Library / Tipiṭaka / ತಿಪಿಟಕ • Tipiṭaka / ಪಟಿಸಮ್ಭಿದಾಮಗ್ಗ-ಅಟ್ಠಕಥಾ • Paṭisambhidāmagga-aṭṭhakathā

    ಅಭಿಞ್ಞೇಯ್ಯನಿದ್ದೇಸವಣ್ಣನಾ

    Abhiññeyyaniddesavaṇṇanā

    ೨. ಇದಾನಿ ವಿಸ್ಸಜ್ಜನುದ್ದೇಸಸಙ್ಗಹಿತೇ ಧಮ್ಮೇ ಪಭೇದತೋ ದಸ್ಸೇತುಂ ಕಥಂ ಇಮೇ ಧಮ್ಮಾ ಅಭಿಞ್ಞೇಯ್ಯಾತಿಆದಿ ನಿದ್ದೇಸವಾರೋ ಆರದ್ಧೋ। ತತ್ಥ ಅಭಿಞ್ಞೇಯ್ಯನಿದ್ದೇಸಾದೀಸು ಪಞ್ಚಸು ಆದಿತೋ ಏಕಕಾದಿವಸೇನ ದಸ ದಸ ವಿಸ್ಸಜ್ಜನಾನಿ ದಸುತ್ತರಪರಿಯಾಯೇನ ಸಂಸನ್ದೇತ್ವಾ ಉದ್ದಿಟ್ಠಾನಿ। ತೇಸು ಅಭಿಞ್ಞೇಯ್ಯನಿದ್ದೇಸೇ ತಾವ ಸಬ್ಬೇ ಸತ್ತಾತಿ ಕಾಮಭವಾದೀಸು ಸಞ್ಞಾಭವಾದೀಸು ಏಕವೋಕಾರಭವಾದೀಸು ಚ ಸಬ್ಬಭವೇಸು ಸಬ್ಬೇ ಸತ್ತಾ। ಆಹಾರಟ್ಠಿತಿಕಾತಿ ಆಹಾರತೋ ಠಿತಿ ಏತೇಸನ್ತಿ ಆಹಾರಟ್ಠಿತಿಕಾ। ಠಿತೀತಿ ಚೇತ್ಥ ಸಕಕ್ಖಣೇ ಅತ್ಥಿತಾ ಅಧಿಪ್ಪೇತಾ। ಇತಿ ಸಬ್ಬಸತ್ತಾನಂ ಠಿತಿಹೇತು ಆಹಾರೋ ನಾ ಏಕೋ ಧಮ್ಮೋ ಅಧಿಕೇನ ಞಾಣೇನ ಜಾನಿತಬ್ಬೋ। ಪಚ್ಚಯೇ ಹಿ ಅಭಿಞ್ಞಾತೇ ಪಚ್ಚಯುಪ್ಪನ್ನಾಪಿ ಅಭಿಞ್ಞಾತಾ ಹೋನ್ತಿ ಉಭಿನ್ನಮ್ಪಿ ಅಞ್ಞಮಞ್ಞಾಪೇಕ್ಖತ್ತಾ। ಏತೇನ ಞಾತಪರಿಞ್ಞಾ ವುತ್ತಾ ಹೋತಿ। ನನು ಚ ಏವಂ ಸನ್ತೇ ಯಂ ವುತ್ತಂ ‘‘ಅಸಞ್ಞಸತ್ತಾ ದೇವಾ ಅಹೇತುಕಾ ಅನಾಹಾರಾ ಅಫಸ್ಸಕಾ’’ತಿಆದಿ (ವಿಭ॰ ೧೦೧೭), ತಂ ವಿರುಜ್ಝತೀತಿ। ತಞ್ಚ ನ ವಿರುಜ್ಝತಿ। ತೇಸಞ್ಹಿ ಝಾನಂ ಆಹಾರೋತಿ। ಏವಂ ಸನ್ತೇಪಿ ‘‘ಚತ್ತಾರೋಮೇ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಆಹಾರಾ ಭೂತಾನಂ ವಾ ಸತ್ತಾನಂ ಠಿತಿಯಾ, ಸಮ್ಭವೇಸೀನಂ ವಾ ಅನುಗ್ಗಹಾಯ। ಕತಮೇ ಚತ್ತಾರೋ? ಕಬಳೀಕಾರೋ ಆಹಾರೋ ಓಳಾರಿಕೋ ವಾ ಸುಖುಮೋ ವಾ, ಫಸ್ಸೋ ದುತಿಯೋ, ಮನೋಸಞ್ಚೇತನಾ ತತಿಯಾ, ವಿಞ್ಞಾಣಂ ಚತುತ್ಥ’’ನ್ತಿ (ಸಂ॰ ನಿ॰ ೨.೧೧) ಇದಂ ವಿರುಜ್ಝತೀತಿ। ಇದಮ್ಪಿ ನ ವಿರುಜ್ಝತಿ। ಏತಸ್ಮಿಞ್ಹಿ ಸುತ್ತೇ ನಿಪ್ಪರಿಯಾಯೇನ ಆಹಾರಲಕ್ಖಣಾವ ಧಮ್ಮಾ ಆಹಾರಾತಿ ವುತ್ತಾ। ಇಧ ಪನ ಪರಿಯಾಯೇನ ಪಚ್ಚಯೋ ಆಹಾರೋತಿ ವುತ್ತೋ। ಸಬ್ಬಸಙ್ಖತಧಮ್ಮಾನಞ್ಹಿ ಪಚ್ಚಯೋ ಲದ್ಧುಂ ವಟ್ಟತಿ, ಸೋ ಚ ಯಂ ಯಂ ಫಲಂ ಜನೇತಿ, ತಂ ತಂ ಆಹರತಿ ನಾಮ। ತಸ್ಮಾ ಆಹಾರೋತಿ ವುಚ್ಚತಿ। ತೇನೇವಾಹ –

    2. Idāni vissajjanuddesasaṅgahite dhamme pabhedato dassetuṃ kathaṃ ime dhammā abhiññeyyātiādi niddesavāro āraddho. Tattha abhiññeyyaniddesādīsu pañcasu ādito ekakādivasena dasa dasa vissajjanāni dasuttarapariyāyena saṃsandetvā uddiṭṭhāni. Tesu abhiññeyyaniddese tāva sabbe sattāti kāmabhavādīsu saññābhavādīsu ekavokārabhavādīsu ca sabbabhavesu sabbe sattā. Āhāraṭṭhitikāti āhārato ṭhiti etesanti āhāraṭṭhitikā. Ṭhitīti cettha sakakkhaṇe atthitā adhippetā. Iti sabbasattānaṃ ṭhitihetu āhāro nā eko dhammo adhikena ñāṇena jānitabbo. Paccaye hi abhiññāte paccayuppannāpi abhiññātā honti ubhinnampi aññamaññāpekkhattā. Etena ñātapariññā vuttā hoti. Nanu ca evaṃ sante yaṃ vuttaṃ ‘‘asaññasattā devā ahetukā anāhārā aphassakā’’tiādi (vibha. 1017), taṃ virujjhatīti. Tañca na virujjhati. Tesañhi jhānaṃ āhāroti. Evaṃ santepi ‘‘cattārome, bhikkhave, āhārā bhūtānaṃ vā sattānaṃ ṭhitiyā, sambhavesīnaṃ vā anuggahāya. Katame cattāro? Kabaḷīkāro āhāro oḷāriko vā sukhumo vā, phasso dutiyo, manosañcetanā tatiyā, viññāṇaṃ catuttha’’nti (saṃ. ni. 2.11) idaṃ virujjhatīti. Idampi na virujjhati. Etasmiñhi sutte nippariyāyena āhāralakkhaṇāva dhammā āhārāti vuttā. Idha pana pariyāyena paccayo āhāroti vutto. Sabbasaṅkhatadhammānañhi paccayo laddhuṃ vaṭṭati, so ca yaṃ yaṃ phalaṃ janeti, taṃ taṃ āharati nāma. Tasmā āhāroti vuccati. Tenevāha –

    ‘‘ಅವಿಜ್ಜಮ್ಪಾಹಂ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಸಾಹಾರಂ ವದಾಮಿ, ನೋ ಅನಾಹಾರಂ। ಕೋ ಚ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಅವಿಜ್ಜಾಯ ಆಹಾರೋ? ‘ಪಞ್ಚ ನೀವರಣಾ’ತಿಸ್ಸ ವಚನೀಯಂ। ಪಞ್ಚ ನೀವರಣೇಪಾಹಂ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಸಾಹಾರೇ ವದಾಮಿ, ನೋ ಅನಾಹಾರೇ। ಕೋ ಚ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಪಞ್ಚನ್ನಂ ನೀವರಣಾನಂ ಆಹಾರೋ। ‘ಅಯೋನಿಸೋ ಮನಸಿಕಾರೋ’ತಿಸ್ಸ ವಚನೀಯ’’ನ್ತಿಆದಿ (ಅ॰ ನಿ॰ ೧೦.೬೧)। ಅಯಂ ಇಧ ಅಧಿಪ್ಪೇತೋ।

    ‘‘Avijjampāhaṃ, bhikkhave, sāhāraṃ vadāmi, no anāhāraṃ. Ko ca, bhikkhave, avijjāya āhāro? ‘Pañca nīvaraṇā’tissa vacanīyaṃ. Pañca nīvaraṇepāhaṃ, bhikkhave, sāhāre vadāmi, no anāhāre. Ko ca, bhikkhave, pañcannaṃ nīvaraṇānaṃ āhāro. ‘Ayoniso manasikāro’tissa vacanīya’’ntiādi (a. ni. 10.61). Ayaṃ idha adhippeto.

    ಏತಸ್ಮಿಞ್ಹಿ ಪಚ್ಚಯಾಹಾರೇ ಗಹಿತೇ ಪರಿಯಾಯಾಹಾರೋಪಿ ನಿಪ್ಪರಿಯಾಯಾಹಾರೋಪಿ ಸಬ್ಬೋ ಗಹಿತೋವ ಹೋತಿ।

    Etasmiñhi paccayāhāre gahite pariyāyāhāropi nippariyāyāhāropi sabbo gahitova hoti.

    ತತ್ಥ ಅಸಞ್ಞಭವೇ ಪಚ್ಚಯಾಹಾರೋ ಲಬ್ಭತಿ। ಅನುಪ್ಪನ್ನೇ ಹಿ ಬುದ್ಧೇ ತಿತ್ಥಾಯತನೇ ಪಬ್ಬಜಿತ್ವಾ ವಾಯೋಕಸಿಣೇ ಪರಿಕಮ್ಮಂ ಕತ್ವಾ ಚತುತ್ಥಜ್ಝಾನಂ ನಿಬ್ಬತ್ತೇತ್ವಾ ತತೋ ವುಟ್ಠಾಯ ‘‘ಧೀ ಚಿತ್ತಂ, ಧೀ ಚಿತ್ತಂ, ಚಿತ್ತಸ್ಸ ನಾಮ ಅಭಾವೋಯೇವ ಸಾಧು। ಚಿತ್ತಞ್ಹಿ ನಿಸ್ಸಾಯ ವಧಬನ್ಧನಾದಿಪಚ್ಚಯಂ ದುಕ್ಖಂ ಉಪ್ಪಜ್ಜತಿ, ಚಿತ್ತೇ ಅಸತಿ ನತ್ಥೇತ’’ನ್ತಿ ಖನ್ತಿಂ ರುಚಿಂ ಉಪ್ಪಾದೇತ್ವಾ ಅಪರಿಹೀನಜ್ಝಾನಾ ಕಾಲಂಕತ್ವಾ ಅಸಞ್ಞಭವೇ ನಿಬ್ಬತ್ತನ್ತಿ। ಯೋ ಯಸ್ಸ ಇರಿಯಾಪಥೋ ಮನುಸ್ಸಲೋಕೇ ಪಣಿಹಿತೋ ಅಹೋಸಿ, ಸೋ ತೇನ ಇರಿಯಾಪಥೇನ ನಿಬ್ಬತ್ತಿತ್ವಾ ಪಞ್ಚ ಕಪ್ಪಸತಾನಿ ತಿಟ್ಠತಿ। ಏತ್ತಕಂ ಅದ್ಧಾನಂ ನಿಪನ್ನೋ ವಿಯ ನಿಸಿನ್ನೋ ವಿಯ ಠಿತೋ ವಿಯ ಹೋತಿ। ಏವರೂಪಾನಞ್ಚ ಸತ್ತಾನಂ ಪಚ್ಚಯಾಹಾರೋ ಲಬ್ಭತಿ। ತೇ ಹಿ ಯಂ ಝಾನಂ ಭಾವೇತ್ವಾ ನಿಬ್ಬತ್ತಾ , ತದೇ ನೇಸಂ ಪಚ್ಚಯೋ ಹೋತಿ। ಯಥಾ ಜಿಯಾವೇಗೇನ ಖಿತ್ತಸರೋ ಯಾವ ಜಿಯಾವೇಗೋ ಅತ್ಥಿ, ತಾವ ಗಚ್ಛತಿ, ಏವಂ ಯಾವ ಝಾನಪಚ್ಚಯೋ ಅತ್ಥಿ, ತಾವ ತಿಟ್ಠನ್ತಿ। ತಸ್ಮಿಂ ನಿಟ್ಠಿತೇ ಖೀಣವೇಗೋ ಸರೋ ವಿಯ ಪತನ್ತಿ।

    Tattha asaññabhave paccayāhāro labbhati. Anuppanne hi buddhe titthāyatane pabbajitvā vāyokasiṇe parikammaṃ katvā catutthajjhānaṃ nibbattetvā tato vuṭṭhāya ‘‘dhī cittaṃ, dhī cittaṃ, cittassa nāma abhāvoyeva sādhu. Cittañhi nissāya vadhabandhanādipaccayaṃ dukkhaṃ uppajjati, citte asati nattheta’’nti khantiṃ ruciṃ uppādetvā aparihīnajjhānā kālaṃkatvā asaññabhave nibbattanti. Yo yassa iriyāpatho manussaloke paṇihito ahosi, so tena iriyāpathena nibbattitvā pañca kappasatāni tiṭṭhati. Ettakaṃ addhānaṃ nipanno viya nisinno viya ṭhito viya hoti. Evarūpānañca sattānaṃ paccayāhāro labbhati. Te hi yaṃ jhānaṃ bhāvetvā nibbattā , tade nesaṃ paccayo hoti. Yathā jiyāvegena khittasaro yāva jiyāvego atthi, tāva gacchati, evaṃ yāva jhānapaccayo atthi, tāva tiṭṭhanti. Tasmiṃ niṭṭhite khīṇavego saro viya patanti.

    ಯೇ ಪನ ತೇ ನೇರಯಿಕಾ ‘‘ನೇವುಟ್ಠಾನಫಲೂಪಜೀವಿನೋ ನ ಪುಞ್ಞಫಲೂಪಜೀವಿನೋ’’ತಿ ವುತ್ತಾ, ತೇಸಂ ಕೋ ಆಹಾರೋತಿ? ತೇಸಂ ಕಮ್ಮಮೇವ ಆಹಾರೋತಿ। ಕಿಂ ಪಞ್ಚ ಆಹಾರಾ ಅತ್ಥೀತಿ? ‘‘ಪಞ್ಚ, ನ ಪಞ್ಚಾ’’ತಿ ಇದಂ ನ ವತ್ತಬ್ಬಂ। ನನು ‘‘ಪಚ್ಚಯೋ ಆಹಾರೋ’’ತಿ ವುತ್ತೋ, ತಸ್ಮಾ ಯೇನ ಕಮ್ಮೇನ ತೇ ನಿರಯೇ ನಿಬ್ಬತ್ತಾ, ತದೇವ ತೇಸಂ ಠಿತಿಪಚ್ಚಯತ್ತಾ ಆಹಾರೋ। ಯಂ ಸನ್ಧಾಯ ಇದಂ ವುತ್ತಂ ‘‘ನ ತಾವ ಕಾಲಂ ಕರೋತಿ, ಯಾವ ನ ತಂ ಪಾಪಕಮ್ಮಂ ಬ್ಯನ್ತೀ ಹೋತೀ’’ತಿ (ಅ॰ ನಿ॰ ೩.೩೬; ಮ॰ ನಿ॰ ೩.೨೫೦)। ತಸ್ಮಾ ಆಹಾರಟ್ಠಿತಿಕಾತಿ ಪಚ್ಚಯಟ್ಠಿತಿಕಾತಿ ಅತ್ಥೋ। ಕಬಳೀಕಾರಂ ಆಹಾರಂ ಆರಬ್ಭಾತಿ ಚೇತ್ಥ ವಿವಾದೋ ನ ಕಾತಬ್ಬೋ। ಮುಖೇ ಉಪ್ಪನ್ನಖೇಳೋಪಿ ಹಿ ತೇಸಂ ಆಹಾರಕಿಚ್ಚಂ ಸಾಧೇತಿ। ಖೇಳೋ ಹಿ ನಿರಯೇ ದುಕ್ಖವೇದನೀಯೋ ಹುತ್ವಾ ಪಚ್ಚಯೋ ಹೋತಿ, ಸಗ್ಗೇ ಸುಖವೇದನೀಯೋ। ಇತಿ ಕಾಮಭವೇ ನಿಪ್ಪರಿಯಾಯೇನ ಚತ್ತಾರೋ ಆಹಾರಾ, ರೂಪಾರೂಪಭವೇಸು ಠಪೇತ್ವಾ ಅಸಞ್ಞಭವಂ ಸೇಸಾನಂ ತಯೋ , ಅಸಞ್ಞಾನಞ್ಚೇವ ಅವಸೇಸಾನಞ್ಚ ಪಚ್ಚಯಾಹಾರೋತಿ ಇಮಿನಾ ಆಹಾರೇನ ಸಬ್ಬೇ ಸತ್ತಾ ಆಹಾರಟ್ಠಿತಿಕಾ।

    Ye pana te nerayikā ‘‘nevuṭṭhānaphalūpajīvino na puññaphalūpajīvino’’ti vuttā, tesaṃ ko āhāroti? Tesaṃ kammameva āhāroti. Kiṃ pañca āhārā atthīti? ‘‘Pañca, na pañcā’’ti idaṃ na vattabbaṃ. Nanu ‘‘paccayo āhāro’’ti vutto, tasmā yena kammena te niraye nibbattā, tadeva tesaṃ ṭhitipaccayattā āhāro. Yaṃ sandhāya idaṃ vuttaṃ ‘‘na tāva kālaṃ karoti, yāva na taṃ pāpakammaṃ byantī hotī’’ti (a. ni. 3.36; ma. ni. 3.250). Tasmā āhāraṭṭhitikāti paccayaṭṭhitikāti attho. Kabaḷīkāraṃ āhāraṃ ārabbhāti cettha vivādo na kātabbo. Mukhe uppannakheḷopi hi tesaṃ āhārakiccaṃ sādheti. Kheḷo hi niraye dukkhavedanīyo hutvā paccayo hoti, sagge sukhavedanīyo. Iti kāmabhave nippariyāyena cattāro āhārā, rūpārūpabhavesu ṭhapetvā asaññabhavaṃ sesānaṃ tayo , asaññānañceva avasesānañca paccayāhāroti iminā āhārena sabbe sattā āhāraṭṭhitikā.

    ಸಬ್ಬೇ ಸತ್ತಾತಿ ಚ ಪುಗ್ಗಲಾಧಿಟ್ಠಾನಾ ಧಮ್ಮದೇಸನಾ, ಸಬ್ಬೇ ಸಙ್ಖಾರಾತಿ ಅಧಿಪ್ಪಾಯೋ। ಭಗವತೋಪಿ ಹಿ ಧಮ್ಮಪುಗ್ಗಲಾನಂ ವಸೇನ ಚತುಬ್ಬಿಧಾ ದೇಸನಾ – ಧಮ್ಮಾಧಿಟ್ಠಾನಾ ಧಮ್ಮದೇಸನಾ, ಧಮ್ಮಾಧಿಟ್ಠಾನಾ ಪುಗ್ಗಲದೇಸನಾ, ಪುಗ್ಗಲಾಧಿಟ್ಠಾನಾ ಪುಗ್ಗಲದೇಸನಾ, ಪುಗ್ಗಲಾಧಿಟ್ಠಾನಾ ಧಮ್ಮದೇಸನಾತಿ। ‘‘ನಾಹಂ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಅಞ್ಞಂ ಏಕಧಮ್ಮಮ್ಪಿ ಸಮನುಪಸ್ಸಾಮಿ, ಯಂ ಏವಂ ಭಾವಿತಂ ಕಮ್ಮನಿಯಂ ಹೋತಿ, ಯಥಯಿದಂ ಚಿತ್ತಂ। ಚಿತ್ತಂ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಭಾವಿತಂ ಕಮ್ಮನಿಯಂ ಹೋತೀ’’ತಿ (ಅ॰ ನಿ॰ ೧.೨೨) ಏವರೂಪೀ ಧಮ್ಮಾಧಿಟ್ಠಾನಾ ಧಮ್ಮದೇಸನಾ। ‘‘ಅಟ್ಠಾನಮೇತಂ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಅನವಕಾಸೋ ಯಂ ದಿಟ್ಠಿಸಮ್ಪನ್ನೋ ಪುಗ್ಗಲೋ ಕಞ್ಚಿ ಸಙ್ಖಾರಂ ನಿಚ್ಚತೋ ಉಪಗಚ್ಛೇಯ್ಯ, ನೇತಂ ಠಾನಂ ವಿಜ್ಜತೀ’’ತಿ (ಅ॰ ನಿ॰ ೧.೨೬೮) ಏವರೂಪೀ ಧಮ್ಮಾಧಿಟ್ಠಾನಾ ಪುಗ್ಗಲದೇಸನಾ। ‘‘ಏಕಪುಗ್ಗಲೋ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಲೋಕೇ ಉಪ್ಪಜ್ಜಮಾನೋ ಉಪ್ಪಜ್ಜತಿ ಬಹುಜನಹಿತಾಯ ಬಹುಜನಸುಖಾಯ ಲೋಕಾನುಕಮ್ಪಾಯ ಅತ್ಥಾಯ ಹಿತಾಯ ಸುಖಾಯ ದೇವಮನುಸ್ಸಾನ’’ನ್ತಿ (ಅ॰ ನಿ॰ ೧.೧೭೦, ೩೦೯), ಏವರೂಪೀ ಪುಗ್ಗಲಾಧಿಟ್ಠಾನಾ ಪುಗ್ಗಲದೇಸನಾ। ‘‘ಏಕಪುಗ್ಗಲಸ್ಸ ಭಿಕ್ಖವೇ, ಪಾತುಭಾವಾ ಮಹತೋ ಚಕ್ಖುಸ್ಸ ಪಾತುಭಾವೋ ಹೋತೀ’’ತಿ (ಅ॰ ನಿ॰ ೧.೧೭೫-೧೮೬) ಏವರೂಪೀ ಪುಗ್ಗಲಾಧಿಟ್ಠಾನಾ ಧಮ್ಮದೇಸನಾ। ತಾಸು ಇಧ ಪುಗ್ಗಲಾಧಿಟ್ಠಾನಾ ಧಮ್ಮದೇಸನಾ । ಉಪರಿ ಯಾವ ದಸಕಾ ಧಮ್ಮಾನಂಯೇವ ಗಹಿತತ್ತಾ ಸತ್ತಗ್ಗಹಣೇನ ಧಮ್ಮಗ್ಗಹಣಂ ಕತನ್ತಿ ವೇದಿತಬ್ಬಂ, ವಿಸೇಸೇನ ವಾ ಸತ್ತಸನ್ತಾನಪರಿಯಾಪನ್ನಧಮ್ಮಾನಂಯೇವ ಅಧಿಕೇನ ಞಾಣೇನ ಸಭಾವತೋ ಉಪಪರಿಕ್ಖಿತಬ್ಬತ್ತಾ ಸತ್ತಗ್ಗಹಣಂ ಕತನ್ತಿ ವೇದಿತಬ್ಬಂ, ಸಙ್ಖಾರೇ ಉಪಾದಾಯ ಸತ್ತೋತಿ ಪಞ್ಞತ್ತಿಮತ್ತಸಮ್ಭವತೋ ವಾ ಫಲೋಪಚಾರೇನ ಸಙ್ಖಾರಾ ‘‘ಸತ್ತಾ’’ತಿ ವುತ್ತಾತಿ ವೇದಿತಬ್ಬಂ। ನ ಹಿ ಕೋಚಿ ಸತ್ತೋ ಪಚ್ಚಯಟ್ಠಿತಿಕೋ ಅತ್ಥಿ ಅಞ್ಞತ್ರ ಸಙ್ಖಾರೇಹಿ, ವೋಹಾರವಸೇನ ಪನ ಏವಂ ವುಚ್ಚತಿ। ಏವಮೇತೇನ ಞಾತಪರಿಞ್ಞಾ ವುತ್ತಾ ಹೋತಿ।

    Sabbe sattāti ca puggalādhiṭṭhānā dhammadesanā, sabbe saṅkhārāti adhippāyo. Bhagavatopi hi dhammapuggalānaṃ vasena catubbidhā desanā – dhammādhiṭṭhānā dhammadesanā, dhammādhiṭṭhānā puggaladesanā, puggalādhiṭṭhānā puggaladesanā, puggalādhiṭṭhānā dhammadesanāti. ‘‘Nāhaṃ, bhikkhave, aññaṃ ekadhammampi samanupassāmi, yaṃ evaṃ bhāvitaṃ kammaniyaṃ hoti, yathayidaṃ cittaṃ. Cittaṃ, bhikkhave, bhāvitaṃ kammaniyaṃ hotī’’ti (a. ni. 1.22) evarūpī dhammādhiṭṭhānā dhammadesanā. ‘‘Aṭṭhānametaṃ, bhikkhave, anavakāso yaṃ diṭṭhisampanno puggalo kañci saṅkhāraṃ niccato upagaccheyya, netaṃ ṭhānaṃ vijjatī’’ti (a. ni. 1.268) evarūpī dhammādhiṭṭhānā puggaladesanā. ‘‘Ekapuggalo, bhikkhave, loke uppajjamāno uppajjati bahujanahitāya bahujanasukhāya lokānukampāya atthāya hitāya sukhāya devamanussāna’’nti (a. ni. 1.170, 309), evarūpī puggalādhiṭṭhānā puggaladesanā. ‘‘Ekapuggalassa bhikkhave, pātubhāvā mahato cakkhussa pātubhāvo hotī’’ti (a. ni. 1.175-186) evarūpī puggalādhiṭṭhānā dhammadesanā. Tāsu idha puggalādhiṭṭhānā dhammadesanā . Upari yāva dasakā dhammānaṃyeva gahitattā sattaggahaṇena dhammaggahaṇaṃ katanti veditabbaṃ, visesena vā sattasantānapariyāpannadhammānaṃyeva adhikena ñāṇena sabhāvato upaparikkhitabbattā sattaggahaṇaṃ katanti veditabbaṃ, saṅkhāre upādāya sattoti paññattimattasambhavato vā phalopacārena saṅkhārā ‘‘sattā’’ti vuttāti veditabbaṃ. Na hi koci satto paccayaṭṭhitiko atthi aññatra saṅkhārehi, vohāravasena pana evaṃ vuccati. Evametena ñātapariññā vuttā hoti.

    ದ್ವೇ ಧಾತುಯೋತಿ ಸಙ್ಖತಾ ಚ ಧಾತು ಅಸಙ್ಖತಾ ಚ ಧಾತು। ತತ್ಥ ಅನೇಕೇಹಿ ಪಚ್ಚಯೇಹಿ ಸಙ್ಗಮ್ಮ ಕತಾ ಪಞ್ಚಕ್ಖನ್ಧಾ ಸಙ್ಖತಾ ಧಾತು, ಕೇಹಿಚಿ ಪಚ್ಚಯೇಹಿ ಅಕತಂ ನಿಬ್ಬಾನಂ ಅಸಙ್ಖತಾ ಧಾತು।

    Dve dhātuyoti saṅkhatā ca dhātu asaṅkhatā ca dhātu. Tattha anekehi paccayehi saṅgamma katā pañcakkhandhā saṅkhatā dhātu, kehici paccayehi akataṃ nibbānaṃ asaṅkhatā dhātu.

    ತಿಸ್ಸೋ ಧಾತುಯೋತಿ ಕಾಮಧಾತು ರೂಪಧಾತು ಅರೂಪಧಾತು (ವಿಭ॰ ೧೮೧-೧೮೨)। ತತ್ಥ ಕತಮಾ ಕಾಮಧಾತು? ಹೇಟ್ಠತೋ ಅವೀಚಿನಿರಯಂ ಪರಿಯನ್ತಂ ಕರಿತ್ವಾ ಉಪರಿತೋ ಪರನಿಮ್ಮಿತವಸವತ್ತೀ ದೇವೇ ಅನ್ತೋಕರಿತ್ವಾ ಯಂ ಏತಸ್ಮಿಂ ಅನ್ತರೇ ಏತ್ಥಾವಚರಾ ಏತ್ಥ ಪರಿಯಾಪನ್ನಾ ಖನ್ಧಾ ಧಾತೂ ಆಯತನಾ ರೂಪಾ ವೇದನಾ ಸಞ್ಞಾ ಸಙ್ಖಾರಾ ವಿಞ್ಞಾಣಂ। ಅಯಂ ವುಚ್ಚತಿ ಕಾಮಧಾತು (ವಿಭ॰ ೧೮೨; ಧ॰ ಸ॰ ೧೨೮೭)। ತತ್ಥ ಕತಮಾ ರೂಪಧಾತು? ಹೇಟ್ಠತೋ ಬ್ರಹ್ಮಲೋಕಂ ಪರಿಯನ್ತಂ ಕರಿತ್ವಾ ಉಪರಿತೋ ಅಕನಿಟ್ಠೇ ದೇವೇ ಅನ್ತೋಕರಿತ್ವಾ ಯಂ ಏತಸ್ಮಿಂ ಅನ್ತರೇ ಏತ್ಥಾವಚರಾ ಏತ್ಥ ಪರಿಯಾಪನ್ನಾ ಸಮಾಪನ್ನಸ್ಸ ವಾ ಉಪಪನ್ನಸ್ಸ ವಾ ದಿಟ್ಠಧಮ್ಮಸುಖವಿಹಾರಿಸ್ಸ ವಾ ಚಿತ್ತಚೇತಸಿಕಾ ಧಮ್ಮಾ। ಅಯಂ ವುಚ್ಚತಿ ರೂಪಧಾತು। ತತ್ಥ ಕತಮಾ ಅರೂಪಧಾತು? ಹೇಟ್ಠತೋ ಆಕಾಸಾನಞ್ಚಾಯತನೂಪಗೇ ದೇವೇ ಪರಿಯನ್ತಂ ಕರಿತ್ವಾ ಉಪರಿತೋ ನೇವಸಞ್ಞಾನಾಸಞ್ಞಾಯತನೂಪಗೇ ದೇವೇ ಅನ್ತೋಕರಿತ್ವಾ ಯಂ ಏತಸ್ಮಿಂ ಅನ್ತರೇ ಏತ್ಥಾವಚರಾ ಏತ್ಥ ಪರಿಯಾಪನ್ನಾ ಸಮಾಪನ್ನಸ್ಸ ವಾ ಉಪಪನ್ನಸ್ಸ ವಾ ದಿಟ್ಠಧಮ್ಮಸುಖವಿಹಾರಿಸ್ಸ ವಾ ಚಿತ್ತಚೇತಸಿಕಾ ಧಮ್ಮಾ। ಅಯಂ ವುಚ್ಚತಿ ಅರೂಪಧಾತು। ಅಟ್ಠಕಥಾಯಂ ಪನ ‘‘ಕಾಮಧಾತೂತಿ ಕಾಮಭವೋ ಪಞ್ಚಕ್ಖನ್ಧಾ ಲಬ್ಭನ್ತಿ, ರೂಪಧಾತೂತಿ ರೂಪಭವೋ ಪಞ್ಚಕ್ಖನ್ಧಾ ಲಬ್ಭನ್ತಿ। ಅರೂಪಧಾತೂತಿ ಅರೂಪಭವೋ ಚತ್ತಾರೋ ಖನ್ಧಾ ಲಬ್ಭನ್ತೀ’’ತಿ ವುತ್ತಂ। ಅಯಂ ದಸುತ್ತರಪರಿಯಾಯೇನ ಯೋಜನಾ।

    Tisso dhātuyoti kāmadhātu rūpadhātu arūpadhātu (vibha. 181-182). Tattha katamā kāmadhātu? Heṭṭhato avīcinirayaṃ pariyantaṃ karitvā uparito paranimmitavasavattī deve antokaritvā yaṃ etasmiṃ antare etthāvacarā ettha pariyāpannā khandhā dhātū āyatanā rūpā vedanā saññā saṅkhārā viññāṇaṃ. Ayaṃ vuccati kāmadhātu (vibha. 182; dha. sa. 1287). Tattha katamā rūpadhātu? Heṭṭhato brahmalokaṃ pariyantaṃ karitvā uparito akaniṭṭhe deve antokaritvā yaṃ etasmiṃ antare etthāvacarā ettha pariyāpannā samāpannassa vā upapannassa vā diṭṭhadhammasukhavihārissa vā cittacetasikā dhammā. Ayaṃ vuccati rūpadhātu. Tattha katamā arūpadhātu? Heṭṭhato ākāsānañcāyatanūpage deve pariyantaṃ karitvā uparito nevasaññānāsaññāyatanūpage deve antokaritvā yaṃ etasmiṃ antare etthāvacarā ettha pariyāpannā samāpannassa vā upapannassa vā diṭṭhadhammasukhavihārissa vā cittacetasikā dhammā. Ayaṃ vuccati arūpadhātu. Aṭṭhakathāyaṃ pana ‘‘kāmadhātūti kāmabhavo pañcakkhandhā labbhanti, rūpadhātūti rūpabhavo pañcakkhandhā labbhanti. Arūpadhātūti arūpabhavo cattāro khandhā labbhantī’’ti vuttaṃ. Ayaṃ dasuttarapariyāyena yojanā.

