| Library / Tipiṭaka / තිපිටක • Tipiṭaka / සම්‌මොහවිනොදනී-අට්‌ඨකථා • Sammohavinodanī-aṭṭhakathā |
2. අභිධම්‌මභාජනීයවණ්‌ණනා
2. Abhidhammabhājanīyavaṇṇanā
206-214. ඉදානි අභිධම්‌මභාජනීයං හොති. තත්‌ථ ‘‘අරියසච්‌චානී’’ති අවත්‌වා නිප්‌පදෙසතො පච්‌චයසඞ්‌ඛාතං සමුදයං දස්‌සෙතුං ‘‘චත්‌තාරි සච්‌චානී’’ති වුත්‌තං . අරියසච්‌චානීති හි වුත්‌තෙ අවසෙසා ච කිලෙසා, අවසෙසා ච අකුසලා ධම්‌මා, තීණි ච කුසලමූලානි සාසවානි, අවසෙසා ච සාසවා කුසලා ධම්‌මා න සඞ්‌ගය්‌හන්‌ති. න ච කෙවලං තණ්‌හාව දුක්‌ඛං සමුදානෙති, ඉමෙපි අවසෙසා ච කිලෙසාදයො පච්‌චයා සමුදානෙන්‌තියෙව. ඉති ඉමෙපි පච්‌චයා දුක්‌ඛං සමුදානෙන්‌තියෙවාති නිප්‌පදෙසතො පච්‌චයසඞ්‌ඛාතං සමුදයං දස්‌සෙතුං ‘‘අරියසච්‌චානී’’ති අවත්‌වා ‘‘චත්‌තාරි සච්‌චානී’’ති වුත්‌තං.
206-214. Idāni abhidhammabhājanīyaṃ hoti. Tattha ‘‘ariyasaccānī’’ti avatvā nippadesato paccayasaṅkhātaṃ samudayaṃ dassetuṃ ‘‘cattāri saccānī’’ti vuttaṃ . Ariyasaccānīti hi vutte avasesā ca kilesā, avasesā ca akusalā dhammā, tīṇi ca kusalamūlāni sāsavāni, avasesā ca sāsavā kusalā dhammā na saṅgayhanti. Na ca kevalaṃ taṇhāva dukkhaṃ samudāneti, imepi avasesā ca kilesādayo paccayā samudānentiyeva. Iti imepi paccayā dukkhaṃ samudānentiyevāti nippadesato paccayasaṅkhātaṃ samudayaṃ dassetuṃ ‘‘ariyasaccānī’’ti avatvā ‘‘cattāri saccānī’’ti vuttaṃ.
නිද්‌දෙසවාරෙ ච නෙසං පඨමං දුක්‌ඛං අනිද්‌දිසිත්‌වා තස්‌සෙව දුක්‌ඛස්‌ස සුඛනිද්‌දෙසත්‌ථං දුක්‌ඛසමුදයො නිද්‌දිට්‌ඨො. තස්‌මිඤ්‌හි නිද්‌දිට්‌ඨෙ ‘‘අවසෙසා ච කිලෙසා’’තිආදිනා නයෙන දුක්‌ඛසච්‌චං සුඛනිද්‌දෙසං හොති. නිරොධසච්‌චම්‌පෙත්‌ථ තණ්‌හාය පහානං ‘‘තණ්‌හාය ච අවසෙසානඤ්‌ච කිලෙසානං පහාන’’න්‌ති එවං යථාවුත්‌තස්‌ස සමුදයස්‌ස පහානවසෙන පඤ්‌චහාකාරෙහි නිද්‌දිට්‌ඨං. මග්‌ගසච්‌චං පනෙත්‌ථ පඨමජ්‌ඣානිකසොතාපත්‌තිමග්‌ගවසෙන ධම්‌මසඞ්‌ගණියං විභත්‌තස්‌ස දෙසනානයස්‌ස මුඛමත්‌තමෙව දස්‌සෙන්‌තෙන නිද්‌දිට්‌ඨං. තත්‌ථ නයභෙදො වෙදිතබ්‌බො. තං උපරි පකාසයිස්‌සාම.
