| Library / Tipiṭaka / ติปิฎก • Tipiṭaka / สโมฺมหวิโนทนี-อฎฺฐกถา • Sammohavinodanī-aṭṭhakathā |
๕. อินฺทฺริยวิภโงฺค
5. Indriyavibhaṅgo
๑. อภิธมฺมภาชนียวณฺณนา
1. Abhidhammabhājanīyavaṇṇanā
๒๑๙. อิทานิ ตทนนฺตเร อินฺทฺริยวิภเงฺค พาวีสตีติ คณนปริเจฺฉโทฯ อินฺทฺริยานีติ ปริจฺฉินฺนธมฺมนิทสฺสนํฯ อิทานิ ตานิ สรูปโต ทเสฺสโนฺต จกฺขุนฺทฺริยนฺติอาทิมาหฯ ตตฺถ จกฺขุทฺวาเร อินฺทฎฺฐํ กาเรตีติ จกฺขุนฺทฺริยํฯ โสตฆานชิวฺหากายทฺวาเร อินฺทฎฺฐํ กาเรตีติ กายินฺทฺริยํฯ วิชานนลกฺขเณ อินฺทฎฺฐํ กาเรตีติ มนินฺทฺริยํฯ อิตฺถิภาเว อินฺทฎฺฐํ กาเรตีติ อิตฺถินฺทฺริยํฯ ปุริสภาเว อินฺทฎฺฐํ กาเรตีติ ปุริสินฺทฺริยํฯ อนุปาลนลกฺขเณ อินฺทฎฺฐํ กาเรตีติ ชีวิตินฺทฺริยํฯ สุขลกฺขเณ อินฺทฎฺฐํ กาเรตีติ สุขินฺทฺริยํฯ ทุกฺขโสมนสฺส โทมนสฺส อุเปกฺขาลกฺขเณ อินฺทฎฺฐํ กาเรตีติ อุเปกฺขินฺทฺริยํฯ อธิโมกฺขลกฺขเณ อินฺทฎฺฐํ กาเรตีติ สทฺธินฺทฺริยํฯ ปคฺคหลกฺขเณ อินฺทฎฺฐํ กาเรตีติ วีริยินฺทฺริยํฯ อุปฎฺฐานลกฺขเณ อินฺทฎฺฐํ กาเรตีติ สตินฺทฺริยํฯ อวิเกฺขปลกฺขเณ อินฺทฎฺฐํ กาเรตีติ สมาธินฺทฺริยํฯ ทสฺสนลกฺขเณ อินฺทฎฺฐํ กาเรตีติ ปญฺญินฺทฺริยํฯ อนญฺญาตญฺญสฺสามีติ ปวเตฺต ชานนลกฺขเณ อินฺทฎฺฐํ กาเรตีติ อนญฺญาตญฺญสฺสามีตินฺทฺริยํฯ ญาตานํเยว ธมฺมานํ ปุน อาชานเน อินฺทฎฺฐํ กาเรตีติ อญฺญินฺทฺริยํฯ อญฺญาตาวีภาเว อินฺทฎฺฐํ กาเรตีติ อญฺญาตาวินฺทฺริยํฯ
219. Idāni tadanantare indriyavibhaṅge bāvīsatīti gaṇanaparicchedo. Indriyānīti paricchinnadhammanidassanaṃ. Idāni tāni sarūpato dassento cakkhundriyantiādimāha. Tattha cakkhudvāre indaṭṭhaṃ kāretīti cakkhundriyaṃ. Sotaghānajivhākāyadvāre indaṭṭhaṃ kāretīti kāyindriyaṃ. Vijānanalakkhaṇe indaṭṭhaṃ kāretīti manindriyaṃ. Itthibhāve indaṭṭhaṃ kāretīti itthindriyaṃ. Purisabhāve indaṭṭhaṃ kāretīti purisindriyaṃ. Anupālanalakkhaṇe indaṭṭhaṃ kāretīti jīvitindriyaṃ. Sukhalakkhaṇe indaṭṭhaṃ kāretīti sukhindriyaṃ. Dukkhasomanassa domanassa upekkhālakkhaṇe indaṭṭhaṃ kāretīti upekkhindriyaṃ. Adhimokkhalakkhaṇe indaṭṭhaṃ kāretīti saddhindriyaṃ. Paggahalakkhaṇe indaṭṭhaṃ kāretīti vīriyindriyaṃ. Upaṭṭhānalakkhaṇe indaṭṭhaṃ kāretīti