    ಸಙ್ಗೀತಿಪರಿಯಾಯೇನ ಪನ ‘‘ತಿಸ್ಸೋ ಕುಸಲಧಾತುಯೋ – ನೇಕ್ಖಮ್ಮಧಾತು ಅಬ್ಯಾಪಾದಧಾತು ಅವಿಹಿಂಸಾಧಾತು। ಅಪರಾಪಿ ತಿಸ್ಸೋ ಧಾತುಯೋ – ರೂಪಧಾತು ಅರೂಪಧಾತು ನಿರೋಧಧಾತು। ಅಪರಾಪಿ ತಿಸ್ಸೋ ಧಾತುಯೋ – ಹೀನಾ ಧಾತು ಮಜ್ಝಿಮಾ ಧಾತು ಪಣೀತಾ ಧಾತೂ’’ತಿ (ದೀ॰ ನಿ॰ ೧.೩.೩೦೫) ವುತ್ತಾ ಧಾತುಯೋಪಿ ಏತ್ಥ ಯುಜ್ಜನ್ತಿ (ವಿಭ॰ ೧೮೧-೧೮೨)। ನೇಕ್ಖಮ್ಮಪಟಿಸಂಯುತ್ತೋ ತಕ್ಕೋ ವಿತಕ್ಕೋ…ಪೇ॰… ಸಮ್ಮಾಸಙ್ಕಪ್ಪೋ। ಅಯಂ ವುಚ್ಚತಿ ನೇಕ್ಖಮ್ಮಧಾತು। ಸಬ್ಬೇಪಿ ಕುಸಲಾ ಧಮ್ಮಾ ನೇಕ್ಖಮ್ಮಧಾತು। ಅಬ್ಯಾಪಾದಪಟಿಸಂಯುತ್ತೋ ತಕ್ಕೋ ವಿತಕ್ಕೋ…ಪೇ॰… ಸಮ್ಮಾಸಙ್ಕಪ್ಪೋ ಅಬ್ಯಾಪಾದಧಾತು। ಯಾ ಸತ್ತೇಸು ಮೇತ್ತಿ ಮೇತ್ತಾಯನಾ ಮೇತ್ತಾಯಿತತ್ತಂ ಮೇತ್ತಾಚೇತೋವಿಮುತ್ತಿ। ಅಯಂ ವುಚ್ಚತಿ ಅಬ್ಯಾಪಾದಧಾತು। ಅವಿಹಿಂಸಾಪಟಿಸಂಯುತ್ತೋ ತಕ್ಕೋ ವಿತಕ್ಕೋ…ಪೇ॰… ಸಮ್ಮಾಸಙ್ಕಪ್ಪೋ ಅವಿಹಿಂಸಾಧಾತು। ಯಾ ಸತ್ತೇಸು ಕರುಣಾ ಕರುಣಾಯನಾ ಕರುಣಾಯಿತತ್ತಂ ಕರುಣಾಚೇತೋವಿಮುತ್ತಿ। ಅಯಂ ವುಚ್ಚತಿ ಅವಿಹಿಂಸಾಧಾತು (ವಿಭ॰ ೧೮೨)। ರೂಪಾರೂಪಧಾತುಯೋ ವುತ್ತಾಯೇವ। ನಿರೋಧಧಾತು ನಿಬ್ಬಾನಂ। ಹೀನಾ ಧಾತು ದ್ವಾದಸಾಕುಸಲಚಿತ್ತುಪ್ಪಾದಾ, ಮಜ್ಝಿಮಾ ಧಾತು ಅವಸೇಸಾ ತೇಭೂಮಕಧಮ್ಮಾ। ಪಣೀತಾ ಧಾತು ನವ ಲೋಕುತ್ತರಧಮ್ಮಾ। ಸಬ್ಬಾಪಿ ಚ ನಿಜ್ಜೀವಟ್ಠೇನ ಧಾತು।

    Saṅgītipariyāyena pana ‘‘tisso kusaladhātuyo – nekkhammadhātu abyāpādadhātu avihiṃsādhātu. Aparāpi tisso dhātuyo – rūpadhātu arūpadhātu nirodhadhātu. Aparāpi tisso dhātuyo – hīnā dhātu majjhimā dhātu paṇītā dhātū’’ti (dī. ni. 1.3.305) vuttā dhātuyopi ettha yujjanti (vibha. 181-182). Nekkhammapaṭisaṃyutto takko vitakko…pe… sammāsaṅkappo. Ayaṃ vuccati nekkhammadhātu. Sabbepi kusalā dhammā nekkhammadhātu. Abyāpādapaṭisaṃyutto takko vitakko…pe… sammāsaṅkappo abyāpādadhātu. Yā sattesu metti mettāyanā mettāyitattaṃ mettācetovimutti. Ayaṃ vuccati abyāpādadhātu. Avihiṃsāpaṭisaṃyutto takko vitakko…pe… sammāsaṅkappo avihiṃsādhātu. Yā sattesu karuṇā karuṇāyanā karuṇāyitattaṃ karuṇācetovimutti. Ayaṃ vuccati avihiṃsādhātu (vibha. 182). Rūpārūpadhātuyo vuttāyeva. Nirodhadhātu nibbānaṃ. Hīnā dhātu dvādasākusalacittuppādā, majjhimā dhātu avasesā tebhūmakadhammā. Paṇītā dhātu nava lokuttaradhammā. Sabbāpi ca nijjīvaṭṭhena dhātu.

    ಚತ್ತಾರಿ ಅರಿಯಸಚ್ಚಾನೀತಿ ದುಕ್ಖಂ ಅರಿಯಸಚ್ಚಂ, ದುಕ್ಖಸಮುದಯಂ ಅರಿಯಸಚ್ಚಂ, ದುಕ್ಖನಿರೋಧಂ ಅರಿಯಸಚ್ಚಂ, ದುಕ್ಖನಿರೋಧಗಾಮಿನೀ ಪಟಿಪದಾ ಅರಿಯಸಚ್ಚಂ। ಇಮೇಸಂ ವಣ್ಣನಾ ಸಚ್ಚವಿಸ್ಸಜ್ಜನೇಸುಯೇವ ಭವಿಸ್ಸತಿ।

    Cattāri ariyasaccānīti dukkhaṃ ariyasaccaṃ, dukkhasamudayaṃ ariyasaccaṃ, dukkhanirodhaṃ ariyasaccaṃ, dukkhanirodhagāminī paṭipadā ariyasaccaṃ. Imesaṃ vaṇṇanā saccavissajjanesuyeva bhavissati.

    ಪಞ್ಚ ವಿಮುತ್ತಾಯತನಾನೀತಿ ಅತ್ತನೋ ಹಿತತ್ಥಾಯ ಪರೇಹಿ ಪವತ್ತಿತಧಮ್ಮದೇಸನಾಸವನಂ, ಪರೇಸಂ ಹಿತತ್ಥಾಯ ಅತ್ತನೋ ಯಥಾಸುತಧಮ್ಮದೇಸನಾ, ಯಥಾಸುತಸ್ಸ ಧಮ್ಮಸ್ಸ ಸಜ್ಝಾಯಕರಣಂ, ಯಥಾಸುತಸ್ಸ ಧಮ್ಮಸ್ಸ ಚೇತಸಾ ಅನುವಿತಕ್ಕನಂ, ಕಸಿಣಾಸುಭಾದೀಸು ಅನುಕೂಲಂ ಆರಮ್ಮಣನ್ತಿ, ಇಮಾನಿ ಪಞ್ಚ ವಿಮುಚ್ಚನಕಾರಣಾನಿ। ಯಥಾಹ –

    Pañca vimuttāyatanānīti attano hitatthāya parehi pavattitadhammadesanāsavanaṃ, paresaṃ hitatthāya attano yathāsutadhammadesanā, yathāsutassa dhammassa sajjhāyakaraṇaṃ, yathāsutassa dhammassa cetasā anuvitakkanaṃ, kasiṇāsubhādīsu anukūlaṃ ārammaṇanti, imāni pañca vimuccanakāraṇāni. Yathāha –

    ‘‘ಇಧ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಭಿಕ್ಖುನೋ ಸತ್ಥಾ ಧಮ್ಮಂ ದೇಸೇತಿ ಅಞ್ಞತರೋ ವಾ ಗರುಟ್ಠಾನಿಯೋ ಸಬ್ರಹ್ಮಚಾರೀ, ಯಥಾ ಯಥಾ ಖೋ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಭಿಕ್ಖುನೋ ಸತ್ಥಾ ಧಮ್ಮಂ ದೇಸೇತಿ ಅಞ್ಞತರೋ ವಾ ಗರುಟ್ಠಾನಿಯೋ ಸಬ್ರಹ್ಮಚಾರೀ, ತಥಾ ತಥಾ ಸೋ ತಸ್ಮಿಂ ಧಮ್ಮೇ ಅತ್ಥಪಟಿಸಂವೇದೀ ಚ ಹೋತಿ ಧಮ್ಮಪಟಿಸಂವೇದೀ ಚ, ತಸ್ಸ ಅತ್ಥಪಟಿಸಂವೇದಿನೋ ಧಮ್ಮಪಟಿಸಂವೇದಿನೋ ಪಾಮೋಜ್ಜಂ ಜಾಯತಿ, ಪಮುದಿತಸ್ಸ ಪೀತಿ ಜಾಯತಿ, ಪೀತಿಮನಸ್ಸ ಕಾಯೋ ಪಸ್ಸಮ್ಭತಿ, ಪಸ್ಸದ್ಧಕಾಯೋ ಸುಖಂ ವೇದೇತಿ, ಸುಖಿನೋ ಚಿತ್ತಂ ಸಮಾಧಿಯತಿ, ಇದಂ ಪಠಮಂ ವಿಮುತ್ತಾಯತನಂ।

    ‘‘Idha, bhikkhave, bhikkhuno satthā dhammaṃ deseti aññataro vā garuṭṭhāniyo sabrahmacārī, yathā yathā kho, bhikkhave, bhikkhuno satthā dhammaṃ deseti aññataro vā garuṭṭhāniyo sabrahmacārī, tathā tathā so tasmiṃ dhamme atthapaṭisaṃvedī ca hoti dhammapaṭisaṃvedī ca, tassa atthapaṭisaṃvedino dhammapaṭisaṃvedino pāmojjaṃ jāyati, pamuditassa pīti jāyati, pītimanassa kāyo passambhati, passaddhakāyo sukhaṃ vedeti, sukhino cittaṃ samādhiyati, idaṃ paṭhamaṃ vimuttāyatanaṃ.

    ‘‘ಪುನ ಚಪರಂ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಭಿಕ್ಖುನೋ ನ ಹೇವ ಖೋ ಸತ್ಥಾ ಧಮ್ಮಂ ದೇಸೇತಿ ಅಞ್ಞತರೋ ವಾ ಗರುಟ್ಠಾನಿಯೋ ಸಬ್ರಹ್ಮಚಾರೀ, ಅಪಿ ಚ ಖೋ ಯಥಾಸುತಂ ಯಥಾಪರಿಯತ್ತಂ ಧಮ್ಮಂ ವಿತ್ಥಾರೇನ ಪರೇಸಂ ದೇಸೇತಿ। ಯಥಾ ಯಥಾ ಖೋ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಭಿಕ್ಖುನೋ…ಪೇ॰… ಸುಖಿನೋ ಚಿತ್ತಂ ಸಮಾಧಿಯತಿ। ಇದಂ ದುತಿಯಂ ವಿಮುತ್ತಾಯತನಂ।

    ‘‘Puna caparaṃ, bhikkhave, bhikkhuno na heva kho satthā dhammaṃ deseti aññataro vā garuṭṭhāniyo sabrahmacārī, api ca kho yathāsutaṃ yathāpariyattaṃ dhammaṃ vitthārena paresaṃ deseti. Yathā yathā kho, bhikkhave, bhikkhuno…pe… sukhino cittaṃ samādhiyati. Idaṃ dutiyaṃ vimuttāyatanaṃ.

    ‘‘ಪುನ ಚಪರಂ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಭಿಕ್ಖುನೋ ನಹೇವ ಖೋ ಸತ್ಥಾ ಧಮ್ಮಂ ದೇಸೇತಿ ಅಞ್ಞತರೋ ವಾ ಗರುಟ್ಠಾನಿಯೋ ಸಬ್ರಹ್ಮಚಾರೀ, ನಾಪಿ ಯಥಾಸುತಂ ಯಥಾಪರಿಯತ್ತಂ ಧಮ್ಮಂ ವಿತ್ಥಾರೇನ ಪರೇಸಂ ದೇಸೇತಿ, ಅಪಿ ಚ ಖೋ ಯಥಾಸುತಂ ಯಥಾಪರಿಯತ್ತಂ ಧಮ್ಮಂ ವಿತ್ಥಾರೇನ ಸಜ್ಝಾಯಂ ಕರೋತಿ। ಯಥಾ ಯಥಾ ಖೋ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಭಿಕ್ಖುನೋ…ಪೇ॰… ಸುಖಿನೋ ಚಿತ್ತಂ ಸಮಾಧಿಯತಿ। ಇದಂ ತತಿಯಂ ವಿಮುತ್ತಾಯತನಂ।

    ‘‘Puna caparaṃ, bhikkhave, bhikkhuno naheva kho satthā dhammaṃ deseti aññataro vā garuṭṭhāniyo sabrahmacārī, nāpi yathāsutaṃ yathāpariyattaṃ dhammaṃ vitthārena paresaṃ deseti, api ca kho yathāsutaṃ yathāpariyattaṃ dhammaṃ vitthārena sajjhāyaṃ karoti. Yathā yathā kho, bhikkhave, bhikkhuno…pe… sukhino cittaṃ samādhiyati. Idaṃ tatiyaṃ vimuttāyatanaṃ.

    ‘‘ಪುನ ಚಪರಂ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಭಿಕ್ಖುನೋ ನಹೇವ ಖೋ ಸತ್ಥಾ ಧಮ್ಮಂ ದೇಸೇತಿ ಅಞ್ಞತರೋ ವಾ ಗರುಟ್ಠಾನಿಯೋ ಸಬ್ರಹ್ಮಚಾರೀ, ನಾಪಿ ಯಥಾಸುತಂ ಯಥಾಪರಿಯತ್ತಂ ಧಮ್ಮಂ ವಿತ್ಥಾರೇನ ಪರೇಸಂ ದೇಸೇತಿ, ನಾಪಿ ಯಥಾಸುತಂ ಯಥಾಪರಿಯತ್ತಂ ಧಮ್ಮಂ ವಿತ್ಥಾರೇನ ಸಜ್ಝಾಯಂ ಕರೋತಿ, ಅಪಿ ಚ ಖೋ ಯಥಾಸುತಂ ಯಥಾಪರಿಯತ್ತಂ ಧಮ್ಮಂ ಚೇತಸಾ ಅನುವಿತಕ್ಕೇತಿ ಅನುವಿಚಾರೇತಿ ಮನಸಾನುಪೇಕ್ಖತಿ। ಯಥಾ ಯಥಾ ಖೋ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಭಿಕ್ಖುನೋ…ಪೇ॰… ಸುಖಿನೋ ಚಿತ್ತಂ ಸಮಾಧಿಯತಿ। ಇದಂ ಚತುತ್ಥಂ ವಿಮುತ್ತಾಯತನಂ।

    ‘‘Puna caparaṃ, bhikkhave, bhikkhuno naheva kho satthā dhammaṃ deseti aññataro vā garuṭṭhāniyo sabrahmacārī, nāpi yathāsutaṃ yathāpariyattaṃ dhammaṃ vitthārena paresaṃ deseti, nāpi yathāsutaṃ yathāpariyattaṃ dhammaṃ vitthārena sajjhāyaṃ karoti, api ca kho yathāsutaṃ yathāpariyattaṃ dhammaṃ cetasā anuvitakketi anuvicāreti manasānupekkhati. Yathā yathā kho, bhikkhave, bhikkhuno…pe… sukhino cittaṃ samādhiyati. Idaṃ catutthaṃ vimuttāyatanaṃ.

    ‘‘ಪುನ ಚಪರಂ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಭಿಕ್ಖುನೋ ನಹೇವ ಖೋ ಸತ್ಥಾ ಧಮ್ಮಂ ದೇಸೇತಿ ಅಞ್ಞತರೋ ವಾ ಗರುಟ್ಠಾನಿಯೋ ಸಬ್ರಹ್ಮಚಾರೀ, ನಾಪಿ ಯಥಾಸುತಂ ಯಥಾಪರಿಯತ್ತಂ ಧಮ್ಮಂ ವಿತ್ಥಾರೇನ ಪರೇಸಂ ದೇಸೇತಿ, ನಾಪಿ ಯಥಾಸುತಂ ಯಥಾಪರಿಯತ್ತಂ ಧಮ್ಮಂ ವಿತ್ಥಾರೇನ ಸಜ್ಝಾಯಂ ಕರೋತಿ, ನಾಪಿ ಯಥಾಸುತಂ ಯಥಾಪರಿಯತ್ತಂ ಧಮ್ಮಂ ಚೇತಸಾ ಅನುವಿತಕ್ಕೇತಿ ಅನುವಿಚಾರೇತಿ ಮನಸಾನುಪೇಕ್ಖತಿ, ಅಪಿ ಚ ಖ್ವಸ್ಸ ಅಞ್ಞತರಂ ಸಮಾಧಿನಿಮಿತ್ತಂ ಸುಗ್ಗಹಿತಂ ಹೋತಿ ಸುಮನಸಿಕತಂ ಸೂಪಧಾರಿತಂ ಸುಪ್ಪಟಿವಿದ್ಧಂ ಪಞ್ಞಾಯ, ಯಥಾ ಯಥಾ ಖೋ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಭಿಕ್ಖುನೋ ಅಞ್ಞತರಂ ಸಮಾಧಿನಿಮಿತ್ತಂ ಸುಗ್ಗಹಿತಂ ಹೋತಿ ಸುಮನಸಿಕತಂ ಸೂಪಧಾರಿತಂ ಸುಪ್ಪಟಿವಿದ್ಧಂ ಪಞ್ಞಾಯ ತಥಾ ತಥಾ ಸೋ ತಸ್ಮಿಂ ಧಮ್ಮೇ ಅತ್ಥಪಟಿಸಂವೇದೀ ಚ ಹೋತಿ ಧಮ್ಮಪಟಿಸಂವೇದೀ ಚ। ತಸ್ಸ ಅತ್ಥಪಟಿಸಂವೇದಿನೋ ಧಮ್ಮಪಟಿಸಂವೇದಿನೋ ಪಾಮೋಜ್ಜಂ ಜಾಯತಿ , ಪಮುದಿತಸ್ಸ ಪೀತಿ ಜಾಯತಿ, ಪೀತಿಮನಸ್ಸ ಕಾಯೋ ಪಸ್ಸಮ್ಭತಿ, ಪಸ್ಸದ್ಧಕಾಯೋ ಸುಖಂ ವೇದೇತಿ, ಸುಖಿನೋ ಚಿತ್ತಂ ಸಮಾಧಿಯತಿ। ಇದಂ ಪಞ್ಚಮಂ ವಿಮುತ್ತಾಯತನ’’ನ್ತಿ (ಅ॰ ನಿ॰ ೫.೨೬; ದೀ॰ ನಿ॰ ೩.೩೨೨)।

    ‘‘Puna caparaṃ, bhikkhave, bhikkhuno naheva kho satthā dhammaṃ deseti aññataro vā garuṭṭhāniyo sabrahmacārī, nāpi yathāsutaṃ yathāpariyattaṃ dhammaṃ vitthārena paresaṃ deseti, nāpi yathāsutaṃ yathāpariyattaṃ dhammaṃ vitthārena sajjhāyaṃ karoti, nāpi yathāsutaṃ yathāpariyattaṃ dhammaṃ cetasā anuvitakketi anuvicāreti manasānupekkhati, api ca khvassa aññataraṃ samādhinimittaṃ suggahitaṃ hoti sumanasikataṃ sūpadhāritaṃ suppaṭividdhaṃ paññāya, yathā yathā kho, bhikkhave, bhikkhuno aññataraṃ samādhinimittaṃ suggahitaṃ hoti sumanasikataṃ sūpadhāritaṃ suppaṭividdhaṃ paññāya tathā tathā so tasmiṃ dhamme atthapaṭisaṃvedī ca hoti dhammapaṭisaṃvedī ca. Tassa atthapaṭisaṃvedino dhammapaṭisaṃvedino pāmojjaṃ jāyati , pamuditassa pīti jāyati, pītimanassa kāyo passambhati, passaddhakāyo sukhaṃ vedeti, sukhino cittaṃ samādhiyati. Idaṃ pañcamaṃ vimuttāyatana’’nti (a. ni. 5.26; dī. ni. 3.322).

    ಛ ಅನುತ್ತರಿಯಾನೀತಿ ಏತ್ಥ ನತ್ಥಿ ಏತೇಸಂ ಉತ್ತರನ್ತಿ ಅನುತ್ತರಾನಿ, ಅನುತ್ತರಾನಿ ಏವ ಅನುತ್ತರಿಯಾನಿ, ಜೇಟ್ಠಕಾನೀತಿ ಅತ್ಥೋ। ವುತ್ತಞ್ಹೇತಂ ಭಗವತಾ –

    Cha anuttariyānīti ettha natthi etesaṃ uttaranti anuttarāni, anuttarāni eva anuttariyāni, jeṭṭhakānīti attho. Vuttañhetaṃ bhagavatā –

    ‘‘ಛಯಿಮಾನಿ (ಅ॰ ನಿ॰ ೬.೮, ೩೦), ಭಿಕ್ಖವೇ, ಅನುತ್ತರಿಯಾನಿ। ಕತಮಾನಿ ಛ? ದಸ್ಸನಾನುತ್ತರಿಯಂ, ಸವನಾನುತ್ತರಿಯಂ, ಲಾಭಾನುತ್ತರಿಯಂ, ಸಿಕ್ಖಾನುತ್ತರಿಯಂ, ಪಾರಿಚರಿಯಾನುತ್ತರಿಯಂ, ಅನುಸ್ಸತಾನುತ್ತರಿಯನ್ತಿ।

    ‘‘Chayimāni (a. ni. 6.8, 30), bhikkhave, anuttariyāni. Katamāni cha? Dassanānuttariyaṃ, savanānuttariyaṃ, lābhānuttariyaṃ, sikkhānuttariyaṃ, pāricariyānuttariyaṃ, anussatānuttariyanti.

    ‘‘ಕತಮಞ್ಚ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ದಸ್ಸನಾನುತ್ತರಿಯಂ? ಇಧ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಏಕಚ್ಚೋ ಹತ್ಥಿರತನಮ್ಪಿ ದಸ್ಸನಾಯ ಗಚ್ಛತಿ, ಅಸ್ಸರತನಮ್ಪಿ ದಸ್ಸನಾಯ ಗಚ್ಛತಿ, ಮಣಿರತನಮ್ಪಿ ದಸ್ಸನಾಯ ಗಚ್ಛತಿ, ಉಚ್ಚಾವಚಂ ವಾ ಪನ ದಸ್ಸನಾಯ ಗಚ್ಛತಿ, ಸಮಣಂ ವಾ ಬ್ರಾಹ್ಮಣಂ ವಾ ಮಿಚ್ಛಾದಿಟ್ಠಿಕಂ ಮಿಚ್ಛಾಪಟಿಪನ್ನಂ ದಸ್ಸನಾಯ ಗಚ್ಛತಿ। ಅತ್ಥೇತಂ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ದಸ್ಸನಂ, ನೇತಂ ನತ್ಥೀತಿ ವದಾಮಿ। ತಞ್ಚ ಖೋ ಏತಂ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ದಸ್ಸನಂ ಹೀನಂ ಗಮ್ಮಂ ಪೋಥುಜ್ಜನಿಕಂ ಅನರಿಯಂ ಅನತ್ಥಸಂಹಿತಂ ನ ನಿಬ್ಬಿದಾಯ ನ ವಿರಾಗಾಯ ನ ನಿರೋಧಾಯ ನ ಉಪಸಮಾಯ ನ ಅಭಿಞ್ಞಾಯ ನ ಸಮ್ಬೋಧಾಯ ನ ನಿಬ್ಬಾನಾಯ ಸಂವತ್ತತಿ। ಯೋ ಚ ಖೋ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ತಥಾಗತಂ ವಾ ತಥಾಗತಸಾವಕಂ ವಾ ದಸ್ಸನಾಯ ಗಚ್ಛತಿ ನಿವಿಟ್ಠಸದ್ಧೋ ನಿವಿಟ್ಠಪೇಮೋ ಏಕನ್ತಗತೋ ಅಭಿಪ್ಪಸನ್ನೋ। ಏತದಾನುತ್ತರಿಯಂ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ದಸ್ಸನಾನಂ ಸತ್ತಾನಂ ವಿಸುದ್ಧಿಯಾ ಸೋಕಪರಿದೇವಾನಂ ಸಮತಿಕ್ಕಮಾಯ ದುಕ್ಖದೋಮನಸ್ಸಾನಂ ಅತ್ಥಙ್ಗಮಾಯ ಞಾಯಸ್ಸ ಅಧಿಗಮಾಯ ನಿಬ್ಬಾನಸ್ಸ ಸಚ್ಛಿಕಿರಿಯಾಯ, ಯದಿದಂ ತಥಾಗತಂ ವಾ ತಥಾಗತಸಾವಕಂ ವಾ ದಸ್ಸನಾಯ ಗಚ್ಛತಿ ನಿವಿಟ್ಠಸದ್ಧೋ ನಿವಿಟ್ಠಪೇಮೋ ಏಕನ್ತಗತೋ ಅಭಿಪ್ಪಸನ್ನೋ। ಇದಂ ವುಚ್ಚತಿ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ದಸ್ಸನಾನುತ್ತರಿಯಂ। ಇತಿ ದಸ್ಸನಾನುತ್ತರಿಯಂ।

    ‘‘Katamañca, bhikkhave, dassanānuttariyaṃ? Idha, bhikkhave, ekacco hatthiratanampi dassanāya gacchati, assaratanampi dassanāya gacchati, maṇiratanampi dassanāya gacchati, uccāvacaṃ vā pana dassanāya gacchati, samaṇaṃ vā brāhmaṇaṃ vā micchādiṭṭhikaṃ micchāpaṭipannaṃ dassanāya gacchati. Atthetaṃ, bhikkhave, dassanaṃ, netaṃ natthīti vadāmi. Tañca kho etaṃ, bhikkhave, dassanaṃ hīnaṃ gammaṃ pothujjanikaṃ anariyaṃ anatthasaṃhitaṃ na nibbidāya na virāgāya na nirodhāya na upasamāya na abhiññāya na sambodhāya na nibbānāya saṃvattati. Yo ca kho, bhikkhave, tathāgataṃ vā tathāgatasāvakaṃ vā dassanāya gacchati niviṭṭhasaddho niviṭṭhapemo ekantagato abhippasanno. Etadānuttariyaṃ, bhikkhave, dassanānaṃ sattānaṃ visuddhiyā sokaparidevānaṃ samatikkamāya dukkhadomanassānaṃ atthaṅgamāya ñāyassa adhigamāya nibbānassa sacchikiriyāya, yadidaṃ tathāgataṃ vā tathāgatasāvakaṃ vā dassanāya gacchati niviṭṭhasaddho niviṭṭhapemo ekantagato abhippasanno. Idaṃ vuccati, bhikkhave, dassanānuttariyaṃ. Iti dassanānuttariyaṃ.

    ‘‘ಸವನಾನುತ್ತರಿಯಞ್ಚ ಕಥಂ ಹೋತಿ? ಇಧ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಏಕಚ್ಚೋ ಭೇರಿಸದ್ದಮ್ಪಿ ಸವನಾಯ ಗಚ್ಛತಿ, ವೀಣಾಸದ್ದಮ್ಪಿ ಸವನಾಯ ಗಚ್ಛತಿ, ಗೀತಸದ್ದಮ್ಪಿ ಸವನಾಯ ಗಚ್ಛತಿ, ಉಚ್ಚಾವಚಂ ವಾ ಪನ ಸವನಾಯ ಗಚ್ಛತಿ, ಸಮಣಸ್ಸ ವಾ ಬ್ರಾಹ್ಮಣಸ್ಸ ವಾ ಮಿಚ್ಛಾದಿಟ್ಠಿಕಸ್ಸ ಮಿಚ್ಛಾಪಟಿಪನ್ನಸ್ಸ ಧಮ್ಮಸ್ಸವನಾಯ ಗಚ್ಛತಿ। ಅತ್ಥೇತಂ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಸವನಂ, ನೇತಂ ನತ್ಥೀತಿ ವದಾಮಿ । ತಞ್ಚ ಖೋ ಏತಂ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಸವನಂ ಹೀನಂ…ಪೇ॰… ನ ನಿಬ್ಬಾನಾಯ ಸಂವತ್ತತಿ। ಯೋ ಚ ಖೋ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ತಥಾಗತಸ್ಸ ವಾ ತಥಾಗತಸಾವಕಸ್ಸ ವಾ ಧಮ್ಮಸ್ಸವನಾಯ ಗಚ್ಛತಿ ನಿವಿಟ್ಠಸದ್ಧೋ ನಿವಿಟ್ಠಪೇಮೋ ಏಕನ್ತಗತೋ ಅಭಿಪ್ಪಸನ್ನೋ। ಏತದಾನುತ್ತರಿಯಂ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಸವನಾನಂ ಸತ್ತಾನಂ ವಿಸುದ್ಧಿಯಾ…ಪೇ॰… ನಿಬ್ಬಾನಸ್ಸ ಸಚ್ಛಿಕಿರಿಯಾಯ, ಯದಿದಂ ತಥಾಗತಸ್ಸ ವಾ ತಥಾಗತಸಾವಕಸ್ಸ ವಾ ಧಮ್ಮಸ್ಸವನಾಯ ಗಚ್ಛತಿ ನಿವಿಟ್ಠಸದ್ಧೋ ನಿವಿಟ್ಠಪೇಮೋ ಏಕನ್ತಗತೋ ಅಭಿಪ್ಪಸನ್ನೋ। ಇದಂ ವುಚ್ಚತಿ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಸವನಾನುತ್ತರಿಯಂ। ಇತಿ ದಸ್ಸನಾನುತ್ತರಿಯಂ, ಸವನಾನುತ್ತರಿಯಂ।

    ‘‘Savanānuttariyañca kathaṃ hoti? Idha, bhikkhave, ekacco bherisaddampi savanāya gacchati, vīṇāsaddampi savanāya gacchati, gītasaddampi savanāya gacchati, uccāvacaṃ vā pana savanāya gacchati, samaṇassa vā brāhmaṇassa vā micchādiṭṭhikassa micchāpaṭipannassa dhammassavanāya gacchati. Atthetaṃ, bhikkhave, savanaṃ, netaṃ natthīti vadāmi . Tañca kho etaṃ, bhikkhave, savanaṃ hīnaṃ…pe… na nibbānāya saṃvattati. Yo ca kho, bhikkhave, tathāgatassa vā tathāgatasāvakassa vā dhammassavanāya gacchati niviṭṭhasaddho niviṭṭhapemo ekantagato abhippasanno. Etadānuttariyaṃ, bhikkhave, savanānaṃ sattānaṃ visuddhiyā…pe… nibbānassa sacchikiriyāya, yadidaṃ tathāgatassa vā tathāgatasāvakassa vā dhammassavanāya gacchati niviṭṭhasaddho niviṭṭhapemo ekantagato abhippasanno. Idaṃ vuccati, bhikkhave, savanānuttariyaṃ. Iti dassanānuttariyaṃ, savanānuttariyaṃ.

    ‘‘ಲಾಭಾನುತ್ತರಿಯಞ್ಚ ಕಥಂ ಹೋತಿ? ಇಧ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಏಕಚ್ಚೋ ಪುತ್ತಲಾಭಮ್ಪಿ ಲಭತಿ, ದಾರಲಾಭಮ್ಪಿ ಲಭತಿ, ಧನಲಾಭಮ್ಪಿ ಲಭತಿ, ಉಚ್ಚಾವಚಂ ವಾ ಪನ ಲಾಭಮ್ಪಿ ಲಭತಿ। ಸಮಣೇ ವಾ ಬ್ರಾಹ್ಮಣೇ ವಾ ಮಿಚ್ಛಾದಿಟ್ಠಿಕೇ ಮಿಚ್ಛಾಪಟಿಪನ್ನೇ ಸದ್ಧಂ ಪಟಿಲಭತಿ। ಅತ್ಥೇಸೋ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಲಾಭೋ, ನೇಸೋ ನತ್ಥೀತಿ ವದಾಮಿ। ಸೋ ಚ ಖೋ ಏಸೋ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಲಾಭೋ ಹೀನೋ…ಪೇ॰… ನ ನಿಬ್ಬಾನಾಯ ಸಂವತ್ತತಿ। ಯೋ ಚ ಖೋ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ತಥಾಗತೇ ವಾ ತಥಾಗತಸಾವಕೇ ವಾ ಸದ್ಧಂ ಪಟಿಲಭತಿ ನಿವಿಟ್ಠಸದ್ಧೋ ನಿವಿಟ್ಠಪೇಮೋ ಏಕನ್ತಗತೋ ಅಭಿಪ್ಪಸನ್ನೋ। ಏತದಾನುತ್ತರಿಯಂ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಲಾಭಾನಂ ಸತ್ತಾನಂ ವಿಸುದ್ಧಿಯಾ…ಪೇ॰… ನಿಬ್ಬಾನಸ್ಸ ಸಚ್ಛಿಕಿರಿಯಾಯ, ಯದಿದಂ ತಥಾಗತೇ ವಾ ತಥಾಗತಸಾವಕೇ ವಾ ಸದ್ಧಂ ಪಟಿಲಭತಿ ನಿವಿಟ್ಠಸದ್ಧೋ ನಿವಿಟ್ಠಪೇಮೋ ಏಕನ್ತಗತೋ ಅಭಿಪ್ಪಸನ್ನೋ। ಇದಂ ವುಚ್ಚತಿ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಲಾಭಾನುತ್ತರಿಯಂ । ಇತಿ ದಸ್ಸನಾನುತ್ತರಿಯಂ, ಸವನಾನುತ್ತರಿಯಂ, ಲಾಭಾನುತ್ತರಿಯಂ।

    ‘‘Lābhānuttariyañca kathaṃ hoti? Idha, bhikkhave, ekacco puttalābhampi labhati, dāralābhampi labhati, dhanalābhampi labhati, uccāvacaṃ vā pana lābhampi labhati. Samaṇe vā brāhmaṇe vā micchādiṭṭhike micchāpaṭipanne saddhaṃ paṭilabhati. Attheso, bhikkhave, lābho, neso natthīti vadāmi. So ca kho eso, bhikkhave, lābho hīno…pe… na nibbānāya saṃvattati. Yo ca kho, bhikkhave, tathāgate vā tathāgatasāvake vā saddhaṃ paṭilabhati niviṭṭhasaddho niviṭṭhapemo ekantagato abhippasanno. Etadānuttariyaṃ, bhikkhave, lābhānaṃ sattānaṃ visuddhiyā…pe… nibbānassa sacchikiriyāya, yadidaṃ tathāgate vā tathāgatasāvake vā saddhaṃ paṭilabhati niviṭṭhasaddho niviṭṭhapemo ekantagato abhippasanno. Idaṃ vuccati, bhikkhave, lābhānuttariyaṃ . Iti dassanānuttariyaṃ, savanānuttariyaṃ, lābhānuttariyaṃ.

