| Library / Tipiṭaka / តិបិដក • Tipiṭaka / សម្មោហវិនោទនី-អដ្ឋកថា • Sammohavinodanī-aṭṭhakathā |
២. អភិធម្មភាជនីយវណ្ណនា
2. Abhidhammabhājanīyavaṇṇanā
៣២. ឥទានិ អភិធម្មភាជនីយំ ហោតិ។ តត្ថ រូបក្ខន្ធនិទ្ទេសោ ហេដ្ឋា រូបកណ្ឌេ វិត្ថារិតនយេនេវ វេទិតព្ពោ។
32. Idāni abhidhammabhājanīyaṃ hoti. Tattha rūpakkhandhaniddeso heṭṭhā rūpakaṇḍe vitthāritanayeneva veditabbo.
៣៤. វេទនាក្ខន្ធនិទ្ទេសេ ឯកវិធេនាតិ ឯកកោដ្ឋាសេន។ ផស្សសម្បយុត្តោតិ ផស្សេន សម្បយុត្តោ។ សព្ពាបិ ចតុភូមិកវេទនា។ សហេតុកទុកេ សហេតុកា ចតុភូមិកវេទនា, អហេតុកា កាមាវចរាវ។ ឥមិនា ឧបាយេន កុសលបទាទីហិ វុត្តា វេទនា ជានិតព្ពា។ អបិចាយំ វេទនាក្ខន្ធោ ឯកវិធេន ផស្សសម្បយុត្តតោ ទស្សិតោ, ទុវិធេន សហេតុកាហេតុកតោ, តិវិធេន ជាតិតោ , ចតុព្ពិធេន ភូមន្តរតោ, បញ្ចវិធេន ឥន្ទ្រិយតោ។ តត្ថ សុខិន្ទ្រិយទុក្ខិន្ទ្រិយានិ កាយប្បសាទវត្ថុកានិ កាមាវចរានេវ។ សោមនស្សិន្ទ្រិយំ ឆដ្ឋវត្ថុកំ វា អវត្ថុកំ វា តេភូមកំ ។ ទោមនស្សិន្ទ្រិយំ ឆដ្ឋវត្ថុកំ កាមាវចរំ។ ឧបេក្ខិន្ទ្រិយំ ចក្ខាទិចតុប្បសាទវត្ថុកំ ឆដ្ឋវត្ថុកំ អវត្ថុកញ្ច ចតុភូមកំ។ ឆព្ពិធេន វត្ថុតោ ទស្សិតោ។ តត្ថ បុរិមា បញ្ច វេទនា បញ្ចប្បសាទវត្ថុកា កាមាវចរាវ ឆដ្ឋា អវត្ថុកា វា សវត្ថុកា វា ចតុភូមិកា។
34. Vedanākkhandhaniddese ekavidhenāti ekakoṭṭhāsena. Phassasampayuttoti phassena sampayutto. Sabbāpi catubhūmikavedanā. Sahetukaduke sahetukā catubhūmikavedanā, ahetukā kāmāvacarāva. Iminā upāyena kusalapadādīhi vuttā vedanā jānitabbā. Apicāyaṃ vedanākkhandho ekavidhena phassasampayuttato dassito, duvidhena sahetukāhetukato, tividhena jātito , catubbidhena bhūmantarato, pañcavidhena indriyato. Tattha sukhindriyadukkhindriyāni kāyappasādavatthukāni kāmāvacarāneva. Somanassindriyaṃ chaṭṭhavatthukaṃ vā avatthukaṃ vā tebhūmakaṃ . Domanassindriyaṃ chaṭṭhavatthukaṃ kāmāvacaraṃ. Upekkhindriyaṃ cakkhādicatuppasādavatthukaṃ chaṭṭhavatthukaṃ avatthukañca catubhūmakaṃ. Chabbidhena vatthuto dassito. Tattha purimā pañca vedanā pañcappasādavatthukā kāmāvacarāva chaṭṭhā avatthukā vā savatthukā vā catubhūmikā.
សត្តវិធេន តត្ថ មនោសម្ផស្សជា ភេទតោ ទស្សិតា, អដ្ឋវិធេន តត្ថ កាយសម្ផស្សជា ភេទតោ, នវវិធេន សត្តវិធភេទេ មនោវិញ្ញាណធាតុសម្ផស្សជា ភេទតោ, ទសវិធេន អដ្ឋវិធភេទេ មនោវិញ្ញាណធាតុសម្ផស្សជា ភេទតោ។ ឯតេសុ ហិ សត្តវិធភេទេ មនោសម្ផស្សជា មនោធាតុសម្ផស្សជា, មនោវិញ្ញាណធាតុសម្ផស្សជាតិ ទ្វិធា ភិន្នា។ អដ្ឋវិធភេទេ តាយ សទ្ធិំ កាយសម្ផស្សជាបិ សុខា ទុក្ខាតិ ទ្វិធា ភិន្នា។ នវវិធភេទេ សត្តវិធេ វុត្តា មនោវិញ្ញាណធាតុសម្ផស្សជា កុសលាទិវសេន តិធា ភិន្នា។ ទសវិធភេទេ អដ្ឋវិធេ វុត្តា មនោវិញ្ញាណធាតុសម្ផស្សជា កុសលាទិវសេនេវ តិធា ភិន្នា។
Sattavidhena tattha manosamphassajā bhedato dassitā, aṭṭhavidhena tattha kāyasamphassajā bhedato, navavidhena sattavidhabhede manoviññāṇadhātusamphassajā bhedato, dasavidhena aṭṭhavidhabhede manoviññāṇadhātusamphassajā bhedato. Etesu hi sattavidhabhede manosamphassajā manodhātusamphassajā, manoviññāṇadhātusamphassajāti dvidhā bhinnā. Aṭṭhavidhabhede tāya saddhiṃ kāyasamphassajāpi sukhā dukkhāti dvidhā bhinnā. Navavidhabhede sattavidhe vuttā manoviññāṇadhātusamphassajā kusalādivasena tidhā bhinnā. Dasavidhabhede aṭṭhavidhe vuttā manoviññāṇadhātusamphassajā kusalādivaseneva tidhā bhinnā.