Niddesavāre ca nesaṃ paṭhamaṃ dukkhaṃ aniddisitvā tasseva dukkhassa sukhaniddesatthaṃ dukkhasamudayo niddiṭṭho. Tasmiñhi niddiṭṭhe ‘‘avasesā ca kilesā’’tiādinā nayena dukkhasaccaṃ sukhaniddesaṃ hoti. Nirodhasaccampettha taṇhāya pahānaṃ ‘‘taṇhāya ca avasesānañca kilesānaṃ pahāna’’nti evaṃ yathāvuttassa samudayassa pahānavasena pañcahākārehi niddiṭṭhaṃ. Maggasaccaṃ panettha paṭhamajjhānikasotāpattimaggavasena dhammasaṅgaṇiyaṃ vibhattassa desanānayassa mukhamattameva dassentena niddiṭṭhaṃ. Tattha nayabhedo veditabbo. Taṃ upari pakāsayissāma.
යස්‌මා පන න කෙවලං අට්‌ඨඞ්‌ගිකො මග්‌ගොව පටිපදා ‘‘පුබ්‌බෙව ඛො පනස්‌ස කායකම්‌මං වචීකම්‌මං ආජීවො සුපරිසුද්‌ධො හොතී’’ති (ම. නි. 3.433) වචනතො පන පුග්‌ගලජ්‌ඣාසයවසෙන පඤ්‌චඞ්‌ගිකොපි මග්‌ගො පටිපදා එවාති දෙසිතො, තස්‌මා තං නයං දස්‌සෙතුං පඤ්‌චඞ්‌ගිකවාරොපි නිද්‌දිට්‌ඨො. යස්‌මා ච න කෙවලං අට්‌ඨඞ්‌ගිකපඤ්‌චඞ්‌ගිකමග්‌ගාව පටිපදා, සම්‌පයුත්‌තකා පන අතිරෙකපඤ්‌ඤාසධම්‌මාපි පටිපදා එව, තස්‌මා තං නයං දස්‌සෙතුං තතියො සබ්‌බසඞ්‌ගාහිකවාරොපි නිද්‌දිට්‌ඨො. තත්‌ථ ‘‘අවසෙසා ධම්‌මා දුක්‌ඛනිරොධගාමිනියා පටිපදාය සම්‌පයුත්‌තා’’ති ඉදං පරිහායති. සෙසං සබ්‌බත්‌ථ සදිසමෙව.
Yasmā pana na kevalaṃ aṭṭhaṅgiko maggova paṭipadā ‘‘pubbeva kho panassa kāyakammaṃ vacīkammaṃ ājīvo suparisuddho hotī’’ti (ma. ni. 3.433) vacanato pana puggalajjhāsayavasena pañcaṅgikopi maggo paṭipadā evāti desito, tasmā taṃ nayaṃ dassetuṃ pañcaṅgikavāropi niddiṭṭho. Yasmā ca na kevalaṃ aṭṭhaṅgikapañcaṅgikamaggāva paṭipadā, sampayuttakā pana atirekapaññāsadhammāpi paṭipadā eva, tasmā taṃ nayaṃ dassetuṃ tatiyo sabbasaṅgāhikavāropi niddiṭṭho. Tattha ‘‘avasesā dhammā dukkhanirodhagāminiyā paṭipadāya sampayuttā’’ti idaṃ parihāyati. Sesaṃ sabbattha sadisameva.