satindriyaṃ. Avikkhepalakkhaṇe indaṭṭhaṃ kāretīti samādhindriyaṃ. Dassanalakkhaṇe indaṭṭhaṃ kāretīti paññindriyaṃ. Anaññātaññassāmīti pavatte jānanalakkhaṇe indaṭṭhaṃ kāretīti anaññātaññassāmītindriyaṃ. Ñātānaṃyeva dhammānaṃ puna ājānane indaṭṭhaṃ kāretīti aññindriyaṃ. Aññātāvībhāve indaṭṭhaṃ kāretīti aññātāvindriyaṃ.
อิธ สุตฺตนฺตภาชนียํ นาม น คหิตํฯ กสฺมา? สุตฺตเนฺต อิมาย ปฎิปาฎิยา พาวีสติยา อินฺทฺริยานํ อนาคตตฺตาฯ สุตฺตนฺตสฺมิญฺหิ กตฺถจิ เทฺว อินฺทฺริยานิ กถิตานิ, กตฺถจิ ตีณิ, กตฺถจิ ปญฺจฯ เอวํ ปน นิรนฺตรํ ทฺวาวีสติ อาคตานิ นาม นตฺถิฯ อยํ ตาเวตฺถ อฎฺฐกถานโยฯ อยํ ปน อปโร นโย – เอเตสุ หิ
Idha suttantabhājanīyaṃ nāma na gahitaṃ. Kasmā? Suttante imāya paṭipāṭiyā bāvīsatiyā indriyānaṃ anāgatattā. Suttantasmiñhi katthaci dve indriyāni kathitāni, katthaci tīṇi, katthaci pañca. Evaṃ pana nirantaraṃ dvāvīsati āgatāni nāma natthi. Ayaṃ tāvettha aṭṭhakathānayo. Ayaṃ pana aparo nayo – etesu hi
อตฺถโต ลกฺขณาทีหิ, กมโต จ วิชานิยา;
Atthato lakkhaṇādīhi, kamato ca vijāniyā;
เภทาเภทา ตถา กิจฺจา, ภูมิโต จ วินิจฺฉยํฯ
Bhedābhedā tathā kiccā, bhūmito ca vinicchayaṃ.
ตตฺถ จกฺขาทีนํ ตาว ‘‘จกฺขตีติ จกฺขู’’ติอาทินา นเยน อโตฺถ ปกาสิโตฯ ปจฺฉิเมสุ ปน ตีสุ ปฐมํ ‘ปุพฺพภาเค อนญฺญาตํ อมตํ ปทํ จตุสจฺจธมฺมํ วา ชานิสฺสามี’ติ เอวํ ปฎิปนฺนสฺส อุปฺปชฺชนโต อินฺทฺริยฎฺฐสมฺภวโต จ อนญฺญาตญฺญสฺสามีตินฺทฺริยนฺติ วุตฺตํฯ ทุติยํ อาชานนโต จ อินฺทฺริยฎฺฐสมฺภวโต จ อญฺญินฺทฺริยํฯ ตติยํ อญฺญาตาวิโน จตูสุ สเจฺจสุ นิฎฺฐิตญาณกิจฺจสฺส ขีณาสวเสฺสว อุปฺปชฺชนโต อินฺทฺริยฎฺฐสมฺภวโต จ อญฺญาตาวินฺทฺริยํฯ
Tattha cakkhādīnaṃ tāva ‘‘cakkhatīti cakkhū’’tiādinā nayena attho pakāsito. Pacchimesu pana tīsu paṭhamaṃ ‘pubbabhāge anaññātaṃ amataṃ padaṃ catusaccadhammaṃ vā jānissāmī’ti evaṃ paṭipannassa uppajjanato indriyaṭṭhasambhavato ca anaññātaññassāmītindriyanti vuttaṃ. Dutiyaṃ ājānanato ca indriyaṭṭhasambhavato ca aññindriyaṃ. Tatiyaṃ aññātāvino catūsu saccesu niṭṭhitañāṇakiccassa khīṇāsavasseva uppajjanato indriyaṭṭhasambhavato ca aññātāvindriyaṃ.