    ‘‘ಸಿಕ್ಖಾನುತ್ತರಿಯಞ್ಚ ಕಥಂ ಹೋತಿ? ಇಧ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಏಕಚ್ಚೋ ಹತ್ಥಿಸ್ಮಿಮ್ಪಿ ಸಿಕ್ಖತಿ, ಅಸ್ಸಸ್ಮಿಮ್ಪಿ ಸಿಕ್ಖತಿ, ರಥಸ್ಮಿಮ್ಪಿ ಸಿಕ್ಖತಿ, ಧನುಸ್ಮಿಮ್ಪಿ ಸಿಕ್ಖತಿ, ಥರುಸ್ಮಿಮ್ಪಿ ಸಿಕ್ಖತಿ, ಉಚ್ಚಾವಚಂ ವಾ ಪನ ಸಿಕ್ಖತಿ, ಸಮಣಸ್ಸ ವಾ ಬ್ರಾಹ್ಮಣಸ್ಸ ವಾ ಮಿಚ್ಛಾದಿಟ್ಠಿಕಸ್ಸ ಮಿಚ್ಛಾಪಟಿಪನ್ನಸ್ಸ ಸಿಕ್ಖತಿ। ಅತ್ಥೇಸಾ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಸಿಕ್ಖಾ, ನೇಸಾ ನತ್ಥೀತಿ ವದಾಮಿ। ಸಾ ಚ ಖೋ ಏಸಾ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಸಿಕ್ಖಾ ಹೀನಾ…ಪೇ॰… ನ ನಿಬ್ಬಾನಾಯ ಸಂವತ್ತತಿ। ಯೋ ಚ ಖೋ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ತಥಾಗತಪ್ಪವೇದಿತೇ ಧಮ್ಮವಿನಯೇ ಅಧಿಸೀಲಮ್ಪಿ ಸಿಕ್ಖತಿ, ಅಧಿಚಿತ್ತಮ್ಪಿ ಸಿಕ್ಖತಿ, ಅಧಿಪಞ್ಞಮ್ಪಿ ಸಿಕ್ಖತಿ ನಿವಿಟ್ಠಸದ್ಧೋ ನಿವಿಟ್ಠಪೇಮೋ ಏಕನ್ತಗತೋ ಅಭಿಪ್ಪಸನ್ನೋ। ಏತದಾನುತ್ತರಿಯಂ, ಭಿಕ್ಖವೇ , ಸಿಕ್ಖಾನಂ ಸತ್ತಾನಂ ವಿಸುದ್ಧಿಯಾ…ಪೇ॰… ನಿಬ್ಬಾನಸ್ಸ ಸಚ್ಛಿಕಿರಿಯಾಯ, ಯದಿದಂ ತಥಾಗತಪ್ಪವೇದಿತೇ ಧಮ್ಮವಿನಯೇ ಅಧಿಸೀಲಮ್ಪಿ ಸಿಕ್ಖತಿ, ಅಧಿಚಿತ್ತಮ್ಪಿ ಸಿಕ್ಖತಿ, ಅಧಿಪಞ್ಞಮ್ಪಿ ಸಿಕ್ಖತಿ ನಿವಿಟ್ಠಸದ್ಧೋ ನಿವಿಟ್ಠಪೇಮೋ ಏಕನ್ತಗತೋ ಅಭಿಪ್ಪಸನ್ನೋ। ಇದಂ ವುಚ್ಚತಿ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಸಿಕ್ಖಾನುತ್ತರಿಯಂ। ಇತಿ ದಸ್ಸನಾನುತ್ತರಿಯಂ, ಸವನಾನುತ್ತರಿಯಂ, ಲಾಭಾನುತ್ತರಿಯಂ, ಸಿಕ್ಖಾನುತ್ತರಿಯಂ।

    ‘‘Sikkhānuttariyañca kathaṃ hoti? Idha, bhikkhave, ekacco hatthismimpi sikkhati, assasmimpi sikkhati, rathasmimpi sikkhati, dhanusmimpi sikkhati, tharusmimpi sikkhati, uccāvacaṃ vā pana sikkhati, samaṇassa vā brāhmaṇassa vā micchādiṭṭhikassa micchāpaṭipannassa sikkhati. Atthesā, bhikkhave, sikkhā, nesā natthīti vadāmi. Sā ca kho esā, bhikkhave, sikkhā hīnā…pe… na nibbānāya saṃvattati. Yo ca kho, bhikkhave, tathāgatappavedite dhammavinaye adhisīlampi sikkhati, adhicittampi sikkhati, adhipaññampi sikkhati niviṭṭhasaddho niviṭṭhapemo ekantagato abhippasanno. Etadānuttariyaṃ, bhikkhave , sikkhānaṃ sattānaṃ visuddhiyā…pe… nibbānassa sacchikiriyāya, yadidaṃ tathāgatappavedite dhammavinaye adhisīlampi sikkhati, adhicittampi sikkhati, adhipaññampi sikkhati niviṭṭhasaddho niviṭṭhapemo ekantagato abhippasanno. Idaṃ vuccati, bhikkhave, sikkhānuttariyaṃ. Iti dassanānuttariyaṃ, savanānuttariyaṃ, lābhānuttariyaṃ, sikkhānuttariyaṃ.

    ‘‘ಪಾರಿಚರಿಯಾನುತ್ತರಿಯಞ್ಚ ಕಥಂ ಹೋತಿ? ಇಧ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಏಕಚ್ಚೋ ಖತ್ತಿಯಮ್ಪಿ ಪರಿಚರತಿ, ಬ್ರಾಹ್ಮಣಮ್ಪಿ ಪರಿಚರತಿ, ಗಹಪತಿಮ್ಪಿ ಪರಿಚರತಿ, ಉಚ್ಚಾವಚಂ ವಾ ಪನ ಪರಿಚರತಿ, ಸಮಣಂ ವಾ ಬ್ರಾಹ್ಮಣಂ ವಾ ಮಿಚ್ಛಾದಿಟ್ಠಿಕಂ ಮಿಚ್ಛಾಪಟಿಪನ್ನಂ ಪರಿಚರತಿ। ಅತ್ಥೇಸಾ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಪಾರಿಚರಿಯಾ, ನೇಸಾ ನತ್ಥೀತಿ ವದಾಮಿ। ಸಾ ಚ ಖೋ ಏಸಾ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಪಾರಿಚರಿಯಾ ಹೀನಾ…ಪೇ॰… ನ ನಿಬ್ಬಾನಾಯ ಸಂವತ್ತತಿ। ಯೋ ಚ ಖೋ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ತಥಾಗತಂ ವಾ ತಥಾಗತಸಾವಕಂ ವಾ ಪರಿಚರತಿ ನಿವಿಟ್ಠಸದ್ಧೋ ನಿವಿಟ್ಠಪೇಮೋ ಏಕನ್ತಗತೋ ಅಭಿಪ್ಪಸನ್ನೋ। ಏತದಾನುತ್ತರಿಯಂ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಪಾರಿಚರಿಯಾನಂ ಸತ್ತಾನಂ ವಿಸುದ್ಧಿಯಾ…ಪೇ॰… ನಿಬ್ಬಾನಸ್ಸ ಸಚ್ಛಿಕಿರಿಯಾಯ, ಯದಿದಂ ತಥಾಗತಂ ವಾ ತಥಾಗತಸಾವಕಂ ವಾ ಪರಿಚರತಿ ನಿವಿಟ್ಠಸದ್ಧೋ ನಿವಿಟ್ಠಪೇಮೋ ಏಕನ್ತಗತೋ ಅಭಿಪ್ಪಸನ್ನೋ। ಇದಂ ವುಚ್ಚತಿ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಪಾರಿಚರಿಯಾನುತ್ತರಿಯಂ। ಇತಿ ದಸ್ಸನಾನುತ್ತರಿಯಂ, ಸವನಾನುತ್ತರಿಯಂ, ಲಾಭಾನುತ್ತರಿಯಂ, ಸಿಕ್ಖಾನುತ್ತರಿಯಂ, ಪಾರಿಚರಿಯಾನುತ್ತರಿಯಂ।

    ‘‘Pāricariyānuttariyañca kathaṃ hoti? Idha, bhikkhave, ekacco khattiyampi paricarati, brāhmaṇampi paricarati, gahapatimpi paricarati, uccāvacaṃ vā pana paricarati, samaṇaṃ vā brāhmaṇaṃ vā micchādiṭṭhikaṃ micchāpaṭipannaṃ paricarati. Atthesā, bhikkhave, pāricariyā, nesā natthīti vadāmi. Sā ca kho esā, bhikkhave, pāricariyā hīnā…pe… na nibbānāya saṃvattati. Yo ca kho, bhikkhave, tathāgataṃ vā tathāgatasāvakaṃ vā paricarati niviṭṭhasaddho niviṭṭhapemo ekantagato abhippasanno. Etadānuttariyaṃ, bhikkhave, pāricariyānaṃ sattānaṃ visuddhiyā…pe… nibbānassa sacchikiriyāya, yadidaṃ tathāgataṃ vā tathāgatasāvakaṃ vā paricarati niviṭṭhasaddho niviṭṭhapemo ekantagato abhippasanno. Idaṃ vuccati, bhikkhave, pāricariyānuttariyaṃ. Iti dassanānuttariyaṃ, savanānuttariyaṃ, lābhānuttariyaṃ, sikkhānuttariyaṃ, pāricariyānuttariyaṃ.

    ‘‘ಅನುಸ್ಸತಾನುತ್ತರಿಯಞ್ಚ ಕಥಂ ಹೋತಿ? ಇಧ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಏಕಚ್ಚೋ ಪುತ್ತಲಾಭಮ್ಪಿ ಅನುಸ್ಸರತಿ, ದಾರಲಾಭಮ್ಪಿ ಅನುಸ್ಸರತಿ, ಧನಲಾಭಮ್ಪಿ ಅನುಸ್ಸರತಿ, ಉಚ್ಚಾವಚಂ ವಾ ಪನ ಅನುಸ್ಸರತಿ, ಸಮಣಂ ವಾ ಬ್ರಾಹ್ಮಣಂ ವಾ ಮಿಚ್ಛಾದಿಟ್ಠಿಕಂ ಮಿಚ್ಛಾಪಟಿಪನ್ನಂ ಅನುಸ್ಸರತಿ। ಅತ್ಥೇಸಾ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಅನುಸ್ಸತಿ, ನೇಸಾ ನತ್ಥೀತಿ ವದಾಮಿ। ಸಾ ಚ ಖೋ ಏಸಾ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಅನುಸ್ಸತಿ ಹೀನಾ…ಪೇ॰… ನ ನಿಬ್ಬಾನಾಯ ಸಂವತ್ತತಿ। ಯೋ ಚ ಖೋ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ತಥಾಗತಂ ವಾ ತಥಾಗತಸಾವಕಂ ವಾ ಅನುಸ್ಸರತಿ ನಿವಿಟ್ಠಸದ್ಧೋ ನಿವಿಟ್ಠಪೇಮೋ ಏಕನ್ತಗತೋ ಅಭಿಪ್ಪಸನ್ನೋ। ಏತದಾನುತ್ತರಿಯಂ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಅನುಸ್ಸತೀನಂ ಸತ್ತಾನಂ ವಿಸುದ್ಧಿಯಾ…ಪೇ॰… ನಿಬ್ಬಾನಸ್ಸ ಸಚ್ಛಿಕಿರಿಯಾಯ, ಯದಿದಂ ತಥಾಗತಂ ವಾ ತಥಾಗತಸಾವಕಂ ವಾ ಅನುಸ್ಸರತಿ ನಿವಿಟ್ಠಸದ್ಧೋ ನಿವಿಟ್ಠಪೇಮೋ ಏಕನ್ತಗತೋ ಅಭಿಪ್ಪಸನ್ನೋ। ಇದಂ ವುಚ್ಚತಿ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಅನುಸ್ಸತಾನುತ್ತರಿಯಂ। ಇಮಾನಿ ಖೋ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಛ ಅನುತ್ತರಿಯಾನೀ’’ತಿ (ಅ॰ ನಿ॰ ೬.೩೦)।

    ‘‘Anussatānuttariyañca kathaṃ hoti? Idha, bhikkhave, ekacco puttalābhampi anussarati, dāralābhampi anussarati, dhanalābhampi anussarati, uccāvacaṃ vā pana anussarati, samaṇaṃ vā brāhmaṇaṃ vā micchādiṭṭhikaṃ micchāpaṭipannaṃ anussarati. Atthesā, bhikkhave, anussati, nesā natthīti vadāmi. Sā ca kho esā, bhikkhave, anussati hīnā…pe… na nibbānāya saṃvattati. Yo ca kho, bhikkhave, tathāgataṃ vā tathāgatasāvakaṃ vā anussarati niviṭṭhasaddho niviṭṭhapemo ekantagato abhippasanno. Etadānuttariyaṃ, bhikkhave, anussatīnaṃ sattānaṃ visuddhiyā…pe… nibbānassa sacchikiriyāya, yadidaṃ tathāgataṃ vā tathāgatasāvakaṃ vā anussarati niviṭṭhasaddho niviṭṭhapemo ekantagato abhippasanno. Idaṃ vuccati, bhikkhave, anussatānuttariyaṃ. Imāni kho, bhikkhave, cha anuttariyānī’’ti (a. ni. 6.30).

    ಸತ್ತ ನಿದ್ದಸವತ್ಥೂನೀತಿ ಏತ್ಥ ನತ್ಥಿ ಏತಸ್ಸ ದಸಾತಿ ನಿದ್ದಸೋ। ನಿದ್ದಸಸ್ಸ ನಿದ್ದಸಭಾವಸ್ಸ ವತ್ಥೂನಿ ಕಾರಣಾನಿ ನಿದ್ದಸವತ್ಥೂನಿ। ಖೀಣಾಸವೋ ಹಿ ದಸವಸ್ಸಕಾಲೇ ಪರಿನಿಬ್ಬುತೋ ಪುನ ಪಟಿಸನ್ಧಿಯಾ ಅಭಾವಾ ಪುನ ದಸವಸ್ಸೋ ನ ಹೋತೀತಿ ನಿದ್ದಸೋತಿ ವುಚ್ಚತಿ। ನ ಕೇವಲಞ್ಚ ದಸವಸ್ಸೋವ ನ ಹೋತಿ, ನವವಸ್ಸೋಪಿ…ಪೇ॰… ಏಕಮುಹುತ್ತಿಕೋಪಿ ನ ಹೋತಿಯೇವ। ನ ಕೇವಲಞ್ಚ ದಸವಸ್ಸಕಾಲೇ ಪರಿನಿಬ್ಬುತೋ, ಸತ್ತವಸ್ಸಿಕಕಾಲೇ ಪರಿನಿಬ್ಬುತೋಪಿ ನಿಸ್ಸತ್ತೋ ನಿದ್ದಸೋ ನಿಮುಹುತ್ತೋ ಹೋತಿಯೇವ। ತಿತ್ಥಿಯಸಮಯೇ ಉಪ್ಪನ್ನವೋಹಾರಂ ಪನ ಸಾಸನೇ ಖೀಣಾಸವಸ್ಸ ಆರೋಪೇತ್ವಾ ತತ್ಥ ತಾದಿಸಸ್ಸ ಅಭಾವಂ, ಇಧ ಚ ಸಬ್ಭಾವಂ ದಸ್ಸೇನ್ತೋ ಭಗವಾ ತಾದಿಸಸಭಾವಸ್ಸ ಕಾರಣಾನಿ ‘‘ಸತ್ತ ನಿದ್ದಸವತ್ಥೂನೀ’’ತಿ ಆಹ। ಯಥಾಹ –

    Satta niddasavatthūnīti ettha natthi etassa dasāti niddaso. Niddasassa niddasabhāvassa vatthūni kāraṇāni niddasavatthūni. Khīṇāsavo hi dasavassakāle parinibbuto puna paṭisandhiyā abhāvā puna dasavasso na hotīti niddasoti vuccati. Na kevalañca dasavassova na hoti, navavassopi…pe… ekamuhuttikopi na hotiyeva. Na kevalañca dasavassakāle parinibbuto, sattavassikakāle parinibbutopi nissatto niddaso nimuhutto hotiyeva. Titthiyasamaye uppannavohāraṃ pana sāsane khīṇāsavassa āropetvā tattha tādisassa abhāvaṃ, idha ca sabbhāvaṃ dassento bhagavā tādisasabhāvassa kāraṇāni ‘‘satta niddasavatthūnī’’ti āha. Yathāha –

    ‘‘ಸತ್ತಿಮಾನಿ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ನಿದ್ದಸವತ್ಥೂನಿ। ಕತಮಾನಿ ಸತ್ತ? ಇಧ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಭಿಕ್ಖು ಸಿಕ್ಖಾಸಮಾದಾನೇ ತಿಬ್ಬಚ್ಛನ್ದೋ ಹೋತಿ, ಆಯತಿಞ್ಚ ಸಿಕ್ಖಾಸಮಾದಾನೇ ಅವಿಗತಪೇಮೋ। ಧಮ್ಮನಿಸನ್ತಿಯಾ ತಿಬ್ಬಚ್ಛನ್ದೋ ಹೋತಿ, ಆಯತಿಞ್ಚ ಧಮ್ಮನಿಸನ್ತಿಯಾ ಅವಿಗತಪೇಮೋ। ಇಚ್ಛಾವಿನಯೇ ತಿಬ್ಬಚ್ಛನ್ದೋ ಹೋತಿ, ಆಯತಿಞ್ಚ ಇಚ್ಛಾವಿನಯೇ ಅವಿಗತಪೇಮೋ। ಪಟಿಸಲ್ಲಾನೇ ತಿಬ್ಬಚ್ಛನ್ದೋ ಹೋತಿ, ಆಯತಿಞ್ಚ ಪಟಿಸಲ್ಲಾನೇ ಅವಿಗತಪೇಮೋ। ವೀರಿಯಾರಮ್ಭೇ ತಿಬ್ಬಚ್ಛನ್ದೋ ಹೋತಿ, ಆಯತಿಞ್ಚ ವೀರಿಯಾರಮ್ಭೇ ಅವಿಗತಪೇಮೋ । ಸತಿನೇಪಕ್ಕೇ ತಿಬ್ಬಚ್ಛನ್ದೋ ಹೋತಿ, ಆಯತಿಞ್ಚ ಸತಿನೇಪಕ್ಕೇ ಅವಿಗತಪೇಮೋ। ದಿಟ್ಠಿಪಟಿವೇಧೇ ತಿಬ್ಬಚ್ಛನ್ದೋ ಹೋತಿ, ಆಯತಿಞ್ಚ ದಿಟ್ಠಿಪಟಿವೇಧೇ ಅವಿಗತಪೇಮೋ। ಇಮಾನಿ ಖೋ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಸತ್ತ ನಿದ್ದಸವತ್ಥೂನೀ’’ತಿ (ಅ॰ ನಿ॰ ೭.೨೦)।

    ‘‘Sattimāni, bhikkhave, niddasavatthūni. Katamāni satta? Idha, bhikkhave, bhikkhu sikkhāsamādāne tibbacchando hoti, āyatiñca sikkhāsamādāne avigatapemo. Dhammanisantiyā tibbacchando hoti, āyatiñca dhammanisantiyā avigatapemo. Icchāvinaye tibbacchando hoti, āyatiñca icchāvinaye avigatapemo. Paṭisallāne tibbacchando hoti, āyatiñca paṭisallāne avigatapemo. Vīriyārambhe tibbacchando hoti, āyatiñca vīriyārambhe avigatapemo . Satinepakke tibbacchando hoti, āyatiñca satinepakke avigatapemo. Diṭṭhipaṭivedhe tibbacchando hoti, āyatiñca diṭṭhipaṭivedhe avigatapemo. Imāni kho, bhikkhave, satta niddasavatthūnī’’ti (a. ni. 7.20).

    ಥೇರೋಪಿ ತಥೇವ ದೇಸನಂ ಉದ್ಧರಿತ್ವಾ ‘‘ಸತ್ತ ನಿದ್ದಸವತ್ಥೂನೀ’’ತಿ ಆಹ।

    Theropi tatheva desanaṃ uddharitvā ‘‘satta niddasavatthūnī’’ti āha.

    ಅಟ್ಠ ಅಭಿಭಾಯತನಾನೀತಿ ಏತ್ಥ ಅಭಿಭುಯ್ಯಮಾನಾನಿ ಆಯತನಾನಿ ಏತೇಸಂ ಝಾನಾನನ್ತಿ ಅಭಿಭಾಯತನಾನಿ, ಝಾನಾನಿ। ಆಯತನಾನೀತಿ ಅಧಿಟ್ಠಾನಟ್ಠೇನ ಆಯತನಸಙ್ಖಾತಾನಿ ಕಸಿಣಾರಮ್ಮಣಾನಿ। ಞಾಣುತ್ತರಿಕೋ ಹಿ ಪುಗ್ಗಲೋ ವಿಸದಞಾಣೋ ‘‘ಕಿಂ ಏತ್ಥ ಆರಮ್ಮಣೇ ಸಮಾಪಜ್ಜಿತಬ್ಬಂ। ನ ಮಯ್ಹಂ ಚಿತ್ತೇಕಗ್ಗತಾಕರಣೇ ಭಾರೋ ಅತ್ಥೀ’’ತಿ, ತಾನಿ ಆರಮ್ಮಣಾನಿ ಅಭಿಭವಿತ್ವಾ ಸಮಾಪಜ್ಜತಿ, ಸಹ ನಿಮಿತ್ತುಪ್ಪಾದೇನೇವೇತ್ಥ ಅಪ್ಪನಂ ನಿಬ್ಬತ್ತೇತೀತಿ ಅತ್ಥೋ। ಏವಂ ಉಪ್ಪಾದಿತಾನಿ ಝಾನಾನಿ ‘‘ಅಭಿಭಾಯತನಾನೀ’’ತಿ ವುಚ್ಚನ್ತಿ।

    Aṭṭha abhibhāyatanānīti ettha abhibhuyyamānāni āyatanāni etesaṃ jhānānanti abhibhāyatanāni, jhānāni. Āyatanānīti adhiṭṭhānaṭṭhena āyatanasaṅkhātāni kasiṇārammaṇāni. Ñāṇuttariko hi puggalo visadañāṇo ‘‘kiṃ ettha ārammaṇe samāpajjitabbaṃ. Na mayhaṃ cittekaggatākaraṇe bhāro atthī’’ti, tāni ārammaṇāni abhibhavitvā samāpajjati, saha nimittuppādenevettha appanaṃ nibbattetīti attho. Evaṃ uppāditāni jhānāni ‘‘abhibhāyatanānī’’ti vuccanti.

    ‘‘ಕತಮಾನಿ (ಅ॰ ನಿ॰ ೮.೬೫) ಅಟ್ಠ? ಅಜ್ಝತ್ತಂ ರೂಪಸಞ್ಞೀ ಏಕೋ ಬಹಿದ್ಧಾ ರೂಪಾನಿ ಪಸ್ಸತಿ ಪರಿತ್ತಾನಿ ಸುವಣ್ಣದುಬ್ಬಣ್ಣಾನಿ, ‘ತಾನಿ ಅಭಿಭುಯ್ಯ ಜಾನಾಮಿ ಪಸ್ಸಾಮೀ’ತಿ ಏವಂಸಞ್ಞೀ ಹೋತಿ। ಇದಂ ಪಠಮಂ ಅಭಿಭಾಯತನಂ।

    ‘‘Katamāni (a. ni. 8.65) aṭṭha? Ajjhattaṃ rūpasaññī eko bahiddhā rūpāni passati parittāni suvaṇṇadubbaṇṇāni, ‘tāni abhibhuyya jānāmi passāmī’ti evaṃsaññī hoti. Idaṃ paṭhamaṃ abhibhāyatanaṃ.

    ‘‘ಅಜ್ಝತ್ತಂ ರೂಪಸಞ್ಞೀ ಏಕೋ ಬಹಿದ್ಧಾ ರೂಪಾನಿ ಪಸ್ಸತಿ ಅಪ್ಪಮಾಣಾನಿ ಸುವಣ್ಣದುಬ್ಬಣ್ಣಾನಿ, ‘ತಾನಿ ಅಭಿಭುಯ್ಯ ಜಾನಾಮಿ ಪಸ್ಸಾಮೀ’ತಿ ಏವಂಸಞ್ಞೀ ಹೋತಿ। ಇದಂ ದುತಿಯಂ ಅಭಿಭಾಯತನಂ।

    ‘‘Ajjhattaṃ rūpasaññī eko bahiddhā rūpāni passati appamāṇāni suvaṇṇadubbaṇṇāni, ‘tāni abhibhuyya jānāmi passāmī’ti evaṃsaññī hoti. Idaṃ dutiyaṃ abhibhāyatanaṃ.

    ‘‘ಅಜ್ಝತ್ತಂ ಅರೂಪಸಞ್ಞೀ ಏಕೋ ಬಹಿದ್ಧಾ ರೂಪಾನಿ ಪಸ್ಸತಿ ಪರಿತ್ತಾನಿ ಸುವಣ್ಣದುಬ್ಬಣ್ಣಾನಿ, ‘ತಾನಿ ಅಭಿಭುಯ್ಯ ಜಾನಾಮಿ ಪಸ್ಸಾಮೀ’ತಿ ಏವಂಸಞ್ಞೀ ಹೋತಿ। ಇದಂ ತತಿಯಂ ಅಭಿಭಾಯತನಂ।

    ‘‘Ajjhattaṃ arūpasaññī eko bahiddhā rūpāni passati parittāni suvaṇṇadubbaṇṇāni, ‘tāni abhibhuyya jānāmi passāmī’ti evaṃsaññī hoti. Idaṃ tatiyaṃ abhibhāyatanaṃ.

    ‘‘ಅಜ್ಝತ್ತಂ ಅರೂಪಸಞ್ಞೀ ಏಕೋ ಬಹಿದ್ಧಾ ರೂಪಾನಿ ಪಸ್ಸತಿ ಅಪ್ಪಮಾಣಾನಿ ಸುವಣ್ಣದುಬ್ಬಣ್ಣಾನಿ, ‘ತಾನಿ ಅಭಿಭುಯ್ಯ ಜಾನಾಮಿ ಪಸ್ಸಾಮೀ’ತಿ ಏವಂಸಞ್ಞೀ ಹೋತಿ। ಇದಂ ಚತುತ್ಥಂ ಅಭಿಭಾಯತನಂ।

    ‘‘Ajjhattaṃ arūpasaññī eko bahiddhā rūpāni passati appamāṇāni suvaṇṇadubbaṇṇāni, ‘tāni abhibhuyya jānāmi passāmī’ti evaṃsaññī hoti. Idaṃ catutthaṃ abhibhāyatanaṃ.

    ‘‘ಅಜ್ಝತ್ತಂ ಅರೂಪಸಞ್ಞೀ ಏಕೋ ಬಹಿದ್ಧಾ ರೂಪಾನಿ ಪಸ್ಸತಿ ನೀಲಾನಿ ನೀಲವಣ್ಣಾನಿ ನೀಲನಿದಸ್ಸನಾನಿ ನೀಲನಿಭಾಸಾನಿ। ಸೇಯ್ಯಥಾಪಿ ನಾಮ ಉಮಾಪುಪ್ಫಂ ನೀಲಂ ನೀಲವಣ್ಣಂ ನೀಲನಿದಸ್ಸನಂ ನೀಲನಿಭಾಸಂ, ಸೇಯ್ಯಥಾಪಿ ವಾ ಪನ ತಂ ವತ್ಥಂ ಬಾರಾಣಸೇಯ್ಯಕಂ ಉಭತೋಭಾಗವಿಮಟ್ಠಂ ನೀಲಂ ನೀಲವಣ್ಣಂ ನೀಲನಿದಸ್ಸನಂ ನೀಲನಿಭಾಸಂ, ಏವಮೇವ ಅಜ್ಝತ್ತಂ ಅರೂಪಸಞ್ಞೀ ಏಕೋ ಬಹಿದ್ಧಾ ರೂಪಾನಿ ಪಸ್ಸತಿ ನೀಲಾನಿ ನೀಲವಣ್ಣಾನಿ ನೀಲನಿದಸ್ಸನಾನಿ ನೀಲನಿಭಾಸಾನಿ, ‘ತಾನಿ ಅಭಿಭುಯ್ಯ ಜಾನಾಮಿ ಪಸ್ಸಾಮೀ’ತಿ ಏವಂಸಞ್ಞೀ ಹೋತಿ। ಇದಂ ಪಞ್ಚಮಂ ಅಭಿಭಾಯತನಂ।

    ‘‘Ajjhattaṃ arūpasaññī eko bahiddhā rūpāni passati nīlāni nīlavaṇṇāni nīlanidassanāni nīlanibhāsāni. Seyyathāpi nāma umāpupphaṃ nīlaṃ nīlavaṇṇaṃ nīlanidassanaṃ nīlanibhāsaṃ, seyyathāpi vā pana taṃ vatthaṃ bārāṇaseyyakaṃ ubhatobhāgavimaṭṭhaṃ nīlaṃ nīlavaṇṇaṃ nīlanidassanaṃ nīlanibhāsaṃ, evameva ajjhattaṃ arūpasaññī eko bahiddhā rūpāni passati nīlāni nīlavaṇṇāni nīlanidassanāni nīlanibhāsāni, ‘tāni abhibhuyya jānāmi passāmī’ti evaṃsaññī hoti. Idaṃ pañcamaṃ abhibhāyatanaṃ.

    ‘‘ಅಜ್ಝತ್ತಂ ಅರೂಪಸಞ್ಞೀ ಏಕೋ ಬಹಿದ್ಧಾ ರೂಪಾನಿ ಪಸ್ಸತಿ ಪೀತಾನಿ ಪೀತವಣ್ಣಾನಿ ಪೀತನಿದಸ್ಸನಾನಿ ಪೀತನಿಭಾಸಾನಿ। ಸೇಯ್ಯಥಾಪಿ ನಾಮ ಕಣಿಕಾರಪುಪ್ಫಂ ಪೀತಂ ಪೀತವಣ್ಣಂ ಪೀತನಿದಸ್ಸನಂ ಪೀತನಿಭಾಸಂ, ಸೇಯ್ಯಥಾಪಿ ವಾ ಪನ ತಂ ವತ್ಥಂ ಬಾರಾಣಸೇಯ್ಯಕಂ ಉಭತೋಭಾಗವಿಮಟ್ಠಂ ಪೀತಂ ಪೀತವಣ್ಣಂ ಪೀತನಿದಸ್ಸನಂ ಪೀತನಿಭಾಸಂ, ಏವಮೇವ ಅಜ್ಝತ್ತಂ ಅರೂಪಸಞ್ಞೀ ಏಕೋ ಬಹಿದ್ಧಾ ರೂಪಾನಿ ಪಸ್ಸತಿ ಪೀತಾನಿ ಪೀತವಣ್ಣಾನಿ ಪೀತನಿದಸ್ಸನಾನಿ ಪೀತನಿಭಾಸಾನಿ, ‘ತಾನಿ ಅಭಿಭುಯ್ಯ ಜಾನಾಮಿ ಪಸ್ಸಾಮೀ’ತಿ ಏವಂಸಞ್ಞೀ ಹೋತಿ। ಇದಂ ಛಟ್ಠಂ ಅಭಿಭಾಯತನಂ।

    ‘‘Ajjhattaṃ arūpasaññī eko bahiddhā rūpāni passati pītāni pītavaṇṇāni pītanidassanāni pītanibhāsāni. Seyyathāpi nāma kaṇikārapupphaṃ pītaṃ pītavaṇṇaṃ pītanidassanaṃ pītanibhāsaṃ, seyyathāpi vā pana taṃ vatthaṃ bārāṇaseyyakaṃ ubhatobhāgavimaṭṭhaṃ pītaṃ pītavaṇṇaṃ pītanidassanaṃ pītanibhāsaṃ, evameva ajjhattaṃ arūpasaññī eko bahiddhā rūpāni passati pītāni pītavaṇṇāni pītanidassanāni pītanibhāsāni, ‘tāni abhibhuyya jānāmi passāmī’ti evaṃsaññī hoti. Idaṃ chaṭṭhaṃ abhibhāyatanaṃ.

    ‘‘ಅಜ್ಝತ್ತಂ ಅರೂಪಸಞ್ಞೀ ಏಕೋ ಬಹಿದ್ಧಾ ರೂಪಾನಿ ಪಸ್ಸತಿ ಲೋಹಿತಕಾನಿ ಲೋಹಿತಕವಣ್ಣಾನಿ ಲೋಹಿತಕನಿದಸ್ಸನಾನಿ ಲೋಹಿತಕನಿಭಾಸಾನಿ। ಸೇಯ್ಯಥಾಪಿ ನಾಮ ಬನ್ಧುಜೀವಕಪುಪ್ಫಂ ಲೋಹಿತಕಂ ಲೋಹಿತಕವಣ್ಣಂ ಲೋಹಿತಕನಿದಸ್ಸನಂ ಲೋಹಿತಕನಿಭಾಸಂ, ಸೇಯ್ಯಥಾಪಿ ವಾ ಪನ ತಂ ವತ್ಥಂ ಬಾರಾಣಸೇಯ್ಯಕಂ ಉಭತೋಭಾಗವಿಮಟ್ಠಂ ಲೋಹಿತಕಂ ಲೋಹಿತಕವಣ್ಣಂ ಲೋಹಿತಕನಿದಸ್ಸನಂ ಲೋಹಿತಕನಿಭಾಸಂ, ಏವಮೇವ ಅಜ್ಝತ್ತಂ ಅರೂಪಸಞ್ಞೀ ಏಕೋ ಬಹಿದ್ಧಾ ರೂಪಾನಿ ಪಸ್ಸತಿ ಲೋಹಿತಕಾನಿ ಲೋಹಿತಕವಣ್ಣಾನಿ ಲೋಹಿತಕನಿದಸ್ಸನಾನಿ ಲೋಹಿತಕನಿಭಾಸಾನಿ, ‘ತಾನಿ ಅಭಿಭುಯ್ಯ ಜಾನಾಮಿ ಪಸ್ಸಾಮೀ’ತಿ ಏವಂಸಞ್ಞೀ ಹೋತಿ। ಇದಂ ಸತ್ತಮಂ ಅಭಿಭಾಯತನಂ।

    ‘‘Ajjhattaṃ arūpasaññī eko bahiddhā rūpāni passati lohitakāni lohitakavaṇṇāni lohitakanidassanāni lohitakanibhāsāni. Seyyathāpi nāma bandhujīvakapupphaṃ lohitakaṃ lohitakavaṇṇaṃ lohitakanidassanaṃ lohitakanibhāsaṃ, seyyathāpi vā pana taṃ vatthaṃ bārāṇaseyyakaṃ ubhatobhāgavimaṭṭhaṃ lohitakaṃ lohitakavaṇṇaṃ lohitakanidassanaṃ lohitakanibhāsaṃ, evameva ajjhattaṃ arūpasaññī eko bahiddhā rūpāni passati lohitakāni lohitakavaṇṇāni lohitakanidassanāni lohitakanibhāsāni, ‘tāni abhibhuyya jānāmi passāmī’ti evaṃsaññī hoti. Idaṃ sattamaṃ abhibhāyatanaṃ.

    ‘‘ಅಜ್ಝತ್ತಂ ಅರೂಪಸಞ್ಞೀ ಏಕೋ ಬಹಿದ್ಧಾ ರೂಪಾನಿ ಪಸ್ಸತಿ ಓದಾತಾನಿ ಓದಾತವಣ್ಣಾನಿ ಓದಾತನಿದಸ್ಸನಾನಿ ಓದಾತನಿಭಾಸಾನಿ। ಸೇಯ್ಯಥಾಪಿ ನಾಮ ಓಸಧಿತಾರಕಾ ಓದಾತಾ ಓದಾತವಣ್ಣಾ ಓದಾತನಿದಸ್ಸನಾ ಓದಾತನಿಭಾಸಾ, ಸೇಯ್ಯಥಾಪಿ ವಾ ಪನ ತಂ ವತ್ಥಂ ಬಾರಾಣಸೇಯ್ಯಕಂ ಉಭತೋಭಾಗವಿಮಟ್ಠಂ ಓದಾತಂ ಓದಾತವಣ್ಣಂ ಓದಾತನಿದಸ್ಸನಂ ಓದಾತನಿಭಾಸಂ, ಏವಮೇವ ಅಜ್ಝತ್ತಂ ಅರೂಪಸಞ್ಞೀ ಏಕೋ ಬಹಿದ್ಧಾ ರೂಪಾನಿ ಪಸ್ಸತಿ ಓದಾತಾನಿ ಓದಾತವಣ್ಣಾನಿ ಓದಾತನಿದಸ್ಸನಾನಿ ಓದಾತನಿಭಾಸಾನಿ, ‘ತಾನಿ ಅಭಿಭುಯ್ಯ ಜಾನಾಮಿ ಪಸ್ಸಾಮೀ’ತಿ ಏವಂಸಞ್ಞೀ ಹೋತಿ। ಇದಂ ಅಟ್ಠಮಂ ಅಭಿಭಾಯತನಂ। ಇಮಾನಿ ಅಟ್ಠ ಅಭಿಭಾಯತನಾನಿ (ಅ॰ ನಿ॰ ೮.೬೫; ದೀ॰ ನಿ॰ ೩.೩೫೮)।

    ‘‘Ajjhattaṃ arūpasaññī eko bahiddhā rūpāni passati odātāni odātavaṇṇāni odātanidassanāni odātanibhāsāni. Seyyathāpi nāma osadhitārakā odātā odātavaṇṇā odātanidassanā odātanibhāsā, seyyathāpi vā pana taṃ vatthaṃ bārāṇaseyyakaṃ ubhatobhāgavimaṭṭhaṃ odātaṃ odātavaṇṇaṃ odātanidassanaṃ odātanibhāsaṃ, evameva ajjhattaṃ arūpasaññī eko bahiddhā rūpāni passati odātāni odātavaṇṇāni odātanidassanāni odātanibhāsāni, ‘tāni abhibhuyya jānāmi passāmī’ti evaṃsaññī hoti. Idaṃ aṭṭhamaṃ abhibhāyatanaṃ. Imāni aṭṭha abhibhāyatanāni (a. ni. 8.65; dī. ni. 3.358).

