| Library / Tipiṭaka / तिपिटक • Tipiṭaka / अङ्गुत्तरनिकाय (टीका) • Aṅguttaranikāya (ṭīkā) |
७. अभिण्हपच्चवेक्खितब्बट्ठानसुत्तवण्णना
7. Abhiṇhapaccavekkhitabbaṭṭhānasuttavaṇṇanā
५७. सत्तमे जराधम्मोति धम्म-सद्दो ‘‘असम्मोसधम्मो निब्बान’’न्तिआदीसु (सु॰ नि॰ ७६३) विय पकतिपरियायो, तस्मा जरापकतिको जिण्णसभावोति अत्थो। तेनाह ‘‘जरासभावो’’तिआदि। सेसपदेसुपि एसेव नयो। कम्मुना दातब्बं आदियतीति कम्मदायादो, अत्तना यथूपचितकम्मफलभागीति अत्थो। तं पन दायज्जं कारणूपचारेन वदन्तो ‘‘कम्मं मय्हं दायज्जं सन्तकन्ति अत्थो’’ति आह यथा ‘‘कुसलानं, भिक्खवे, धम्मानं समादानहेतु, एवमिदं पुञ्ञं वड्ढती’’ति (दी॰ नि॰ ३.८०)। योनीहि फलं सभावतो भिन्नम्पि अभिन्नं विय मिस्सितं होति। तेनाह ‘‘कम्मं मय्हं योनि कारण’’न्ति। ममत्तवसेन बज्झन्तीति बन्धू, ञाति सालोहितो च, कम्मं पन एकन्तसम्बन्धवाति आह ‘‘कम्मं मय्हं बन्धू’’ति। पतिट्ठाति अवस्सयो। कम्मसदिसो हि सत्तानं अवस्सयो नत्थि।
57. Sattame jarādhammoti dhamma-saddo ‘‘asammosadhammo nibbāna’’ntiādīsu (su. ni. 763) viya pakatipariyāyo, tasmā jarāpakatiko jiṇṇasabhāvoti attho. Tenāha ‘‘jarāsabhāvo’’tiādi. Sesapadesupi eseva nayo. Kammunā dātabbaṃ ādiyatīti kammadāyādo, attanā yathūpacitakammaphalabhāgīti attho. Taṃ pana dāyajjaṃ kāraṇūpacārena vadanto ‘‘kammaṃ mayhaṃ dāyajjaṃ santakanti attho’’ti āha yathā ‘‘kusalānaṃ, bhikkhave, dhammānaṃ samādānahetu, evamidaṃ puññaṃ vaḍḍhatī’’ti (dī. ni. 3.80). Yonīhi phalaṃ sabhāvato bhinnampi abhinnaṃ viya missitaṃ hoti. Tenāha ‘‘kammaṃ mayhaṃ yoni kāraṇa’’nti. Mamattavasena bajjhantīti bandhū, ñāti sālohito ca, kammaṃ pana ekantasambandhavāti āha ‘‘kammaṃ mayhaṃ bandhū’’ti. Patiṭṭhāti avassayo. Kammasadiso hi sattānaṃ avassayo natthi.
