| Library / Tipiṭaka / តិបិដក • Tipiṭaka / សម្មោហវិនោទនី-អដ្ឋកថា • Sammohavinodanī-aṭṭhakathā |
២. អភិធម្មភាជនីយវណ្ណនា
2. Abhidhammabhājanīyavaṇṇanā
៧២៥. តត្ថ តិស្សោ បដិសម្ភិទា លោកិយា។ អត្ថបដិសម្ភិទា លោកិយលោកុត្តរមិស្សកា ។ សា ហិ និព្ពានារម្មណានំ មគ្គផលញាណានំ វសេន លោកុត្តរាបិ ហោតិ។ អភិធម្មភាជនីយេ កុសលាកុសលវិបាកកិរិយានំ វសេន ចតូហិ វារេហិ វិភត្តំ។ តត្ថ យត្តកានិ ហេដ្ឋា ចិត្តុប្បាទកណ្ឌេ (ធ. ស. ១ អាទយោ) កុសលចិត្តានិ វិភត្តានិ, តេសំ សព្ពេសម្បិ វសេន ឯកេកស្មិំ ចិត្តនិទ្ទេសេ ចតស្សោ ចតស្សោ បដិសម្ភិទា វិភត្តាតិ វេទិតព្ពា។ អកុសលចិត្តេសុបិ ឯសេវ នយោ។ វិបាកកិរិយវារេសុ វិបាកកិរិយានំ អត្ថេន សង្គហិតត្តា, ធម្មបដិសម្ភិទំ ឆឌ្ឌេត្វា, ឯកេកស្មិំ វិបាកចិត្តេ ច កិរិយចិត្តេ ច តិស្សោ តិស្សោវ បដិសម្ភិទា វិភត្តា។ បាឡិ បន មុខមត្តមេវ ទស្សេត្វា សំខិត្តា។ សា ហេដ្ឋា អាគតវិត្ថារវសេនេវ វេទិតព្ពា។
725. Tattha tisso paṭisambhidā lokiyā. Atthapaṭisambhidā lokiyalokuttaramissakā . Sā hi nibbānārammaṇānaṃ maggaphalañāṇānaṃ vasena lokuttarāpi hoti. Abhidhammabhājanīye kusalākusalavipākakiriyānaṃ vasena catūhi vārehi vibhattaṃ. Tattha yattakāni heṭṭhā cittuppādakaṇḍe (dha. sa. 1 ādayo) kusalacittāni vibhattāni, tesaṃ sabbesampi vasena ekekasmiṃ cittaniddese catasso catasso paṭisambhidā vibhattāti veditabbā. Akusalacittesupi eseva nayo. Vipākakiriyavāresu vipākakiriyānaṃ atthena saṅgahitattā, dhammapaṭisambhidaṃ chaḍḍetvā, ekekasmiṃ vipākacitte ca kiriyacitte ca tisso tissova paṭisambhidā vibhattā. Pāḷi pana mukhamattameva dassetvā saṃkhittā. Sā heṭṭhā āgatavitthāravaseneva veditabbā.