    ನವ ಅನುಪುಬ್ಬವಿಹಾರಾತಿ ಪುಬ್ಬಂ ಪುಬ್ಬಂ ಅನು ಅನುಪುಬ್ಬಂ, ಅನುಪುಬ್ಬಂ ವಿಹರಿತಬ್ಬತೋ ಸಮಾಪಜ್ಜಿತಬ್ಬತೋ ವಿಹಾರಾ ಅನುಪುಬ್ಬವಿಹಾರಾ, ಅನುಪಟಿಪಾಟಿಯಾ ಸಮಾಪಜ್ಜಿತಬ್ಬವಿಹಾರಾತಿ ಅತ್ಥೋ।

    Nava anupubbavihārāti pubbaṃ pubbaṃ anu anupubbaṃ, anupubbaṃ viharitabbato samāpajjitabbato vihārā anupubbavihārā, anupaṭipāṭiyā samāpajjitabbavihārāti attho.

    ‘‘ಕತಮೇ ನವ? ಇಧ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಭಿಕ್ಖು ವಿವಿಚ್ಚೇವ ಕಾಮೇಹಿ ವಿವಿಚ್ಚ ಅಕುಸಲೇಹಿ ಧಮ್ಮೇಹಿ ಸವಿತಕ್ಕಂ ಸವಿಚಾರಂ ವಿವೇಕಜಂ ಪೀತಿಸುಖಂ ಪಠಮಂ ಝಾನಂ ಉಪಸಮ್ಪಜ್ಜ ವಿಹರತಿ। ವಿತಕ್ಕವಿಚಾರಾನಂ ವೂಪಸಮಾ ಅಜ್ಝತ್ತಂ ಸಮ್ಪಸಾದನಂ ಚೇತಸೋ ಏಕೋದಿಭಾವಂ ಅವಿತಕ್ಕಂ ಅವಿಚಾರಂ ಸಮಾಧಿಜಂ ಪೀತಿಸುಖಂ ದುತಿಯಂ ಝಾನಂ ಉಪಸಮ್ಪಜ್ಜ ವಿಹರತಿ। ಪೀತಿಯಾ ಚ ವಿರಾಗಾ ಉಪೇಕ್ಖಕೋ ಚ ವಿಹರತಿ ಸತೋ ಸಮ್ಪಜಾನೋ, ಸುಖಞ್ಚ ಕಾಯೇನ ಪಟಿಸಂವೇದೇತಿ, ಯಂ ತಂ ಅರಿಯಾ ಆಚಿಕ್ಖನ್ತಿ ‘ಉಪೇಕ್ಖಕೋ ಸತಿಮಾ ಸುಖವಿಹಾರೀ’ತಿ, ತತಿಯಂ ಝಾನಂ ಉಪಸಮ್ಪಜ್ಜ ವಿಹರತಿ। ಸುಖಸ್ಸ ಚ ಪಹಾನಾ ದುಕ್ಖಸ್ಸ ಚ ಪಹಾನಾ ಪುಬ್ಬೇವ ಸೋಮನಸ್ಸದೋಮನಸ್ಸಾನಂ ಅತ್ಥಙ್ಗಮಾ ಅದುಕ್ಖಮಸುಖಂ ಉಪೇಕ್ಖಾಸತಿಪಾರಿಸುದ್ಧಿಂ ಚತುತ್ಥಂ ಝಾನಂ ಉಪಸಮ್ಪಜ್ಜ ವಿಹರತಿ। ಸಬ್ಬಸೋ ರೂಪಸಞ್ಞಾನಂ ಸಮತಿಕ್ಕಮಾ ಪಟಿಘಸಞ್ಞಾನಂ ಅತ್ಥಙ್ಗಮಾ ನಾನತ್ತಸಞ್ಞಾನಂ ಅಮನಸಿಕಾರಾ ‘ಅನನ್ತೋ ಆಕಾಸೋ’ತಿ ಆಕಾಸಾನಞ್ಚಾಯತನಂ ಉಪಸಮ್ಪಜ್ಜ ವಿಹರತಿ। ಸಬ್ಬಸೋ ಆಕಾಸಾನಞ್ಚಾಯತನಂ ಸಮತಿಕ್ಕಮ್ಮ ‘ಅನನ್ತಂ ವಿಞ್ಞಾಣ’ನ್ತಿ ವಿಞ್ಞಾಣಞ್ಚಾಯತನಂ ಉಪಸಮ್ಪಜ್ಜ ವಿಹರತಿ। ಸಬ್ಬಸೋ ವಿಞ್ಞಾಣಞ್ಚಾಯತನಂ ಸಮತಿಕ್ಕಮ್ಮ ‘ನತ್ಥಿ ಕಿಞ್ಚೀ’ತಿ ಆಕಿಞ್ಚಞ್ಞಾಯತನಂ ಉಪಸಮ್ಪಜ್ಜ ವಿಹರತಿ। ಸಬ್ಬಸೋ ಆಕಿಞ್ಚಞ್ಞಾಯತನಂ ಸಮತಿಕ್ಕಮ್ಮ ನೇವಸಞ್ಞಾನಾಸಞ್ಞಾಯತನಂ ಉಪಸಮ್ಪಜ್ಜ ವಿಹರತಿ। ಸಬ್ಬಸೋ ನೇವಸಞ್ಞಾನಾಸಞ್ಞಾಯತನಂ ಸಮತಿಕ್ಕಮ್ಮ ಸಞ್ಞಾವೇದಯಿತನಿರೋಧಂ ಉಪಸಮ್ಪಜ್ಜ ವಿಹರತೀ’’ತಿ (ಅ॰ ನಿ॰ ೯.೩೩; ದೀ॰ ನಿ॰ ೩.೩೪೩, ೩೫೯) ವುತ್ತಾ ನವ ಅನುಪುಬ್ಬವಿಹಾರಾವ।

    ‘‘Katame nava? Idha, bhikkhave, bhikkhu vivicceva kāmehi vivicca akusalehi dhammehi savitakkaṃ savicāraṃ vivekajaṃ pītisukhaṃ paṭhamaṃ jhānaṃ upasampajja viharati. Vitakkavicārānaṃ vūpasamā ajjhattaṃ sampasādanaṃ cetaso ekodibhāvaṃ avitakkaṃ avicāraṃ samādhijaṃ pītisukhaṃ dutiyaṃ jhānaṃ upasampajja viharati. Pītiyā ca virāgā upekkhako ca viharati sato sampajāno, sukhañca kāyena paṭisaṃvedeti, yaṃ taṃ ariyā ācikkhanti ‘upekkhako satimā sukhavihārī’ti, tatiyaṃ jhānaṃ upasampajja viharati. Sukhassa ca pahānā dukkhassa ca pahānā pubbeva somanassadomanassānaṃ atthaṅgamā adukkhamasukhaṃ upekkhāsatipārisuddhiṃ catutthaṃ jhānaṃ upasampajja viharati. Sabbaso rūpasaññānaṃ samatikkamā paṭighasaññānaṃ atthaṅgamā nānattasaññānaṃ amanasikārā ‘ananto ākāso’ti ākāsānañcāyatanaṃ upasampajja viharati. Sabbaso ākāsānañcāyatanaṃ samatikkamma ‘anantaṃ viññāṇa’nti viññāṇañcāyatanaṃ upasampajja viharati. Sabbaso viññāṇañcāyatanaṃ samatikkamma ‘natthi kiñcī’ti ākiñcaññāyatanaṃ upasampajja viharati. Sabbaso ākiñcaññāyatanaṃ samatikkamma nevasaññānāsaññāyatanaṃ upasampajja viharati. Sabbaso nevasaññānāsaññāyatanaṃ samatikkamma saññāvedayitanirodhaṃ upasampajja viharatī’’ti (a. ni. 9.33; dī. ni. 3.343, 359) vuttā nava anupubbavihārāva.

    ದಸ ನಿಜ್ಜರವತ್ಥೂನೀತಿ ಮಿಚ್ಛಾದಿಟ್ಠಾದೀನಿ ನಿಜ್ಜರಯನ್ತಿ ನಾಸಯನ್ತೀತಿ ನಿಜ್ಜರಾನಿ। ವತ್ಥೂನೀತಿ ಕಾರಣಾನಿ। ನಿಜ್ಜರಾನಿ ಚ ತಾನಿ ವತ್ಥೂನಿ ಚಾತಿ ನಿಜ್ಜರವತ್ಥೂನಿ। ಸಮ್ಮಾದಿಟ್ಠಾದೀನಂ ಏತಂ ಅಧಿವಚನಂ।

    Dasa nijjaravatthūnīti micchādiṭṭhādīni nijjarayanti nāsayantīti nijjarāni. Vatthūnīti kāraṇāni. Nijjarāni ca tāni vatthūni cāti nijjaravatthūni. Sammādiṭṭhādīnaṃ etaṃ adhivacanaṃ.

    ‘‘ಕತಮಾನಿ (ಅ॰ ನಿ॰ ೧೦.೧೦೬; ದೀ॰ ನಿ॰ ೩.೩೬೦) ದಸ? ಸಮ್ಮಾದಿಟ್ಠಿಕಸ್ಸ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಮಿಚ್ಛಾದಿಟ್ಠಿ ನಿಜ್ಜಿಣ್ಣಾ ಹೋತಿ। ಯೇ ಚ ಮಿಚ್ಛಾದಿಟ್ಠಿಪಚ್ಚಯಾ ಅನೇಕೇ ಪಾಪಕಾ ಅಕುಸಲಾ ಧಮ್ಮಾ ಸಮ್ಭವನ್ತಿ, ತೇ ಚಸ್ಸ ನಿಜ್ಜಿಣ್ಣಾ ಹೋನ್ತಿ, ಸಮ್ಮಾದಿಟ್ಠಿಪಚ್ಚಯಾ ಚ ಅನೇಕೇ ಕುಸಲಾ ಧಮ್ಮಾ ಭಾವನಾಪಾರಿಪೂರಿಂ ಗಚ್ಛನ್ತಿ।

    ‘‘Katamāni (a. ni. 10.106; dī. ni. 3.360) dasa? Sammādiṭṭhikassa, bhikkhave, micchādiṭṭhi nijjiṇṇā hoti. Ye ca micchādiṭṭhipaccayā aneke pāpakā akusalā dhammā sambhavanti, te cassa nijjiṇṇā honti, sammādiṭṭhipaccayā ca aneke kusalā dhammā bhāvanāpāripūriṃ gacchanti.

    ‘‘ಸಮ್ಮಾಸಙ್ಕಪ್ಪಸ್ಸ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಮಿಚ್ಛಾಸಙ್ಕಪ್ಪೋ ನಿಜ್ಜಿಣ್ಣೋ ಹೋತಿ। ಯೇ ಚ ಮಿಚ್ಛಾಸಙ್ಕಪ್ಪಪಚ್ಚಯಾ ಅನೇಕೇ ಪಾಪಕಾ ಅಕುಸಲಾ ಧಮ್ಮಾ ಸಮ್ಭವನ್ತಿ , ತೇ ಚಸ್ಸ ನಿಜ್ಜಿಣ್ಣಾ ಹೋನ್ತಿ, ಸಮ್ಮಾಸಙ್ಕಪ್ಪಪಚ್ಚಯಾ ಚ ಅನೇಕೇ ಕುಸಲಾ ಧಮ್ಮಾ ಭಾವನಾಪಾರಿಪೂರಿಂ ಗಚ್ಛನ್ತಿ।

    ‘‘Sammāsaṅkappassa, bhikkhave, micchāsaṅkappo nijjiṇṇo hoti. Ye ca micchāsaṅkappapaccayā aneke pāpakā akusalā dhammā sambhavanti , te cassa nijjiṇṇā honti, sammāsaṅkappapaccayā ca aneke kusalā dhammā bhāvanāpāripūriṃ gacchanti.

    ‘‘ಸಮ್ಮಾವಾಚಸ್ಸ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಮಿಚ್ಛಾವಾಚಾ ನಿಜ್ಜಿಣ್ಣಾ ಹೋತಿ। ಯೇ ಚ ಮಿಚ್ಛಾವಾಚಾಪಚ್ಚಯಾ ಅನೇಕೇ ಪಾಪಕಾ ಅಕುಸಲಾ ಧಮ್ಮಾ ಸಮ್ಭವನ್ತಿ, ತೇ ಚಸ್ಸ ನಿಜ್ಜಿಣ್ಣಾ ಹೋನ್ತಿ, ಸಮ್ಮಾವಾಚಾಪಚ್ಚಯಾ ಚ ಅನೇಕೇ ಕುಸಲಾ ಧಮ್ಮಾ ಭಾವನಾಪಾರಿಪೂರಿಂ ಗಚ್ಛನ್ತಿ।

    ‘‘Sammāvācassa, bhikkhave, micchāvācā nijjiṇṇā hoti. Ye ca micchāvācāpaccayā aneke pāpakā akusalā dhammā sambhavanti, te cassa nijjiṇṇā honti, sammāvācāpaccayā ca aneke kusalā dhammā bhāvanāpāripūriṃ gacchanti.

    ‘‘ಸಮ್ಮಾಕಮ್ಮನ್ತಸ್ಸ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಮಿಚ್ಛಾಕಮ್ಮನ್ತೋ ನಿಜ್ಜಿಣ್ಣೋ ಹೋತಿ। ಯೇ ಚ ಮಿಚ್ಛಾಕಮ್ಮನ್ತಪಚ್ಚಯಾ ಅನೇಕೇ ಪಾಪಕಾ ಅಕುಸಲಾ ಧಮ್ಮಾ ಸಮ್ಭವನ್ತಿ, ತೇ ಚಸ್ಸ ನಿಜ್ಜಿಣ್ಣಾ ಹೋನ್ತಿ, ಸಮ್ಮಾಕಮ್ಮನ್ತಪಚ್ಚಯಾ ಚ ಅನೇಕೇ ಕುಸಲಾ ಧಮ್ಮಾ ಭಾವನಾಪಾರಿಪೂರಿಂ ಗಚ್ಛನ್ತಿ।

    ‘‘Sammākammantassa, bhikkhave, micchākammanto nijjiṇṇo hoti. Ye ca micchākammantapaccayā aneke pāpakā akusalā dhammā sambhavanti, te cassa nijjiṇṇā honti, sammākammantapaccayā ca aneke kusalā dhammā bhāvanāpāripūriṃ gacchanti.

    ‘‘ಸಮ್ಮಾಆಜೀವಸ್ಸ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಮಿಚ್ಛಾಆಜೀವೋ ನಿಜ್ಜಿಣ್ಣೋ ಹೋತಿ। ಯೇ ಚ ಮಿಚ್ಛಾಆಜೀವಪಚ್ಚಯಾ ಅನೇಕೇ ಪಾಪಕಾ ಅಕುಸಲಾ ಧಮ್ಮಾ ಸಮ್ಭವನ್ತಿ, ತೇ ಚಸ್ಸ ನಿಜ್ಜಿಣ್ಣಾ ಹೋನ್ತಿ, ಸಮ್ಮಾಆಜೀವಪಚ್ಚಯಾ ಚ ಅನೇಕೇ ಕುಸಲಾ ಧಮ್ಮಾ ಭಾವನಾಪಾರಿಪೂರಿಂ ಗಚ್ಛನ್ತಿ।

    ‘‘Sammāājīvassa, bhikkhave, micchāājīvo nijjiṇṇo hoti. Ye ca micchāājīvapaccayā aneke pāpakā akusalā dhammā sambhavanti, te cassa nijjiṇṇā honti, sammāājīvapaccayā ca aneke kusalā dhammā bhāvanāpāripūriṃ gacchanti.

    ‘‘ಸಮ್ಮಾವಾಯಾಮಸ್ಸ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಮಿಚ್ಛಾವಾಯಾಮೋ ನಿಜ್ಜಿಣ್ಣೋ ಹೋತಿ। ಯೇ ಚ ಮಿಚ್ಛಾವಾಯಾಮಪಚ್ಚಯಾ ಅನೇಕೇ ಪಾಪಕಾ ಅಕುಸಲಾ ಧಮ್ಮಾ ಸಮ್ಭವನ್ತಿ, ತೇ ಚಸ್ಸ ನಿಜ್ಜಿಣ್ಣಾ ಹೋನ್ತಿ, ಸಮ್ಮಾವಾಯಾಮಪಚ್ಚಯಾ ಚ ಅನೇಕೇ ಕುಸಲಾ ಧಮ್ಮಾ ಭಾವನಾಪಾರಿಪೂರಿಂ ಗಚ್ಛನ್ತಿ।

    ‘‘Sammāvāyāmassa, bhikkhave, micchāvāyāmo nijjiṇṇo hoti. Ye ca micchāvāyāmapaccayā aneke pāpakā akusalā dhammā sambhavanti, te cassa nijjiṇṇā honti, sammāvāyāmapaccayā ca aneke kusalā dhammā bhāvanāpāripūriṃ gacchanti.

    ‘‘ಸಮ್ಮಾಸತಿಸ್ಸ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಮಿಚ್ಛಾಸತಿ ನಿಜ್ಜಿಣ್ಣಾ ಹೋತಿ। ಯೇ ಚ ಮಿಚ್ಛಾಸತಿಪಚ್ಚಯಾ ಅನೇಕೇ ಪಾಪಕಾ ಅಕುಸಲಾ ಧಮ್ಮಾ ಸಮ್ಭವನ್ತಿ, ತೇ ಚಸ್ಸ ನಿಜ್ಜಿಣ್ಣಾ ಹೋನ್ತಿ, ಸಮ್ಮಾಸತಿಪಚ್ಚಯಾ ಚ ಅನೇಕೇ ಕುಸಲಾ ಧಮ್ಮಾ ಭಾವನಾಪಾರಿಪೂರಿಂ ಗಚ್ಛನ್ತಿ।

    ‘‘Sammāsatissa, bhikkhave, micchāsati nijjiṇṇā hoti. Ye ca micchāsatipaccayā aneke pāpakā akusalā dhammā sambhavanti, te cassa nijjiṇṇā honti, sammāsatipaccayā ca aneke kusalā dhammā bhāvanāpāripūriṃ gacchanti.

    ‘‘ಸಮ್ಮಾಸಮಾಧಿಸ್ಸ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಮಿಚ್ಛಾಸಮಾಧಿ ನಿಜ್ಜಿಣ್ಣೋ ಹೋತಿ। ಯೇ ಚ ಮಿಚ್ಛಾಸಮಾಧಿಪಚ್ಚಯಾ ಅನೇಕೇ ಪಾಪಕಾ ಅಕುಸಲಾ ಧಮ್ಮಾ ಸಮ್ಭವನ್ತಿ, ತೇ ಚಸ್ಸ ನಿಜ್ಜಿಣ್ಣಾ ಹೋನ್ತಿ, ಸಮ್ಮಾಸಮಾಧಿಪಚ್ಚಯಾ ಚ ಅನೇಕೇ ಕುಸಲಾ ಧಮ್ಮಾ ಭಾವನಾಪಾರಿಪೂರಿಂ ಗಚ್ಛನ್ತಿ।

    ‘‘Sammāsamādhissa, bhikkhave, micchāsamādhi nijjiṇṇo hoti. Ye ca micchāsamādhipaccayā aneke pāpakā akusalā dhammā sambhavanti, te cassa nijjiṇṇā honti, sammāsamādhipaccayā ca aneke kusalā dhammā bhāvanāpāripūriṃ gacchanti.

    ‘‘ಸಮ್ಮಾಞಾಣಿಸ್ಸ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಮಿಚ್ಛಾಞಾಣಂ ನಿಜ್ಜಿಣ್ಣಂ ಹೋತಿ। ಯೇ ಚ ಮಿಚ್ಛಾಞಾಣಪಚ್ಚಯಾ ಅನೇಕೇ ಪಾಪಕಾ ಅಕುಸಲಾ ಧಮ್ಮಾ ಸಮ್ಭವನ್ತಿ, ತೇ ಚಸ್ಸ ನಿಜ್ಜಿಣ್ಣಾ ಹೋನ್ತಿ, ಸಮ್ಮಾಞಾಣಪಚ್ಚಯಾ ಚ ಅನೇಕೇ ಕುಸಲಾ ಧಮ್ಮಾ ಭಾವನಾಪಾರಿಪೂರಿಂ ಗಚ್ಛನ್ತಿ।

    ‘‘Sammāñāṇissa, bhikkhave, micchāñāṇaṃ nijjiṇṇaṃ hoti. Ye ca micchāñāṇapaccayā aneke pāpakā akusalā dhammā sambhavanti, te cassa nijjiṇṇā honti, sammāñāṇapaccayā ca aneke kusalā dhammā bhāvanāpāripūriṃ gacchanti.

    ‘‘ಸಮ್ಮಾವಿಮುತ್ತಿಸ್ಸ , ಭಿಕ್ಖವೇ, ಮಿಚ್ಛಾವಿಮುತ್ತಿ ನಿಜ್ಜಿಣ್ಣಾ ಹೋತಿ। ಯೇ ಚ ಮಿಚ್ಛಾವಿಮುತ್ತಿಪಚ್ಚಯಾ ಅನೇಕೇ ಪಾಪಕಾ ಅಕುಸಲಾ ಧಮ್ಮಾ ಸಮ್ಭವನ್ತಿ, ತೇ ಚಸ್ಸ ನಿಜ್ಜಿಣ್ಣಾ ಹೋನ್ತಿ, ಸಮ್ಮಾವಿಮುತ್ತಿಪಚ್ಚಯಾ ಚ ಅನೇಕೇ ಕುಸಲಾ ಧಮ್ಮಾ ಭಾವನಾಪಾರಿಪೂರಿಂ ಗಚ್ಛನ್ತೀ’’ತಿ (ಅ॰ ನಿ॰ ೧೦.೧೦೬; ದೀ॰ ನಿ॰ ೩.೩೬೦) ವುತ್ತಾನಿ ದಸ ನಿಜ್ಜರವತ್ಥೂನಿ।

    ‘‘Sammāvimuttissa , bhikkhave, micchāvimutti nijjiṇṇā hoti. Ye ca micchāvimuttipaccayā aneke pāpakā akusalā dhammā sambhavanti, te cassa nijjiṇṇā honti, sammāvimuttipaccayā ca aneke kusalā dhammā bhāvanāpāripūriṃ gacchantī’’ti (a. ni. 10.106; dī. ni. 3.360) vuttāni dasa nijjaravatthūni.

    ೩. ಸಬ್ಬಂ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಅಭಿಞ್ಞೇಯ್ಯನ್ತಿಆದಿ ಭಗವತಾ ವುತ್ತಂ ಇಧ ಆಹರಿತ್ವಾ ದಸ್ಸಿತನ್ತಿ ವೇದಿತಬ್ಬಂ। ಕಿಞ್ಚ-ಇತಿ ಚ-ಕಾರೋ ಪದಪೂರಣಮತ್ತೇ ನಿಪಾತೋ। ಚಕ್ಖಾದೀನಿ ತಿಂಸ ವಿಸ್ಸಜ್ಜನಾನಿ ಛಸು ದ್ವಾರೇಸು ಏಕೇಕಸ್ಮಿಂ ಪಞ್ಚ ಪಞ್ಚ ಕತ್ವಾ ದ್ವಾರಾರಮ್ಮಣಪವತ್ತಿಕ್ಕಮೇನ ನಿದ್ದಿಟ್ಠಾನಿ। ತತ್ಥ ದುವಿಧಂ ಚಕ್ಖು – ಮಂಸಚಕ್ಖು ಪಞ್ಞಾಚಕ್ಖು ಚ। ತೇಸು ಬುದ್ಧಚಕ್ಖು ಸಮನ್ತಚಕ್ಖು ಞಾಣಚಕ್ಖು ದಿಬ್ಬಚಕ್ಖು ಧಮ್ಮಚಕ್ಖೂತಿ ಪಞ್ಚವಿಧಂ ಪಞ್ಞಾಚಕ್ಖು। ‘‘ಅದ್ದಸಂ ಖೋ ಅಹಂ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಬುದ್ಧಚಕ್ಖುನಾ ಲೋಕಂ ವೋಲೋಕೇನ್ತೋ’’ತಿ (ಮ॰ ನಿ॰ ೧.೨೮೩; ೨.೩೩೯; ಮಹಾವ॰ ೯) ಇದಂ ಬುದ್ಧಚಕ್ಖು ನಾಮ। ‘‘ಸಮನ್ತಚಕ್ಖು ವುಚ್ಚತಿ ಸಬ್ಬಞ್ಞುತಞ್ಞಾಣ’’ನ್ತಿ (ಚೂಳನಿ॰ ಧೋತಕಮಾಣವಪುಚ್ಛಾನಿದ್ದೇಸ ೩೨; ಮೋಘರಾಜಮಾಣವಪುಚ್ಛಾನಿದ್ದೇಸ ೮೫) ಇದಂ ಸಮನ್ತಚಕ್ಖು ನಾಮ। ‘‘ಚಕ್ಖುಂ ಉದಪಾದಿ ಞಾಣಂ ಉದಪಾದೀ’’ತಿ (ಸಂ॰ ನಿ॰ ೫.೧೦೮೧; ಮಹಾವ॰ ೧೫) ಇದಂ ಞಾಣಚಕ್ಖು ನಾಮ। ‘‘ಅದ್ದಸಂ ಖೋ ಅಹಂ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ದಿಬ್ಬೇನ ಚಕ್ಖುನಾ ವಿಸುದ್ಧೇನಾ’’ತಿ (ಮ॰ ನಿ॰ ೧.೨೮೫) ಇದಂ ದಿಬ್ಬಚಕ್ಖು ನಾಮ। ‘‘ವಿರಜಂ ವೀತಮಲಂ ಧಮ್ಮಚಕ್ಖುಂ ಉದಪಾದೀ’’ತಿ (ಮ॰ ನಿ॰ ೨.೩೯೫) ಇದಂ ಹೇಟ್ಠಿಮಮಗ್ಗತ್ತಯಸಙ್ಖಾತಂ ಞಾಣಂ ಧಮ್ಮಚಕ್ಖು ನಾಮ।

    3.Sabbaṃ, bhikkhave, abhiññeyyantiādi bhagavatā vuttaṃ idha āharitvā dassitanti veditabbaṃ. Kiñca-iti ca-kāro padapūraṇamatte nipāto. Cakkhādīni tiṃsa vissajjanāni chasu dvāresu ekekasmiṃ pañca pañca katvā dvārārammaṇapavattikkamena niddiṭṭhāni. Tattha duvidhaṃ cakkhu – maṃsacakkhu paññācakkhu ca. Tesu buddhacakkhu samantacakkhu ñāṇacakkhu dibbacakkhu dhammacakkhūti pañcavidhaṃ paññācakkhu. ‘‘Addasaṃ kho ahaṃ, bhikkhave, buddhacakkhunā lokaṃ volokento’’ti (ma. ni. 1.283; 2.339; mahāva. 9) idaṃ buddhacakkhu nāma. ‘‘Samantacakkhu vuccati sabbaññutaññāṇa’’nti (cūḷani. dhotakamāṇavapucchāniddesa 32; mogharājamāṇavapucchāniddesa 85) idaṃ samantacakkhu nāma. ‘‘Cakkhuṃ udapādi ñāṇaṃ udapādī’’ti (saṃ. ni. 5.1081; mahāva. 15) idaṃ ñāṇacakkhu nāma. ‘‘Addasaṃ kho ahaṃ, bhikkhave, dibbena cakkhunā visuddhenā’’ti (ma. ni. 1.285) idaṃ dibbacakkhu nāma. ‘‘Virajaṃ vītamalaṃ dhammacakkhuṃ udapādī’’ti (ma. ni. 2.395) idaṃ heṭṭhimamaggattayasaṅkhātaṃ ñāṇaṃ dhammacakkhu nāma.

    ಮಂಸಚಕ್ಖುಪಿ ಸಸಮ್ಭಾರಚಕ್ಖು , ಪಸಾದಚಕ್ಖೂತಿ ದುವಿಧಂ ಹೋತಿ। ಯ್ವಾಯಂ ಅಕ್ಖಿಕೂಪಕೇ ಪತಿಟ್ಠಿತೋ ಹೇಟ್ಠಾ ಅಕ್ಖಿಕೂಪಕಟ್ಠಿಕೇನ ಉಪರಿ ಭಮುಕಟ್ಠಿಕೇನ ಉಭತೋ ಅಕ್ಖಿಕೂಟೇಹಿ ಬಹಿದ್ಧಾ ಅಕ್ಖಿಪಖುಮೇಹಿ ಪರಿಚ್ಛಿನ್ನೋ ಅಕ್ಖಿಕೂಪಕಮಜ್ಝಾ ನಿಕ್ಖನ್ತೇನ ನ್ಹಾರುಸುತ್ತಕೇನ ಮತ್ಥಲುಙ್ಗೇ ಆಬದ್ಧೋ ಸೇತಕಣ್ಹಾತಿಕಣ್ಹಮಣ್ಡಲವಿಚಿತ್ತೋ ಮಂಸಪಿಣ್ಡೋ, ಇದಂ ಸಸಮ್ಭಾರಚಕ್ಖು ನಾಮ। ಯೋ ಪನ ಏತ್ಥ ಸಿತೋ ಏತ್ಥ ಪಟಿಬದ್ಧೋ ಚತುನ್ನಂ ಮಹಾಭೂತಾನಂ ಉಪಾದಾಯ ಪಸಾದೋ, ಇದಂ ಪಸಾದಚಕ್ಖು ನಾಮ। ಇದಮಿಧಾಧಿಪ್ಪೇತಂ। ತದೇತಂ ತಸ್ಸ ಸಸಮ್ಭಾರಚಕ್ಖುನೋ ಸೇತಮಣ್ಡಲಪರಿಕ್ಖಿತ್ತಸ್ಸ ಕಣ್ಹಮಣ್ಡಲಸ್ಸ ಮಜ್ಝೇ ಅಭಿಮುಖೇ ಠಿತಾನಂ ಸರೀರಸಣ್ಠಾನುಪ್ಪತ್ತಿದೇಸೇ ದಿಟ್ಠಿಮಣ್ಡಲೇ ಸತ್ತಸು ಪಿಚುಪಟಲೇಸು ಆಸಿತ್ತತೇಲಂ ಪಿಚುಪಟಲಾನಿ ವಿಯ ಸತ್ತ ಅಕ್ಖಿಪಟಲಾನಿ ಬ್ಯಾಪೇತ್ವಾ ಪಮಾಣತೋ ಮುಗ್ಗವಿದಲಮತ್ತಂ ಚಕ್ಖುವಿಞ್ಞಾಣಾದೀನಂ ಯಥಾರಹಂ ವತ್ಥುದ್ವಾರಭಾವಂ ಸಾಧಯಮಾನಂ ತಿಟ್ಠತಿ। ತಂ ಚಕ್ಖತೀತಿ ಚಕ್ಖು, ರೂಪಂ ಅಸ್ಸಾದೇತಿ ವಿಭಾವೇತಿ ಚಾತಿ ಅತ್ಥೋ। ರೂಪಯನ್ತೀತಿ ರೂಪಾ, ವಣ್ಣವಿಕಾರಂ ಆಪಜ್ಜಮಾನಾ ಹದಯಙ್ಗತಭಾವಂ ಪಕಾಸೇನ್ತೀತಿ ಅತ್ಥೋ। ಚಕ್ಖುತೋ ಪವತ್ತಂ ವಿಞ್ಞಾಣಂ, ಚಕ್ಖುಸ್ಸ ವಾ ವಿಞ್ಞಾಣಂ ಚಕ್ಖುವಿಞ್ಞಾಣಂ। ಫುಸತೀತಿ ಫಸ್ಸೋ। ಉಪಸಗ್ಗೇನ ಪದಂ ಮಣ್ಡೇತ್ವಾ ಸಮ್ಫಸ್ಸೋತಿ ವುತ್ತಂ। ಚಕ್ಖುತೋ ಪವತ್ತೋ ಸಮ್ಫಸ್ಸೋ ಚಕ್ಖುಸಮ್ಫಸ್ಸೋ। ಚಕ್ಖುಸಮ್ಫಸ್ಸಪಚ್ಚಯಾತಿ ಚಕ್ಖುವಿಞ್ಞಾಣಸಮ್ಪಯುತ್ತಫಸ್ಸಪಚ್ಚಯಾ। ವೇದಯಿತನ್ತಿ ವಿನ್ದನಂ, ವೇದನಾತಿ ಅತ್ಥೋ। ತದೇವ ಸುಖಯತೀತಿ ಸುಖಂ, ಯಸ್ಸುಪ್ಪಜ್ಜತಿ, ತಂ ಸುಖಿತಂ ಕರೋತೀತಿ ಅತ್ಥೋ। ಸುಟ್ಠು ವಾ ಖಾದತಿ, ಖನತಿ ಚ ಕಾಯಚಿತ್ತಾಬಾಧನ್ತಿ ಸುಖಂ। ದುಕ್ಖಯತೀತಿ ದುಕ್ಖಂ, ಯಸ್ಸುಪ್ಪಜ್ಜತಿ, ತಂ ದುಕ್ಖಿತಂ ಕರೋತೀತಿ ಅತ್ಥೋ। ನ ದುಕ್ಖಂ ನ ಸುಖನ್ತಿ ಅದುಕ್ಖಮಸುಖಂ। ಮ-ಕಾರೋ ಪದಸನ್ಧಿವಸೇನ ವುತ್ತೋ। ಸೋ ಪನ ಚಕ್ಖುಸಮ್ಫಸ್ಸೋ ಅತ್ತನಾ ಸಮ್ಪಯುತ್ತಾಯ ವೇದನಾಯ ಸಹಜಾತ ಅಞ್ಞಮಞ್ಞನಿಸ್ಸಯ ವಿಪಾಕಆಹಾರಸಮ್ಪಯುತ್ತಅತ್ಥಿಅವಿಗತವಸೇನ ಅಟ್ಠಧಾ ಪಚ್ಚಯೋ ಹೋತಿ, ಸಮ್ಪಟಿಚ್ಛನಸಮ್ಪಯುತ್ತಾಯ ಅನನ್ತರಸಮನನ್ತರಅನನ್ತರೂಪನಿಸ್ಸಯನತ್ಥಿವಿಗತವಸೇನಪಞ್ಚಧಾ, ಸನ್ತೀರಣಾದಿಸಮ್ಪಯುತ್ತಾನಂ ಉಪನಿಸ್ಸಯವಸೇನೇವ ಪಚ್ಚಯೋ ಹೋತಿ।

    Maṃsacakkhupi sasambhāracakkhu , pasādacakkhūti duvidhaṃ hoti. Yvāyaṃ akkhikūpake patiṭṭhito heṭṭhā akkhikūpakaṭṭhikena upari bhamukaṭṭhikena ubhato akkhikūṭehi bahiddhā akkhipakhumehi paricchinno akkhikūpakamajjhā nikkhantena nhārusuttakena matthaluṅge ābaddho setakaṇhātikaṇhamaṇḍalavicitto maṃsapiṇḍo, idaṃ sasambhāracakkhu nāma. Yo pana ettha sito ettha paṭibaddho catunnaṃ mahābhūtānaṃ upādāya pasādo, idaṃ pasādacakkhu nāma. Idamidhādhippetaṃ. Tadetaṃ tassa sasambhāracakkhuno setamaṇḍalaparikkhittassa kaṇhamaṇḍalassa majjhe abhimukhe ṭhitānaṃ sarīrasaṇṭhānuppattidese diṭṭhimaṇḍale sattasu picupaṭalesu āsittatelaṃ picupaṭalāni viya satta akkhipaṭalāni byāpetvā pamāṇato muggavidalamattaṃ cakkhuviññāṇādīnaṃ yathārahaṃ vatthudvārabhāvaṃ sādhayamānaṃ tiṭṭhati. Taṃ cakkhatīti cakkhu, rūpaṃ assādeti vibhāveti cāti attho. Rūpayantīti rūpā, vaṇṇavikāraṃ āpajjamānā hadayaṅgatabhāvaṃ pakāsentīti attho. Cakkhuto pavattaṃ viññāṇaṃ, cakkhussa vā viññāṇaṃ cakkhuviññāṇaṃ. Phusatīti phasso. Upasaggena padaṃ maṇḍetvā samphassoti vuttaṃ. Cakkhuto pavatto samphasso cakkhusamphasso. Cakkhusamphassapaccayāti cakkhuviññāṇasampayuttaphassapaccayā. Vedayitanti vindanaṃ, vedanāti attho. Tadeva sukhayatīti sukhaṃ, yassuppajjati, taṃ sukhitaṃ karotīti attho. Suṭṭhu vā khādati, khanati ca kāyacittābādhanti sukhaṃ. Dukkhayatīti dukkhaṃ, yassuppajjati, taṃ dukkhitaṃ karotīti attho. Na dukkhaṃ na sukhanti adukkhamasukhaṃ. Ma-kāro padasandhivasena vutto. So pana cakkhusamphasso attanā sampayuttāya vedanāya sahajāta aññamaññanissaya vipākaāhārasampayuttaatthiavigatavasena aṭṭhadhā paccayo hoti, sampaṭicchanasampayuttāya anantarasamanantaraanantarūpanissayanatthivigatavasenapañcadhā, santīraṇādisampayuttānaṃ upanissayavaseneva paccayo hoti.

