మణం కత్వా చతూసు ఞాణసమ్పయుత్తకిరియచిత్తేసు ఉప్పజ్జతి, ఫలకాలే చ ఉపరిమే సామఞ్ఞఫలేతి. ఏవమేతా సేక్ఖాసేక్ఖానం ఉప్పజ్జమానా ఇమాసు భూమీసు ఉప్పజ్జన్తీతి భూమిదస్సనత్థం అయం నయో దస్సితోతి.

    Atthapaṭisambhidā etesu ceva uppajjatīti idaṃ pana sekkhāsekkhānaṃ vasena vuttaṃ. Tathā hi sekkhānaṃ atthapaccavekkhaṇakāle heṭṭhā vuttappabhedaṃ atthaṃ ārammaṇaṃ katvā catūsu ñāṇasampayuttakusalacittesu ayaṃ uppajjati, maggaphalakāle ca maggaphalesu. Asekkhassa pana atthaṃ paccavekkhaṇakāle heṭṭhā vuttappabhedameva atthaṃ ārammaṇaṃ katvā catūsu ñāṇasampayuttakiriyacittesu uppajjati, phalakāle ca uparime sāmaññaphaleti. Evametā sekkhāsekkhānaṃ uppajjamānā imāsu bhūmīsu uppajjantīti bhūmidassanatthaṃ ayaṃ nayo dassitoti.

    అభిధమ్మభాజనీయవణ్ణనా.

    Abhidhammabhājanīyavaṇṇanā.







    Related texts:



    తిపిటక (మూల) • Tipiṭaka (Mūla) / అభిధమ్మపిటక • Abhidhammapiṭaka / విభఙ్గపాళి • Vibhaṅgapāḷi / ౧౫. పటిసమ్భిదావిభఙ్గో • 15. Paṭisambhidāvibhaṅgo

    టీకా • Tīkā / అభిధమ్మపిటక (టీకా) • Abhidhammapiṭaka (ṭīkā) / విభఙ్గ-మూలటీకా • Vibhaṅga-mūlaṭīkā / ౧౫. పటిసమ్భిదావిభఙ్గో • 15. Paṭisambhidāvibhaṅgo

    టీకా • Tīkā / అభిధమ్మపిటక (టీకా) • Abhidhammapiṭaka (ṭīkā) / విభఙ్గ-అనుటీకా • Vibhaṅga-anuṭīkā / ౧౫. పటిసమ్భిదావిభఙ్గో • 15. Paṭisambhidāvibhaṅgo


    © 1991-2023 The Titi Tudorancea Bulletin | Titi Tudorancea® is a Registered Trademark | Terms of use and privacy policy
    Contact