កស្មា បន យថា កុសលាកុសលវារេសុ ‘‘តេសំ វិបាកេ ញាណំ អត្ថបដិសម្ភិទា’’តិ វុត្តំ, ឯវមិធ ‘‘យេសំ ធម្មានំ ឥមេ វិបាកា, តេសុ ញាណំ ធម្មបដិសម្ភិទា’’តិ ឯវំ ន វុត្តន្តិ? ហេដ្ឋា វុត្តត្តា។ យទិ ឯវំ, ‘‘តេសំ វិបាកេ ញាណំ អត្ថបដិសម្ភិទា’’តិ ហេដ្ឋា វុត្តត្តា អយំ អត្ថបដិសម្ភិទាបិ ឥធ ន វត្តព្ពា សិយាតិ? នោ ន វត្តព្ពា។ កស្មា? ហេដ្ឋា វិបាកកិរិយចិត្តុប្បាទវសេន អវុត្តត្តា។ កិរិយវារេ ច ‘‘យេសំ ធម្មានំ ឥមេ កិរិយា’’តិ វចនមេវ ន យុជ្ជតីតិ ទ្វីសុបិ ឥមេសុ វារេសុ តិស្សោ តិស្សោវ បដិសម្ភិទា វិភត្តា។
Kasmā pana yathā kusalākusalavāresu ‘‘tesaṃ vipāke ñāṇaṃ atthapaṭisambhidā’’ti vuttaṃ, evamidha ‘‘yesaṃ dhammānaṃ ime vipākā, tesu ñāṇaṃ dhammapaṭisambhidā’’ti evaṃ na vuttanti? Heṭṭhā vuttattā. Yadi evaṃ, ‘‘tesaṃ vipāke ñāṇaṃ atthapaṭisambhidā’’ti heṭṭhā vuttattā ayaṃ atthapaṭisambhidāpi idha na vattabbā siyāti? No na vattabbā. Kasmā? Heṭṭhā vipākakiriyacittuppādavasena avuttattā. Kiriyavāre ca ‘‘yesaṃ dhammānaṃ ime kiriyā’’ti vacanameva na yujjatīti dvīsupi imesu vāresu tisso tissova paṭisambhidā vibhattā.
តត្ថ យាយ និរុត្តិយា តេសំ ធម្មានំ បញ្ញត្តិ ហោតីតិ យាយ និរុត្តិយា តេសំ ផស្សោ ហោតីតិអាទិនា នយេន វុត្តានំ ធម្មានំ ‘‘អយំ ផស្សោ, អយំ វេទនា’’តិ ឯវំ បញ្ញត្តិ ហោតិ។ តត្ថ ធម្មនិរុត្តាភិលាបេ ញាណន្តិ តស្មិំ អត្ថេ ធម្មេ ច បវត្តមានាយ តស្សា ធម្មនិរុត្តិយា សភាវបញ្ញត្តិយា អភិលាបេ ញាណំ។ អភិលាបសទ្ទំ អារម្មណំ កត្វា ឧប្បន្នញាណមេវ ឥធាបិ កថិតំ។ យេន ញាណេនាតិ យេន បដិភានបដិសម្ភិទាញាណេន។ តានិ ញាណានិ ជានាតីតិ ឥតរានិ តីណិ បដិសម្ភិទាញាណានិ ជានាតិ។
Tattha yāya niruttiyā tesaṃ dhammānaṃ paññatti hotīti yāya niruttiyā tesaṃ phasso hotītiādinā nayena vuttānaṃ dhammānaṃ ‘‘ayaṃ phasso, ayaṃ vedanā’’ti evaṃ paññatti hoti. Tattha dhammaniruttābhilāpe ñāṇanti tasmiṃ atthe dhamme ca pavattamānāya tassā dhammaniruttiyā sabhāvapaññattiyā abhilāpe ñāṇaṃ. Abhilāpasaddaṃ ārammaṇaṃ katvā uppannañāṇameva idhāpi kathitaṃ. Yena ñāṇenāti yena paṭibhānapaṭisambhidāñāṇena. Tāniñāṇāni jānātīti itarāni tīṇi paṭisambhidāñāṇāni jānāti.