    ಸುಣಾತೀತಿ ಸೋತಂ। ತಂ ಸಸಮ್ಭಾರಸೋತಬಿಲಸ್ಸ ಅನ್ತೋ ತನುತಮ್ಬಲೋಮಾಚಿತೇ ಅಙ್ಗುಲಿವೇಧಕಸಣ್ಠಾನೇ ಪದೇಸೇ ಸೋತವಿಞ್ಞಾಣಾದೀನಂ ಯಥಾರಹಂ ವತ್ಥುದ್ವಾರಭಾವಂ ಸಾಧಯಮಾನಂ ತಿಟ್ಠತಿ। ಸಪ್ಪನ್ತೀತಿ ಸದ್ದಾ, ಉದಾಹರೀಯನ್ತೀತಿ ಅತ್ಥೋ। ಘಾಯತೀತಿ ಘಾನಂ। ತಂ ಸಸಮ್ಭಾರಘಾನಬಿಲಸ್ಸ ಅನ್ತೋ ಅಜಪದಸಣ್ಠಾನೇ ಪದೇಸೇ ಘಾನವಿಞ್ಞಾಣಾದೀನಂ ಯಥಾರಹಂ ವತ್ಥುದ್ವಾರಭಾವಂ ಸಾಧಯಮಾನಂ ತಿಟ್ಠತಿ। ಗನ್ಧಯನ್ತೀತಿ ಗನ್ಧಾ, ಅತ್ತನೋ ವತ್ಥುಂ ಸೂಚೇನ್ತೀತಿ ಅತ್ಥೋ। ಜೀವಿತಮವ್ಹಾಯತೀತಿ ಜಿವ್ಹಾ, ಸಾಯನಟ್ಠೇನ ವಾ ಜಿವ್ಹಾ। ಸಾ ಸಸಮ್ಭಾರಜಿವ್ಹಾಯ ಅತಿಅಗ್ಗಮೂಲಪಸ್ಸಾನಿ ವಜ್ಜೇತ್ವಾ ಉಪರಿಮತಲಮಜ್ಝೇ ಭಿನ್ನಉಪ್ಪಲದಲಗ್ಗಸಣ್ಠಾನೇ ಪದೇಸೇ ಜಿವ್ಹಾವಿಞ್ಞಾಣಾದೀನಂ ಯಥಾರಹಂ ವತ್ಥುದ್ವಾರಭಾವಂ ಸಾಧಯಮಾನಾ ತಿಟ್ಠತಿ। ರಸನ್ತಿ ತೇ ಸತ್ತಾತಿ ರಸಾ, ಅಸ್ಸಾದೇನ್ತೀತಿ ಅತ್ಥೋ। ಕುಚ್ಛಿತಾನಂ ಸಾಸವಧಮ್ಮಾನಂ ಆಯೋತಿ ಕಾಯೋ। ಆಯೋತಿ ಉಪ್ಪತ್ತಿದೇಸೋ। ಸೋ ಯಾವತಾ ಇಮಸ್ಮಿಂ ಕಾಯೇ ಉಪಾದಿಣ್ಣಪ್ಪವತ್ತಿ ನಾಮ ಅತ್ಥಿ, ತತ್ಥ ಯೇಭುಯ್ಯೇನ ಕಾಯಪಸಾದೋ ಕಾಯವಿಞ್ಞಾಣಾದೀನಂ ಯಥಾರಹಂ ವತ್ಥುದ್ವಾರಭಾವಂ ಸಾಧಯಮಾನೋ ತಿಟ್ಠತಿ। ಫುಸೀಯನ್ತೀತಿ ಫೋಟ್ಠಬ್ಬಾ। ಮುನಾತೀತಿ ಮನೋ, ವಿಜಾನಾತೀತಿ ಅತ್ಥೋ। ಅತ್ತನೋ ಲಕ್ಖಣಂ ಧಾರೇನ್ತೀತಿ ಧಮ್ಮಾ । ಮನೋತಿ ಸಹಾವಜ್ಜನಂ ಭವಙ್ಗಂ। ಧಮ್ಮಾತಿ ದ್ವಾದಸಪಭೇದಾ ಧಮ್ಮಾರಮ್ಮಣಾ ಧಮ್ಮಾ। ಮನೋವಿಞ್ಞಾಣನ್ತಿ ಜವನಮನೋವಿಞ್ಞಾಣಂ। ಮನೋಸಮ್ಫಸ್ಸೋತಿ ತಂಸಮ್ಪಯುತ್ತೋ ಫಸ್ಸೋ। ಸೋ ಸಮ್ಪಯುತ್ತಾಯ ವೇದನಾಯ ವಿಪಾಕಪಚ್ಚಯವಜ್ಜೇಹಿ ಸೇಸೇಹಿ ಸತ್ತಹಿ ಪಚ್ಚಯೋ ಹೋತಿ, ಅನನ್ತರಾಯ ತೇಹೇವ, ಸೇಸಾನಂ ಉಪನಿಸ್ಸಯವಸೇನೇವ ಪಚ್ಚಯೋ ಹೋತಿ।

    Suṇātīti sotaṃ. Taṃ sasambhārasotabilassa anto tanutambalomācite aṅgulivedhakasaṇṭhāne padese sotaviññāṇādīnaṃ yathārahaṃ vatthudvārabhāvaṃ sādhayamānaṃ tiṭṭhati. Sappantīti saddā, udāharīyantīti attho. Ghāyatīti ghānaṃ. Taṃ sasambhāraghānabilassa anto ajapadasaṇṭhāne padese ghānaviññāṇādīnaṃ yathārahaṃ vatthudvārabhāvaṃ sādhayamānaṃ tiṭṭhati. Gandhayantīti gandhā, attano vatthuṃ sūcentīti attho. Jīvitamavhāyatīti jivhā, sāyanaṭṭhena vā jivhā. Sā sasambhārajivhāya atiaggamūlapassāni vajjetvā uparimatalamajjhe bhinnauppaladalaggasaṇṭhāne padese jivhāviññāṇādīnaṃ yathārahaṃ vatthudvārabhāvaṃ sādhayamānā tiṭṭhati. Rasanti te sattāti rasā, assādentīti attho. Kucchitānaṃ sāsavadhammānaṃ āyoti kāyo. Āyoti uppattideso. So yāvatā imasmiṃ kāye upādiṇṇappavatti nāma atthi, tattha yebhuyyena kāyapasādo kāyaviññāṇādīnaṃ yathārahaṃ vatthudvārabhāvaṃ sādhayamāno tiṭṭhati. Phusīyantīti phoṭṭhabbā. Munātīti mano, vijānātīti attho. Attano lakkhaṇaṃ dhārentīti dhammā. Manoti sahāvajjanaṃ bhavaṅgaṃ. Dhammāti dvādasapabhedā dhammārammaṇā dhammā. Manoviññāṇanti javanamanoviññāṇaṃ. Manosamphassoti taṃsampayutto phasso. So sampayuttāya vedanāya vipākapaccayavajjehi sesehi sattahi paccayo hoti, anantarāya teheva, sesānaṃ upanissayavaseneva paccayo hoti.

    ರೂಪಾದೀನಿ ಪಞ್ಚ ವಿಸ್ಸಜ್ಜನಾನಿ ಖನ್ಧವಸೇನ ನಿದ್ದಿಟ್ಠಾನಿ। ಸೀತಾದೀಹಿ ರುಪ್ಪತಿ ಪೀಳೀಯತೀತಿ ರೂಪಂ। ವೇದಯತೀತಿ ವೇದನಾ। ಸಞ್ಜಾನಾತೀತಿ ಸಞ್ಞಾ। ಸಙ್ಖರೋನ್ತೀತಿ ಸಙ್ಖಾರಾ। ವಿಜಾನಾತೀತಿ ವಿಞ್ಞಾಣಂ। ಚಕ್ಖಾದೀನಿ ಧಮ್ಮವಿಚಾರಪರಿಯನ್ತಾನಿ ದಸ ಛಕ್ಕವಸೇನ, ಸಟ್ಠಿ ವಿಸ್ಸಜ್ಜನಾನಿ ಪಿಯರೂಪಸಾತರೂಪವಸೇನ ನಿದ್ದಿಟ್ಠಾನಿ। ಚಕ್ಖುಸಮ್ಫಸ್ಸಜಾದಿಕಾ ವೇದನಾ ತಂತಂಸಮ್ಪಯುತ್ತಾವ। ರೂಪೇಸು ಸಞ್ಞಾ ರೂಪಸಞ್ಞಾ। ಸಞ್ಚೇತಯತೀತಿ ಸಞ್ಚೇತನಾ, ಅಭಿಸನ್ದಹತೀತಿ ಅತ್ಥೋ। ತಸತೀತಿ ತಣ್ಹಾ, ಪಿಪಾಸತೀತಿ ಅತ್ಥೋ। ವಿತಕ್ಕೇತೀತಿ ವಿತಕ್ಕೋ, ವಿತಕ್ಕನಂ ವಾ ವಿತಕ್ಕೋ, ಊಹನನ್ತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ। ಆರಮ್ಮಣೇ ತೇನ ಚಿತ್ತಂ ವಿಚರತೀತಿ ವಿಚಾರೋ, ವಿಚರಣಂ ವಾ ವಿಚಾರೋ, ಅನುಸಞ್ಚರಣನ್ತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ।

    Rūpādīni pañca vissajjanāni khandhavasena niddiṭṭhāni. Sītādīhi ruppati pīḷīyatīti rūpaṃ. Vedayatīti vedanā. Sañjānātīti saññā. Saṅkharontīti saṅkhārā. Vijānātīti viññāṇaṃ. Cakkhādīni dhammavicārapariyantāni dasa chakkavasena, saṭṭhi vissajjanāni piyarūpasātarūpavasena niddiṭṭhāni. Cakkhusamphassajādikā vedanā taṃtaṃsampayuttāva. Rūpesu saññā rūpasaññā. Sañcetayatīti sañcetanā, abhisandahatīti attho. Tasatīti taṇhā, pipāsatīti attho. Vitakketīti vitakko, vitakkanaṃ vā vitakko, ūhananti vuttaṃ hoti. Ārammaṇe tena cittaṃ vicaratīti vicāro, vicaraṇaṃ vā vicāro, anusañcaraṇanti vuttaṃ hoti.

    ೪. ಪಥವೀಧಾತಾದೀನಿ ಛ ವಿಸ್ಸಜ್ಜನಾನಿ ಸಂಖಿತ್ತೇನ ನಾಮರೂಪವವತ್ಥಾನವಸೇನ ನಿದ್ದಿಟ್ಠಾನಿ। ಪತ್ಥಟತ್ತಾ ಪಥವೀ। ಅಪ್ಪೇತಿ, ಆಪೀಯತಿ, ಅಪ್ಪಾಯತೀತಿ ವಾ ಆಪೋ। ತೇಜಯತೀತಿ ತೇಜೋ। ವಾಯತೀತಿ ವಾಯೋ। ನ ಕಸ್ಸತಿ ನ ನಿಕಸ್ಸತಿ, ಕಸಿತುಂ ಛಿನ್ದಿತುಂ ಭಿನ್ದಿತುಂ ವಾ ನ ಸಕ್ಕಾತಿ ಆಕಾಸೋ। ನಿಸ್ಸತ್ತಟ್ಠೇನ ಧಾತು।

    4.Pathavīdhātādīni cha vissajjanāni saṃkhittena nāmarūpavavatthānavasena niddiṭṭhāni. Patthaṭattā pathavī. Appeti, āpīyati, appāyatīti vā āpo. Tejayatīti tejo. Vāyatīti vāyo. Na kassati na nikassati, kasituṃ chindituṃ bhindituṃ vā na sakkāti ākāso. Nissattaṭṭhena dhātu.

    ಪಥವೀಕಸಿಣಾದೀನಿ ದಸ ವಿಸ್ಸಜ್ಜನಾನಿ ಕಸಿಣಭಾವನಾವಸೇನ ನಿದ್ದಿಟ್ಠಾನಿ। ಕಸಿಣನ್ತಿ ಸಕಲಫರಣವಸೇನ ಕಸಿಣಮಣ್ಡಲಮ್ಪಿ ತಸ್ಮಿಂ ಉಪಟ್ಠಿತನಿಮಿತ್ತಮ್ಪಿ ತದಾರಮ್ಮಣಂ ಝಾನಮ್ಪಿ ವುಚ್ಚತಿ। ಇಧ ಪನ ಝಾನಂ ಅಧಿಪ್ಪೇತಂ। ಆದಿಮ್ಹಿ ಚತ್ತಾರಿ ಮಹಾಭೂತಕಸಿಣಾರಮ್ಮಣಾನಿ ಝಾನಾನಿ, ತತೋ ಪರಾನಿ ಚತ್ತಾರಿ ವಣ್ಣಕಸಿಣಾರಮ್ಮಣಾನಿ। ಆಕಾಸಕಸಿಣನ್ತಿ ಪರಿಚ್ಛೇದಾಕಾಸೋ, ತದಾರಮ್ಮಣಞ್ಚ ಝಾನಂ, ಕಸಿಣುಗ್ಘಾಟಿಮಾಕಾಸೋ, ತದಾರಮ್ಮಣಞ್ಚ ಆಕಾಸಾನಞ್ಚಾಯತನಂ। ವಿಞ್ಞಾಣಕಸಿಣನ್ತಿ ಆಕಾಸಾನಞ್ಚಾಯತನವಿಞ್ಞಾಣಂ, ತದಾರಮ್ಮಣಞ್ಚ ವಿಞ್ಞಾಣಞ್ಚಾಯತನಂ।

    Pathavīkasiṇādīni dasa vissajjanāni kasiṇabhāvanāvasena niddiṭṭhāni. Kasiṇanti sakalapharaṇavasena kasiṇamaṇḍalampi tasmiṃ upaṭṭhitanimittampi tadārammaṇaṃ jhānampi vuccati. Idha pana jhānaṃ adhippetaṃ. Ādimhi cattāri mahābhūtakasiṇārammaṇāni jhānāni, tato parāni cattāri vaṇṇakasiṇārammaṇāni. Ākāsakasiṇanti paricchedākāso, tadārammaṇañca jhānaṃ, kasiṇugghāṭimākāso, tadārammaṇañca ākāsānañcāyatanaṃ. Viññāṇakasiṇanti ākāsānañcāyatanaviññāṇaṃ, tadārammaṇañca viññāṇañcāyatanaṃ.

    ಕೇಸಾದೀನಿ ದ್ವತ್ತಿಂಸ ವಿಸ್ಸಜ್ಜನಾನಿ ದ್ವತ್ತಿಂಸಾಕಾರಕಮ್ಮಟ್ಠಾನವಸೇನ ನಿದ್ದಿಟ್ಠಾನಿ। ತೇಸು ಪನ ಕೇಸಾದೀಸು ಪಟಿಕೂಲತೋ ಉಪಟ್ಠಿತೇಸು ಕಾಯಗತಾಸತಿವಸೇನ ಅಸುಭಕಮ್ಮಟ್ಠಾನಂ ಹೋತಿ, ವಣ್ಣತೋ ಉಪಟ್ಠಿತೇಸು ಕಸಿಣಕಮ್ಮಟ್ಠಾನಂ ಹೋತಿ, ಧಾತುತೋ ಉಪಟ್ಠಿತೇಸು ಚತುಧಾತುವವತ್ಥಾನಕಮ್ಮಟ್ಠಾನಂ ಹೋತಿ, ಕೇಸಾತಿಆದೀನಿ ಚ ಪಟಿಕೂಲತೋ ವಣ್ಣತೋ ವಾ ಉಪಟ್ಠಿತಾನಂ ತದಾರಮ್ಮಣಾನಿ ಝಾನಾನಿ, ಧಾತುತೋ ಉಪಟ್ಠಿತಸ್ಸ ತೇ ಚ ಕೋಟ್ಠಾಸಾ ತದಾರಮ್ಮಣಾ ಚ ಧಾತುಭಾವನಾ ವೇದಿತಬ್ಬಾ।

    Kesādīni dvattiṃsa vissajjanāni dvattiṃsākārakammaṭṭhānavasena niddiṭṭhāni. Tesu pana kesādīsu paṭikūlato upaṭṭhitesu kāyagatāsativasena asubhakammaṭṭhānaṃ hoti, vaṇṇato upaṭṭhitesu kasiṇakammaṭṭhānaṃ hoti, dhātuto upaṭṭhitesu catudhātuvavatthānakammaṭṭhānaṃ hoti, kesātiādīni ca paṭikūlato vaṇṇato vā upaṭṭhitānaṃ tadārammaṇāni jhānāni, dhātuto upaṭṭhitassa te ca koṭṭhāsā tadārammaṇā ca dhātubhāvanā veditabbā.

    ಕೇಸಾ ಉಭೋಸು ಪಸ್ಸೇಸು ಕಣ್ಣಚೂಳಿಕಾಹಿ ಪುರತೋ ನಲಾಟನ್ತೇನ, ಪಚ್ಛತೋ ಚ ಗಲವಾಟಕೇನ ಪರಿಚ್ಛಿನ್ನಾ ಸೀಸಕಟಾಹವೇಠನಚಮ್ಮೇ ವೀಹಗ್ಗಮತ್ತಂ ಪವಿಸಿತ್ವಾ ಠಿತಾ ಅನೇಕಸತಸಹಸ್ಸಸಙ್ಖಾ।

    Kesā ubhosu passesu kaṇṇacūḷikāhi purato nalāṭantena, pacchato ca galavāṭakena paricchinnā sīsakaṭāhaveṭhanacamme vīhaggamattaṃ pavisitvā ṭhitā anekasatasahassasaṅkhā.

    ಲೋಮಾ ಠಪೇತ್ವಾ ಕೇಸಾದೀನಂ ಪತಿಟ್ಠಿತೋಕಾಸಂ ಹತ್ಥತಲಪಾದತಲಾನಿ ಚ ಯೇಭುಯ್ಯೇನ ಸರೀರಚಮ್ಮೇ ನವನವುತಿಯಾ ಲೋಮಕೂಪಸಹಸ್ಸೇಸು ಲಿಕ್ಖಾಮತ್ತಂ ಪವಿಸಿತ್ವಾ ಠಿತಾ।

    Lomā ṭhapetvā kesādīnaṃ patiṭṭhitokāsaṃ hatthatalapādatalāni ca yebhuyyena sarīracamme navanavutiyā lomakūpasahassesu likkhāmattaṃ pavisitvā ṭhitā.

    ನಖಾ ಅಙ್ಗುಲೀನಂ ಅಗ್ಗಪಿಟ್ಠೇಸು ಠಿತಾ ವೀಸತಿ।

    Nakhā aṅgulīnaṃ aggapiṭṭhesu ṭhitā vīsati.

    ದನ್ತಾ ದ್ವೀಸು ಹಣುಕಟ್ಠಿಕೇಸು ಠಿತಾ ಯೇಭುಯ್ಯೇನ ದ್ವತ್ತಿಂಸ।

    Dantā dvīsu haṇukaṭṭhikesu ṭhitā yebhuyyena dvattiṃsa.

    ತಚೋ ಸಕಲಸರೀರಂ ಪರಿಯೋನನ್ಧಿತ್ವಾ ಪಾಕಟಕಿಲೋಮಕಸ್ಸ ಉಪರಿ ಛವಿಯಾ ಹೇಟ್ಠಾ ಠಿತಂ ಚಮ್ಮಂ।

    Taco sakalasarīraṃ pariyonandhitvā pākaṭakilomakassa upari chaviyā heṭṭhā ṭhitaṃ cammaṃ.

    ಮಂಸಂ ಸಾಧಿಕಾನಿ ತೀಣಿ ಅಟ್ಠಿಸತಾನಿ ಅನುಲಿಮ್ಪಿತ್ವಾ ಠಿತಾನಿ ನವಮಂಸಪೇಸಿಸತಾನಿ।

    Maṃsaṃ sādhikāni tīṇi aṭṭhisatāni anulimpitvā ṭhitāni navamaṃsapesisatāni.

    ನ್ಹಾರೂ ಸಕಲಸರೀರೇ ಅಟ್ಠೀನಿ ಆಬನ್ಧಿತ್ವಾ ಠಿತಾನಿ ನವ ನ್ಹಾರುಸತಾನಿ।

    Nhārū sakalasarīre aṭṭhīni ābandhitvā ṭhitāni nava nhārusatāni.

    ಅಟ್ಠೀ ಸಕಲಸರೀರೇ ಹೇಟ್ಠಾ ಅಟ್ಠೀನಂ ಉಪರಿ ಠಿತಾನಿ ಸಾಧಿಕಾನಿ ತೀಣಿ ಅಟ್ಠಿಸತಾನಿ।

    Aṭṭhī sakalasarīre heṭṭhā aṭṭhīnaṃ upari ṭhitāni sādhikāni tīṇi aṭṭhisatāni.

    ಅಟ್ಠಿಮಿಞ್ಜಾ ತೇಸಂ ತೇಸಂ ಅಟ್ಠೀನಂ ಅಬ್ಭನ್ತರೇ ಠಿತಾ ಮಿಞ್ಜಾ।

    Aṭṭhimiñjā tesaṃ tesaṃ aṭṭhīnaṃ abbhantare ṭhitā miñjā.

    ವಕ್ಕಂ ಗಲವಾಟಕಾ ನಿಕ್ಖನ್ತೇನ ಏಕಮೂಲೇನ ಥೋಕಂ ಗನ್ತ್ವಾ ದ್ವಿಧಾ ಭಿನ್ನೇನ ಥೂಲನ್ಹಾರುನಾ ವಿನಿಬದ್ಧಾ ಹುತ್ವಾ ಹದಯಮಂಸಂ ಪರಿಕ್ಖಿಪಿತ್ವಾ ಠಿತಾ ದ್ವೇ ಮಂಸಪಿಣ್ಡಿಕಾ।

    Vakkaṃ galavāṭakā nikkhantena ekamūlena thokaṃ gantvā dvidhā bhinnena thūlanhārunā vinibaddhā hutvā hadayamaṃsaṃ parikkhipitvā ṭhitā dve maṃsapiṇḍikā.

    ಹದಯಂ ಸರೀರಬ್ಭನ್ತರೇ ದ್ವಿನ್ನಂ ಥನಾನಂ ಮಜ್ಝೇ ಠಿತಂ ಅನ್ತೋ ಚಿತ್ತಸನ್ನಿಸ್ಸಯಂ ಅಡ್ಢಪಸತಮತ್ತಲೋಹಿತಪುಣ್ಣಂ ಪುನ್ನಾಗಟ್ಠಿಪತಿಟ್ಠಾನಮತ್ತಾವಾಟಕಂ ಹದಯಮಂಸಂ।

    Hadayaṃ sarīrabbhantare dvinnaṃ thanānaṃ majjhe ṭhitaṃ anto cittasannissayaṃ aḍḍhapasatamattalohitapuṇṇaṃ punnāgaṭṭhipatiṭṭhānamattāvāṭakaṃ hadayamaṃsaṃ.

    ಯಕನಂ ದ್ವಿನ್ನಂ ಥನಾನಂ ಅಬ್ಭನ್ತರೇ ದಕ್ಖಿಣಪಸ್ಸಂ ನಿಸ್ಸಾಯ ಠಿತಂ ಯಮಕಮಂಸಪಟಲಂ।

    Yakanaṃ dvinnaṃ thanānaṃ abbhantare dakkhiṇapassaṃ nissāya ṭhitaṃ yamakamaṃsapaṭalaṃ.

    ಕಿಲೋಮಕಂ ಹದಯವಕ್ಕಾನಿ ಪಟಿಚ್ಛಾದೇತ್ವಾ ಠಿತಂ ಪಟಿಚ್ಛನ್ನಕಿಲೋಮಕಸಙ್ಖಾತಞ್ಚ ಸಕಲಸರೀರೇ ಚಮ್ಮಸ್ಸ ಹೇಟ್ಠತೋ ಮಂಸಂ ಪರಿಯೋನನ್ಧಿತ್ವಾ ಠಿತಂ ಅಪ್ಪಟಿಚ್ಛನ್ನಕಿಲೋಮಕಸಙ್ಖಾತಞ್ಚಾತಿ ದುವಿಧಂ ಪರಿಯೋನಹನಮಂಸಂ।

    Kilomakaṃ hadayavakkāni paṭicchādetvā ṭhitaṃ paṭicchannakilomakasaṅkhātañca sakalasarīre cammassa heṭṭhato maṃsaṃ pariyonandhitvā ṭhitaṃ appaṭicchannakilomakasaṅkhātañcāti duvidhaṃ pariyonahanamaṃsaṃ.

    ಪಿಹಕಂ ಹದಯಸ್ಸ ವಾಮಪಸ್ಸೇ ಉದರಪಟಲಸ್ಸ ಮತ್ಥಕಪಸ್ಸಂ ನಿಸ್ಸಾಯ ಠಿತಂ ಉದರಜಿವ್ಹಾಮಂಸಂ।

    Pihakaṃ hadayassa vāmapasse udarapaṭalassa matthakapassaṃ nissāya ṭhitaṃ udarajivhāmaṃsaṃ.

    ಪಪ್ಫಾಸಂ ಸರೀರಬ್ಭನ್ತರೇ ದ್ವಿನ್ನಂ ಥನಾನಂ ಅನ್ತರೇ ಹದಯಯಕನಾನಂ ಉಪರಿ ಛಾದೇತ್ವಾ ಓಲಮ್ಬನ್ತಂ ಠಿತಂ ದ್ವತ್ತಿಂಸಮಂಸಖಣ್ಡಪ್ಪಭೇದಂ ಪಪ್ಫಾಸಮಂಸಂ।

    Papphāsaṃ sarīrabbhantare dvinnaṃ thanānaṃ antare hadayayakanānaṃ upari chādetvā olambantaṃ ṭhitaṃ dvattiṃsamaṃsakhaṇḍappabhedaṃ papphāsamaṃsaṃ.

    ಅನ್ತಂ ಉಪರಿ ಗಲವಾಟಕೇ ಹೇಟ್ಠಾ ಕರೀಸಮಗ್ಗೇ ವಿನಿಬನ್ಧತ್ತಾ ಗಲವಾಟಕಕರೀಸಮಗ್ಗಪರಿಯನ್ತೇ ಸರೀರಬ್ಭನ್ತರೇ ಠಿತಾ ಪುರಿಸಸ್ಸ ದ್ವತ್ತಿಂಸಹತ್ಥಾ ಇತ್ಥಿಯಾ ಅಟ್ಠವೀಸತಿಹತ್ಥಾ ಏಕವೀಸತಿಯಾ ಠಾನೇಸು ಓಭಗ್ಗಾ ಅನ್ತವಟ್ಟಿ।

    Antaṃ upari galavāṭake heṭṭhā karīsamagge vinibandhattā galavāṭakakarīsamaggapariyante sarīrabbhantare ṭhitā purisassa dvattiṃsahatthā itthiyā aṭṭhavīsatihatthā ekavīsatiyā ṭhānesu obhaggā antavaṭṭi.

    ಅನ್ತಗುಣಂ ಅನ್ತಭೋಗೇ ಏಕತೋ ಅಗಲನ್ತೇ ಆಬನ್ಧಿತ್ವಾ ಏಕವೀಸತಿಯಾ ಅನ್ತಭೋಗಾನಂ ಅನ್ತರಾ ಠಿತಂ ಬನ್ಧನಂ।

    Antaguṇaṃ antabhoge ekato agalante ābandhitvā ekavīsatiyā antabhogānaṃ antarā ṭhitaṃ bandhanaṃ.

    ಉದರಿಯಂ ದನ್ತಮುಸಲಸಞ್ಚುಣ್ಣಿತಂ ಜಿವ್ಹಾಹತ್ಥಪರಿವತ್ತಿತಂ ಖೇಳಲಾಲಾಪಲಿಬುದ್ಧಂ ತಂಖಣವಿಗತವಣ್ಣಗನ್ಧರಸಾದಿಸಮ್ಪದಂ ತನ್ತವಾಯಖಲಿಸುವಾನವಮಥುಸದಿಸಂ ನಿಪತಿತ್ವಾ ಪಿತ್ತಸೇಮ್ಹವಾತಪಲಿವೇಠಿತಂ ಹುತ್ವಾ ಉದರಗ್ಗಿಸನ್ತಾಪವೇಗಕುಥಿತಂ ಕಿಮಿಕುಲಾಕುಲಂ ಉಪರೂಪರಿ ಫೇಣಬುಬ್ಬುಳಕಾನಿ ಮುಞ್ಚನ್ತಂ ಪರಮಕಸಮ್ಬುಕದುಗ್ಗನ್ಧಜೇಗುಚ್ಛಭಾವಂ ಆಪಜ್ಜಿತ್ವಾ ಆಮಾಸಯಸಙ್ಖಾತೇ ಉಪರಿನಾಭಿಅನ್ತಪಟಲೇ ಠಿತಂ ನಾನಪ್ಪಕಾರಕಂ ಅಸಿತಪೀತಖಾಯಿತಸಾಯಿತಂ।

    Udariyaṃ dantamusalasañcuṇṇitaṃ jivhāhatthaparivattitaṃ kheḷalālāpalibuddhaṃ taṃkhaṇavigatavaṇṇagandharasādisampadaṃ tantavāyakhalisuvānavamathusadisaṃ nipatitvā pittasemhavātapaliveṭhitaṃ hutvā udaraggisantāpavegakuthitaṃ kimikulākulaṃ uparūpari pheṇabubbuḷakāni muñcantaṃ paramakasambukaduggandhajegucchabhāvaṃ āpajjitvā āmāsayasaṅkhāte uparinābhiantapaṭale ṭhitaṃ nānappakārakaṃ asitapītakhāyitasāyitaṃ.

    ಕರೀಸಂ ಪಕ್ಕಾಸಯಸಙ್ಖಾತೇ ಹೇಟ್ಠಾ ನಾಭಿಪಿಟ್ಠಿಕಣ್ಟಕಮೂಲಾನಂ ಅನ್ತರೇ ಉಬ್ಬೇಧೇನ ಅಟ್ಠಙ್ಗುಲಮತ್ತೇ ಅನ್ತಾವಸಾನೇ ಠಿತಂ ವಚ್ಚಂ।

    Karīsaṃ pakkāsayasaṅkhāte heṭṭhā nābhipiṭṭhikaṇṭakamūlānaṃ antare ubbedhena aṭṭhaṅgulamatte antāvasāne ṭhitaṃ vaccaṃ.

    ಪಿತ್ತಂ ಹದಯಮಂಸಪಪ್ಫಾಸಾನಂ ಅನ್ತರೇ ಯಕನಮಂಸಂ ನಿಸ್ಸಾಯ ಠಿತಂ ಮಹಾಕೋಸಾತಕೀಕೋಸಕಸದಿಸೇ ಪಿತ್ತಕೋಸಕೇ ಠಿತಂ ಬದ್ಧಪಿತ್ತಸಙ್ಖಾತಞ್ಚ, ಕೇಸಲೋಮನಖದನ್ತಾನಂ ಮಂಸವಿನಿಮುತ್ತಟ್ಠಾನಞ್ಚೇವ ಥದ್ಧಸುಕ್ಖಚಮ್ಮಞ್ಚ ಠಪೇತ್ವಾ ಅವಸೇಸಂ ಸರೀರಂ ಬ್ಯಾಪೇತ್ವಾ ಠಿತಂ ಅಬದ್ಧಪಿತ್ತಸಙ್ಖಾತಞ್ಚಾತಿ ದುವಿಧಂ ಪಿತ್ತಂ।

    Pittaṃ hadayamaṃsapapphāsānaṃ antare yakanamaṃsaṃ nissāya ṭhitaṃ mahākosātakīkosakasadise pittakosake ṭhitaṃ baddhapittasaṅkhātañca, kesalomanakhadantānaṃ maṃsavinimuttaṭṭhānañceva thaddhasukkhacammañca ṭhapetvā avasesaṃ sarīraṃ byāpetvā ṭhitaṃ abaddhapittasaṅkhātañcāti duvidhaṃ pittaṃ.

    ಸೇಮ್ಹಂ ಉದರಪಟಲೇ ಠಿತಂ ಏಕಪತ್ಥಪೂರಪ್ಪಮಾಣಂ ಸೇಮ್ಹಂ।

    Semhaṃ udarapaṭale ṭhitaṃ ekapatthapūrappamāṇaṃ semhaṃ.

    ಪುಬ್ಬೋ ಖಾಣುಕಣ್ಟಕಪಹರಣಗ್ಗಿಜಾಲಾದೀಹಿ ಅಭಿಹತೇ ವಾ ಸರೀರಪ್ಪದೇಸೇ ಅಬ್ಭನ್ತರಧಾತುಕ್ಖೋಭವಸೇನ ವಾ ಉಪ್ಪನ್ನೇಸು ಗಣ್ಡಪೀಳಕಾದೀಸು ಪರಿಪಕ್ಕಲೋಹಿತಪರಿಣಾಮೋ। ಲೋಹಿತಂ ಯಕನಸ್ಸ ಹೇಟ್ಠಾಭಾಗಂ ಪೂರೇತ್ವಾ ಹದಯವಕ್ಕಪಪ್ಫಾಸಾನಂ ಉಪರಿ ಥೋಕಂ ಥೋಕಂ ಪಗ್ಘರನ್ತಂ ವಕ್ಕಹದಯಯಕನಪಪ್ಫಾಸೇ ತೇಮಯಮಾನಂ ಠಿತಂ ಏಕಪತ್ಥಪೂರಮತ್ತಂ ಸನ್ನಿಚಿತಲೋಹಿತಸಙ್ಖಾತಞ್ಚ, ಕೇಸಲೋಮನಖದನ್ತಾನಂ ಮಂಸವಿನಿಮುತ್ತಟ್ಠಾನಞ್ಚೇವ ಥದ್ಧಸುಕ್ಖಚಮ್ಮಞ್ಚ ಠಪೇತ್ವಾ ಧಮನಿಜಾಲಾನುಸಾರೇನ ಸಬ್ಬಂ ಉಪಾದಿಣ್ಣಸರೀರಂ ಫರಿತ್ವಾ ಠಿತಂ ಸಂಸರಣಲೋಹಿತಸಙ್ಖಾತಞ್ಚಾತಿ ದುವಿಧಂ ಲೋಹಿತಂ।

    Pubbo khāṇukaṇṭakapaharaṇaggijālādīhi abhihate vā sarīrappadese abbhantaradhātukkhobhavasena vā uppannesu gaṇḍapīḷakādīsu paripakkalohitapariṇāmo. Lohitaṃ yakanassa heṭṭhābhāgaṃ pūretvā hadayavakkapapphāsānaṃ upari thokaṃ thokaṃ paggharantaṃ vakkahadayayakanapapphāse temayamānaṃ ṭhitaṃ ekapatthapūramattaṃ sannicitalohitasaṅkhātañca, kesalomanakhadantānaṃ maṃsavinimuttaṭṭhānañceva thaddhasukkhacammañca ṭhapetvā dhamanijālānusārena sabbaṃ upādiṇṇasarīraṃ pharitvā ṭhitaṃ saṃsaraṇalohitasaṅkhātañcāti duvidhaṃ lohitaṃ.