โก ปเนส อินฺทฺริยโฎฺฐ นามาติ? อินฺทลิงฺคโฎฺฐ อินฺทฺริยโฎฺฐ, อินฺทเทสิตโฎฺฐ อินฺทฺริยโฎฺฐ, อินฺททิฎฺฐโฎฺฐ อินฺทฺริยโฎฺฐ, อินฺทสิฎฺฐโฎฺฐ อินฺทฺริยโฎฺฐ, อินฺทชุฎฺฐโฎฺฐ อินฺทฺริยโฎฺฐฯ โส สโพฺพปิ อิธ ยถาโยคํ ยุชฺชติฯ ภควา หิ สมฺมาสมฺพุโทฺธ ปรมิสฺสริยภาวโต อิโนฺทฯ กุสลากุสลญฺจ กมฺมํ กเมฺมสุ กสฺสจิ อิสฺสริยาภาวโตฯ เตเนเวตฺถ กมฺมสญฺชนิตานิ อินฺทฺริยานิ กุสลากุสลกมฺมํ อุลฺลิเงฺคนฺติฯ เตน จ สิฎฺฐานีติ อินฺทลิงฺคเฎฺฐน อินฺทสิฎฺฐเฎฺฐน จ อินฺทฺริยานิฯ สพฺพาเนว ปเนตานิ ภควตา ยถาภูตโต ปกาสิตานิ จ อภิสมฺพุทฺธานิ จาติ อินฺทเทสิตเฎฺฐน อินฺททิฎฺฐเฎฺฐน จ อินฺทฺริยานิฯ เตเนว ภควตา มุนิเนฺทน กานิจิ โคจราเสวนาย, กานิจิ ภาวนาเสวนาย เสวิตานีติ อินฺทชุฎฺฐเฎฺฐนปิ อินฺทฺริยานิฯ อปิจ อาธิปจฺจสงฺขาเตน อิสฺสริยเฎฺฐนาปิ เอตานิ อินฺทฺริยานิฯ จกฺขุวิญฺญาณาทิปฺปวตฺติยญฺหิ จกฺขาทีนํ สิทฺธมาธิปจฺจํ; ตสฺมิํ ติเกฺข ติกฺขตฺตา มเนฺท จ มนฺทตฺตาติฯ อยํ ตาเวตฺถ ‘อตฺถโต’ วินิจฺฉโยฯ
Ko panesa indriyaṭṭho nāmāti? Indaliṅgaṭṭho indriyaṭṭho, indadesitaṭṭho indriyaṭṭho, indadiṭṭhaṭṭho indriyaṭṭho, indasiṭṭhaṭṭho indriyaṭṭho, indajuṭṭhaṭṭho indriyaṭṭho. So sabbopi idha yathāyogaṃ yujjati. Bhagavā hi sammāsambuddho paramissariyabhāvato indo. Kusalākusalañca kammaṃ kammesu kassaci issariyābhāvato. Tenevettha kammasañjanitāni indriyāni kusalākusalakammaṃ ulliṅgenti. Tena ca siṭṭhānīti indaliṅgaṭṭhena indasiṭṭhaṭṭhena ca indriyāni. Sabbāneva panetāni bhagavatā yathābhūtato pakāsitāni ca abhisambuddhāni cāti indadesitaṭṭhena indadiṭṭhaṭṭhena ca indriyāni. Teneva bhagavatā munindena kānici gocarāsevanāya, kānici bhāvanāsevanāya sevitānīti indajuṭṭhaṭṭhenapi indriyāni. Apica ādhipaccasaṅkhātena issariyaṭṭhenāpi etāni indriyāni. Cakkhuviññāṇādippavattiyañhi cakkhādīnaṃ siddhamādhipaccaṃ; tasmiṃ tikkhe tikkhattā mande ca mandattāti. Ayaṃ tāvettha ‘atthato’ vinicchayo.