ឥទានិ យថា យំ ញាណំ តានិ ញាណានិ ជានាតិ, តថា តស្ស តេសុ បវត្តិំ ទស្សេតុំ ឥមានិ ញាណានិ ឥទមត្ថជោតកានីតិ វុត្តំ។ តត្ថ ឥទមត្ថជោតកានីតិ ឥមស្ស អត្ថស្ស ជោតកានិ បកាសកានិ; ឥមំ នាម អត្ថំ ជោតេន្តិ បកាសេន្តិ បរិច្ឆិន្ទន្តីតិ អត្ថោ។ ឥតិ ញាណេសុ ញាណន្តិ ឥមិនា អាការេន បវត្តំ តីសុ ញាណេសុ ញាណំ បដិភានបដិសម្ភិទា នាម។
Idāni yathā yaṃ ñāṇaṃ tāni ñāṇāni jānāti, tathā tassa tesu pavattiṃ dassetuṃ imāni ñāṇāni idamatthajotakānīti vuttaṃ. Tattha idamatthajotakānīti imassa atthassa jotakāni pakāsakāni; imaṃ nāma atthaṃ jotenti pakāsenti paricchindantīti attho. Iti ñāṇesu ñāṇanti iminā ākārena pavattaṃ tīsu ñāṇesu ñāṇaṃ paṭibhānapaṭisambhidā nāma.
តត្ថ កិញ្ចាបិ អយំ បដិភានបដិសម្ភិទា ‘ឥមិស្សា ឥទំ កិច្ចំ, ឥមិស្សា ឥទំ កិច្ច’ន្តិ ឥតរាសំ បដិសម្ភិទានំ កិច្ចំ ជានាតិ, សយំ បន តាសំ កិច្ចំ កាតុំ ន សក្កោតិ, ពហុស្សុតធម្មកថិកោ វិយ អប្បស្សុតធម្មកថិកស្ស។ ទ្វេ កិរ ភិក្ខូ។ ឯកោ ពហុស្សុតោ, ឯកោ អប្បស្សុតោ។ តេ ឯកតោវ ឯកំ ធម្មកថាមគ្គំ ឧគ្គណ្ហិំសុ។ តត្ថ អប្បស្សុតោ សរសម្បន្នោ អហោសិ, ឥតរោ មន្ទស្សរោ។ តេសុ អប្បស្សុតោ គតគតដ្ឋានេ អត្តនោ សរសម្បត្តិយា សកលបរិសំ ខោភេត្វា ធម្មំ កថេសិ។ ធម្មំ សុណមានា ហដ្ឋតុដ្ឋមានសា ហុត្វា – ‘យថា ឯស ធម្មំ កថេសិ, ឯកោ តិបិដកធរោ មញ្ញេ ភវិស្សតី’តិ វទន្តិ។ ពហុស្សុតភិក្ខុ បន – ‘ធម្មសវនេ ជានិស្សថ អយំ តិបិដកធរោ វា នោ វា’តិ អាហ។ សោ កិញ្ចាបិ ឯវមាហ, យថា បន សកលបរិសំ ខោភេត្វា ធម្មំ កថេតុំ សក្កោតិ, ឯវមស្ស កថនសមត្ថតា នត្ថិ។ តត្ថ កិញ្ចាបិ បដិភានបដិសម្ភិទា, ពហុស្សុតោ វិយ អប្បស្សុតស្ស, ឥតរាសំ កិច្ចំ ជានាតិ, សយំ បន តំ កិច្ចំ កាតុំ ន សក្កោតីតិ វេទិតព្ពំ។ សេសំ ឧត្តានត្ថមេវ។
Tattha kiñcāpi ayaṃ paṭibhānapaṭisambhidā ‘imissā idaṃ kiccaṃ, imissā idaṃ kicca’nti itarāsaṃ paṭisambhidānaṃ kiccaṃ jānāti, sayaṃ pana tāsaṃ kiccaṃ kātuṃ na sakkoti, bahussutadhammakathiko viya appassutadhammakathikassa. Dve kira bhikkhū. Eko bahussuto, eko appassuto. Te ekatova ekaṃ dhammakathāmaggaṃ uggaṇhiṃsu. Tattha appassuto sarasampanno ahosi, itaro mandassaro. Tesu appassuto gatagataṭṭhāne attano sarasampattiyā sakalaparisaṃ khobhetvā dhammaṃ kathesi. Dhammaṃ suṇamānā haṭṭhatuṭṭhamānasā hutvā – ‘yathā esa dhammaṃ kathesi, eko tipiṭakadharo maññe bhavissatī’ti vadanti. Bahussutabhikkhu pana – ‘dhammasavane jānissatha ayaṃ tipiṭakadharo vā no vā’ti āha. So kiñcāpi evamāha, yathā pana sakalaparisaṃ khobhetvā dhammaṃ kathetuṃ sakkoti, evamassa kathanasamatthatā natthi. Tattha kiñcāpi paṭibhānapaṭisambhidā, bahussuto viya appassutassa, itarāsaṃ kiccaṃ jānāti, sayaṃ pana taṃ kiccaṃ kātuṃ na sakkotīti veditabbaṃ. Sesaṃ uttānatthameva.