    ಸೇದೋ ಅಗ್ಗಿಸನ್ತಾಪಸೂರಿಯಸನ್ತಾಪಉತುವಿಕಾರಾದೀಹಿ ಸನ್ತತ್ತೇ ಸರೀರೇ ಸಬ್ಬಕೇಸಲೋಮಕೂಪವಿವರೇಹಿ ಪಗ್ಘರಣಕಆಪೋಧಾತು।

    Sedo aggisantāpasūriyasantāpautuvikārādīhi santatte sarīre sabbakesalomakūpavivarehi paggharaṇakaāpodhātu.

    ಮೇದೋ ಥೂಲಸ್ಸ ಸಕಲಸರೀರೇ ಚಮ್ಮಮಂಸನ್ತರೇ ಕಿಸಸ್ಸ ಜಙ್ಘಮಂಸಾದೀನಿ ನಿಸ್ಸಾಯ ಠಿತೋ ಥಿನಸಿನೇಹೋ।

    Medo thūlassa sakalasarīre cammamaṃsantare kisassa jaṅghamaṃsādīni nissāya ṭhito thinasineho.

    ಅಸ್ಸು ಸೋಮನಸ್ಸದೋಮನಸ್ಸವಿಸಭಾಗಾಹಾರಉತೂಹಿ ಸಮುಟ್ಠಹಿತ್ವಾ ಅಕ್ಖಿಕೂಪಕೇ ಪೂರೇತ್ವಾ ತಿಟ್ಠನ್ತೀ ವಾ ಪಗ್ಘರನ್ತೀ ವಾ ಆಪೋಧಾತು।

    Assu somanassadomanassavisabhāgāhārautūhi samuṭṭhahitvā akkhikūpake pūretvā tiṭṭhantī vā paggharantī vā āpodhātu.

    ವಸಾ ಅಗ್ಗಿಸನ್ತಾಪಸೂರಿಯಸನ್ತಾಪಉತುವಿಸಭಾಗೇಹಿ ಉಸ್ಮಾಜಾತೇಸು ಯೇಭುಯ್ಯೇನ ಹತ್ಥತಲಹತ್ಥಪಿಟ್ಠಿಪಾದತಲಪಾದಪಿಟ್ಠಿನಾಸಾಪುಟನಲಾಟಅಂಸಕೂಟೇಸು ಠಿತೋ ವಿಲೀನಸಿನೇಹೋ।

    Vasā aggisantāpasūriyasantāpautuvisabhāgehi usmājātesu yebhuyyena hatthatalahatthapiṭṭhipādatalapādapiṭṭhināsāpuṭanalāṭaaṃsakūṭesu ṭhito vilīnasineho.

    ಖೇಳೋ ತಥಾರೂಪಂ ಆಹಾರಂ ಪಸ್ಸನ್ತಸ್ಸ ವಾ ಸರನ್ತಸ್ಸ ವಾ ಮುಖೇ ವಾ ಠಪೇನ್ತಸ್ಸ ಹದಯಂ ವಾ ಆಕಿಲಾಯನ್ತಸ್ಸ ಕಿಸ್ಮಿಞ್ಚಿದೇವ ವಾ ಜಿಗುಚ್ಛಂ ಉಪ್ಪಾದೇನ್ತಸ್ಸ ಭಿಯ್ಯೋ ಉಪ್ಪಜ್ಜಿತ್ವಾ ಉಭೋಹಿ ಕಪೋಲಪಸ್ಸೇಹಿ ಓರುಯ್ಹ ಜಿವ್ಹಾಯ ತಿಟ್ಠಮಾನಾ ಫೇಣಮಿಸ್ಸಾ ಆಪೋಧಾತು।

    Kheḷo tathārūpaṃ āhāraṃ passantassa vā sarantassa vā mukhe vā ṭhapentassa hadayaṃ vā ākilāyantassa kismiñcideva vā jigucchaṃ uppādentassa bhiyyo uppajjitvā ubhohi kapolapassehi oruyha jivhāya tiṭṭhamānā pheṇamissā āpodhātu.

    ಸಿಙ್ಘಾಣಿಕಾ ವಿಸಭಾಗಾಹಾರಉತುವಸೇನ ಸಞ್ಜಾತಧಾತುಕ್ಖೋಭಸ್ಸ ವಾ ರೋದನ್ತಸ್ಸ ವಾ ಅನ್ತೋಸೀಸೇ ಮತ್ಥಲುಙ್ಗತೋ ಗಲಿತ್ವಾ ತಾಲುಮತ್ಥಕವಿವರೇನ ಓತರಿತ್ವಾ ನಾಸಾಪುಟೇ ಪೂರೇತ್ವಾ ತಿಟ್ಠನ್ತಂ ವಾ ಪಗ್ಘರನ್ತಂ ವಾ ಪೂತಿ ಅಸುಚಿ ಪಿಚ್ಛಿಲಂ।

    Siṅghāṇikā visabhāgāhārautuvasena sañjātadhātukkhobhassa vā rodantassa vā antosīse matthaluṅgato galitvā tālumatthakavivarena otaritvā nāsāpuṭe pūretvā tiṭṭhantaṃ vā paggharantaṃ vā pūti asuci picchilaṃ.

    ಲಸಿಕಾ ಅಟ್ಠಿಸನ್ಧೀನಂ ಅಬ್ಭಞ್ಜನಕಿಚ್ಚಂ ಸಾಧಯಮಾನಂ ಅಸೀತಿಸತಸನ್ಧೀನಂ ಅಬ್ಭನ್ತರೇ ಠಿತಂ ಪಿಚ್ಛಿಲಕುಣಪಂ।

    Lasikā aṭṭhisandhīnaṃ abbhañjanakiccaṃ sādhayamānaṃ asītisatasandhīnaṃ abbhantare ṭhitaṃ picchilakuṇapaṃ.

    ಮುತ್ತಂ ಆಹಾರಉತುವಸೇನ ವತ್ಥಿಪುಟಬ್ಭನ್ತರೇ ಠಿತಾ ಆಪೋಧಾತು।

    Muttaṃ āhārautuvasena vatthipuṭabbhantare ṭhitā āpodhātu.

    ಮತ್ಥಲುಙ್ಗಂ ಸೀಸಕಟಾಹಬ್ಭನ್ತರೇ ಚತ್ತಾರೋ ಸಿಬ್ಬಿನಿಮಗ್ಗೇ ನಿಸ್ಸಾಯ ಠಿತೋ ಚತುಪಿಣ್ಡಸಮೋಧಾನೋ ಮಿಞ್ಜರಾಸಿ।

    Matthaluṅgaṃ sīsakaṭāhabbhantare cattāro sibbinimagge nissāya ṭhito catupiṇḍasamodhāno miñjarāsi.

    ಚಕ್ಖಾಯತನಾದೀನಿ ದ್ವಾದಸ ವಿಸ್ಸಜ್ಜನಾನಿ ದ್ವಾದಸಾಯತನವಸೇನ ನಿದ್ದಿಟ್ಠಾನಿ। ಆಯತನತೋ, ಆಯಾನಂ ತನನತೋ, ಆಯತಸ್ಸ ಚ ನಯನತೋ ಆಯತನಂ। ಚಕ್ಖುರೂಪಾದೀಸು ಹಿ ತಂತಂದ್ವಾರಾರಮ್ಮಣಾ ಚಿತ್ತಚೇತಸಿಕಾ ಧಮ್ಮಾ ಸೇನ ಸೇನ ಅನುಭವನಾದಿನಾ ಕಿಚ್ಚೇನ ಆಯತನ್ತಿ ಉಟ್ಠಹನ್ತಿ ಘಟನ್ತಿ, ವಾಯಮನ್ತೀತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ। ತೇ ಚ ಪನ ಆಯಭೂತೇ ಧಮ್ಮೇ ಏತಾನಿ ತನೋನ್ತಿ, ವಿತ್ಥಾರೇನ್ತೀತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ। ಇದಞ್ಚ ಅನಮತಗ್ಗೇ ಸಂಸಾರೇ ಪವತ್ತಂ ಅತೀವ ಆಯತಂ ಸಂಸಾರದುಕ್ಖಂ ಯಾವ ನ ನಿವತ್ತತಿ, ತಾವ ನಯನ್ತಿ, ಪವತ್ತಯನ್ತೀತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ।

    Cakkhāyatanādīni dvādasa vissajjanāni dvādasāyatanavasena niddiṭṭhāni. Āyatanato, āyānaṃ tananato, āyatassa ca nayanato āyatanaṃ. Cakkhurūpādīsu hi taṃtaṃdvārārammaṇā cittacetasikā dhammā sena sena anubhavanādinā kiccena āyatanti uṭṭhahanti ghaṭanti, vāyamantīti vuttaṃ hoti. Te ca pana āyabhūte dhamme etāni tanonti, vitthārentīti vuttaṃ hoti. Idañca anamatagge saṃsāre pavattaṃ atīva āyataṃ saṃsāradukkhaṃ yāva na nivattati, tāva nayanti, pavattayantīti vuttaṃ hoti.

    ಅಪಿಚ ನಿವಾಸಟ್ಠಾನಟ್ಠೇನ ಆಕರಟ್ಠೇನ ಸಮೋಸರಣಟ್ಠಾನಟ್ಠೇನ ಸಞ್ಜಾತಿದೇಸಟ್ಠೇನ ಕಾರಣಟ್ಠೇನ ಚ ಆಯತನಂ । ತಥಾ ಹಿ ಲೋಕೇ ‘‘ಇಸ್ಸರಾಯತನಂ ವಾಸುದೇವಾಯತನ’’ನ್ತಿಆದೀಸು ನಿವಾಸಟ್ಠಾನಂ ‘‘ಆಯತನ’’ನ್ತಿ ವುಚ್ಚತಿ। ‘‘ಸುವಣ್ಣಾಯತನಂ ರಜತಾಯತನ’’ನ್ತಿಆದೀಸು ಆಕರೋ। ಸಾಸನೇ ಪನ ‘‘ಮನೋರಮೇ ಆಯತನೇ, ಸೇವನ್ತಿ ನಂ ವಿಹಙ್ಗಮಾ’’ತಿಆದೀಸು (ಅ॰ ನಿ॰ ೫.೩೮) ಸಮೋಸರಣಟ್ಠಾನಂ। ‘‘ದಕ್ಖಿಣಾಪಥೋ ಗುನ್ನಂ ಆಯತನ’’ನ್ತಿಆದೀಸು ಸಞ್ಜಾತಿದೇಸೋ। ‘‘ತತ್ರ ತತ್ರೇವ ಸಕ್ಖಿಭಬ್ಬತಂ ಪಾಪುಣಾತಿ ಸತಿ ಸತಿಆಯತನೇ’’ತಿಆದೀಸು (ಅ॰ ನಿ॰ ೩.೧೦೨; ೫.೨೩) ಕಾರಣಂ। ಚಕ್ಖುಆದೀಸು ಚಾಪಿ ತೇ ತೇ ಚಿತ್ತಚೇತಸಿಕಾ ಧಮ್ಮಾ ನಿವಸನ್ತಿ ತದಾಯತ್ತವುತ್ತಿತಾಯಾತಿ ಚಕ್ಖಾದಯೋ ನೇಸಂ ನಿವಾಸಟ್ಠಾನಂ , ಚಕ್ಖಾದೀಸು ಚ ತೇ ಆಕಿಣ್ಣಾ ತನ್ನಿಸ್ಸಯತ್ತಾ ತದಾರಮ್ಮಣತ್ತಾ ಚಾತಿ ಚಕ್ಖಾದಯೋ ಚ ನೇಸಂ ಆಕರೋ, ತತ್ಥ ತತ್ಥ ವತ್ಥುದ್ವಾರಾರಮ್ಮಣವಸೇನ ಸಮೋಸರಣತೋ ಚಕ್ಖಾದಯೋ ಚ ನೇಸಂ ಸಮೋಸರಣಟ್ಠಾನಂ, ತಂನಿಸ್ಸಯಾರಮ್ಮಣಭಾವೇನ ತತ್ಥೇವ ಉಪ್ಪತ್ತಿತೋ ಚಕ್ಖಾದಯೋ ಚ ನೇಸಂ ಸಞ್ಜಾತಿದೇಸೋ, ಚಕ್ಖಾದೀನಂ ಅಭಾವೇ ಅಭಾವತೋ ಚಕ್ಖಾದಯೋ ಚ ನೇಸಂ ಕಾರಣನ್ತಿ ಯಥಾವುತ್ತೇನತ್ಥೇನ ಚಕ್ಖು ಚ ತಂ ಆಯತನಞ್ಚಾತಿ ಚಕ್ಖಾಯತನಂ। ಏವಂ ಸೇಸಾನಿಪಿ।

    Apica nivāsaṭṭhānaṭṭhena ākaraṭṭhena samosaraṇaṭṭhānaṭṭhena sañjātidesaṭṭhena kāraṇaṭṭhena ca āyatanaṃ . Tathā hi loke ‘‘issarāyatanaṃ vāsudevāyatana’’ntiādīsu nivāsaṭṭhānaṃ ‘‘āyatana’’nti vuccati. ‘‘Suvaṇṇāyatanaṃ rajatāyatana’’ntiādīsu ākaro. Sāsane pana ‘‘manorame āyatane, sevanti naṃ vihaṅgamā’’tiādīsu (a. ni. 5.38) samosaraṇaṭṭhānaṃ. ‘‘Dakkhiṇāpatho gunnaṃ āyatana’’ntiādīsu sañjātideso. ‘‘Tatra tatreva sakkhibhabbataṃ pāpuṇāti sati satiāyatane’’tiādīsu (a. ni. 3.102; 5.23) kāraṇaṃ. Cakkhuādīsu cāpi te te cittacetasikā dhammā nivasanti tadāyattavuttitāyāti cakkhādayo nesaṃ nivāsaṭṭhānaṃ , cakkhādīsu ca te ākiṇṇā tannissayattā tadārammaṇattā cāti cakkhādayo ca nesaṃ ākaro, tattha tattha vatthudvārārammaṇavasena samosaraṇato cakkhādayo ca nesaṃ samosaraṇaṭṭhānaṃ, taṃnissayārammaṇabhāvena tattheva uppattito cakkhādayo ca nesaṃ sañjātideso, cakkhādīnaṃ abhāve abhāvato cakkhādayo ca nesaṃ kāraṇanti yathāvuttenatthena cakkhu ca taṃ āyatanañcāti cakkhāyatanaṃ. Evaṃ sesānipi.

    ಚಕ್ಖುಧಾತಾದೀನಿ ಅಟ್ಠಾರಸ ವಿಸ್ಸಜ್ಜನಾನಿ ಅಟ್ಠಾರಸಧಾತುವಸೇನ ನಿದ್ದಿಟ್ಠಾನಿ। ಚಕ್ಖಾದೀಸು ಏಕೇಕೋ ಧಮ್ಮೋ ಯಥಾಸಮ್ಭವಂ ವಿದಹತಿ, ಧೀಯತೇ, ವಿಧಾನಂ ವಿಧೀಯತೇ, ಏತಾಯ, ಏತ್ಥ ವಾ ಧೀಯತೀತಿ ಧಾತು। ಲೋಕಿಯಾ ಹಿ ಧಾತುಯೋ ಕಾರಣಭಾವೇನ ವವತ್ಥಿತಾ ಹುತ್ವಾ ಸುವಣ್ಣರಜತಾದಿಧಾತುಯೋ ವಿಯ ಸುವಣ್ಣರಜತಾದಿಂ, ಅನೇಕಪ್ಪಕಾರಂ ಸಂಸಾರದುಕ್ಖಂ ವಿದಹನ್ತಿ। ಭಾರಹಾರೇಹಿ ಚ ಭಾರೋ ವಿಯ ಸತ್ತೇಹಿ ಧೀಯನ್ತೇ, ಧಾರೀಯನ್ತೀತಿ ಅತ್ಥೋ। ದುಕ್ಖವಿಧಾನಮತ್ತಮೇವ ಚೇತಾ ಅವಸವತ್ತನತೋ। ಏತಾಹಿ ಚ ಕರಣಭೂತಾಹಿ ಸಂಸಾರದುಕ್ಖಂ ಸತ್ತೇಹಿ ಅನುವಿಧೀಯತಿ। ತಥಾವಿಹಿತಞ್ಚೇತಂ ಏತಾಸ್ವೇವ ಧೀಯತಿ, ಠಪೀಯತೀತಿ ಅತ್ಥೋ। ಅಪಿಚ ಯಥಾ ತಿತ್ಥಿಯಾನಂ ಅತ್ತಾ ನಾಮ ಸಭಾವತೋ ನತ್ಥಿ, ನ ಏವಮೇತಾ। ಏತಾ ಪನ ಅತ್ತನೋ ಸಭಾವಂ ಧಾರೇನ್ತೀತಿ ಧಾತುಯೋ। ಯಥಾ ಚ ಲೋಕೇ ವಿಚಿತ್ತಾ ಹರಿತಾಲಮನೋಸಿಲಾದಯೋ ಸೇಲಾವಯವಾ ಧಾತುಯೋತಿ ವುಚ್ಚನ್ತಿ, ಏವಮೇತಾಪಿ ಧಾತುಯೋ ವಿಯಾತಿ ಧಾತುಯೋ। ವಿಚಿತ್ತಾ ಹೇತಾ ಞಾಣನೇಯ್ಯಾವಯವಾತಿ। ಯಥಾ ವಾ ಸರೀರಸಙ್ಖಾತಸ್ಸ ಸಮುದಾಯಸ್ಸ ಅವಯವಭೂತೇಸು ರಸಸೋಣಿತಾದೀಸು ಅಞ್ಞಮಞ್ಞವಿಸಭಾಗಲಕ್ಖಣಪರಿಚ್ಛಿನ್ನೇಸು ಧಾತುಸಮಞ್ಞಾ, ಏವಮೇವೇತೇಸುಪಿ ಪಞ್ಚಕ್ಖನ್ಧಸಙ್ಖಾತಸ್ಸ ಅತ್ತಭಾವಸ್ಸ ಅವಯವೇಸು ಧಾತುಸಮಞ್ಞಾ ವೇದಿತಬ್ಬಾ। ಅಞ್ಞಮಞ್ಞವಿಸಭಾಗಲಕ್ಖಣಪರಿಚ್ಛಿನ್ನಾ ಹೇತೇ ಚಕ್ಖಾದಯೋತಿ। ಅಪಿಚ ಧಾತೂತಿ ನಿಜ್ಜೀವಮತ್ತಸ್ಸೇತಂ ಅಧಿವಚನಂ। ತಥಾ ಹಿ ಭಗವಾ ‘‘ಛಧಾತುರೋ ಅಯಂ ಭಿಕ್ಖು ಪುರಿಸೋ’’ತಿಆದೀಸು (ಮ॰ ನಿ॰ ೩.೩೪೩-೩೪೪) ಜೀವಸಞ್ಞಾಸಮೂಹನನತ್ಥಂ ಧಾತುದೇಸನಂ ಅಕಾಸೀತಿ। ಯಥಾವುತ್ತೇನತ್ಥೇನ ಚಕ್ಖು ಚ ತಂ ಧಾತು ಚಾತಿ ಚಕ್ಖುಧಾತು। ಏವಂ ಸೇಸಾಪಿ। ಮನೋಧಾತೂತಿ ಚ ತಿಸ್ಸೋ ಮನೋಧಾತುಯೋ। ಧಮ್ಮಧಾತೂತಿ ವೇದನಾಸಞ್ಞಾಸಙ್ಖಾರಕ್ಖನ್ಧಾ ಸೋಳಸ ಸುಖುಮರೂಪಾನಿ ನಿಬ್ಬಾನಞ್ಚ। ಮನೋವಿಞ್ಞಾಣಧಾತೂತಿ ಛಸತ್ತತಿ ಮನೋವಿಞ್ಞಾಣಧಾತುಯೋ।

    Cakkhudhātādīni aṭṭhārasa vissajjanāni aṭṭhārasadhātuvasena niddiṭṭhāni. Cakkhādīsu ekeko dhammo yathāsambhavaṃ vidahati, dhīyate, vidhānaṃ vidhīyate, etāya, ettha vā dhīyatīti dhātu. Lokiyā hi dhātuyo kāraṇabhāvena vavatthitā hutvā suvaṇṇarajatādidhātuyo viya suvaṇṇarajatādiṃ, anekappakāraṃ saṃsāradukkhaṃ vidahanti. Bhārahārehi ca bhāro viya sattehi dhīyante, dhārīyantīti attho. Dukkhavidhānamattameva cetā avasavattanato. Etāhi ca karaṇabhūtāhi saṃsāradukkhaṃ sattehi anuvidhīyati. Tathāvihitañcetaṃ etāsveva dhīyati, ṭhapīyatīti attho. Apica yathā titthiyānaṃ attā nāma sabhāvato natthi, na evametā. Etā pana attano sabhāvaṃ dhārentīti dhātuyo. Yathā ca loke vicittā haritālamanosilādayo selāvayavā dhātuyoti vuccanti, evametāpi dhātuyo viyāti dhātuyo. Vicittā hetā ñāṇaneyyāvayavāti. Yathā vā sarīrasaṅkhātassa samudāyassa avayavabhūtesu rasasoṇitādīsu aññamaññavisabhāgalakkhaṇaparicchinnesu dhātusamaññā, evamevetesupi pañcakkhandhasaṅkhātassa attabhāvassa avayavesu dhātusamaññā veditabbā. Aññamaññavisabhāgalakkhaṇaparicchinnā hete cakkhādayoti. Apica dhātūti nijjīvamattassetaṃ adhivacanaṃ. Tathā hi bhagavā ‘‘chadhāturo ayaṃ bhikkhu puriso’’tiādīsu (ma. ni. 3.343-344) jīvasaññāsamūhananatthaṃ dhātudesanaṃ akāsīti. Yathāvuttenatthena cakkhu ca taṃ dhātu cāti cakkhudhātu. Evaṃ sesāpi. Manodhātūti ca tisso manodhātuyo. Dhammadhātūti vedanāsaññāsaṅkhārakkhandhā soḷasa sukhumarūpāni nibbānañca. Manoviññāṇadhātūti chasattati manoviññāṇadhātuyo.

    ಚಕ್ಖುನ್ದ್ರಿಯಾದೀನಿ ಬಾವೀಸತಿ ವಿಸ್ಸಜ್ಜನಾನಿ ಬಾವೀಸತಿನ್ದ್ರಿಯವಸೇನ ನಿದ್ದಿಟ್ಠಾನಿ। ಚಕ್ಖುಮೇವ ದಸ್ಸನಲಕ್ಖಣೇ ಇನ್ದಟ್ಠಂ ಕಾರೇತೀತಿ ಚಕ್ಖುನ್ದ್ರಿಯಂ। ಸೋತಮೇವ ಸವನಲಕ್ಖಣೇ ಇನ್ದಟ್ಠಂ ಕಾರೇತೀತಿ ಸೋತಿನ್ದ್ರಿಯಂ। ಘಾನಮೇವ ಘಾಯನಲಕ್ಖಣೇ ಇನ್ದಟ್ಠಂ ಕಾರೇತೀತಿ ಘಾನಿನ್ದ್ರಿಯಂ। ಜಿವ್ಹಾ ಏವ ಸಾಯನಲಕ್ಖಣೇ ಇನ್ದಟ್ಠಂ ಕಾರೇತೀತಿ ಜಿವ್ಹಿನ್ದ್ರಿಯಂ। ಕಾಯೋ ಏವ ಫುಸನಲಕ್ಖಣೇ ಇನ್ದಟ್ಠಂ ಕಾರೇತೀತಿ ಕಾಯಿನ್ದ್ರಿಯಂ। ಮನತೇ ಇತಿ ಮನೋ, ವಿಜಾನಾತೀತಿ ಅತ್ಥೋ। ಅಟ್ಠಕಥಾಚರಿಯಾ ಪನಾಹು – ನಾಲಿಯಾ ಮಿನಮಾನೋ ವಿಯ ಮಹಾತುಲಾಯ ಧಾರಯಮಾನೋ ವಿಯ ಚ ಆರಮ್ಮಣಂ ಮನತಿ ಜಾನಾತೀತಿ ಮನೋ, ತದೇವ ಮನನಲಕ್ಖಣೇ ಇನ್ದಟ್ಠಂ ಕಾರೇತೀತಿ ಮನಿನ್ದ್ರಿಯಂ।

    Cakkhundriyādīni bāvīsati vissajjanāni bāvīsatindriyavasena niddiṭṭhāni. Cakkhumeva dassanalakkhaṇe indaṭṭhaṃ kāretīti cakkhundriyaṃ. Sotameva savanalakkhaṇe indaṭṭhaṃ kāretīti sotindriyaṃ. Ghānameva ghāyanalakkhaṇe indaṭṭhaṃ kāretīti ghānindriyaṃ. Jivhā eva sāyanalakkhaṇe indaṭṭhaṃ kāretīti jivhindriyaṃ. Kāyo eva phusanalakkhaṇe indaṭṭhaṃ kāretīti kāyindriyaṃ. Manate iti mano, vijānātīti attho. Aṭṭhakathācariyā panāhu – nāliyā minamāno viya mahātulāya dhārayamāno viya ca ārammaṇaṃ manati jānātīti mano, tadeva mananalakkhaṇe indaṭṭhaṃ kāretīti manindriyaṃ.

    ಜೀವನ್ತಿ ತೇನ ತಂಸಹಜಾತಾ ಧಮ್ಮಾತಿ ಜೀವಿತಂ, ತದೇವ ಅನುಪಾಲನಲಕ್ಖಣೇ ಇನ್ದಟ್ಠಂ ಕಾರೇತೀತಿ ಜೀವಿತಿನ್ದ್ರಿಯಂ। ತಂ ರೂಪಜೀವಿತಿನ್ದ್ರಿಯಂ ಅರೂಪಜೀವಿತಿನ್ದ್ರಿಯನ್ತಿ ದುವಿಧಂ। ಸಬ್ಬಕಮ್ಮಜರೂಪಸಹಜಂ ಸಹಜರೂಪಾನುಪಾಲನಂ ರೂಪಜೀವಿತಿನ್ದ್ರಿಯಂ, ಸಬ್ಬಚಿತ್ತಸಹಜಂ ಸಹಜಅರೂಪಾನುಪಾಲನಂ ಅರೂಪಜೀವಿತಿನ್ದ್ರಿಯಂ।

    Jīvanti tena taṃsahajātā dhammāti jīvitaṃ, tadeva anupālanalakkhaṇe indaṭṭhaṃ kāretīti jīvitindriyaṃ. Taṃ rūpajīvitindriyaṃ arūpajīvitindriyanti duvidhaṃ. Sabbakammajarūpasahajaṃ sahajarūpānupālanaṃ rūpajīvitindriyaṃ, sabbacittasahajaṃ sahajaarūpānupālanaṃ arūpajīvitindriyaṃ.

    ಥೀಯತಿ ಸಙ್ಘಾತಂ ಗಚ್ಛತಿ ಏತಿಸ್ಸಾ ಗಬ್ಭೋತಿ ಇತ್ಥೀ, ಇತ್ಥಿಲಿಙ್ಗಾದೀಸು ಇನ್ದಟ್ಠಂ ಕಾರೇತೀತಿ ಇನ್ದ್ರಿಯಂ, ನಿಯಮತೋ ಇತ್ಥಿಯಾ ಏವ ಇನ್ದ್ರಿಯಂ ಇತ್ಥಿನ್ದ್ರಿಯಂ।

    Thīyati saṅghātaṃ gacchati etissā gabbhoti itthī, itthiliṅgādīsu indaṭṭhaṃ kāretīti indriyaṃ, niyamato itthiyā eva indriyaṃ itthindriyaṃ.

    ಪುಂ-ವುಚ್ಚತಿ ನಿರಯೋ, ಪುಂ ಸಙ್ಖಾತೇ ನಿರಯೇ ರಿಸೀಯತಿ ಹಿಂಸೀಯತೀತಿ ಪುರಿಸೋ, ಪುರಿಸಲಿಙ್ಗಾದೀಸು ಇನ್ದಟ್ಠಂ ಕಾರೇತೀತಿ ಇನ್ದ್ರಿಯಂ, ನಿಯಮತೋ ಪುರಿಸಸ್ಸೇವ ಇನ್ದ್ರಿಯಂ ಪುರಿಸಿನ್ದ್ರಿಯಂ। ದ್ವೀಸುಪೇತೇಸು ಏಕೇಕಂ ಸಭಾವಕಸ್ಸ ಏಕೇಕಸ್ಸ ಕಮ್ಮಜರೂಪಸಹಜಂ ಹೋತಿ।

    Puṃ-vuccati nirayo, puṃ saṅkhāte niraye risīyati hiṃsīyatīti puriso, purisaliṅgādīsu indaṭṭhaṃ kāretīti indriyaṃ, niyamato purisasseva indriyaṃ purisindriyaṃ. Dvīsupetesu ekekaṃ sabhāvakassa ekekassa kammajarūpasahajaṃ hoti.

    ಕುಸಲವಿಪಾಕಕಾಯವಿಞ್ಞಾಣಸಮ್ಪಯುತ್ತಂ ಸುಖಂ, ಕಾಯಿಕಸಾತಲಕ್ಖಣೇ ಇನ್ದಟ್ಠಂ ಕಾರೇತೀತಿ ಇನ್ದ್ರಿಯಂ, ಸುಖಮೇವ ಇನ್ದ್ರಿಯಂ ಸುಖಿನ್ದ್ರಿಯಂ।

    Kusalavipākakāyaviññāṇasampayuttaṃ sukhaṃ, kāyikasātalakkhaṇe indaṭṭhaṃ kāretīti indriyaṃ, sukhameva indriyaṃ sukhindriyaṃ.

    ಅಕುಸಲವಿಪಾಕಕಾಯವಿಞ್ಞಾಣಸಮ್ಪಯುತ್ತಂ ದುಕ್ಖಂ, ಕಾಯಿಕಅಸಾತಲಕ್ಖಣೇ ಇನ್ದಟ್ಠಂ ಕಾರೇತೀತಿ ಇನ್ದ್ರಿಯಂ, ದುಕ್ಖಮೇವ ಇನ್ದ್ರಿಯಂ ದುಕ್ಖಿನ್ದ್ರಿಯಂ।

    Akusalavipākakāyaviññāṇasampayuttaṃ dukkhaṃ, kāyikaasātalakkhaṇe indaṭṭhaṃ kāretīti indriyaṃ, dukkhameva indriyaṃ dukkhindriyaṃ.

    ಪೀತಿಸೋಮನಸ್ಸಯೋಗತೋ ಸೋಭನಂ ಮನೋ ಅಸ್ಸಾತಿ ಸುಮನೋ, ಸುಮನಸ್ಸ ಭಾವೋ ಸೋಮನಸ್ಸಂ, ಚೇತಸಿಕಸಾತಲಕ್ಖಣೇ ಇನ್ದಟ್ಠಂ ಕಾರೇತೀತಿ ಇನ್ದ್ರಿಯಂ, ಸೋಮನಸ್ಸಮೇವ ಇನ್ದ್ರಿಯಂ ಸೋಮನಸ್ಸಿನ್ದ್ರಿಯಂ।

    Pītisomanassayogato sobhanaṃ mano assāti sumano, sumanassa bhāvo somanassaṃ, cetasikasātalakkhaṇe indaṭṭhaṃ kāretīti indriyaṃ, somanassameva indriyaṃ somanassindriyaṃ.

    ದೋಮನಸ್ಸಯೋಗತೋ ದುಟ್ಠು ಮನೋ ಅಸ್ಸಾತಿ, ಹೀನವೇದನತ್ತಾ ವಾ ಕುಚ್ಛಿತಂ ಮನೋ ಅಸ್ಸಾತಿ ದುಮ್ಮನೋ, ದುಮ್ಮನಸ್ಸ ಭಾವೋ ದೋಮನಸ್ಸಂ, ಚೇತಸಿಕಅಸಾತಲಕ್ಖಣೇ ಇನ್ದಟ್ಠಂ ಕಾರೇತೀತಿ ಇನ್ದ್ರಿಯಂ, ದೋಮನಸ್ಸಮೇವ ಇನ್ದ್ರಿಯಂ ದೋಮನಸ್ಸಿನ್ದ್ರಿಯಂ। ಸುಖದುಕ್ಖಾಕಾರಪವತ್ತಿಂ ಉಪೇಕ್ಖತಿ ಮಜ್ಝತ್ತಾಕಾರಸಣ್ಠಿತತ್ತಾ ತೇನಾಕಾರೇನ ಪವತ್ತತೀತಿ ಉಪೇಕ್ಖಾ, ಮಜ್ಝತ್ತಲಕ್ಖಣೇ ಇನ್ದಟ್ಠಂ ಕಾರೇತೀತಿ ಇನ್ದ್ರಿಯಂ, ಉಪೇಕ್ಖಾ ಏವ ಇನ್ದ್ರಿಯಂ ಉಪೇಕ್ಖಿನ್ದ್ರಿಯಂ।

    Domanassayogato duṭṭhu mano assāti, hīnavedanattā vā kucchitaṃ mano assāti dummano, dummanassa bhāvo domanassaṃ, cetasikaasātalakkhaṇe indaṭṭhaṃ kāretīti indriyaṃ, domanassameva indriyaṃ domanassindriyaṃ. Sukhadukkhākārapavattiṃ upekkhati majjhattākārasaṇṭhitattā tenākārena pavattatīti upekkhā, majjhattalakkhaṇe indaṭṭhaṃ kāretīti indriyaṃ, upekkhā eva indriyaṃ upekkhindriyaṃ.

    ಸದ್ದಹನ್ತಿ ಏತಾಯ, ಸಯಂ ವಾ ಸದ್ದಹತಿ, ಸದ್ದಹನಮತ್ತಮೇವ ವಾ ಏಸಾತಿ ಸದ್ಧಾ, ಅಸ್ಸದ್ಧಿಯಸ್ಸ ಅಭಿಭವನತೋ ಅಧಿಪತಿಅತ್ಥೇನ ಇನ್ದ್ರಿಯಂ, ಅಧಿಮೋಕ್ಖಲಕ್ಖಣೇ ವಾ ಇನ್ದಟ್ಠಂ ಕಾರೇತೀತಿ ಇನ್ದ್ರಿಯಂ, ಸದ್ಧಾಯೇವ ಇನ್ದ್ರಿಯಂ ಸದ್ಧಿನ್ದ್ರಿಯಂ।

    Saddahanti etāya, sayaṃ vā saddahati, saddahanamattameva vā esāti saddhā, assaddhiyassa abhibhavanato adhipatiatthena indriyaṃ, adhimokkhalakkhaṇe vā indaṭṭhaṃ kāretīti indriyaṃ, saddhāyeva indriyaṃ saddhindriyaṃ.

    ವೀರಭಾವೋ ವೀರಿಯಂ, ವೀರಾನಂ ವಾ ಕಮ್ಮಂ, ವಿಧಿನಾ ವಾ ನಯೇನ ಈರಯಿತಬ್ಬಂ ಪವತ್ತಯಿತಬ್ಬನ್ತಿ ವೀರಿಯಂ, ಕೋಸಜ್ಜಸ್ಸ ಅಭಿಭವನತೋ ಅಧಿಪತಿಅತ್ಥೇನ ಇನ್ದ್ರಿಯಂ, ಪಗ್ಗಹಣಲಕ್ಖಣೇ ವಾ ಇನ್ದಟ್ಠಂ ಕಾರೇತೀತಿ ಇನ್ದ್ರಿಯಂ, ವೀರಿಯಮೇವ ಇನ್ದ್ರಿಯಂ ವೀರಿಯಿನ್ದ್ರಿಯಂ।

    Vīrabhāvo vīriyaṃ, vīrānaṃ vā kammaṃ, vidhinā vā nayena īrayitabbaṃ pavattayitabbanti vīriyaṃ, kosajjassa abhibhavanato adhipatiatthena indriyaṃ, paggahaṇalakkhaṇe vā indaṭṭhaṃ kāretīti indriyaṃ, vīriyameva indriyaṃ vīriyindriyaṃ.