កុសលត្តិកោ ចេត្ថ កេវលំ បូរណត្ថមេវ វុត្តោ។ សត្តវិធអដ្ឋវិធនវវិធភេទេសុ បន នយំ ទាតុំ យុត្តដ្ឋានេ នយោ ទិន្នោ។ អភិធម្មញ្ហិ បត្វា តថាគតេន នយំ ទាតុំ យុត្តដ្ឋានេ នយោ អទិន្នោ នាម នត្ថិ។ អយំ តាវ ទុកមូលកេ ឯកោ វារោ។
Kusalattiko cettha kevalaṃ pūraṇatthameva vutto. Sattavidhaaṭṭhavidhanavavidhabhedesu pana nayaṃ dātuṃ yuttaṭṭhāne nayo dinno. Abhidhammañhi patvā tathāgatena nayaṃ dātuṃ yuttaṭṭhāne nayo adinno nāma natthi. Ayaṃ tāva dukamūlake eko vāro.
សត្ថា ហិ ឥមស្មិំ អភិធម្មភាជនីយេ វេទនាក្ខន្ធំ ភាជេន្តោ តិកេ គហេត្វា ទុកេសុ បក្ខិបិ, ទុកេ គហេត្វា តិកេសុ បក្ខិបិ, តិកេ ច ទុកេ ច ឧភតោវឌ្ឍននីហារេន អាហរិ; សត្តវិធេន, ចតុវីសតិវិធេន, តិំសវិធេន, ពហុវិធេនាតិ សព្ពថាបិ ពហុវិធេន វេទនាក្ខន្ធំ ទស្សេសិ។ កស្មា? បុគ្គលជ្ឈាសយេន ចេវ ទេសនាវិលាសេន ច។ ធម្មំ សោតុំ និសិន្នទេវបរិសាយ ហិ យេ ទេវបុត្តា តិកេ អាទាយ ទុកេសុ បក្ខិបិត្វា កថិយមានំ បដិវិជ្ឈិតុំ សក្កោន្តិ, តេសំ សប្បាយវសេន តថា កត្វា ទេសេសិ។ យេ ឥតរេហិ អាការេហិ កថិយមានំ បដិវិជ្ឈិតុំ សក្កោន្តិ, តេសំ តេហាការេហិ ទេសេសីតិ។ អយមេត្ថ ‘បុគ្គលជ្ឈាសយោ’។ សម្មាសម្ពុទ្ធោ បន អត្តនោ មហាវិសយតាយ តិកេ វា ទុកេសុ បក្ខិបិត្វា, ទុកេ វា តិកេសុ ឧភតោវឌ្ឍនេន វា, សត្តវិធាទិនយេន វា, យថា យថា ឥច្ឆតិ តថា តថា ទេសេតុំ សក្កោតិ។ តស្មាបិ ឥមេហាការេហិ ទេសេសីតិ អយមស្ស ‘ទេសនាវិលាសោ’។
Satthā hi imasmiṃ abhidhammabhājanīye vedanākkhandhaṃ bhājento tike gahetvā dukesu pakkhipi, duke gahetvā tikesu pakkhipi, tike ca duke ca ubhatovaḍḍhananīhārena āhari; sattavidhena, catuvīsatividhena, tiṃsavidhena, bahuvidhenāti sabbathāpi bahuvidhena vedanākkhandhaṃ dassesi. Kasmā? Puggalajjhāsayena ceva desanāvilāsena ca. Dhammaṃ sotuṃ nisinnadevaparisāya hi ye devaputtā tike ādāya dukesu pakkhipitvā kathiyamānaṃ paṭivijjhituṃ sakkonti, tesaṃ sappāyavasena tathā katvā desesi. Ye itarehi ākārehi kathiyamānaṃ paṭivijjhituṃ sakkonti, tesaṃ tehākārehi desesīti. Ayamettha ‘puggalajjhāsayo’. Sammāsambuddho pana attano mahāvisayatāya tike vā dukesu pakkhipitvā, duke vā tikesu ubhatovaḍḍhanena vā, sattavidhādinayena vā, yathā yathā icchati tathā tathā desetuṃ sakkoti. Tasmāpi imehākārehi desesīti ayamassa ‘desanāvilāso’.
តត្ថ តិកេ អាទាយ ទុកេសុ បក្ខិបិត្វា ទេសិតវារោ ទុកមូលកោ នាម។ ទុកេ អាទាយ តិកេសុ បក្ខិបិត្វា ទេសិតវារោ តិកមូលកោ នាម។ តិកេ ច ទុកេ ច ឧភតោ វឌ្ឍេត្វា ទេសិតវារោ ឧភតោវឌ្ឍិតកោ នាម។ អវសានេ សត្តវិធេនាតិអាទិវារោ ពហុវិធវារោ នាមាតិ ឥមេ តាវ ចត្តារោ មហាវារា។
Tattha tike ādāya dukesu pakkhipitvā desitavāro dukamūlako nāma. Duke ādāya tikesu pakkhipitvā desitavāro tikamūlako nāma. Tike ca duke ca ubhato vaḍḍhetvā desitavāro ubhatovaḍḍhitako nāma. Avasāne sattavidhenātiādivāro bahuvidhavāro nāmāti ime tāva cattāro mahāvārā.
តត្ថ ទុកមូលកេ ទុកេសុ លព្ភមានេន ឯកេកេន ទុកេន សទ្ធិំ តិកេសុ អលព្ភមានេ វេទនាត្តិកបីតិត្តិកសនិទស្សនត្តិកេ អបនេត្វា, សេសេ លព្ភមានកេ ឯកូនវីសតិ តិកេ យោជេត្វា, ទុតិយទុកបឋមត្តិកយោជនវារាទីនិ នវវារសតានិ បញ្ញាសញ្ច វារា ហោន្តិ។ តេ សព្ពេបិ បាឡិយំ សំខិបិត្វា តត្ថ តត្ថ ទស្សេតព្ពយុត្តកំ ទស្សេត្វា វុត្តា។ អសម្មុយ្ហន្តេន បន វិត្ថារតោ វេទិតព្ពា។
Tattha dukamūlake dukesu labbhamānena ekekena dukena saddhiṃ tikesu alabbhamāne vedanāttikapītittikasanidassanattike apanetvā, sese labbhamānake ekūnavīsati tike yojetvā, dutiyadukapaṭhamattikayojanavārādīni navavārasatāni paññāsañca vārā honti. Te sabbepi pāḷiyaṃ saṃkhipitvā tattha tattha dassetabbayuttakaṃ dassetvā vuttā. Asammuyhantena pana vitthārato veditabbā.