योब्बनं आरब्भ उप्पन्नमदोति ‘‘महल्लककाले पुञ्ञं करिस्साम, दहरम्ह तावा’’ति योब्बनं अपस्साय मानकरणं। ‘‘अहं निरोगो सट्ठि वा सत्तति वा वस्सानि अतिक्कन्तानि, न मे हरीतकखण्डम्पि खादितब्बं, इमे पनञ्ञे ‘असुकं नो ठानं रुज्जति, भेसज्जं खादामा’ति विचरन्ति, को अञ्ञो मया सदिसो निरोगो नामा’’ति एवं मानकरणं आरोग्यमदो। सब्बेसम्पि जीवितं नाम पभङ्गुरं दुक्खानुबन्धञ्च, तदुभयं अनोलोकेत्वा पबन्धट्ठितिं पच्चयसुलभतञ्च निस्साय ‘‘चिरं जीविं, चिरं जीवामि, चिरं जीविस्सामि, सुखं जीविं, सुखं जीवामि, सुखं जीविस्सामी’’ति एवं मानकरणं जीवितमदो।
Yobbanaṃ ārabbha uppannamadoti ‘‘mahallakakāle puññaṃ karissāma, daharamha tāvā’’ti yobbanaṃ apassāya mānakaraṇaṃ. ‘‘Ahaṃ nirogo saṭṭhi vā sattati vā vassāni atikkantāni, na me harītakakhaṇḍampi khāditabbaṃ, ime panaññe ‘asukaṃ no ṭhānaṃ rujjati, bhesajjaṃ khādāmā’ti vicaranti, ko añño mayā sadiso nirogo nāmā’’ti evaṃ mānakaraṇaṃ ārogyamado. Sabbesampi jīvitaṃ nāma pabhaṅguraṃ dukkhānubandhañca, tadubhayaṃ anoloketvā pabandhaṭṭhitiṃ paccayasulabhatañca nissāya ‘‘ciraṃ jīviṃ, ciraṃ jīvāmi, ciraṃ jīvissāmi, sukhaṃ jīviṃ, sukhaṃ jīvāmi, sukhaṃ jīvissāmī’’ti evaṃ mānakaraṇaṃ jīvitamado.
उपधिरहितन्ति कामूपधिरहितं। चत्तारो हि उपधी – कामूपधि, खन्धूपधि, किलेसूपधि, अभिसङ्खारूपधीति। कामापि ‘‘यं पञ्च कामगुणे पटिच्च उप्पज्जति सुखं सोमनस्सं, अयं कामानं अस्सादो’’ति (म॰ नि॰ १.१६६) एवं वुत्तस्स सुखस्स अधिट्ठानभावतो ‘‘उपधियति एत्थ सुख’’न्ति इमिना वचनत्थेन ‘‘उपधी’’ति वुच्चति, खन्धापि खन्धमूलकस्स दुक्खस्स अधिट्ठानभावतो, किलेसापि अपायदुक्खस्स अधिट्ठानभावतो, अभिसङ्खारापि भवदुक्खस्स अधिट्ठानभावतो। सेसं सुविञ्ञेय्यमेव।
Upadhirahitanti kāmūpadhirahitaṃ. Cattāro hi upadhī – kāmūpadhi, khandhūpadhi, kilesūpadhi, abhisaṅkhārūpadhīti. Kāmāpi ‘‘yaṃ pañca kāmaguṇe paṭicca uppajjati sukhaṃ somanassaṃ, ayaṃ kāmānaṃ assādo’’ti (ma. ni. 1.166) evaṃ vuttassa sukhassa adhiṭṭhānabhāvato ‘‘upadhiyati ettha sukha’’nti iminā vacanatthena ‘‘upadhī’’ti vuccati, khandhāpi khandhamūlakassa dukkhassa adhiṭṭhānabhāvato, kilesāpi apāyadukkhassa adhiṭṭhānabhāvato, abhisaṅkhārāpi bhavadukkhassa adhiṭṭhānabhāvato. Sesaṃ suviññeyyameva.
अभिण्हपच्चवेक्खितब्बट्ठानसुत्तवण्णना निट्ठिता।
Abhiṇhapaccavekkhitabbaṭṭhānasuttavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
तिपिटक (मूल) • Tipiṭaka (Mūla) / सुत्तपिटक • Suttapiṭaka / अङ्गुत्तरनिकाय • Aṅguttaranikāya / ७. अभिण्हपच्चवेक्खितब्बठानसुत्तं • 7. Abhiṇhapaccavekkhitabbaṭhānasuttaṃ
अट्ठकथा • Aṭṭhakathā / सुत्तपिटक (अट्ठकथा) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / अङ्गुत्तरनिकाय (अट्ठकथा) • Aṅguttaranikāya (aṭṭhakathā) / ७. अभिण्हपच्चवेक्खितब्बठानसुत्तवण्णना • 7. Abhiṇhapaccavekkhitabbaṭhānasuttavaṇṇanā