‘ลกฺขณาทีหี’ติ ลกฺขณรสปจฺจุปฎฺฐานปทฎฺฐาเนหิปิ จกฺขาทีนํ วินิจฺฉยํ วิชานิยาติ อโตฺถฯ ตานิ เนสํ ลกฺขณาทีนิ เหฎฺฐา วุตฺตนยาเนวฯ ปญฺญินฺทฺริยาทีนิ หิ จตฺตาริ อตฺถโต อโมโหเยวฯ เสสานิ ตตฺถ สรูเปเนวาคตานิฯ
‘Lakkhaṇādīhī’ti lakkhaṇarasapaccupaṭṭhānapadaṭṭhānehipi cakkhādīnaṃ vinicchayaṃ vijāniyāti attho. Tāni nesaṃ lakkhaṇādīni heṭṭhā vuttanayāneva. Paññindriyādīni hi cattāri atthato amohoyeva. Sesāni tattha sarūpenevāgatāni.
‘กมโต’ติ อยมฺปิ เทสนากฺกโมวฯ ตตฺถ อชฺฌตฺตธมฺมํ ปริญฺญาย อริยภูมิปฎิลาโภ โหตีติ อตฺตภาวปริยาปนฺนานิ จกฺขุนฺทฺริยาทีนิ ปฐมํ เทสิตานิฯ โส ปนตฺตภาโว ยํ ธมฺมํ อุปาทาย อิตฺถีติ วา ปุริโสติ วา สงฺขํ คจฺฉติ, อยํ โสติ นิทสฺสนตฺถํ ตโต อิตฺถินฺทฺริยํ ปุริสินฺทฺริยญฺจ ฯ โส ทุวิโธปิ ชีวิตินฺทฺริยปฎิพทฺธวุตฺตีติ ญาปนตฺถํ ตโต ชีวิตินฺทฺริยํฯ ยาว ตสฺส ปวตฺติ ตาว เอเตสํ เวทยิตานํ อนิวตฺติฯ ยํ กิญฺจิ เวทยิตํ สพฺพํ ตํ สุขทุกฺขนฺติ ญาปนตฺถํ ตโต สุขินฺทฺริยาทีนิฯ ตํนิโรธตฺถํ ปน เอเต ธมฺมา ภาเวตพฺพาติ ปฎิปตฺติทสฺสนตฺถํ ตโต สทฺธาทีนิฯ อิมาย ปฎิปตฺติยา เอส ธโมฺม ปฐมํ อตฺตนิ ปาตุภวตีติ ปฎิปตฺติยา อโมฆภาวทสฺสนตฺถํ ตโต อนญฺญาตญฺญสฺสามีตินฺทฺริยํฯ ตเสฺสว ผลตฺตา ตโต อนนฺตรํ ภาเวตพฺพตฺตา จ ตโต อญฺญินฺทฺริยํฯ อิโต ปรํ ภาวนาย อิมสฺส อธิคโม, อธิคเต จ ปนิมสฺมิํ นตฺถิ กิญฺจิ อุตฺตริ กรณียนฺติ ญาปนตฺถํ อเนฺต ปรมสฺสาสภูตํ อญฺญาตาวินฺทฺริยํ เทสิตนฺติ อยเมตฺถ กโมฯ
‘Kamato’ti ayampi desanākkamova. Tattha ajjhattadhammaṃ pariññāya ariyabhūmipaṭilābho hotīti attabhāvapariyāpannāni cakkhundriyādīni paṭhamaṃ desitāni. So panattabhāvo yaṃ dhammaṃ upādāya itthīti vā purisoti vā saṅkhaṃ gacchati, ayaṃ soti nidassanatthaṃ tato itthindriyaṃ purisindriyañca . So duvidhopi jīvitindriyapaṭibaddhavuttīti ñāpanatthaṃ tato jīvitindriyaṃ. Yāva tassa pavatti tāva etesaṃ vedayitānaṃ anivatti. Yaṃ kiñci vedayitaṃ sabbaṃ taṃ sukhadukkhanti ñāpanatthaṃ tato sukhindriyādīni. Taṃnirodhatthaṃ pana ete dhammā bhāvetabbāti paṭipattidassanatthaṃ tato saddhādīni. Imāya paṭipattiyā esa dhammo paṭhamaṃ attani pātubhavatīti paṭipattiyā amoghabhāvadassanatthaṃ tato anaññātaññassāmītindriyaṃ. Tasseva phalattā tato anantaraṃ bhāvetabbattā ca tato aññindriyaṃ. Ito paraṃ bhāvanāya imassa adhigamo, adhigate ca panimasmiṃ natthi kiñci uttari karaṇīyanti ñāpanatthaṃ ante paramassāsabhūtaṃ aññātāvindriyaṃ desitanti ayamettha kamo.
‘เภทาเภทา’ติ ชีวิตินฺทฺริยเสฺสว เจตฺถ เภโทฯ ตญฺหิ รูปชีวิตินฺทฺริยํ อรูปชีวิตินฺทฺริยนฺติ ทุวิธํ โหติฯ เสสานํ อเภโทติ เอวเมตฺถ เภทาเภทโต วินิจฺฉยํ วิชานิยาฯ
‘Bhedābhedā’ti jīvitindriyasseva cettha bhedo. Tañhi rūpajīvitindriyaṃ arūpajīvitindriyanti duvidhaṃ hoti. Sesānaṃ abhedoti evamettha bhedābhedato vinicchayaṃ vijāniyā.
‘กิจฺจา’ติ กิํ อินฺทฺริยานํ กิจฺจนฺติ เจ? จกฺขุนฺทฺริยสฺส ตาว ‘‘จกฺขายตนํ จกฺขุวิญฺญาณธาตุยา ตํสมฺปยุตฺตกานญฺจ ธมฺมานํ อินฺทฺริยปจฺจเยน ปจฺจโย’’ติ วจนโต ยํ ตํ อินฺทฺริยปจฺจยภาเวน สาเธตพฺพํ อตฺตโน ติกฺขมนฺทาทิภาเวน จกฺขุวิญฺญาณาทิธมฺมานํ ติกฺขมนฺทาทิสงฺขาตํ อตฺตาการานุวตฺตาปนํ อิทํ ‘กิจฺจํ’ฯ เอวํ โสตฆานชิวฺหากายานํฯ มนินฺทฺริยสฺส ปน สหชาตธมฺมานํ อตฺตโน วสวตฺตาปนํ, ชีวิตินฺทฺริยสฺส สหชาตธมฺมานุปาลนํ, อิตฺถินฺทฺริยปุริสินฺทฺริยานํ อิตฺถิปุริสนิมิตฺตกุตฺตากปฺปาการานุวิธานํ, สุขทุกฺขโสมนสฺสโทมนสฺสินฺทฺริยานํ สหชาตธเมฺม อภิภวิตฺวา