តិកមូលកេបិ តិកេសុ លព្ភមានេន ឯកេកេន តិកេន សទ្ធិំ ទុកេសុ អលព្ភមានេ បឋមទុកាទយោ ទុកេ អបនេត្វា, សេសេ លព្ភមានកេ សហេតុកទុកាទយោ បញ្ញាស ទុកេ យោជេត្វា, បឋមត្តិកទុតិយទុកយោជនវារាទីនិ នវវារសតានិ បញ្ញាសញ្ច វារា ហោន្តិ។ តេបិ សព្ពេ បាឡិយំ សង្ខិបិត្វា តត្ថ តត្ថ ទស្សេតព្ពយុត្តកំ ទស្សេត្វា វុត្តា។ អសម្មុយ្ហន្តេន បន វិត្ថារតោ វេទិតព្ពា។
Tikamūlakepi tikesu labbhamānena ekekena tikena saddhiṃ dukesu alabbhamāne paṭhamadukādayo duke apanetvā, sese labbhamānake sahetukadukādayo paññāsa duke yojetvā, paṭhamattikadutiyadukayojanavārādīni navavārasatāni paññāsañca vārā honti. Tepi sabbe pāḷiyaṃ saṅkhipitvā tattha tattha dassetabbayuttakaṃ dassetvā vuttā. Asammuyhantena pana vitthārato veditabbā.
ឧភតោវឌ្ឍិតកេ ទុវិធភេទេ ទុតិយទុកំ តិវិធភេទេ ច បឋមតិកំ អាទិំ កត្វា លព្ភមានេហិ ឯកូនវីសតិយា ទុកេហិ លព្ភមានេ ឯកូនវីសតិតិកេ យោជេត្វា ទុតិយទុកបឋមតិកយោជនវារាទយោ ឯកូនវីសតិវារា វុត្តា។ ឯស ទុកតិកានំ វសេន ឧភតោវឌ្ឍិតត្តា ឧភតោវឌ្ឍិតកោ នាម តតិយោ មហាវារោ។
Ubhatovaḍḍhitake duvidhabhede dutiyadukaṃ tividhabhede ca paṭhamatikaṃ ādiṃ katvā labbhamānehi ekūnavīsatiyā dukehi labbhamāne ekūnavīsatitike yojetvā dutiyadukapaṭhamatikayojanavārādayo ekūnavīsativārā vuttā. Esa dukatikānaṃ vasena ubhatovaḍḍhitattā ubhatovaḍḍhitako nāma tatiyo mahāvāro.
ពហុវិធវារស្ស សត្តវិធនិទ្ទេសេ អាទិតោ បដ្ឋាយ លព្ភមានេសុ ឯកូនវីសតិយា តិកេសុ ឯកេកេន សទ្ធិំ ចតស្សោ ភូមិយោ យោជេត្វា ឯកូនវីសតិ សត្តវិធវារា វុត្តា។ ចតុវីសតិវិធនិទ្ទេសេបិ តេសំយេវ តិកានំ វសេន ឯកូនវីសតិវារា វុត្តា។ តថា ពហុវិធវារេ ចាតិ ។ តិំសវិធវារោ ឯកោយេវាតិ សព្ពេបិ អដ្ឋបញ្ញាស វារា ហោន្តិ។ អយំ តាវេត្ថ វារបរិច្ឆេទវសេន បាឡិវណ្ណនា។
Bahuvidhavārassa sattavidhaniddese ādito paṭṭhāya labbhamānesu ekūnavīsatiyā tikesu ekekena saddhiṃ catasso bhūmiyo yojetvā ekūnavīsati sattavidhavārā vuttā. Catuvīsatividhaniddesepi tesaṃyeva tikānaṃ vasena ekūnavīsativārā vuttā. Tathā bahuvidhavāre cāti . Tiṃsavidhavāro ekoyevāti sabbepi aṭṭhapaññāsa vārā honti. Ayaṃ tāvettha vāraparicchedavasena pāḷivaṇṇanā.
ឥទានិ អត្ថវណ្ណនា ហោតិ។ តត្ថ សត្តវិធនិទ្ទេសោ តាវ ឧត្តានត្ថោយេវ។ ចតុវីសតិវិធនិទ្ទេសេ ចក្ខុសម្ផស្សបច្ចយា វេទនាក្ខន្ធោ អត្ថិ កុសលោតិ កាមាវចរអដ្ឋកុសលចិត្តវសេន វេទិតព្ពោ។ អត្ថិ អកុសលោតិ ទ្វាទសអកុសលចិត្តវសេន វេទិតព្ពោ។ អត្ថិ អព្យាកតោតិ តិស្សោ មនោធាតុយោ, តិស្សោ អហេតុកមនោវិញ្ញាណធាតុយោ, អដ្ឋ មហាវិបាកានិ, ទស កាមាវចរកិរិយាតិ ចតុវីសតិយា ចិត្តានំ វសេន វេទិតព្ពោ។
Idāni atthavaṇṇanā hoti. Tattha sattavidhaniddeso tāva uttānatthoyeva. Catuvīsatividhaniddese cakkhusamphassapaccayā vedanākkhandho atthi kusaloti kāmāvacaraaṭṭhakusalacittavasena veditabbo. Atthi akusaloti dvādasaakusalacittavasena veditabbo. Atthi abyākatoti tisso manodhātuyo, tisso ahetukamanoviññāṇadhātuyo, aṭṭha mahāvipākāni, dasa kāmāvacarakiriyāti catuvīsatiyā cittānaṃ vasena veditabbo.