තත්‌ථ අට්‌ඨඞ්‌ගිකවාරස්‌ස ‘‘තණ්‌හාය අවසෙසානඤ්‌ච කිලෙසානං පහාන’’න්‌තිආදීසු පඤ්‌චසු කොට්‌ඨාසෙසු පඨමකොට්‌ඨාසෙ තාව සොතාපත්‌තිමග්‌ගෙ ඣානාභිනිවෙසෙ සුද්‌ධිකපටිපදා, සුද්‌ධිකසුඤ්‌ඤතා, සුඤ්‌ඤතපටිපදා, සුද්‌ධිකඅප්‌පණිහිතං, අප්‌පණිහිතපටිපදාති ඉමෙසු පඤ්‌චසු වාරෙසු ද්‌වින්‌නං ද්‌වින්‌නං චතුක්‌කපඤ්‌චකනයානං වසෙන දස නයා හොන්‌ති. එවං සෙසෙසුපීති වීසතියා අභිනිවෙසෙසු ද්‌වෙ නයසතානි. තානි චතූහි අධිපතීහි චතුග්‌ගුණිතානි අට්‌ඨ . ඉති සුද්‌ධිකානි ද්‌වෙ සාධිපතී අට්‌ඨාති සබ්‌බම්‌පි නයසහස්‌සං හොති. යථා ච සොතාපත්‌තිමග්‌ගෙ, එවං සෙසමග්‌ගෙසුපීති චත්‌තාරි නයසහස්‌සානි හොන්‌ති. යථා ච පඨමකොට්‌ඨාසෙ චත්‌තාරි, එවං සෙසෙසුපීති අට්‌ඨඞ්‌ගිකවාරෙ පඤ්‌චසු කොට්‌ඨාසෙසු වීසති නයසහස්‌සානි හොන්‌ති. තථා පඤ්‌චඞ්‌ගිකවාරෙ සබ්‌බසඞ්‌ගාහිකවාරෙ චාති සබ්‌බානිපි සට්‌ඨි නයසහස්‌සානි සත්‌ථාරා විභත්‌තානි. පාළි පන සඞ්‌ඛෙපෙන ආගතා. එවමිදං තිවිධමහාවාරං පඤ්‌චදසකොට්‌ඨාසං සට්‌ඨිනයසහස්‌සපටිමණ්‌ඩිතං අභිධම්‌මභාජනීයං නාම නිද්‌දිට්‌ඨන්‌ති වෙදිතබ්‌බං.
Tattha aṭṭhaṅgikavārassa ‘‘taṇhāya avasesānañca kilesānaṃ pahāna’’ntiādīsu pañcasu koṭṭhāsesu paṭhamakoṭṭhāse tāva sotāpattimagge jhānābhinivese suddhikapaṭipadā, suddhikasuññatā, suññatapaṭipadā, suddhikaappaṇihitaṃ, appaṇihitapaṭipadāti imesu pañcasu vāresu dvinnaṃ dvinnaṃ catukkapañcakanayānaṃ vasena dasa nayā honti. Evaṃ sesesupīti vīsatiyā abhinivesesu dve nayasatāni. Tāni catūhi adhipatīhi catugguṇitāni aṭṭha . Iti suddhikāni dve sādhipatī aṭṭhāti sabbampi nayasahassaṃ hoti. Yathā ca sotāpattimagge, evaṃ sesamaggesupīti cattāri nayasahassāni honti. Yathā ca paṭhamakoṭṭhāse cattāri, evaṃ sesesupīti aṭṭhaṅgikavāre pañcasu koṭṭhāsesu vīsati nayasahassāni honti. Tathā pañcaṅgikavāre sabbasaṅgāhikavāre cāti sabbānipi saṭṭhinayasahassāni satthārā vibhattāni. Pāḷi pana saṅkhepena āgatā. Evamidaṃ tividhamahāvāraṃ pañcadasakoṭṭhāsaṃ saṭṭhinayasahassapaṭimaṇḍitaṃ abhidhammabhājanīyaṃ nāma niddiṭṭhanti veditabbaṃ.
අභිධම්‌මභාජනීයවණ්‌ණනා.
Abhidhammabhājanīyavaṇṇanā.
Related texts:
තිපිටක (මූල) • Tipiṭaka (Mūla) / අභිධම්‌මපිටක • Abhidhammapiṭaka / විභඞ්‌ගපාළි • Vibhaṅgapāḷi / 4. සච්‌චවිභඞ්‌ගො • 4. Saccavibhaṅgo
ටීකා • Tīkā / අභිධම්‌මපිටක (ටීකා) • Abhidhammapiṭaka (ṭīkā) / විභඞ්‌ග-මූලටීකා • Vibhaṅga-mūlaṭīkā / 4. සච්‌චවිභඞ්‌ගො • 4. Saccavibhaṅgo
ටීකා • Tīkā / අභිධම්‌මපිටක (ටීකා) • Abhidhammapiṭaka (ṭīkā) / විභඞ්‌ග-අනුටීකා • Vibhaṅga-anuṭīkā / 4. සච්‌චවිභඞ්‌ගො • 4. Saccavibhaṅgo