ยถาสกํ โอฬาริกาการานุปาปนํ, อุเปกฺขินฺทฺริยสฺส สนฺตปณีตมชฺฌตฺตาการานุปาปนํ, สทฺธาทีนํ ปฎิปกฺขาภิภวนํ สมฺปยุตฺตธมฺมานญฺจ ปสนฺนาการาทิภาวสมฺปาปนํ, อนญฺญาตญฺญสฺสามีตินฺทฺริยสฺส สํโยชนตฺตยปฺปหานเญฺจว สมฺปยุตฺตกานญฺจ ตปฺปหานาภิมุขภาวกรณํ, อญฺญินฺทฺริยสฺส กามราคพฺยาปาทาทิตนุกรณปหานเญฺจว สหชาตานญฺจ อตฺตโน วสานุวตฺตาปนํ, อญฺญาตาวินฺทฺริยสฺส สพฺพกิเจฺจสุ อุสฺสุกฺกปฺปหานเญฺจว อมตาภิมุขภาวปจฺจยตา จ สมฺปยุตฺตานนฺติ เอวเมตฺถ กิจฺจโต วินิจฺฉยํ วิชานิยาฯ
‘Kiccā’ti kiṃ indriyānaṃ kiccanti ce? Cakkhundriyassa tāva ‘‘cakkhāyatanaṃ cakkhuviññāṇadhātuyā taṃsampayuttakānañca dhammānaṃ indriyapaccayena paccayo’’ti vacanato yaṃ taṃ indriyapaccayabhāvena sādhetabbaṃ attano tikkhamandādibhāvena cakkhuviññāṇādidhammānaṃ tikkhamandādisaṅkhātaṃ attākārānuvattāpanaṃ idaṃ ‘kiccaṃ’. Evaṃ sotaghānajivhākāyānaṃ. Manindriyassa pana sahajātadhammānaṃ attano vasavattāpanaṃ, jīvitindriyassa sahajātadhammānupālanaṃ, itthindriyapurisindriyānaṃ itthipurisanimittakuttākappākārānuvidhānaṃ, sukhadukkhasomanassadomanassindriyānaṃ sahajātadhamme abhibhavitvā yathāsakaṃ oḷārikākārānupāpanaṃ, upekkhindriyassa santapaṇītamajjhattākārānupāpanaṃ, saddhādīnaṃ paṭipakkhābhibhavanaṃ sampayuttadhammānañca pasannākārādibhāvasampāpanaṃ, anaññātaññassāmītindriyassa saṃyojanattayappahānañceva sampayuttakānañca tappahānābhimukhabhāvakaraṇaṃ, aññindriyassa kāmarāgabyāpādāditanukaraṇapahānañceva sahajātānañca attano vasānuvattāpanaṃ, aññātāvindriyassa sabbakiccesu ussukkappahānañceva amatābhimukhabhāvapaccayatā ca sampayuttānanti evamettha kiccato vinicchayaṃ vijāniyā.