តត្ថ អដ្ឋ កុសលានិ ទ្វាទស អកុសលានិ ច ជវនវសេន លព្ភន្តិ។ កិរិយមនោធាតុ អាវជ្ជនវសេន លព្ភតិ។ ទ្វេ វិបាកមនោធាតុយោ សម្បដិច្ឆនវសេន, តិស្សោ វិបាកមនោវិញ្ញាណធាតុយោ សន្តីរណតទារម្មណវសេន, កិរិយាហេតុកមនោវិញ្ញាណធាតុ វោដ្ឋព្ពនវសេន, អដ្ឋ មហាវិបាកចិត្តានិ តទារម្មណវសេន, នវ កិរិយចិត្តានិ ជវនវសេន លព្ភន្តិ។ សោតឃានជិវ្ហាកាយទ្វារេសុបិ ឯសេវ នយោ។
Tattha aṭṭha kusalāni dvādasa akusalāni ca javanavasena labbhanti. Kiriyamanodhātu āvajjanavasena labbhati. Dve vipākamanodhātuyo sampaṭicchanavasena, tisso vipākamanoviññāṇadhātuyo santīraṇatadārammaṇavasena, kiriyāhetukamanoviññāṇadhātu voṭṭhabbanavasena, aṭṭha mahāvipākacittāni tadārammaṇavasena, nava kiriyacittāni javanavasena labbhanti. Sotaghānajivhākāyadvāresupi eseva nayo.
មនោទ្វារេ បន អត្ថិ កុសលោតិ ចតុភូមកកុសលវសេន កថិតំ, អត្ថិ អកុសលោតិ ទ្វាទសអកុសលវសេន។ អត្ថិ អព្យាកតោតិ ឯកាទសន្នំ កាមាវចរវិបាកានំ, ទសន្នំ កិរិយានំ , នវន្នំ រូបាវចរារូបាវចរកិរិយានំ, ចតុន្នំ សាមញ្ញផលានន្តិ ចតុត្តិំសចិត្តុប្បាទវសេន កថិតំ។ តត្ថ ចតុភូមកកុសលញ្ចេវ អកុសលញ្ច ជវនវសេន លព្ភតិ។ កិរិយតោ អហេតុកមនោវិញ្ញាណធាតុ អាវជ្ជនវសេន, ឯកាទស វិបាកចិត្តានិ តទារម្មណវសេន, តេភូមកកិរិយា ចេវ សាមញ្ញផលានិ ច ជវនវសេនេវ លព្ភន្តិ។ តានិ សត្តវិធាទីសុ យត្ថ កត្ថចិ ឋត្វា កថេតុំ វដ្ដន្តិ។ តិំសវិធេ បន ឋត្វា ទីបិយមានានិ សុខទីបនានិ ហោន្តីតិ តិំសវិធស្មិំយេវ ឋត្វា ទីបយិំសុ។
Manodvāre pana atthi kusaloti catubhūmakakusalavasena kathitaṃ, atthi akusaloti dvādasaakusalavasena. Atthi abyākatoti ekādasannaṃ kāmāvacaravipākānaṃ, dasannaṃ kiriyānaṃ , navannaṃ rūpāvacarārūpāvacarakiriyānaṃ, catunnaṃ sāmaññaphalānanti catuttiṃsacittuppādavasena kathitaṃ. Tattha catubhūmakakusalañceva akusalañca javanavasena labbhati. Kiriyato ahetukamanoviññāṇadhātu āvajjanavasena, ekādasa vipākacittāni tadārammaṇavasena, tebhūmakakiriyā ceva sāmaññaphalāni ca javanavaseneva labbhanti. Tāni sattavidhādīsu yattha katthaci ṭhatvā kathetuṃ vaṭṭanti. Tiṃsavidhe pana ṭhatvā dīpiyamānāni sukhadīpanāni hontīti tiṃsavidhasmiṃyeva ṭhatvā dīpayiṃsu.
ឯតានិ ហិ សព្ពានិបិ ចិត្តានិ ចក្ខុទ្វារេ ឧបនិស្សយកោដិយា, សមតិក្កមវសេន, ភាវនាវសេនាតិ តីហាការេហិ លព្ភន្តិ។ តថា សោតទ្វារមនោទ្វារេសុបិ។ ឃានជិវ្ហាកាយទ្វារេសុ បន សមតិក្កមវសេន, ភាវនាវសេនាតិ ទ្វីហេវាការេហិ លព្ភន្តីតិ វេទិតព្ពានិ។ កថំ? ឥធ ភិក្ខុ វិហារចារិកំ ចរមានោ កសិណមណ្ឌលំ ទិស្វា ‘កិំ នាមេត’ន្តិ បុច្ឆិត្វា ‘កសិណមណ្ឌល’ន្តិ វុត្តេ បុន ‘កិំ ឥមិនា ករោន្តី’តិ បុច្ឆតិ។ អថស្ស អាចិក្ខន្តិ – ‘ឯវំ ភាវេត្វា ឈានានិ ឧប្បាទេត្វា, សមាបត្តិបទដ្ឋានំ វិបស្សនំ វឌ្ឍេត្វា, អរហត្តំ បាបុណន្តី’តិ។ អជ្ឈាសយសម្បន្នោ កុលបុត្តោ ‘ភារិយំ ឯត’ន្តិ អសល្លក្ខេត្វា ‘មយាបិ ឯស គុណោ និព្ពត្តេតុំ វដ្ដតិ, ន ខោ បន សក្កា ឯស និបជ្ជិត្វា និទ្ទាយន្តេន និព្ពត្តេតុំ, អាទិតោវ វីរិយំ កាតុំ សីលំ សោធេតុំ វដ្ដតី’តិ ចិន្តេត្វា សីលំ សោធេតិ។ តតោ សីលេ បតិដ្ឋាយ ទស បលិពោធេ ឧបច្ឆិន្ទិត្វា, តិចីវរបរមេន សន្តោសេន សន្តុដ្ឋោ, អាចរិយុបជ្ឈាយានំ វត្តបដិវត្តំ កត្វា, កម្មដ្ឋានំ ឧគ្គណ្ហិត្វា, កសិណបរិកម្មំ កត្វា, សមាបត្តិយោ ឧប្បាទេត្វា, សមាបត្តិបទដ្ឋានំ វិបស្សនំ វឌ្ឍេត្វា, អរហត្តំ បាបុណាតិ។ តត្ថ សព្ពាបិ បរិកម្មវេទនា កាមាវចរា, អដ្ឋសមាបត្តិវេទនា រូបាវចរារូបាវចរា, មគ្គផលវេទនា លោកុត្តរាតិ ឯវំ ចក្ខុវិញ្ញាណំ ចតុភូមិកវេទនានិព្ពត្តិយា ពលវបច្ចយោ ហោតីតិ ចតុភូមិកវេទនា ចក្ខុសម្ផស្សបច្ចយា នាម ជាតា។ ឯវំ តាវ ‘ឧបនិស្សយវសេន’ លព្ភន្តិ។