    ಸರನ್ತಿ ತಾಯ, ಸಯಂ ವಾ ಸರತಿ, ಸರಣಮತ್ತಮೇವ ವಾ ಏಸಾತಿ ಸತಿ, ಮುಟ್ಠಸಚ್ಚಸ್ಸ ಅಭಿಭವನತೋ ಅಧಿಪತಿಅತ್ಥೇನ ಇನ್ದ್ರಿಯಂ, ಉಪಟ್ಠಾನಲಕ್ಖಣೇ ವಾ ಇನ್ದಟ್ಠಂ ಕಾರೇತೀತಿ ಇನ್ದ್ರಿಯಂ, ಸತಿ ಏವ ಇನ್ದ್ರಿಯಂ ಸತಿನ್ದ್ರಿಯಂ।

    Saranti tāya, sayaṃ vā sarati, saraṇamattameva vā esāti sati, muṭṭhasaccassa abhibhavanato adhipatiatthena indriyaṃ, upaṭṭhānalakkhaṇe vā indaṭṭhaṃ kāretīti indriyaṃ, sati eva indriyaṃ satindriyaṃ.

    ಆರಮ್ಮಣೇ ಚಿತ್ತಂ ಸಮ್ಮಾ ಆಧಿಯತಿ ಠಪೇತೀತಿ ಸಮಾಧಿ, ವಿಕ್ಖೇಪಸ್ಸ ಅಭಿಭವನತೋ ಅಧಿಪತಿಅತ್ಥೇನ ಇನ್ದ್ರಿಯಂ, ಅವಿಕ್ಖೇಪಲಕ್ಖಣೇ ವಾ ಇನ್ದಟ್ಠಂ ಕಾರೇತೀತಿ ಇನ್ದ್ರಿಯಂ, ಸಮಾಧಿ ಏವ ಇನ್ದ್ರಿಯಂ ಸಮಾಧಿನ್ದ್ರಿಯಂ।

    Ārammaṇe cittaṃ sammā ādhiyati ṭhapetīti samādhi, vikkhepassa abhibhavanato adhipatiatthena indriyaṃ, avikkhepalakkhaṇe vā indaṭṭhaṃ kāretīti indriyaṃ, samādhi eva indriyaṃ samādhindriyaṃ.

    ‘‘ಇದಂ ದುಕ್ಖ’’ನ್ತಿಆದಿನಾ ನಯೇನ ಅರಿಯಸಚ್ಚಾನಿ ಪಜಾನಾತೀತಿ ಪಞ್ಞಾ। ಅಟ್ಠಕಥಾಯಂ ಪನ ‘‘ಅನಿಚ್ಚಂ ದುಕ್ಖಮನತ್ತಾತಿ ಪಞ್ಞಾಪನವಸೇನ ಪಞ್ಞಾ’’ತಿ ವುತ್ತಂ। ಅವಿಜ್ಜಾಯ ಅಭಿಭವನತೋ ಅಧಿಪತಿಅತ್ಥೇನ ಇನ್ದ್ರಿಯಂ, ದಸ್ಸನಲಕ್ಖಣೇ ವಾ ಇನ್ದಟ್ಠಂ ಕಾರೇತೀತಿ ಇನ್ದ್ರಿಯಂ, ಪಞ್ಞಾ ಏವ ಇನ್ದ್ರಿಯಂ ಪಞ್ಞಿನ್ದ್ರಿಯಂ।

    ‘‘Idaṃ dukkha’’ntiādinā nayena ariyasaccāni pajānātīti paññā. Aṭṭhakathāyaṃ pana ‘‘aniccaṃ dukkhamanattāti paññāpanavasena paññā’’ti vuttaṃ. Avijjāya abhibhavanato adhipatiatthena indriyaṃ, dassanalakkhaṇe vā indaṭṭhaṃ kāretīti indriyaṃ, paññā eva indriyaṃ paññindriyaṃ.

    ಅನಮತಗ್ಗೇ ಸಂಸಾರವಟ್ಟೇ ಅನಞ್ಞಾತಂ ಅಮತಂ ಪದಂ ಚತುಸಚ್ಚಧಮ್ಮಮೇವ ವಾ ಜಾನಿಸ್ಸಾಮೀತಿ ಪಟಿಪನ್ನಸ್ಸ ಉಪ್ಪಜ್ಜನತೋ ಇನ್ದ್ರಿಯಟ್ಠಸಮ್ಭವತೋ ಚ ಅನಞ್ಞಾತಞ್ಞಸ್ಸಾಮೀತಿನ್ದ್ರಿಯಂ। ಸೋತಾಪತ್ತಿಮಗ್ಗಞಾಣಸ್ಸೇತಂ ನಾಮಂ।

    Anamatagge saṃsāravaṭṭe anaññātaṃ amataṃ padaṃ catusaccadhammameva vā jānissāmīti paṭipannassa uppajjanato indriyaṭṭhasambhavato ca anaññātaññassāmītindriyaṃ. Sotāpattimaggañāṇassetaṃ nāmaṃ.

    ಪಠಮಮಗ್ಗೇನ ಞಾತಂ ಮರಿಯಾದಂ ಅನತಿಕ್ಕಮಿತ್ವಾ ತೇಸಂಯೇವ ತೇನ ಮಗ್ಗೇನ ಞಾತಾನಂ ಚತುಸಚ್ಚಧಮ್ಮಾನಮೇವ ಜಾನನತೋ ಇನ್ದ್ರಿಯಟ್ಠಸಮ್ಭವತೋ ಚ ಆಜಾನನಕಂ ಇನ್ದ್ರಿಯಂ ಅಞ್ಞಿನ್ದ್ರಿಯಂ। ಸೋತಾಪತ್ತಿಫಲಾದೀಸು ಛಸು ಠಾನೇಸು ಞಾಣಸ್ಸೇತಂ ನಾಮಂ।

    Paṭhamamaggena ñātaṃ mariyādaṃ anatikkamitvā tesaṃyeva tena maggena ñātānaṃ catusaccadhammānameva jānanato indriyaṭṭhasambhavato ca ājānanakaṃ indriyaṃ aññindriyaṃ. Sotāpattiphalādīsu chasu ṭhānesu ñāṇassetaṃ nāmaṃ.

    ಅಞ್ಞಾತಾವಿನೋ ಚತುಸಚ್ಚೇಸು ನಿಟ್ಠಿತಞಾಣಕಿಚ್ಚಸ್ಸ ಖೀಣಾಸವಸ್ಸ ಉಪ್ಪಜ್ಜನತೋ ಇನ್ದ್ರಿಯಟ್ಠಸಮ್ಭವತೋ ಚ ಅಞ್ಞಾತಾವಿನ್ದ್ರಿಯಂ, ಅಞ್ಞಾತಾವೀನಂ ವಾ ಚತೂಸು ಸಚ್ಚೇಸು ನಿಟ್ಠಿತಕಿಚ್ಚಾನಂ ಚತ್ತಾರಿ ಸಚ್ಚಾನಿ ಪಟಿವಿಜ್ಝಿತ್ವಾ ಠಿತಾನಂ ಧಮ್ಮಾನಂ ಅಬ್ಭನ್ತರೇ ಇನ್ದಟ್ಠಸಾಧನೇನ ಅಞ್ಞಾತಾವಿನ್ದ್ರಿಯಂ। ಅರಹತ್ತಫಲಞಾಣಸ್ಸೇತಂ ನಾಮಂ। ಸಬ್ಬಾನಿಪೇತಾನಿ ಯಥಾಯೋಗಂ ಇನ್ದಲಿಙ್ಗಟ್ಠೇನ ಇನ್ದದೇಸಿತಟ್ಠೇನ ಇನ್ದದಿಟ್ಠಟ್ಠೇನ ಇನ್ದಸಿಟ್ಠಟ್ಠೇನ ಇನ್ದಜುಟ್ಠಟ್ಠೇನ ಚ ಇನ್ದ್ರಿಯಾನಿ। ಭಗವಾ ಹಿ ಸಮ್ಮಾಸಮ್ಬುದ್ಧೋ ಪರಮಿಸ್ಸರಿಯಭಾವತೋ ಇನ್ದೋ, ಕುಸಲಾಕುಸಲಞ್ಚ ಕಮ್ಮಂ ಕಮ್ಮೇಸು ಕಸ್ಸಚಿ ಇಸ್ಸರಿಯಾಭಾವತೋ। ತೇನೇವೇತ್ಥ ಕಮ್ಮಜನಿತಾನಿ ಇನ್ದ್ರಿಯಾನಿ ಕುಸಲಾಕುಸಲಕಮ್ಮಂ ಉಲ್ಲಿಙ್ಗೇನ್ತಿ , ತೇನ ಚ ಸಿಟ್ಠಾನೀತಿ ಇನ್ದಲಿಙ್ಗಟ್ಠೇನ ಇನ್ದಸಿಟ್ಠಟ್ಠೇನ ಚ ಇನ್ದ್ರಿಯಾನಿ। ಸಬ್ಬಾನೇವ ಪನೇತಾನಿ ಭಗವತಾ ಮುನಿನ್ದೇನ ಯಥಾಭೂತತೋ ಪಕಾಸಿತಾನಿ ಅಭಿಸಮ್ಬುದ್ಧಾನಿ ಚಾತಿ ಇನ್ದದೇಸಿತಟ್ಠೇನ ಇನ್ದದಿಟ್ಠಟ್ಠೇನ ಚ ಇನ್ದ್ರಿಯಾನಿ। ತೇನೇವ ಚ ಭಗವತಾ ಮುನಿನ್ದೇನ ಕಾನಿಚಿ ಗೋಚರಾಸೇವನಾಯ, ಕಾನಿಚಿ ಭಾವನಾಸೇವನಾಯ ಸೇವಿತಾನೀತಿ ಇನ್ದಜುಟ್ಠಟ್ಠೇನಪಿ ಇನ್ದ್ರಿಯಾನಿ। ಅಪಿ ಚ ಆಧಿಪಚ್ಚಸಙ್ಖಾತೇನ ಇಸ್ಸರಿಯಟ್ಠೇನಪಿ ಏತಾನಿ ಇನ್ದ್ರಿಯಾನಿ। ಚಕ್ಖುವಿಞ್ಞಾಣಾದಿಪವತ್ತಿಯಞ್ಹಿ ಚಕ್ಖಾದೀನಂ ಸಿದ್ಧಮಾಧಿಪಚ್ಚಂ ತಸ್ಮಿಂ ತಿಕ್ಖೇ ತಿಕ್ಖತ್ತಾ ಮನ್ದೇ ಚ ಮನ್ದತ್ತಾತಿ।

    Aññātāvino catusaccesu niṭṭhitañāṇakiccassa khīṇāsavassa uppajjanato indriyaṭṭhasambhavato ca aññātāvindriyaṃ, aññātāvīnaṃ vā catūsu saccesu niṭṭhitakiccānaṃ cattāri saccāni paṭivijjhitvā ṭhitānaṃ dhammānaṃ abbhantare indaṭṭhasādhanena aññātāvindriyaṃ. Arahattaphalañāṇassetaṃ nāmaṃ. Sabbānipetāni yathāyogaṃ indaliṅgaṭṭhena indadesitaṭṭhena indadiṭṭhaṭṭhena indasiṭṭhaṭṭhena indajuṭṭhaṭṭhena ca indriyāni. Bhagavā hi sammāsambuddho paramissariyabhāvato indo, kusalākusalañca kammaṃ kammesu kassaci issariyābhāvato. Tenevettha kammajanitāni indriyāni kusalākusalakammaṃ ulliṅgenti , tena ca siṭṭhānīti indaliṅgaṭṭhena indasiṭṭhaṭṭhena ca indriyāni. Sabbāneva panetāni bhagavatā munindena yathābhūtato pakāsitāni abhisambuddhāni cāti indadesitaṭṭhena indadiṭṭhaṭṭhena ca indriyāni. Teneva ca bhagavatā munindena kānici gocarāsevanāya, kānici bhāvanāsevanāya sevitānīti indajuṭṭhaṭṭhenapi indriyāni. Api ca ādhipaccasaṅkhātena issariyaṭṭhenapi etāni indriyāni. Cakkhuviññāṇādipavattiyañhi cakkhādīnaṃ siddhamādhipaccaṃ tasmiṃ tikkhe tikkhattā mande ca mandattāti.

    ೫.

    5.

    ಕಾಮಧಾತುಆದೀನಿ ದ್ವಾದಸ ವಿಸ್ಸಜ್ಜನಾನಿ ಭವಪ್ಪಭೇದವಸೇನ ನಿದ್ದಿಟ್ಠಾನಿ। ಕಾಮರಾಗಸಙ್ಖಾತೇನ ಕಾಮೇನ ಯುತ್ತಾ ಧಾತು ಕಾಮಧಾತು, ಕಾಮಸಙ್ಖಾತಾ ವಾ ಧಾತು ಕಾಮಧಾತು।

    Kāmadhātuādīni dvādasa vissajjanāni bhavappabhedavasena niddiṭṭhāni. Kāmarāgasaṅkhātena kāmena yuttā dhātu kāmadhātu, kāmasaṅkhātā vā dhātu kāmadhātu.

    ಕಾಮಂ ಪಹಾಯ ರೂಪೇನ ಯುತ್ತಾ ಧಾತು ರೂಪಧಾತು, ರೂಪಸಙ್ಖಾತಾ ವಾ ಧಾತು ರೂಪಧಾತು।

    Kāmaṃ pahāya rūpena yuttā dhātu rūpadhātu, rūpasaṅkhātā vā dhātu rūpadhātu.

    ಕಾಮಞ್ಚ ರೂಪಞ್ಚ ಪಹಾಯ ಅರೂಪೇನ ಯುತ್ತಾ ಧಾತು ಅರೂಪಧಾತು, ಅರೂಪಸಙ್ಖಾತಾ ವಾ ಧಾತು ಅರೂಪಧಾತು।

    Kāmañca rūpañca pahāya arūpena yuttā dhātu arūpadhātu, arūpasaṅkhātā vā dhātu arūpadhātu.

    ತಾ ಏವ ಧಾತುಯೋ ಪುನ ಭವಪರಿಯಾಯೇನ ವುತ್ತಾ। ಭವತೀತಿ ಹಿ ಭವೋತಿ ವುಚ್ಚತಿ। ಸಞ್ಞಾಯ ಯುತ್ತೋ ಭವೋ ಸಞ್ಞಾಭವೋ, ಸಞ್ಞಾಸಹಗತೋ ವಾ ಭವೋ ಸಞ್ಞಾಭವೋ, ಸಞ್ಞಾ ವಾ ಏತ್ಥ ಭವೇ ಅತ್ಥೀತಿ ಸಞ್ಞಾಭವೋ। ಸೋ ಕಾಮಭವೋ ಚ ಅಸಞ್ಞಾಭವಮುತ್ತೋ ರೂಪಭವೋ ಚ ನೇವಸಞ್ಞಾನಾಸಞ್ಞಾಭವಮುತ್ತೋ ಅರೂಪಭವೋ ಚ ಹೋತಿ।

    Tā eva dhātuyo puna bhavapariyāyena vuttā. Bhavatīti hi bhavoti vuccati. Saññāya yutto bhavo saññābhavo, saññāsahagato vā bhavo saññābhavo, saññā vā ettha bhave atthīti saññābhavo. So kāmabhavo ca asaññābhavamutto rūpabhavo ca nevasaññānāsaññābhavamutto arūpabhavo ca hoti.

    ನ ಸಞ್ಞಾಭವೋ ಅಸಞ್ಞಾಭವೋ, ಸೋ ರೂಪಭವೇಕದೇಸೋ।

    Na saññābhavo asaññābhavo, so rūpabhavekadeso.

    ಓಳಾರಿಕತ್ತಾಭಾವತೋ ನೇವಸಞ್ಞಾ, ಸುಖುಮತ್ತೇನ ಸಮ್ಭವತೋ ನಾಸಞ್ಞಾತಿ ನೇವಸಞ್ಞಾನಾಸಞ್ಞಾ, ತಾಯ ಯುತ್ತೋ ಭವೋ ನೇವಸಞ್ಞಾನಾಸಞ್ಞಾಭವೋ। ಅಥ ವಾ ಓಳಾರಿಕಾಯ ಸಞ್ಞಾಯ ಅಭಾವಾ, ಸುಖುಮಾಯ ಚ ಭಾವಾ ನೇವಸಞ್ಞಾನಾಸಞ್ಞಾ ಅಸ್ಮಿಂ ಭವೇತಿ ನೇವಸಞ್ಞಾನಾಸಞ್ಞಾಭವೋ, ಸೋ ಅರೂಪಭವೇಕದೇಸೋ।

    Oḷārikattābhāvato nevasaññā, sukhumattena sambhavato nāsaññāti nevasaññānāsaññā, tāya yutto bhavo nevasaññānāsaññābhavo. Atha vā oḷārikāya saññāya abhāvā, sukhumāya ca bhāvā nevasaññānāsaññā asmiṃ bhaveti nevasaññānāsaññābhavo, so arūpabhavekadeso.

    ಏಕೇನ ರೂಪಕ್ಖನ್ಧೇನ ವೋಕಿಣ್ಣೋ ಭವೋ ಏಕೇನ ವೋಕಾರೋ ಅಸ್ಸ ಭವಸ್ಸಾತಿ ಏಕವೋಕಾರಭವೋ, ಸೋ ಅಸಞ್ಞಭವೋವ।

    Ekena rūpakkhandhena vokiṇṇo bhavo ekena vokāro assa bhavassāti ekavokārabhavo, so asaññabhavova.

    ಚತೂಹಿ ಅರೂಪಕ್ಖನ್ಧೇಹಿ ವೋಕಿಣ್ಣೋ ಭವೋ ಚತೂಹಿ ವೋಕಾರೋ ಅಸ್ಸ ಭವಸ್ಸಾತಿ ಚತುವೋಕಾರಭವೋ , ಸೋ ಅರೂಪಭವೋ ಏವ।

    Catūhi arūpakkhandhehi vokiṇṇo bhavo catūhi vokāro assa bhavassāti catuvokārabhavo, so arūpabhavo eva.

    ಪಞ್ಚಹಿ ಖನ್ಧೇಹಿ ವೋಕಿಣ್ಣೋ ಭವೋ ಪಞ್ಚಹಿ ವೋಕಾರೋ ಅಸ್ಸ ಭವಸ್ಸಾತಿ ಪಞ್ಚವೋಕಾರಭವೋ, ಸೋ ಕಾಮಭವೋ ಚ ರೂಪಭವೇಕದೇಸೋ ಚ ಹೋತಿ।

    Pañcahi khandhehi vokiṇṇo bhavo pañcahi vokāro assa bhavassāti pañcavokārabhavo, so kāmabhavo ca rūpabhavekadeso ca hoti.

    ೬. ಪಠಮಜ್ಝಾನಾದೀನಿ ದ್ವಾದಸ ವಿಸ್ಸಜ್ಜನಾನಿ ಝಾನಸಮಾಪತ್ತಿವಸೇನ ನಿದ್ದಿಟ್ಠಾನಿ। ಝಾನನ್ತಿ ಇಧ ಬ್ರಹ್ಮವಿಹಾರಮತ್ತಂ ಅಧಿಪ್ಪೇತಂ। ವಿತಕ್ಕವಿಚಾರಪೀತಿಸುಖಚಿತ್ತೇಕಗ್ಗತಾಸಮ್ಪಯುತ್ತಂ ಪಠಮಂ ಝಾನಂ। ಪೀತಿಸುಖಚಿತ್ತೇಕಗ್ಗತಾಸಮ್ಪಯುತ್ತಂ ದುತಿಯಂ ಝಾನಂ। ಸುಖಚಿತ್ತೇಕಗ್ಗತಾಸಮ್ಪಯುತ್ತಂ ತತಿಯಂ ಝಾನಂ। ಉಪೇಕ್ಖಾಚಿತ್ತೇಕಗ್ಗತಾಸಮ್ಪಯುತ್ತಂ ಚತುತ್ಥಂ ಝಾನಂ।

    6.Paṭhamajjhānādīni dvādasa vissajjanāni jhānasamāpattivasena niddiṭṭhāni. Jhānanti idha brahmavihāramattaṃ adhippetaṃ. Vitakkavicārapītisukhacittekaggatāsampayuttaṃ paṭhamaṃ jhānaṃ. Pītisukhacittekaggatāsampayuttaṃ dutiyaṃ jhānaṃ. Sukhacittekaggatāsampayuttaṃ tatiyaṃ jhānaṃ. Upekkhācittekaggatāsampayuttaṃ catutthaṃ jhānaṃ.

    ಮೇದತಿ ಮೇಜ್ಜತೀತಿ ಮೇತ್ತಾ, ಸಿನಿಯ್ಹತೀತಿ ಅತ್ಥೋ। ಮಿತ್ತೇ ವಾ ಭವಾ, ಮಿತ್ತಸ್ಸ ವಾ ಏಸಾ ಪವತ್ತೀತಿ ಮೇತ್ತಾ, ಪಚ್ಚನೀಕಧಮ್ಮೇಹಿ ಮುತ್ತತ್ತಾ ಆರಮ್ಮಣೇ ಚಾಧಿಮುತ್ತತ್ತಾ ವಿಮುತ್ತಿ, ಚೇತಸೋ ವಿಮುತ್ತಿ ಚೇತೋವಿಮುತ್ತಿ, ಮೇತ್ತಾ ಏವ ಚೇತೋವಿಮುತ್ತಿ ಮೇತ್ತಾಚೇತೋವಿಮುತ್ತಿ।

    Medati mejjatīti mettā, siniyhatīti attho. Mitte vā bhavā, mittassa vā esā pavattīti mettā, paccanīkadhammehi muttattā ārammaṇe cādhimuttattā vimutti, cetaso vimutti cetovimutti, mettā eva cetovimutti mettācetovimutti.

    ಕರುಣಾ ವುತ್ತತ್ಥಾ ಏವ।

    Karuṇā vuttatthā eva.

    ಮೋದನ್ತಿ ತಾಯ ತಂಸಮಙ್ಗಿನೋ, ಸಯಂ ವಾ ಮೋದತಿ, ಮೋದನಮತ್ತಮೇವ ವಾ ತನ್ತಿ ಮುದಿತಾ। ‘‘ಅವೇರಾ ಹೋನ್ತೂ’’ತಿಆದಿಬ್ಯಾಪಾರಪ್ಪಹಾನೇನ ಮಜ್ಝತ್ತಭಾವೂಪಗಮನೇನ ಚ ಉಪೇಕ್ಖತೀತಿ ಉಪೇಕ್ಖಾ। ಮೇತ್ತಾದಯೋ ತಯೋ ಬ್ರಹ್ಮವಿಹಾರಾ ಪಠಮಾದೀಹಿ ತೀಹಿ ಝಾನೇಹಿ ಯುತ್ತಾ। ಉಪೇಕ್ಖಾಬ್ರಹ್ಮವಿಹಾರೋ ಚತುತ್ಥಜ್ಝಾನೇನ ಯುತ್ತೋ।

    Modanti tāya taṃsamaṅgino, sayaṃ vā modati, modanamattameva vā tanti muditā. ‘‘Averā hontū’’tiādibyāpārappahānena majjhattabhāvūpagamanena ca upekkhatīti upekkhā. Mettādayo tayo brahmavihārā paṭhamādīhi tīhi jhānehi yuttā. Upekkhābrahmavihāro catutthajjhānena yutto.

    ಫರಣವಸೇನ ನತ್ಥಿ ಏತಸ್ಸ ಅನ್ತೋತಿ ಅನನ್ತೋ। ಆಕಾಸೋ ಅನನ್ತೋ ಆಕಾಸಾನನ್ತೋ, ಕಸಿಣುಗ್ಘಾಟಿಮಾಕಾಸೋ । ಆಕಾಸಾನನ್ತೋಯೇವ ಆಕಾಸಾನಞ್ಚಂ, ತಂ ಆಕಾಸಾನಞ್ಚಂ ಅಧಿಟ್ಠಾನಟ್ಠೇನ ಆಯತನಮಸ್ಸ ಸಸಮ್ಪಯುತ್ತಧಮ್ಮಸ್ಸ ಝಾನಸ್ಸ ‘‘ದೇವಾನಂ ದೇವಾಯತನಮಿವಾ’’ತಿ ಆಕಾಸಾನಞ್ಚಾಯತನಂ। ಆಕಾಸಾನಞ್ಚಾಯತನಮೇವ ಸಮಾಪತ್ತಿ ಆಕಾಸಾನಞ್ಚಾಯತನಸಮಾಪತ್ತಿ। ಫರಣವಸೇನ ಚ ನತ್ಥಿ ಏತಸ್ಸ ಅನ್ತೋತಿ ಅನನ್ತಂ, ತಂ ಆಕಾಸಾರಮ್ಮಣಂ ವಿಞ್ಞಾಣಂ। ಅನನ್ತಮೇವ ಆನಞ್ಚಂ, ವಿಞ್ಞಾಣಂ ಆನಞ್ಚಂ ‘‘ವಿಞ್ಞಾಣಾನಞ್ಚ’’ನ್ತಿ ಅವತ್ವಾ ‘‘ವಿಞ್ಞಾಣಞ್ಚ’’ನ್ತಿ ವುತ್ತಂ। ಅಯಞ್ಹೇತ್ಥ ರುಳ್ಹಿಸದ್ದೋ। ತಂ ವಿಞ್ಞಾಣಞ್ಚಂ ಅಧಿಟ್ಠಾನಟ್ಠೇನ ಆಯತನಮಸ್ಸ ಸಸಮ್ಪಯುತ್ತಧಮ್ಮಸ್ಸ ಝಾನಸ್ಸ ‘‘ದೇವಾನಂ ದೇವಾಯತನಮಿವಾ’’ತಿ ವಿಞ್ಞಾಣಞ್ಚಾಯತನಂ। ನತ್ಥಿ ಏತಸ್ಸ ಕಿಞ್ಚನನ್ತಿ ಅಕಿಞ್ಚನಂ, ಅನ್ತಮಸೋ ಭಙ್ಗಮತ್ತಮ್ಪಿ ಅಸ್ಸ ಅವಸಿಟ್ಠಂ ನತ್ಥೀತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ। ಅಕಿಞ್ಚನಸ್ಸ ಭಾವೋ ಆಕಿಞ್ಚಞ್ಞಂ। ಆಕಾಸಾನಞ್ಚಾಯತನವಿಞ್ಞಾಣಾಭಾವಸ್ಸೇತಂ ಅಧಿವಚನಂ। ತಂ ಆಕಿಞ್ಚಞ್ಞಂ। ಅಧಿಟ್ಠಾನಟ್ಠೇನ ಆಯತನಮಸ್ಸ ಸಸಮ್ಪಯುತ್ತಧಮ್ಮಸ್ಸ ಝಾನಸ್ಸ ‘‘ದೇವಾನಂ ದೇವಾಯತನಮಿವಾ’’ತಿ ಆಕಿಞ್ಚಞ್ಞಾಯತನಂ। ಓಳಾರಿಕಾಯ ಸಞ್ಞಾಯ ಅಭಾವತೋ, ಸುಖುಮಾಯ ಚ ಭಾವತೋ ನೇವಸ್ಸ ಸಸಮ್ಪಯುತ್ತಧಮ್ಮಸ್ಸ ಝಾನಸ್ಸ ಸಞ್ಞಾ ನಾಸಞ್ಞಾತಿ ನೇವಸಞ್ಞಾನಾಸಞ್ಞಂ। ನೇವಸಞ್ಞಾನಾಸಞ್ಞಞ್ಚ ತಂ ಮನಾಯತನಧಮ್ಮಾಯತನಪರಿಯಾಪನ್ನತ್ತಾ ಆಯತನಞ್ಚಾತಿ ನೇವಸಞ್ಞಾನಾಸಞ್ಞಾಯತನಂ। ಅಥ ವಾ ಯಾಯಮೇತ್ಥ ಸಞ್ಞಾ ಸಾ ಪಟುಸಞ್ಞಾಕಿಚ್ಚಂ ಕಾತುಂ ಅಸಮತ್ಥತಾಯ ನೇವಸಞ್ಞಾ, ಸಙ್ಖಾರಾವಸೇಸಸುಖುಮಭಾವೇನ ವಿಜ್ಜಮಾನತ್ತಾ ನಾಸಞ್ಞಾತಿ ನೇವಸಞ್ಞಾನಾಸಞ್ಞಾ, ನೇವಸಞ್ಞಾನಾಸಞ್ಞಾ ಚ ಸಾ ಸೇಸಧಮ್ಮಾನಂ ಅಧಿಟ್ಠಾನಟ್ಠೇನ ಆಯತನಞ್ಚಾತಿ ನೇವಸಞ್ಞಾನಾಸಞ್ಞಾಯತನಂ। ಆಕಿಞ್ಚಞ್ಞಾಯತನಾರಮ್ಮಣಾಯ ಸಮಾಪತ್ತಿಯಾ ಏತಂ ಅಧಿವಚನಂ। ನ ಕೇವಲಂ ಏತ್ಥ ಸಞ್ಞಾ ಏದಿಸೀ, ಅಥ ಖೋ ವೇದನಾಪಿ ನೇವವೇದನಾ ನಾವೇದನಾ। ಚಿತ್ತಮ್ಪಿ ನೇವಚಿತ್ತಂ ನಾಚಿತ್ತಂ। ಫಸ್ಸೋಪಿ ನೇವಫಸ್ಸೋ ನಾಫಸ್ಸೋ। ಏಸ ನಯೋ ಸೇಸಸಮ್ಪಯುತ್ತಧಮ್ಮೇಸು। ಸಞ್ಞಾಸೀಸೇನ ಪನಾಯಂ ದೇಸನಾ ಕತಾತಿ।

    Pharaṇavasena natthi etassa antoti ananto. Ākāso ananto ākāsānanto, kasiṇugghāṭimākāso . Ākāsānantoyeva ākāsānañcaṃ, taṃ ākāsānañcaṃ adhiṭṭhānaṭṭhena āyatanamassa sasampayuttadhammassa jhānassa ‘‘devānaṃ devāyatanamivā’’ti ākāsānañcāyatanaṃ. Ākāsānañcāyatanameva samāpatti ākāsānañcāyatanasamāpatti. Pharaṇavasena ca natthi etassa antoti anantaṃ, taṃ ākāsārammaṇaṃ viññāṇaṃ. Anantameva ānañcaṃ, viññāṇaṃ ānañcaṃ ‘‘viññāṇānañca’’nti avatvā ‘‘viññāṇañca’’nti vuttaṃ. Ayañhettha ruḷhisaddo. Taṃ viññāṇañcaṃ adhiṭṭhānaṭṭhena āyatanamassa sasampayuttadhammassa jhānassa ‘‘devānaṃ devāyatanamivā’’ti viññāṇañcāyatanaṃ. Natthi etassa kiñcananti akiñcanaṃ, antamaso bhaṅgamattampi assa avasiṭṭhaṃ natthīti vuttaṃ hoti. Akiñcanassa bhāvo ākiñcaññaṃ. Ākāsānañcāyatanaviññāṇābhāvassetaṃ adhivacanaṃ. Taṃ ākiñcaññaṃ. Adhiṭṭhānaṭṭhena āyatanamassa sasampayuttadhammassa jhānassa ‘‘devānaṃ devāyatanamivā’’ti ākiñcaññāyatanaṃ. Oḷārikāya saññāya abhāvato, sukhumāya ca bhāvato nevassa sasampayuttadhammassa jhānassa saññā nāsaññāti nevasaññānāsaññaṃ. Nevasaññānāsaññañca taṃ manāyatanadhammāyatanapariyāpannattā āyatanañcāti nevasaññānāsaññāyatanaṃ. Atha vā yāyamettha saññā sā paṭusaññākiccaṃ kātuṃ asamatthatāya nevasaññā, saṅkhārāvasesasukhumabhāvena vijjamānattā nāsaññāti nevasaññānāsaññā, nevasaññānāsaññā ca sā sesadhammānaṃ adhiṭṭhānaṭṭhena āyatanañcāti nevasaññānāsaññāyatanaṃ. Ākiñcaññāyatanārammaṇāya samāpattiyā etaṃ adhivacanaṃ. Na kevalaṃ ettha saññā edisī, atha kho vedanāpi nevavedanā nāvedanā. Cittampi nevacittaṃ nācittaṃ. Phassopi nevaphasso nāphasso. Esa nayo sesasampayuttadhammesu. Saññāsīsena panāyaṃ desanā katāti.

    ಅವಿಜ್ಜಾದೀನಿ ದ್ವಾದಸ ವಿಸ್ಸಜ್ಜನಾನಿ ಪಟಿಚ್ಚಸಮುಪ್ಪಾದಙ್ಗವಸೇನ ನಿದ್ದಿಟ್ಠಾನಿ। ಪೂರೇತುಂ ಅಯುತ್ತಟ್ಠೇನ ಕಾಯದುಚ್ಚರಿತಾದಿ ಅವಿನ್ದಿಯಂ ನಾಮ, ಅಲದ್ಧಬ್ಬನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ। ತಂ ಅವಿನ್ದಿಯಂ ವಿನ್ದತೀತಿ ಅವಿಜ್ಜಾ। ತಬ್ಬಿಪರೀತತೋ ಕಾಯಸುಚರಿತಾದಿ ವಿನ್ದಿಯಂ ನಾಮ, ತಂ ವಿನ್ದಿಯಂ ನ ವಿನ್ದತೀತಿ ಅವಿಜ್ಜಾ। ಖನ್ಧಾನಂ ರಾಸಟ್ಠಂ, ಆಯತನಾನಂ ಆಯತನಟ್ಠಂ, ಧಾತೂನಂ ಸುಞ್ಞಟ್ಠಂ, ಇನ್ದ್ರಿಯಾನಂ ಅಧಿಪತಿಯಟ್ಠಂ, ಸಚ್ಚಾನಂ ತಥಟ್ಠಂ ಅವಿದಿತಂ ಕರೋತೀತಿ ಅವಿಜ್ಜಾ। ದುಕ್ಖಾದೀನಂ ಪೀಳನಾದಿವಸೇನ ವುತ್ತಂ ಚತುಬ್ಬಿಧಂ ಚತುಬ್ಬಿಧಂ ಅತ್ಥಂ ಅವಿದಿತಂ ಕರೋತೀತಿಪಿ ಅವಿಜ್ಜಾ, ಅನ್ತವಿರಹಿತೇ ಸಂಸಾರೇ ಸಬ್ಬಯೋನಿಗತಿಭವವಿಞ್ಞಾಣಟ್ಠಿತಿಸತ್ತಾವಾಸೇಸು ಸತ್ತೇ ಜವಾಪೇತೀತಿ ಅವಿಜ್ಜಾ, ಪರಮತ್ಥತೋ ಅವಿಜ್ಜಮಾನೇಸು ಇತ್ಥಿಪುರಿಸಾದೀಸು ಜವತಿ, ವಿಜ್ಜಮಾನೇಸುಪಿ ಖನ್ಧಾದೀಸು ನ ಜವತೀತಿ ಅವಿಜ್ಜಾ, ಅಪಿ ಚ ಚಕ್ಖುವಿಞ್ಞಾಣಾದೀನಂ ವತ್ಥಾರಮ್ಮಣಾನಂ ಪಟಿಚ್ಚಸಮುಪ್ಪಾದಪಟಿಚ್ಚಸಮುಪ್ಪನ್ನಾನಞ್ಚ ಧಮ್ಮಾನಂ ಛಾದನತೋಪಿ ಅವಿಜ್ಜಾ। ಸಙ್ಖತಮಭಿಸಙ್ಖರೋನ್ತೀತಿ ಸಙ್ಖಾರಾ। ವಿಜಾನಾತೀತಿ ವಿಞ್ಞಾಣಂ। ನಮತೀತಿ ನಾಮಂ, ನಾಮಯತೀತಿ ವಾ ನಾಮಂ। ರುಪ್ಪತೀತಿ ರೂಪಂ। ಆಯೇ ತನೋತಿ , ಆಯತಞ್ಚ ನಯತೀತಿ ಆಯತನಂ। ಫುಸತೀತಿ ಫಸ್ಸೋ। ವೇದಯತೀತಿ ವೇದನಾ। ಪರಿತಸ್ಸತೀತಿ ತಣ್ಹಾ। ಉಪಾದಿಯತಿ ಭುಸಂ ಗಣ್ಹಾತೀತಿ ಉಪಾದಾನಂ। ಭವತಿ, ಭಾವಯತೀತಿ ವಾ ಭವೋ। ಜನನಂ ಜಾತಿ। ಜೀರಣಂ ಜರಾ। ಮರನ್ತಿ ಏತೇನಾತಿ ಮರಣಂ।

    Avijjādīni dvādasa vissajjanāni paṭiccasamuppādaṅgavasena niddiṭṭhāni. Pūretuṃ ayuttaṭṭhena kāyaduccaritādi avindiyaṃ nāma, aladdhabbanti attho. Taṃ avindiyaṃ vindatīti avijjā. Tabbiparītato kāyasucaritādi vindiyaṃ nāma, taṃ vindiyaṃ na vindatīti avijjā. Khandhānaṃ rāsaṭṭhaṃ, āyatanānaṃ āyatanaṭṭhaṃ, dhātūnaṃ suññaṭṭhaṃ, indriyānaṃ adhipatiyaṭṭhaṃ, saccānaṃ tathaṭṭhaṃ aviditaṃ karotīti avijjā. Dukkhādīnaṃ pīḷanādivasena vuttaṃ catubbidhaṃ catubbidhaṃ atthaṃ aviditaṃ karotītipi avijjā, antavirahite saṃsāre sabbayonigatibhavaviññāṇaṭṭhitisattāvāsesu satte javāpetīti avijjā, paramatthato avijjamānesu itthipurisādīsu javati, vijjamānesupi khandhādīsu na javatīti avijjā, api ca cakkhuviññāṇādīnaṃ vatthārammaṇānaṃ paṭiccasamuppādapaṭiccasamuppannānañca dhammānaṃ chādanatopi avijjā. Saṅkhatamabhisaṅkharontīti saṅkhārā. Vijānātīti viññāṇaṃ. Namatīti nāmaṃ, nāmayatīti vā nāmaṃ. Ruppatīti rūpaṃ. Āye tanoti , āyatañca nayatīti āyatanaṃ. Phusatīti phasso. Vedayatīti vedanā. Paritassatīti taṇhā. Upādiyati bhusaṃ gaṇhātīti upādānaṃ. Bhavati, bhāvayatīti vā bhavo. Jananaṃ jāti. Jīraṇaṃ jarā. Maranti etenāti maraṇaṃ.