៧៤៦. ឯវំ កុសលចិត្តុប្បាទាទិវសេន បដិសម្ភិទា វិភជិត្វា ឥទានិ តាសំ ឧប្បត្តិដ្ឋានភូតំ ខេត្តំ ទស្សេតុំ បុន ចតស្សោ បដិសម្ភិទាតិអាទិមាហ។ តត្ថ តិស្សោ បដិសម្ភិទា កាមាវចរកុសលតោ ចតូសុ ញាណសម្បយុត្តេសុ ចិត្តុប្បាទេសូតិ ឥទំ សេក្ខានំ វសេន វុត្តំ។ តេសញ្ហិបិ ធម្មបច្ចវេក្ខណកាលេ ហេដ្ឋា វុត្តំ បញ្ចប្បការំ ធម្មំ អារម្មណំ កត្វា ចតូសុ ញាណសម្បយុត្តកុសលចិត្តេសុ ធម្មបដិសម្ភិទា ឧប្បជ្ជតិ។ តថា និរុត្តិបច្ចវេក្ខណកាលេ សទ្ទំ អារម្មណំ កត្វា និរុត្តិបដិសម្ភិទា; ញាណំ បច្ចវេក្ខណកាលេ សព្ពត្ថកញាណំ អារម្មណំ កត្វា បដិភានបដិសម្ភិទាតិ។
746. Evaṃ kusalacittuppādādivasena paṭisambhidā vibhajitvā idāni tāsaṃ uppattiṭṭhānabhūtaṃ khettaṃ dassetuṃ puna catasso paṭisambhidātiādimāha. Tattha tisso paṭisambhidā kāmāvacarakusalato catūsu ñāṇasampayuttesu cittuppādesūti idaṃ sekkhānaṃ vasena vuttaṃ. Tesañhipi dhammapaccavekkhaṇakāle heṭṭhā vuttaṃ pañcappakāraṃ dhammaṃ ārammaṇaṃ katvā catūsu ñāṇasampayuttakusalacittesu dhammapaṭisambhidā uppajjati. Tathā niruttipaccavekkhaṇakāle saddaṃ ārammaṇaṃ katvā niruttipaṭisambhidā; ñāṇaṃ paccavekkhaṇakāle sabbatthakañāṇaṃ ārammaṇaṃ katvā paṭibhānapaṭisambhidāti.
កិរិយតោ ចតូសូតិ ឥទំ បន អសេក្ខានំ វសេន វុត្តំ។ តេសញ្ហិ ធម្មំ បច្ចវេក្ខណកាលេ ហេដ្ឋា វុត្តំ បញ្ចប្បការំ ធម្មំ អារម្មណំ កត្វា ចតូសុ ញាណសម្បយុត្តកិរិយចិត្តេសុ ធម្មបដិសម្ភិទា ឧប្បជ្ជតិ។ តថា និរុត្តិបច្ចវេក្ខណកាលេ សទ្ទំ អារម្មណំ កត្វា និរុត្តិបដិសម្ភិទា; ញាណំ បច្ចវេក្ខណកាលេ សព្ពត្ថកញាណំ អារម្មណំ កត្វា បដិភានបដិសម្ភិទាតិ។
Kiriyato catūsūti idaṃ pana asekkhānaṃ vasena vuttaṃ. Tesañhi dhammaṃ paccavekkhaṇakāle heṭṭhā vuttaṃ pañcappakāraṃ dhammaṃ ārammaṇaṃ katvā catūsu ñāṇasampayuttakiriyacittesu dhammapaṭisambhidā uppajjati. Tathā niruttipaccavekkhaṇakāle saddaṃ ārammaṇaṃ katvā niruttipaṭisambhidā; ñāṇaṃ paccavekkhaṇakāle sabbatthakañāṇaṃ ārammaṇaṃ katvā paṭibhānapaṭisambhidāti.