Etāni hi sabbānipi cittāni cakkhudvāre upanissayakoṭiyā, samatikkamavasena, bhāvanāvasenāti tīhākārehi labbhanti. Tathā sotadvāramanodvāresupi. Ghānajivhākāyadvāresu pana samatikkamavasena, bhāvanāvasenāti dvīhevākārehi labbhantīti veditabbāni. Kathaṃ? Idha bhikkhu vihāracārikaṃ caramāno kasiṇamaṇḍalaṃ disvā ‘kiṃ nāmeta’nti pucchitvā ‘kasiṇamaṇḍala’nti vutte puna ‘kiṃ iminā karontī’ti pucchati. Athassa ācikkhanti – ‘evaṃ bhāvetvā jhānāni uppādetvā, samāpattipadaṭṭhānaṃ vipassanaṃ vaḍḍhetvā, arahattaṃ pāpuṇantī’ti. Ajjhāsayasampanno kulaputto ‘bhāriyaṃ eta’nti asallakkhetvā ‘mayāpi esa guṇo nibbattetuṃ vaṭṭati, na kho pana sakkā esa nipajjitvā niddāyantena nibbattetuṃ, āditova vīriyaṃ kātuṃ sīlaṃ sodhetuṃ vaṭṭatī’ti cintetvā sīlaṃ sodheti. Tato sīle patiṭṭhāya dasa palibodhe upacchinditvā, ticīvaraparamena santosena santuṭṭho, ācariyupajjhāyānaṃ vattapaṭivattaṃ katvā, kammaṭṭhānaṃ uggaṇhitvā, kasiṇaparikammaṃ katvā, samāpattiyo uppādetvā, samāpattipadaṭṭhānaṃ vipassanaṃ vaḍḍhetvā, arahattaṃ pāpuṇāti. Tattha sabbāpi parikammavedanā kāmāvacarā, aṭṭhasamāpattivedanā rūpāvacarārūpāvacarā, maggaphalavedanā lokuttarāti evaṃ cakkhuviññāṇaṃ catubhūmikavedanānibbattiyā balavapaccayo hotīti catubhūmikavedanā cakkhusamphassapaccayā nāma jātā. Evaṃ tāva ‘upanissayavasena’ labbhanti.
ចក្ខុទ្វារេ បន រូបេ អាបាថគតេ ‘ឥដ្ឋេ មេ អារម្មណេ រាគោ ឧប្បន្នោ, អនិដ្ឋេ បដិឃោ, អសមបេក្ខនាយ មោហោ, វិនិពន្ធស្ស បន មេ មានោ ឧប្បន្នោ, បរាមដ្ឋស្ស ទិដ្ឋិ, វិក្ខេបគតស្ស ឧទ្ធច្ចំ, អសន្និដ្ឋាគតស្ស វិចិកិច្ឆា, ថាមគតស្ស អនុសយោ ឧប្បន្នោ’តិ បរិគ្គហេ ឋិតោ កុលបុត្តោ អត្តនោ កិលេសុប្បត្តិំ ញត្វា ‘ឥមេ មេ កិលេសា វឌ្ឍមានា អនយព្យសនាយ សំវត្តិស្សន្តិ, ហន្ទ នេ និគ្គណ្ហាមី’តិ ចិន្តេត្វា ‘ន ខោ បន សក្កា និបជ្ជិត្វា និទ្ទាយន្តេន កិលេសេ និគ្គណ្ហិតុំ; អាទិតោវ វីរិយំ កាតុំ វដ្ដតិ សីលំ សោធេតុ’ន្តិ ហេដ្ឋា វុត្តនយេនេវ បដិបជ្ជិត្វា អរហត្តំ បាបុណាតិ។ តត្ថ សព្ពាបិ បរិកម្មវេទនា កាមាវចរា, អដ្ឋសមាបត្តិវេទនា រូបាវចរារូបាវចរា, មគ្គផលវេទនា លោកុត្តរាតិ ឯវំ រូបារម្មណេ ឧប្បន្នំ កិលេសំ សមតិក្កមិត្វា គតាតិ ចតុភូមិកវេទនា ចក្ខុសម្ផស្សបច្ចយា នាម ជាតា។ ឯវំ ‘សមតិក្កមវសេន’ លព្ភន្តិ។
Cakkhudvāre pana rūpe āpāthagate ‘iṭṭhe me ārammaṇe rāgo uppanno, aniṭṭhe paṭigho, asamapekkhanāya moho, vinibandhassa pana me māno uppanno, parāmaṭṭhassa diṭṭhi, vikkhepagatassa uddhaccaṃ, asanniṭṭhāgatassa vicikicchā, thāmagatassa anusayo uppanno’ti pariggahe ṭhito kulaputto attano kilesuppattiṃ ñatvā ‘ime me kilesā vaḍḍhamānā anayabyasanāya saṃvattissanti, handa ne niggaṇhāmī’ti cintetvā ‘na kho pana sakkā nipajjitvā niddāyantena kilese niggaṇhituṃ; āditova vīriyaṃ kātuṃ vaṭṭati sīlaṃ sodhetu’nti heṭṭhā vuttanayeneva paṭipajjitvā arahattaṃ pāpuṇāti. Tattha sabbāpi parikammavedanā kāmāvacarā, aṭṭhasamāpattivedanā rūpāvacarārūpāvacarā, maggaphalavedanā lokuttarāti evaṃ rūpārammaṇe uppannaṃ kilesaṃ samatikkamitvā gatāti catubhūmikavedanā cakkhusamphassapaccayā nāma jātā. Evaṃ ‘samatikkamavasena’ labbhanti.
ចក្ខុទ្វារេ បន រូបេ អាបាថគតេ ឯកោ ឯវំ បរិគ្គហំ បដ្ឋបេតិ – ‘ឥទំ រូបំ កិំ និស្សិត’ន្តិ? តតោ នំ ‘ភូតនិស្សិត’ន្តិ ញត្វា ចត្តារិ មហាភូតានិ ឧបាទារូបញ្ច រូបន្តិ បរិគ្គណ្ហាតិ, តទារម្មណេ ធម្មេ អរូបន្តិ បរិគ្គណ្ហាតិ។ តតោ សប្បច្ចយំ នាមរូបំ បរិគណ្ហិត្វា តីណិ លក្ខណានិ អារោបេត្វា វិបស្សនាបដិបាដិយា សង្ខារេ សម្មសិត្វា អរហត្តំ បាបុណាតិ។ តត្ថ សព្ពាបិ បរិកម្មវេទនា កាមាវចរា, អដ្ឋសមាបត្តិវេទនា រូបាវចរារូបាវចរា, មគ្គផលវេទនា លោកុត្តរាតិ ឯវំ រូបារម្មណំ សម្មសិត្វា និព្ពត្តិតាតិ អយំ វេទនា ចក្ខុសម្ផស្សបច្ចយា នាម ជាតា។ ឯវំ ‘ភាវនាវសេន’ លព្ភន្តិ។
Cakkhudvāre pana rūpe āpāthagate eko evaṃ pariggahaṃ paṭṭhapeti – ‘idaṃ rūpaṃ kiṃ nissita’nti? Tato naṃ ‘bhūtanissita’nti ñatvā cattāri mahābhūtāni upādārūpañca rūpanti pariggaṇhāti, tadārammaṇe dhamme arūpanti pariggaṇhāti. Tato sappaccayaṃ nāmarūpaṃ parigaṇhitvā tīṇi lakkhaṇāni āropetvā vipassanāpaṭipāṭiyā saṅkhāre sammasitvā arahattaṃ pāpuṇāti. Tattha sabbāpi parikammavedanā kāmāvacarā, aṭṭhasamāpattivedanā rūpāvacarārūpāvacarā, maggaphalavedanā lokuttarāti evaṃ rūpārammaṇaṃ sammasitvā nibbattitāti ayaṃ vedanā cakkhusamphassapaccayā nāma jātā. Evaṃ ‘bhāvanāvasena’ labbhanti.
អបរោ ភិក្ខុ សុណាតិ – ‘កសិណបរិកម្មំ កិរ កត្វា សមាបត្តិយោ ឧប្បាទេត្វា សមាបត្តិបទដ្ឋានំ វិបស្សនំ វឌ្ឍេត្វា អរហត្តំ បាបុណន្តី’តិ។ អជ្ឈាសយសម្បន្នោ កុលបុត្តោ ‘ភារិយំ ឯត’ន្តិ អសល្លក្ខេត្វា ‘មយាបិ ឯស គុណោ និព្ពត្តេតុំ វដ្ដតី’តិ បុរិមនយេនេវ បដិបជ្ជិត្វា អរហត្តំ បាបុណាតិ។ តត្ថ សព្ពាបិ បរិកម្មវេទនា កាមាវចរា, អដ្ឋសមាបត្តិវេទនា រូបាវចរារូបាវចរា, មគ្គផលវេទនា លោកុត្តរាតិ ឯវំ សោតវិញ្ញាណំ ចតុភូមិកវេទនា និព្ពត្តិយា ពលវបច្ចយោ ហោតីតិ ចតុភូមិកវេទនា សោតសម្ផស្សបច្ចយា នាម ជាតា។ ឯវំ តាវ ‘ឧបនិស្សយវសេន’ លព្ភន្តិ។
Aparo bhikkhu suṇāti – ‘kasiṇaparikammaṃ kira katvā samāpattiyo uppādetvā samāpattipadaṭṭhānaṃ vipassanaṃ vaḍḍhetvā arahattaṃ pāpuṇantī’ti. Ajjhāsayasampanno kulaputto ‘bhāriyaṃ eta’nti asallakkhetvā ‘mayāpi esa guṇo nibbattetuṃ vaṭṭatī’ti purimanayeneva paṭipajjitvā arahattaṃ pāpuṇāti. Tattha sabbāpi parikammavedanā kāmāvacarā, aṭṭhasamāpattivedanā rūpāvacarārūpāvacarā, maggaphalavedanā lokuttarāti evaṃ sotaviññāṇaṃ catubhūmikavedanā nibbattiyā balavapaccayo hotīti catubhūmikavedanā sotasamphassapaccayā nāma jātā. Evaṃ tāva ‘upanissayavasena’ labbhanti.
សោតទ្វារេ បន សទ្ទេ អាបាថគតេតិ សព្ពំ ចក្ខុទ្វារេ វុត្តនយេនេវ វេទិតព្ពំ។ ឯវំ សទ្ទារម្មណេ ឧប្បន្នំ កិលេសំ សមតិក្កមិត្វា គតាតិ ចតុភូមិកវេទនា សោតសម្ផស្សបច្ចយា នាម ជាតា។ ឯវំ ‘សមតិក្កមវសេន’ លព្ភន្តិ។
Sotadvāre pana sadde āpāthagateti sabbaṃ cakkhudvāre vuttanayeneva veditabbaṃ. Evaṃ saddārammaṇe uppannaṃ kilesaṃ samatikkamitvā gatāti catubhūmikavedanā sotasamphassapaccayā nāma jātā. Evaṃ ‘samatikkamavasena’ labbhanti.
សោតទ្វារេ បន សទ្ទេ អាបាថគតេ ឯកោ ឯវំ បរិគ្គហំ បដ្ឋបេតិ – អយំ សទ្ទោ កិំ និស្សិតោតិ សព្ពំ ចក្ខុទ្វារេ វុត្តនយេនេវ វេទិតព្ពំ។ ឯវំ សទ្ទារម្មណំ សម្មសិត្វា និព្ពត្តិតាតិ អយំ វេទនា សោតសម្ផស្សបច្ចយា នាម ជាតា។ ឯវំ ‘ភាវនាវសេន’ លព្ភន្តិ។
Sotadvāre pana sadde āpāthagate eko evaṃ pariggahaṃ paṭṭhapeti – ayaṃ saddo kiṃ nissitoti sabbaṃ cakkhudvāre vuttanayeneva veditabbaṃ. Evaṃ saddārammaṇaṃ sammasitvā nibbattitāti ayaṃ vedanā sotasamphassapaccayā nāma jātā. Evaṃ ‘bhāvanāvasena’ labbhanti.