‘ภูมิโต’ติ จกฺขุโสตฆานชิวฺหากายอิตฺถิปุริสสุขทุกฺขโทมนสฺสินฺทฺริยานิ เจตฺถ กามาวจราเนว ฯ มนินฺทฺริยชีวิตินฺทฺริยอุเปกฺขินฺทฺริยานิ, สทฺธาวีริยสติสมาธิปญฺญินฺทฺริยานิ จ จตุภูมิปริยาปนฺนานิฯ โสมนสฺสินฺทฺริยํ กามาวจร-รูปาวจร-โลกุตฺตรวเสน ภูมิตฺตยปริยาปนฺนํฯ อวสาเน ตีณิ โลกุตฺตราเนวาติ เอวํ ภูมิโต วินิจฺฉยํ วิชานิยาฯ เอวญฺหิ วิชานโนฺต –
‘Bhūmito’ti cakkhusotaghānajivhākāyaitthipurisasukhadukkhadomanassindriyāni cettha kāmāvacarāneva . Manindriyajīvitindriyaupekkhindriyāni, saddhāvīriyasatisamādhipaññindriyāni ca catubhūmipariyāpannāni. Somanassindriyaṃ kāmāvacara-rūpāvacara-lokuttaravasena bhūmittayapariyāpannaṃ. Avasāne tīṇi lokuttarānevāti evaṃ bhūmito vinicchayaṃ vijāniyā. Evañhi vijānanto –
สํเวคพหุโล ภิกฺขุ, ฐิโต อินฺทฺริยสํวเร;
Saṃvegabahulo bhikkhu, ṭhito indriyasaṃvare;
อินฺทฺริยานิ ปริญฺญาย, ทุกฺขสฺสนฺตํ นิคจฺฉตีติฯ
Indriyāni pariññāya, dukkhassantaṃ nigacchatīti.
๒๒๐. นิเทฺทสวาเร ‘‘ยํ จกฺขุ จตุนฺนํ มหาภูตาน’’นฺติอาทิ สพฺพํ ธมฺมสงฺคณิยํ ปทภาชเน (ธ. ส. อฎฺฐ. ๕๙๕ อาทโย) วุตฺตนเยเนว เวทิตพฺพํฯ วีริยินฺทฺริยสมาธินฺทฺริยนิเทฺทสาทีสุ จ สมฺมาวายาโม มิจฺฉาวายาโม สมฺมาสมาธิ มิจฺฉาสมาธีติอาทีนิ น วุตฺตานิฯ กสฺมา? สพฺพสงฺคาหกตฺตาฯ สพฺพสงฺคาหกานิ หิ อิธ อินฺทฺริยานิ กถิตานิฯ เอวํ สเนฺตเปตฺถ ทส อินฺทฺริยานิ โลกิยานิ กามาวจราเนว, ตีณิ โลกุตฺตรานิ, นว โลกิยโลกุตฺตรมิสฺสกานีติฯ
220. Niddesavāre ‘‘yaṃ cakkhu catunnaṃ mahābhūtāna’’ntiādi sabbaṃ dhammasaṅgaṇiyaṃ padabhājane (dha. sa. aṭṭha. 595 ādayo) vuttanayeneva veditabbaṃ. Vīriyindriyasamādhindriyaniddesādīsu ca sammāvāyāmo micchāvāyāmo sammāsamādhi micchāsamādhītiādīni na vuttāni. Kasmā? Sabbasaṅgāhakattā. Sabbasaṅgāhakāni hi idha indriyāni kathitāni. Evaṃ santepettha dasa indriyāni lokiyāni kāmāvacarāneva, tīṇi lokuttarāni, nava lokiyalokuttaramissakānīti.
อภิธมฺมภาชนียวณฺณนาฯ
Abhidhammabhājanīyavaṇṇanā.
Related texts:
ติปิฎก (มูล) • Tipiṭaka (Mūla) / อภิธมฺมปิฎก • Abhidhammapiṭaka / วิภงฺคปาฬิ • Vibhaṅgapāḷi / ๕. อินฺทฺริยวิภโงฺค • 5. Indriyavibhaṅgo
ฎีกา • Tīkā / อภิธมฺมปิฎก (ฎีกา) • Abhidhammapiṭaka (ṭīkā) / วิภงฺค-มูลฎีกา • Vibhaṅga-mūlaṭīkā / ๕. อินฺทฺริยวิภโงฺค • 5. Indriyavibhaṅgo
ฎีกา • Tīkā / อภิธมฺมปิฎก (ฎีกา) • Abhidhammapiṭaka (ṭīkā) / วิภงฺค-อนุฎีกา • Vibhaṅga-anuṭīkā / ๕. อินฺทฺริยวิภโงฺค • 5. Indriyavibhaṅgo