អត្ថបដិសម្ភិទា ឯតេសុ ចេវ ឧប្បជ្ជតីតិ ឥទំ បន សេក្ខាសេក្ខានំ វសេន វុត្តំ។ តថា ហិ សេក្ខានំ អត្ថបច្ចវេក្ខណកាលេ ហេដ្ឋា វុត្តប្បភេទំ អត្ថំ អារម្មណំ កត្វា ចតូសុ ញាណសម្បយុត្តកុសលចិត្តេសុ អយំ ឧប្បជ្ជតិ, មគ្គផលកាលេ ច មគ្គផលេសុ។ អសេក្ខស្ស បន អត្ថំ បច្ចវេក្ខណកាលេ ហេដ្ឋា វុត្តប្បភេទមេវ អត្ថំ អារម្មណំ កត្វា ចតូសុ ញាណសម្បយុត្តកិរិយចិត្តេសុ ឧប្បជ្ជតិ, ផលកាលេ ច ឧបរិមេ សាមញ្ញផលេតិ។ ឯវមេតា សេក្ខាសេក្ខានំ ឧប្បជ្ជមានា ឥមាសុ ភូមីសុ ឧប្បជ្ជន្តីតិ ភូមិទស្សនត្ថំ អយំ នយោ ទស្សិតោតិ។
Atthapaṭisambhidā etesu ceva uppajjatīti idaṃ pana sekkhāsekkhānaṃ vasena vuttaṃ. Tathā hi sekkhānaṃ atthapaccavekkhaṇakāle heṭṭhā vuttappabhedaṃ atthaṃ ārammaṇaṃ katvā catūsu ñāṇasampayuttakusalacittesu ayaṃ uppajjati, maggaphalakāle ca maggaphalesu. Asekkhassa pana atthaṃ paccavekkhaṇakāle heṭṭhā vuttappabhedameva atthaṃ ārammaṇaṃ katvā catūsu ñāṇasampayuttakiriyacittesu uppajjati, phalakāle ca uparime sāmaññaphaleti. Evametā sekkhāsekkhānaṃ uppajjamānā imāsu bhūmīsu uppajjantīti bhūmidassanatthaṃ ayaṃ nayo dassitoti.
អភិធម្មភាជនីយវណ្ណនា។
Abhidhammabhājanīyavaṇṇanā.
Related texts:
តិបិដក (មូល) • Tipiṭaka (Mūla) / អភិធម្មបិដក • Abhidhammapiṭaka / វិភង្គបាឡិ • Vibhaṅgapāḷi / ១៥. បដិសម្ភិទាវិភង្គោ • 15. Paṭisambhidāvibhaṅgo
ដីកា • Tīkā / អភិធម្មបិដក (ដីកា) • Abhidhammapiṭaka (ṭīkā) / វិភង្គ-មូលដីកា • Vibhaṅga-mūlaṭīkā / ១៥. បដិសម្ភិទាវិភង្គោ • 15. Paṭisambhidāvibhaṅgo
ដីកា • Tīkā / អភិធម្មបិដក (ដីកា) • Abhidhammapiṭaka (ṭīkā) / វិភង្គ-អនុដីកា • Vibhaṅga-anuṭīkā / ១៥. បដិសម្ភិទាវិភង្គោ • 15. Paṭisambhidāvibhaṅgo