ឃានជិវ្ហាកាយទ្វារេសុ បន គន្ធារម្មណាទីសុ អាបាថគតេសុ ‘ឥដ្ឋេ មេ អារម្មណេ រាគោ ឧប្បន្នោ’តិ សព្ពំ ចក្ខុទ្វារេ វុត្តនយេនេវ វេទិតព្ពំ។ ឯវំ គន្ធារម្មណាទីសុ ឧប្បន្នំ កិលេសំ សមតិក្កមិត្វា គតាតិ ចតុភូមិកវេទនា ឃានជិវ្ហាកាយសម្ផស្សបច្ចយា នាម ជាតា។ ឯវំ តីសុ ទ្វារេសុ ‘សមតិក្កមវសេន’ លព្ភន្តិ។
Ghānajivhākāyadvāresu pana gandhārammaṇādīsu āpāthagatesu ‘iṭṭhe me ārammaṇe rāgo uppanno’ti sabbaṃ cakkhudvāre vuttanayeneva veditabbaṃ. Evaṃ gandhārammaṇādīsu uppannaṃ kilesaṃ samatikkamitvā gatāti catubhūmikavedanā ghānajivhākāyasamphassapaccayā nāma jātā. Evaṃ tīsu dvāresu ‘samatikkamavasena’ labbhanti.
ឃានទ្វារាទីសុ បន គន្ធាទីសុ អាបាថគតេសុ ឯកោ ឯវំ បរិគ្គហំ បដ្ឋបេតិ – ‘អយំ គន្ធោ, អយំ រសោ, ឥទំ ផោដ្ឋព្ពំ កិំ និស្សិត’ន្តិ សព្ពំ ចក្ខុទ្វារេ វុត្តនយេនេវ វេទិតព្ពំ។ ឯវំ គន្ធារម្មណាទីនិ សម្មសិត្វា និព្ពត្តិតាតិ អយំ វេទនា ឃានជិវ្ហាកាយសម្ផស្សបច្ចយា នាម ជាតា។ ឯវំ ‘ភាវនាវសេន’ លព្ភន្តិ។
Ghānadvārādīsu pana gandhādīsu āpāthagatesu eko evaṃ pariggahaṃ paṭṭhapeti – ‘ayaṃ gandho, ayaṃ raso, idaṃ phoṭṭhabbaṃ kiṃ nissita’nti sabbaṃ cakkhudvāre vuttanayeneva veditabbaṃ. Evaṃ gandhārammaṇādīni sammasitvā nibbattitāti ayaṃ vedanā ghānajivhākāyasamphassapaccayā nāma jātā. Evaṃ ‘bhāvanāvasena’ labbhanti.
មនោទ្វារេ បន តីហិបិ អាការេហិ លព្ភន្តិ។ ឯកច្ចោ ហិ ជាតិំ ភយតោ បស្សតិ, ជរំ ព្យាធិំ មរណំ ភយតោ បស្សតិ, ភយតោ ទិស្វា ‘ជាតិជរាព្យាធិមរណេហិ មុច្ចិតុំ វដ្ដតិ, ន ខោ បន សក្កា និបជ្ជិត្វា និទ្ទាយន្តេន ជាតិអាទីហិ មុច្ចិតុំ, អាទិតោវ វីរិយំ កាតុំ សីលំ សោធេតុំ វដ្ដតី’តិ ចិន្តេត្វា ចក្ខុទ្វារេ វុត្តនយេនេវ បដិបជ្ជិត្វា អរហត្តំ បាបុណាតិ។ តត្ថ សព្ពាបិ បរិកម្មវេទនា កាមាវចរា, អដ្ឋសមាបត្តិវេទនា រូបាវចរារូបាវចរា, មគ្គផលវេទនា លោកុត្តរាតិ ឯវំ ជាតិជរាព្យាធិមរណំ ចតុភូមិកវេទនានិព្ពត្តិយា ពលវបច្ចយោ ហោតីតិ ចតុភូមិកវេទនា មនោសម្ផស្សបច្ចយា នាម ជាតា។ ឯវំ តាវ ‘ឧបនិស្សយវសេន’ លព្ភន្តិ។
Manodvāre pana tīhipi ākārehi labbhanti. Ekacco hi jātiṃ bhayato passati, jaraṃ byādhiṃ maraṇaṃ bhayato passati, bhayato disvā ‘jātijarābyādhimaraṇehi muccituṃ vaṭṭati, na kho pana sakkā nipajjitvā niddāyantena jātiādīhi muccituṃ, āditova vīriyaṃ kātuṃ sīlaṃ sodhetuṃ vaṭṭatī’ti cintetvā cakkhudvāre vuttanayeneva paṭipajjitvā arahattaṃ pāpuṇāti. Tattha sabbāpi parikammavedanā kāmāvacarā, aṭṭhasamāpattivedanā rūpāvacarārūpāvacarā, maggaphalavedanā lokuttarāti evaṃ jātijarābyādhimaraṇaṃ catubhūmikavedanānibbattiyā balavapaccayo hotīti catubhūmikavedanā manosamphassapaccayā nāma jātā. Evaṃ tāva ‘upanissayavasena’ labbhanti.
មនោទ្វារេ បន ធម្មារម្មណេ អាបាថគតេតិ សព្ពំ ចក្ខុទ្វារេ វុត្តនយេនេវ វេទិតព្ពំ។ ឯវំ ធម្មារម្មណេ ឧប្បន្នំ កិលេសំ សមតិក្កមិត្វា គតាតិ ចតុភូមិកវេទនា មនោសម្ផស្សបច្ចយា នាម ជាតា។ ឯវំ ‘សមតិក្កមវសេន’ លព្ភន្តិ។
Manodvāre pana dhammārammaṇe āpāthagateti sabbaṃ cakkhudvāre vuttanayeneva veditabbaṃ. Evaṃ dhammārammaṇe uppannaṃ kilesaṃ samatikkamitvā gatāti catubhūmikavedanā manosamphassapaccayā nāma jātā. Evaṃ ‘samatikkamavasena’ labbhanti.
មនោទ្វារេ បន ធម្មារម្មណេ អាបាថគតេ ឯកោ ឯវំ បរិគ្គហំ បដ្ឋបេតិ – ‘ឯតំ ធម្មារម្មណំ កិំ និស្សិត’ន្តិ? ‘វត្ថុនិស្សិត’ន្តិ។ ‘វត្ថុ កិំ និស្សិត’ន្តិ? ‘មហាភូតានិ និស្សិត’ន្តិ។ សោ ចត្តារិ មហាភូតានិ ឧបាទារូបញ្ច រូបន្តិ បរិគ្គណ្ហាតិ, តទារម្មណេ ធម្មេ អរូបន្តិ បរិគ្គណ្ហាតិ។ តតោ សប្បច្ចយំ នាមរូបំ បរិគ្គណ្ហិត្វា តីណិ លក្ខណានិ អារោបេត្វា វិបស្សនាបដិបាដិយា សង្ខារេ សម្មសិត្វា អរហត្តំ បាបុណាតិ។ តត្ថ សព្ពាបិ បរិកម្មវេទនា កាមាវចរា, អដ្ឋសមាបត្តិវេទនា រូបាវចរារូបាវចរា, មគ្គផលវេទនា លោកុត្តរាតិ ឯវំ ធម្មារម្មណំ សម្មសិត្វា និព្ពត្តិតាតិ អយំ វេទនា មនោសម្ផស្សបច្ចយា នាម ជាតា។ ឯវំ ‘ភាវនាវសេន’ លព្ភន្តិ។ យា បនេតា សព្ពេសម្បិ ចតុវីសតិវិធាទីនំ វារានំ បរិយោសានេសុ ចក្ខុសម្ផស្សជា វេទនា…បេ.… មនោសម្ផស្សជា វេទនាតិ ឆ ឆ វេទនា វុត្តា, តា សម្បយុត្តបច្ចយវសេន វុត្តាតិ។
Manodvāre pana dhammārammaṇe āpāthagate eko evaṃ pariggahaṃ paṭṭhapeti – ‘etaṃ dhammārammaṇaṃ kiṃ nissita’nti? ‘Vatthunissita’nti. ‘Vatthu kiṃ nissita’nti? ‘Mahābhūtāni nissita’nti. So cattāri mahābhūtāni upādārūpañca rūpanti pariggaṇhāti, tadārammaṇe dhamme arūpanti pariggaṇhāti. Tato sappaccayaṃ nāmarūpaṃ pariggaṇhitvā tīṇi lakkhaṇāni āropetvā vipassanāpaṭipāṭiyā saṅkhāre sammasitvā arahattaṃ pāpuṇāti. Tattha sabbāpi parikammavedanā kāmāvacarā, aṭṭhasamāpattivedanā rūpāvacarārūpāvacarā, maggaphalavedanā lokuttarāti evaṃ dhammārammaṇaṃ sammasitvā nibbattitāti ayaṃ vedanā manosamphassapaccayā nāma jātā. Evaṃ ‘bhāvanāvasena’ labbhanti. Yā panetā sabbesampi catuvīsatividhādīnaṃ vārānaṃ pariyosānesu cakkhusamphassajā vedanā…pe… manosamphassajā vedanāti cha cha vedanā vuttā, tā sampayuttapaccayavasena vuttāti.
អយំ វេទនាក្ខន្ធនិទ្ទេសោ។
Ayaṃ vedanākkhandhaniddeso.
សញ្ញាក្ខន្ធាទយោបិ ឥមិនា ឧបាយេន វេទិតព្ពា។ កេវលញ្ហិ សញ្ញាក្ខន្ធនិទ្ទេសេ តិកេសុ វេទនាត្តិកបីតិត្តិកាបិ លព្ភន្តិ, ទុកេសុ ច សុខសហគតទុកាទយោបិ។ សង្ខារក្ខន្ធនិទ្ទេសេ ផស្សស្សាបិ សង្ខារក្ខន្ធបរិយាបន្នត្តា ផស្សសម្បយុត្តោតិ អវត្វា ចិត្តសម្បយុត្តោតិ វុត្តំ។ ទុកេសុ ចេត្ថ ហេតុទុកាទយោបិ លព្ភន្តិ។ តិកា សញ្ញាក្ខន្ធសទិសា ឯវ ។ វិញ្ញាណក្ខន្ធនិទ្ទេសេ ចក្ខុសម្ផស្សជាទិភាវំ អវត្វា ចក្ខុវិញ្ញាណន្តិអាទិ វុត្តំ។ ន ហិ សក្កា វិញ្ញាណំ មនោសម្ផស្សជន្តិ និទ្ទិសិតុំ។ សេសមេត្ថ សញ្ញាក្ខន្ធេ វុត្តសទិសមេវ។ ឥមេសំ បន តិណ្ណម្បិ ខន្ធានំ និទ្ទេសេយេវ វេទនាក្ខន្ធនិទ្ទេសតោ អតិរេកតិកទុកា លទ្ធា។ តេសំ វសេន វារប្បភេទោ វេទិតព្ពោតិ។
Saññākkhandhādayopi iminā upāyena veditabbā. Kevalañhi saññākkhandhaniddese tikesu vedanāttikapītittikāpi labbhanti, dukesu ca sukhasahagatadukādayopi. Saṅkhārakkhandhaniddese phassassāpi saṅkhārakkhandhapariyāpannattā phassasampayuttoti avatvā cittasampayuttoti vuttaṃ. Dukesu cettha hetudukādayopi labbhanti. Tikā saññākkhandhasadisā eva . Viññāṇakkhandhaniddese cakkhusamphassajādibhāvaṃ avatvā cakkhuviññāṇantiādi vuttaṃ. Na hi sakkā viññāṇaṃ manosamphassajanti niddisituṃ. Sesamettha saññākkhandhe vuttasadisameva. Imesaṃ pana tiṇṇampi khandhānaṃ niddeseyeva vedanākkhandhaniddesato atirekatikadukā laddhā. Tesaṃ vasena vārappabhedo veditabboti.
អភិធម្មភាជនីយវណ្ណនា។
Abhidhammabhājanīyavaṇṇanā.
Related texts:
តិបិដក (មូល) • Tipiṭaka (Mūla) / អភិធម្មបិដក • Abhidhammapiṭaka / វិភង្គបាឡិ • Vibhaṅgapāḷi / ១. ខន្ធវិភង្គោ • 1. Khandhavibhaṅgo
ដីកា • Tīkā / អភិធម្មបិដក (ដីកា) • Abhidhammapiṭaka (ṭīkā) / វិភង្គ-មូលដីកា • Vibhaṅga-mūlaṭīkā / ១. ខន្ធវិភង្គោ • 1. Khandhavibhaṅgo
ដីកា • Tīkā / អភិធម្មបិដក (ដីកា) • Abhidhammapiṭaka (ṭīkā) / វិភង្គ-អនុដីកា • Vibhaṅga-anuṭīkā / ១. ខន្ធវិភង្គោ • 1. Khandhavibhaṅgo