    ೭. ದುಕ್ಖಾದೀನಿ ಅಟ್ಠಸತಾನಿ ಅಟ್ಠ ಚ ವಿಸ್ಸಜ್ಜನಾನಿ ಚತುಸಚ್ಚಯೋಜನಾವಸೇನ ನಿದ್ದಿಟ್ಠಾನಿ। ‘‘ದುಕ್ಖಂ ಅಭಿಞ್ಞೇಯ್ಯ’’ನ್ತಿಆದೀಸು ಹಿ ಛನ್ನಂ ಚತುಕ್ಕಾನಂ ವಸೇನ ಚತುವೀಸತಿ ವಿಸ್ಸಜ್ಜನಾನಿ ‘‘ಚಕ್ಖು ಜರಾಮರಣ’’ನ್ತಿ ಪೇಯ್ಯಾಲೇ ‘‘ಚಕ್ಖು ಅಭಿಞ್ಞೇಯ್ಯಂ ಸೋತಂ ಅಭಿಞ್ಞೇಯ್ಯ’’ನ್ತಿಆದಿನಾ ‘‘ಜಾತಿ ಅಭಿಞ್ಞೇಯ್ಯಾ’’ತಿ ಪರಿಯೋಸಾನೇನ ಪಞ್ಚನವುತಾಧಿಕೇನ ವಿಸ್ಸಜ್ಜನಸತೇನ ಯೋಜೇತ್ವಾ ವುತ್ತಾನಿ। ಪಞ್ಚನವುತಾಧಿಕಂ ಚತುಕ್ಕಸತಂ ಹೋತಿ, ತೇಸಂ ಚತುಕ್ಕಾನಂ ವಸೇನ ಅಸೀತಿಅಧಿಕಾನಿ ಸತ್ತ ವಿಸ್ಸಜ್ಜನಸತಾನಿ। ‘‘ಜರಾಮರಣಂ ಅಭಿಞ್ಞೇಯ್ಯ’’ನ್ತಿಆದಿಕೇ ಚತುಕ್ಕೇ ‘‘ಚತ್ತಾರಿ ವಿಸ್ಸಜ್ಜನಾನೀ’’ತಿ ಏವಂ ಸಬ್ಬಾನಿ ಅಟ್ಠ ಚ ಸತಾನಿ ಅಟ್ಠ ಚ ವಿಸ್ಸಜ್ಜನಾನಿ ಹೋನ್ತಿ। ಏತ್ಥ ಚ ತಸ್ಸ ತಸ್ಸ ಧಮ್ಮಸ್ಸ ಪಧಾನಭೂತೋ ಪಚ್ಚಯೋ ಸಮುದಯೋತಿ ವೇದಿತಬ್ಬೋ। ಸಬ್ಬಸಙ್ಖಾರೇಹಿ ಸುಞ್ಞಂ ನಿಬ್ಬಾನಂ ನಿರೋಧೋತಿ ವೇದಿತಬ್ಬಂ। ಅನಞ್ಞಾತಞ್ಞಸ್ಸಾಮೀತಿನ್ದ್ರಿಯಾದೀನಂ ತಿಣ್ಣಮ್ಪಿ ಹಿ ಲೋಕುತ್ತರಿನ್ದ್ರಿಯಾನಂ ಏತ್ಥ ಅಭಾವಂ ಸನ್ಧಾಯ ಅನಞ್ಞಾತಞ್ಞಸ್ಸಾಮೀತಿನ್ದ್ರಿಯನಿರೋಧೋತಿಆದಿ ಯುಜ್ಜತಿ । ನಿರೋಧಗಾಮಿನಿಪಟಿಪದಾತಿ ಚ ಸಬ್ಬತ್ಥ ಅರಿಯಮಗ್ಗೋ ಏವ। ಏವಞ್ಹಿ ವುಚ್ಚಮಾನೇ ಫಲೇಪಿ ಮಗ್ಗವೋಹಾರಸಮ್ಭವತೋ ಅಞ್ಞಿನ್ದ್ರಿಯಅಞ್ಞಾತಾವಿನ್ದ್ರಿಯಾನಮ್ಪಿ ಯುಜ್ಜತಿ। ಪುನ ದುಕ್ಖಾದೀನಂ ಪರಿಞ್ಞಟ್ಠಾದಿವಸೇನ ಅಟ್ಠಸತಾನಿ ಅಟ್ಠ ಚ ವಿಸ್ಸಜ್ಜನಾನಿ ನಿದ್ದಿಟ್ಠಾನಿ, ಪುನ ದುಕ್ಖಾದೀನಂ ಪರಿಞ್ಞಾಪಟಿವೇಧಟ್ಠಾದಿವಸೇನ ಅಟ್ಠಸತಾನಿ ಅಟ್ಠ ಚ ವಿಸ್ಸಜ್ಜನಾನಿ ನಿದ್ದಿಟ್ಠಾನಿ। ಪರಿಞ್ಞಾ ಚ ಸಾ ಪಟಿವಿಜ್ಝಿತಬ್ಬಟ್ಠೇನ ಪಟಿವೇಧೋ ಚಾತಿ ಪರಿಞ್ಞಾಪಟಿವೇಧೋ। ಪರಿಞ್ಞಾಪಟಿವೇಧೋವ ಅತ್ಥೋ ಪರಿಞ್ಞಾಪಟಿವೇಧಟ್ಠೋ।

    7.Dukkhādīni aṭṭhasatāni aṭṭha ca vissajjanāni catusaccayojanāvasena niddiṭṭhāni. ‘‘Dukkhaṃ abhiññeyya’’ntiādīsu hi channaṃ catukkānaṃ vasena catuvīsati vissajjanāni ‘‘cakkhu jarāmaraṇa’’nti peyyāle ‘‘cakkhu abhiññeyyaṃ sotaṃ abhiññeyya’’ntiādinā ‘‘jāti abhiññeyyā’’ti pariyosānena pañcanavutādhikena vissajjanasatena yojetvā vuttāni. Pañcanavutādhikaṃ catukkasataṃ hoti, tesaṃ catukkānaṃ vasena asītiadhikāni satta vissajjanasatāni. ‘‘Jarāmaraṇaṃ abhiññeyya’’ntiādike catukke ‘‘cattāri vissajjanānī’’ti evaṃ sabbāni aṭṭha ca satāni aṭṭha ca vissajjanāni honti. Ettha ca tassa tassa dhammassa padhānabhūto paccayo samudayoti veditabbo. Sabbasaṅkhārehi suññaṃ nibbānaṃ nirodhoti veditabbaṃ. Anaññātaññassāmītindriyādīnaṃ tiṇṇampi hi lokuttarindriyānaṃ ettha abhāvaṃ sandhāya anaññātaññassāmītindriyanirodhotiādi yujjati . Nirodhagāminipaṭipadāti ca sabbattha ariyamaggo eva. Evañhi vuccamāne phalepi maggavohārasambhavato aññindriyaaññātāvindriyānampi yujjati. Puna dukkhādīnaṃ pariññaṭṭhādivasena aṭṭhasatāni aṭṭha ca vissajjanāni niddiṭṭhāni, puna dukkhādīnaṃ pariññāpaṭivedhaṭṭhādivasena aṭṭhasatāni aṭṭha ca vissajjanāni niddiṭṭhāni. Pariññā ca sā paṭivijjhitabbaṭṭhena paṭivedho cāti pariññāpaṭivedho. Pariññāpaṭivedhova attho pariññāpaṭivedhaṭṭho.

    ೮. ಪುನ ತಾನೇವ ದುಕ್ಖಾದೀನಿ ಜರಾಮರಣಪರಿಯನ್ತಾನಿ ದ್ವಿಅಧಿಕಾನಿ ದ್ವೇ ಪದಸತಾನಿ ಸಮುದಯಾದೀಹಿ ಸತ್ತಹಿ ಸತ್ತಹಿ ಪದೇಹಿ ಯೋಜೇತ್ವಾ ದ್ವಿಅಧಿಕಾನಂ ದ್ವಿನ್ನಂ ಅಟ್ಠಕಸತಾನಂ ವಸೇನ ಸಹಸ್ಸಞ್ಚ ಛ ಚ ಸತಾನಿ ಸೋಳಸ ಚ ವಿಸ್ಸಜ್ಜನಾನಿ ನಿದ್ದಿಟ್ಠಾನಿ। ತತ್ಥ ಪಧಾನಭೂತೋ ಪಚ್ಚಯೋ ಸಮುದಯೋ, ತಸ್ಸ ನಿರೋಧೋ ಸಮುದಯನಿರೋಧೋ। ಛನ್ದೋ ಏವ ರಾಗೋ ಛನ್ದರಾಗೋ, ದುಕ್ಖೇ ಸುಖಸಞ್ಞಾಯ ದುಕ್ಖಸ್ಸ ಛನ್ದರಾಗೋ, ತಸ್ಸ ನಿರೋಧೋ ಛನ್ದರಾಗನಿರೋಧೋ। ದುಕ್ಖಂ ಪಟಿಚ್ಚ ಉಪ್ಪಜ್ಜಮಾನಂ ಸುಖಂ ಸೋಮನಸ್ಸಂ ದುಕ್ಖಸ್ಸ ಅಸ್ಸಾದೋ। ದುಕ್ಖಸ್ಸ ಅನಿಚ್ಚತಾ ದುಕ್ಖಸ್ಸ ವಿಪರಿಣಾಮಧಮ್ಮತಾ ದುಕ್ಖಸ್ಸ ಆದೀನವೋ। ದುಕ್ಖೇ ಛನ್ದರಾಗವಿನಯೋ ಛನ್ದರಾಗಪ್ಪಹಾನಂ ದುಕ್ಖಸ್ಸ ನಿಸ್ಸರಣಂ। ‘‘ಯಂ ಖೋ ಪನ ಕಿಞ್ಚಿ ಭೂತಂ ಸಙ್ಖತಂ ಪಟಿಚ್ಚಸಮುಪ್ಪನ್ನಂ ನಿರೋಧೋ ತಸ್ಸ ನಿಸ್ಸರಣ’’ನ್ತಿ (ಪಟಿ॰ ಮ॰ ೧.೨೪) ವಚನತೋ ನಿಬ್ಬಾನಮೇವ ದುಕ್ಖಸ್ಸ ನಿಸ್ಸರಣಂ। ‘‘ದುಕ್ಖನಿರೋಧೋ ಸಮುದಯನಿರೋಧೋ ಛನ್ದರಾಗನಿರೋಧೋ ದುಕ್ಖಸ್ಸ ನಿಸ್ಸರಣ’’ನ್ತಿ ನಾನಾಸಙ್ಖತಪಟಿಪಕ್ಖವಸೇನ ನಾನಾಪರಿಯಾಯವಚನೇಹಿ ಚತೂಸು ಠಾನೇಸು ನಿಬ್ಬಾನಮೇವ ವುತ್ತನ್ತಿ ವೇದಿತಬ್ಬಂ। ಕೇಚಿ ಪನ ‘‘ಆಹಾರಸಮುದಯಾ ದುಕ್ಖಸಮುದಯೋ ಆಹಾರನಿರೋಧಾ ದುಕ್ಖನಿರೋಧೋ ಸರಸವಸೇನ ಸಮುದಯನಿರೋಧೋ, ಅಥ ವಾ ಉದಯಬ್ಬಯದಸ್ಸನೇನ ಸಮುದಯನಿರೋಧೋ ಸಹ ವಿಪಸ್ಸನಾಯ ಮಗ್ಗೋ ಛನ್ದರಾಗನಿರೋಧೋ’’ತಿ ವದನ್ತಿ। ಏವಞ್ಚ ವುಚ್ಚಮಾನೇ ಲೋಕುತ್ತರಿನ್ದ್ರಿಯಾನಂ ಅವಿಪಸ್ಸನೂಪಗತ್ತಾ ನ ಸಬ್ಬಸಾಧಾರಣಂ ಹೋತೀತಿ ಪಠಮಂ ವುತ್ತನಯೋವ ಗಹೇತಬ್ಬೋ। ಲೋಕುತ್ತರಿನ್ದ್ರಿಯೇಸು ಹಿ ಛನ್ದರಾಗಾಭಾವತೋಯೇವ ಛನ್ದರಾಗನಿರೋಧೋತಿ ಯುಜ್ಜತಿ। ಸರೀರೇ ಛನ್ದರಾಗೇನೇವ ಸರೀರೇಕದೇಸೇಸು ಕೇಸಾದೀಸುಪಿ ಛನ್ದರಾಗೋ ಕತೋವ ಹೋತಿ, ಜರಾಮರಣವನ್ತೇಸು ಛನ್ದರಾಗೇನೇವ ಜರಾಮರಣೇಸುಪಿ ಛನ್ದರಾಗೋ ಕತೋವ ಹೋತಿ। ಏವಂ ಅಸ್ಸಾದಾದೀನವಾಪಿ ಯೋಜೇತಬ್ಬಾ। ಪುನ ದುಕ್ಖಾದೀನಿ ಜರಾಮರಣಪರಿಯನ್ತಾನಿ ದ್ವಿಅಧಿಕಾನಿ ದ್ವೇ ಪದಸತಾನಿ ಸಮುದಯಾದೀಹಿ ಛಹಿ ಛಹಿ ಪದೇಹಿ ಯೋಜೇತ್ವಾ ದ್ವಿಅಧಿಕಾನಂ ದ್ವಿನ್ನಂ ಸತ್ತಕಸತಾನಂ ವಸೇನ ನಯಸಹಸ್ಸಞ್ಚ ಚತ್ತಾರಿ ಚ ಸತಾನಿ ಚುದ್ದಸ ಚ ವಿಸ್ಸಜ್ಜನಾನಿ ನಿದ್ದಿಟ್ಠಾನಿ।

    8. Puna tāneva dukkhādīni jarāmaraṇapariyantāni dviadhikāni dve padasatāni samudayādīhi sattahi sattahi padehi yojetvā dviadhikānaṃ dvinnaṃ aṭṭhakasatānaṃ vasena sahassañca cha ca satāni soḷasa ca vissajjanāni niddiṭṭhāni. Tattha padhānabhūto paccayo samudayo, tassa nirodho samudayanirodho. Chando eva rāgo chandarāgo, dukkhe sukhasaññāya dukkhassa chandarāgo, tassa nirodho chandarāganirodho. Dukkhaṃ paṭicca uppajjamānaṃ sukhaṃ somanassaṃ dukkhassa assādo. Dukkhassa aniccatā dukkhassa vipariṇāmadhammatā dukkhassa ādīnavo. Dukkhe chandarāgavinayo chandarāgappahānaṃ dukkhassa nissaraṇaṃ. ‘‘Yaṃ kho pana kiñci bhūtaṃ saṅkhataṃ paṭiccasamuppannaṃ nirodho tassa nissaraṇa’’nti (paṭi. ma. 1.24) vacanato nibbānameva dukkhassa nissaraṇaṃ. ‘‘Dukkhanirodho samudayanirodho chandarāganirodho dukkhassa nissaraṇa’’nti nānāsaṅkhatapaṭipakkhavasena nānāpariyāyavacanehi catūsu ṭhānesu nibbānameva vuttanti veditabbaṃ. Keci pana ‘‘āhārasamudayā dukkhasamudayo āhāranirodhā dukkhanirodho sarasavasena samudayanirodho, atha vā udayabbayadassanena samudayanirodho saha vipassanāya maggo chandarāganirodho’’ti vadanti. Evañca vuccamāne lokuttarindriyānaṃ avipassanūpagattā na sabbasādhāraṇaṃ hotīti paṭhamaṃ vuttanayova gahetabbo. Lokuttarindriyesu hi chandarāgābhāvatoyeva chandarāganirodhoti yujjati. Sarīre chandarāgeneva sarīrekadesesu kesādīsupi chandarāgo katova hoti, jarāmaraṇavantesu chandarāgeneva jarāmaraṇesupi chandarāgo katova hoti. Evaṃ assādādīnavāpi yojetabbā. Puna dukkhādīni jarāmaraṇapariyantāni dviadhikāni dve padasatāni samudayādīhi chahi chahi padehi yojetvā dviadhikānaṃ dvinnaṃ sattakasatānaṃ vasena nayasahassañca cattāri ca satāni cuddasa ca vissajjanāni niddiṭṭhāni.

    ೯. ಇದಾನಿ ರೂಪಾದೀನಿ ಜರಾಮರಣಪರಿಯನ್ತಾನಿ ಏಕಾಧಿಕಾನಿ ದ್ವೇ ಪದಸತಾನಿ ಸತ್ತಹಿ ಅನುಪಸ್ಸನಾಹಿ ಯೋಜೇತ್ವಾ ನಿದ್ದಿಸಿತುಂ ಪಠಮಂ ತಾವ ಅನಿಚ್ಚಾನುಪಸ್ಸನಾದಯೋ ಸತ್ತ ಅನುಪಸ್ಸನಾ ನಿದ್ದಿಟ್ಠಾ। ತಾನಿ ಸಬ್ಬಾನಿ ಸತ್ತಹಿ ಸುದ್ಧಿಕಅನುಪಸ್ಸನಾವಿಸ್ಸಜ್ಜನೇಹಿ ಸದ್ಧಿಂ ಸಹಸ್ಸಞ್ಚ ಚತ್ತಾರಿ ಚ ಸತಾನಿ ಚುದ್ದಸ ಚ ವಿಸ್ಸಜ್ಜನಾನಿ ಹೋನ್ತಿ। ಅನಿಚ್ಚನ್ತಿ ಅನುಪಸ್ಸನಾ ಅನಿಚ್ಚಾನುಪಸ್ಸನಾ। ಸಾ ನಿಚ್ಚಸಞ್ಞಾಪಟಿಪಕ್ಖಾ। ದುಕ್ಖನ್ತಿ ಅನುಪಸ್ಸನಾ ದುಕ್ಖಾನುಪಸ್ಸನಾ। ಸಾ ಸುಖಸಞ್ಞಾಪಟಿಪಕ್ಖಾ। ಅನತ್ತಾತಿ ಅನುಪಸ್ಸನಾ ಅನತ್ತಾನುಪಸ್ಸನಾ। ಸಾ ಅತ್ತಸಞ್ಞಾಪಟಿಪಕ್ಖಾ। ತಿಸ್ಸನ್ನಂ ಅನುಪಸ್ಸನಾನಂ ಪರಿಪೂರತ್ತಾ ನಿಬ್ಬಿನ್ದತೀತಿ ನಿಬ್ಬಿದಾ, ನಿಬ್ಬಿದಾ ಚ ಸಾ ಅನುಪಸ್ಸನಾ ಚಾತಿ ನಿಬ್ಬಿದಾನುಪಸ್ಸನಾ। ಸಾ ನನ್ದಿಪಟಿಪಕ್ಖಾ। ಚತಸ್ಸನ್ನಂ ಅನುಪಸ್ಸನಾನಂ ಪರಿಪೂರತ್ತಾ ವಿರಜ್ಜತೀತಿ ವಿರಾಗೋ, ವಿರಾಗೋ ಚ ಸೋ ಅನುಪಸ್ಸನಾ ಚಾತಿ ವಿರಾಗಾನುಪಸ್ಸನಾ। ಸಾ ರಾಗಪಟಿಪಕ್ಖಾ। ಪಞ್ಚನ್ನಂ ಅನುಪಸ್ಸನಾನಂ ಪರಿಪೂರತ್ತಾ ರಾಗಂ ನಿರೋಧೇತೀತಿ ನಿರೋಧೋ, ನಿರೋಧೋ ಚ ಸೋ ಅನುಪಸ್ಸನಾ ಚಾತಿ ನಿರೋಧಾನುಪಸ್ಸನಾ। ಸಾ ಸಮುದಯಪಟಿಪಕ್ಖಾ। ಛನ್ನಂ ಅನುಪಸ್ಸನಾನಂ ಪರಿಪೂರತ್ತಾ ಪಟಿನಿಸ್ಸಜ್ಜತೀತಿ ಪಟಿನಿಸ್ಸಗ್ಗೋ, ಪಟಿನಿಸ್ಸಗ್ಗೋ ಚ ಸೋ ಅನುಪಸ್ಸನಾ ಚಾತಿ ಪಟಿನಿಸ್ಸಗ್ಗಾನುಪಸ್ಸನಾ। ಸಾ ಆದಾನಪಟಿಪಕ್ಖಾ। ಲೋಕುತ್ತರಿನ್ದ್ರಿಯಾನಂ ಅಸತಿಪಿ ವಿಪಸ್ಸನೂಪಗತ್ತೇ ‘‘ಸಬ್ಬೇ ಸಙ್ಖಾರಾ ಅನಿಚ್ಚಾ, ಸಬ್ಬೇ ಸಙ್ಖಾರಾ ದುಕ್ಖಾ, ಸಬ್ಬೇ ಧಮ್ಮಾ ಅನತ್ತಾ’’ತಿ (ಧ॰ ಪ॰ ೨೭೭-೨೭೯; ಪಟಿ॰ ಮ॰ ೧.೩೧) ವಚನತೋ ತೇಸಮ್ಪಿ ಅನಿಚ್ಚದುಕ್ಖಾನತ್ತತ್ತಾ ತತ್ಥ ನಿಚ್ಚಸುಖತ್ತಸಞ್ಞಾನಂ ನನ್ದಿಯಾ ರಾಗಸ್ಸ ಚ ಅಭಾವಾ ನಿರೋಧವನ್ತಾನೀತಿ ಅನುಪಸ್ಸನತೋ ಪರಿಚ್ಚಾಗಪಟಿನಿಸ್ಸಗ್ಗಪಕ್ಖನ್ದನಪಟಿನಿಸ್ಸಗ್ಗಸಮ್ಭವತೋ ಚ ತೇಹಿಪಿ ಸತ್ತ ಅನುಪಸ್ಸನಾ ಯೋಜಿತಾತಿ ವೇದಿತಬ್ಬಾ। ಜರಾಮರಣವನ್ತೇಸು ಅನಿಚ್ಚಾದಿತೋ ದಿಟ್ಠೇಸು ಜರಾಮರಣಮ್ಪಿ ಅನಿಚ್ಚಾದಿತೋ ದಿಟ್ಠಂ ನಾಮ ಹೋತಿ, ಜರಾಮರಣವನ್ತೇಸು ನಿಬ್ಬಿನ್ದನ್ತೋ ವಿರಜ್ಜನ್ತೋ ಜರಾಮರಣೇ ನಿಬ್ಬಿನ್ನೋ ಚ ವಿರತ್ತೋ ಚ ಹೋತಿ, ಜರಾಮರಣವನ್ತೇಸು ನಿರೋಧತೋ ದಿಟ್ಠೇಸು ಜರಾಮರಣಮ್ಪಿ ನಿರೋಧತೋ ದಿಟ್ಠಂ ನಾಮ ಹೋತಿ, ಜರಾಮರಣವನ್ತೇಸು ಪಟಿನಿಸ್ಸಜ್ಜನ್ತೋ ಜರಾಮರಣಂ ಪಟಿನಿಸ್ಸಜ್ಜನ್ತೋವ ಹೋತೀತಿ ಜರಾಮರಣೇಹಿ ಸತ್ತ ಅನುಪಸ್ಸನಾ ಯೋಜಿತಾತಿ ವೇದಿತಬ್ಬಾ।

    9. Idāni rūpādīni jarāmaraṇapariyantāni ekādhikāni dve padasatāni sattahi anupassanāhi yojetvā niddisituṃ paṭhamaṃ tāva aniccānupassanādayo satta anupassanā niddiṭṭhā. Tāni sabbāni sattahi suddhikaanupassanāvissajjanehi saddhiṃ sahassañca cattāri ca satāni cuddasa ca vissajjanāni honti. Aniccanti anupassanā aniccānupassanā. Sā niccasaññāpaṭipakkhā. Dukkhanti anupassanā dukkhānupassanā. Sā sukhasaññāpaṭipakkhā. Anattāti anupassanā anattānupassanā. Sā attasaññāpaṭipakkhā. Tissannaṃ anupassanānaṃ paripūrattā nibbindatīti nibbidā, nibbidā ca sā anupassanā cāti nibbidānupassanā. Sā nandipaṭipakkhā. Catassannaṃ anupassanānaṃ paripūrattā virajjatīti virāgo, virāgo ca so anupassanā cāti virāgānupassanā. Sā rāgapaṭipakkhā. Pañcannaṃ anupassanānaṃ paripūrattā rāgaṃ nirodhetīti nirodho, nirodho ca so anupassanā cāti nirodhānupassanā. Sā samudayapaṭipakkhā. Channaṃ anupassanānaṃ paripūrattā paṭinissajjatīti paṭinissaggo, paṭinissaggo ca so anupassanā cāti paṭinissaggānupassanā. Sā ādānapaṭipakkhā. Lokuttarindriyānaṃ asatipi vipassanūpagatte ‘‘sabbe saṅkhārā aniccā, sabbe saṅkhārā dukkhā, sabbe dhammā anattā’’ti (dha. pa. 277-279; paṭi. ma. 1.31) vacanato tesampi aniccadukkhānattattā tattha niccasukhattasaññānaṃ nandiyā rāgassa ca abhāvā nirodhavantānīti anupassanato pariccāgapaṭinissaggapakkhandanapaṭinissaggasambhavato ca tehipi satta anupassanā yojitāti veditabbā. Jarāmaraṇavantesu aniccādito diṭṭhesu jarāmaraṇampi aniccādito diṭṭhaṃ nāma hoti, jarāmaraṇavantesu nibbindanto virajjanto jarāmaraṇe nibbinno ca viratto ca hoti, jarāmaraṇavantesu nirodhato diṭṭhesu jarāmaraṇampi nirodhato diṭṭhaṃ nāma hoti, jarāmaraṇavantesu paṭinissajjanto jarāmaraṇaṃ paṭinissajjantova hotīti jarāmaraṇehi satta anupassanā yojitāti veditabbā.

    ೧೦. ಇದಾನಿ ಆದೀನವಞಾಣಸ್ಸ ವತ್ಥುಭೂತಾನಂ ಉಪ್ಪಾದಾದೀನಂ ಪಞ್ಚನ್ನಂ ಆರಮ್ಮಣಾನಂ ವಸೇನ ಉಪ್ಪಾದಾದೀನಿ ತೇಸಂ ವೇವಚನಾನಿ ಪಞ್ಚದಸ ವಿಸ್ಸಜ್ಜನಾನಿ ನಿದ್ದಿಟ್ಠಾನಿ, ಸನ್ತಿಪದಞಾಣಸ್ಸ ತಪ್ಪಟಿಪಕ್ಖಾರಮ್ಮಣವಸೇನ ಅನುಪ್ಪಾದಾದೀನಿ ಪಞ್ಚದಸ ವಿಸ್ಸಜ್ಜನಾನಿ ನಿದ್ದಿಟ್ಠಾನಿ, ಪುನ ತಾನೇವ ಉಪ್ಪಾದಾನುಪ್ಪಾದಾದೀನಿ ಪದಾನಿ ಯುಗಳಕವಸೇನ ಯೋಜೇತ್ವಾ ತಿಂಸ ವಿಸ್ಸಜ್ಜನಾನಿ ನಿದ್ದಿಟ್ಠಾನಿ। ಏವಂ ಇಮಸ್ಮಿಂ ನಯೇವ ಸಟ್ಠಿ ವಿಸ್ಸಜ್ಜನಾನಿ ಹೋನ್ತಿ। ತತ್ಥ ಉಪ್ಪಾದೋತಿ ಪುರಿಮಕಮ್ಮಪಚ್ಚಯಾ ಇಧ ಉಪ್ಪತ್ತಿ। ಪವತ್ತನ್ತಿ ತಥಾಉಪ್ಪನ್ನಸ್ಸ ಪವತ್ತಿ। ನಿಮಿತ್ತನ್ತಿ ಸಬ್ಬಮ್ಪಿ ಸಙ್ಖಾರನಿಮಿತ್ತಂ। ಯೋಗಾವಚರಸ್ಸ ಹಿ ಸಙ್ಖಾರಾ ಸಸಣ್ಠಾನಾ ವಿಯ ಉಪಟ್ಠಹನ್ತಿ, ತಸ್ಮಾ ನಿಮಿತ್ತನ್ತಿ ವುಚ್ಚನ್ತಿ। ಆಯೂಹನಾತಿ ಆಯತಿಂ ಪಟಿಸನ್ಧಿಹೇತುಭೂತಂ ಕಮ್ಮಂ। ತಞ್ಹಿ ಅಭಿಸಙ್ಖರಣಟ್ಠೇನ ಆಯೂಹನಾತಿ ವುಚ್ಚತಿ।

    10. Idāni ādīnavañāṇassa vatthubhūtānaṃ uppādādīnaṃ pañcannaṃ ārammaṇānaṃ vasena uppādādīni tesaṃ vevacanāni pañcadasa vissajjanāni niddiṭṭhāni, santipadañāṇassa tappaṭipakkhārammaṇavasena anuppādādīni pañcadasa vissajjanāni niddiṭṭhāni, puna tāneva uppādānuppādādīni padāni yugaḷakavasena yojetvā tiṃsa vissajjanāni niddiṭṭhāni. Evaṃ imasmiṃ nayeva saṭṭhi vissajjanāni honti. Tattha uppādoti purimakammapaccayā idha uppatti. Pavattanti tathāuppannassa pavatti. Nimittanti sabbampi saṅkhāranimittaṃ. Yogāvacarassa hi saṅkhārā sasaṇṭhānā viya upaṭṭhahanti, tasmā nimittanti vuccanti. Āyūhanāti āyatiṃ paṭisandhihetubhūtaṃ kammaṃ. Tañhi abhisaṅkharaṇaṭṭhena āyūhanāti vuccati.

    ಪಟಿಸನ್ಧೀತಿ ಆಯತಿಂ ಉಪ್ಪತ್ತಿ। ಸಾ ಹಿ ಭವನ್ತರಪಟಿಸನ್ಧಾನತೋ ಪಟಿಸನ್ಧೀತಿ ವುಚ್ಚತಿ। ಗತೀತಿ ಯಾಯ ಗತಿಯಾ ಸಾ ಪಟಿಸನ್ಧಿ ಹೋತಿ। ಸಾ ಹಿ ಗನ್ತಬ್ಬತೋ ಗತೀತಿ ವುಚ್ಚತಿ। ನಿಬ್ಬತ್ತೀತಿ ಖನ್ಧಾನಂ ನಿಬ್ಬತ್ತನಂ। ಉಪಪತ್ತೀತಿ ‘‘ಸಮಾಪನ್ನಸ್ಸ ವಾ ಉಪಪನ್ನಸ್ಸ ವಾ’’ತಿ (ಪಟಿ॰ ಮ॰ ೧.೭೨) ಏವಂ ವುತ್ತಾ ವಿಪಾಕಪವತ್ತಿ। ಜಾತೀತಿ ಜನನಂ। ತತ್ಥ ತತ್ಥ ನಿಬ್ಬತ್ತಮಾನಾನಂ ಸತ್ತಾನಂ ಯೇ ಯೇ ಖನ್ಧಾ ಪಾತುಭವನ್ತಿ, ತೇಸಂ ತೇಸಂ ಪಠಮಂ ಪಾತುಭಾವೋ। ಜರಾತಿ ಜೀರಣಂ। ಸಾ ದುವಿಧಾ ಠಿತಞ್ಞಥತ್ತಲಕ್ಖಣಸಙ್ಖಾತಂ ಸಙ್ಖತಲಕ್ಖಣಞ್ಚ ಖಣ್ಡಿಚ್ಚಾದಿಸಮ್ಮತೋ ಸನ್ತತಿಯಂ ಏಕಭವಪರಿಯಾಪನ್ನಖನ್ಧಾನಂ ಪುರಾಣಭಾವೋ ಚ। ಸಾ ಇಧ ಅಧಿಪ್ಪೇತಾ। ಬ್ಯಾಧೀತಿ ಧಾತುಕ್ಖೋಭಪಚ್ಚಯಸಮುಟ್ಠಿತೋ ಪಿತ್ತಸೇಮ್ಹವಾತಸನ್ನಿಪಾತಉತುವಿಪರಿಣಾಮವಿಸಮಪರಿಹಾರಉಪಕ್ಕಮಕಮ್ಮವಿಪಾಕವಸೇನ ಅಟ್ಠವಿಧೋ ಆಬಾಧೋ। ವಿವಿಧಂ ದುಕ್ಖಂ ಆದಹತಿ ವಿದಹತೀತಿ ಬ್ಯಾಧಿ, ಬ್ಯಾಧಯತಿ ತಾಪೇತಿ, ಕಮ್ಪಯತೀತಿ ವಾ ಬ್ಯಾಧಿ। ಮರಣನ್ತಿ ಮರನ್ತಿ ಏತೇನಾತಿ ಮರಣಂ। ತಂ ದುವಿಧಂ ವಯಲಕ್ಖಣಸಙ್ಖಾತಂ ಸಙ್ಖತಲಕ್ಖಣಞ್ಚ ಏಕಭವಪರಿಯಾಪನ್ನಜೀವಿತಿನ್ದ್ರಿಯಪ್ಪಬನ್ಧವಿಚ್ಛೇದೋ ಚ। ತಂ ಇಧ ಅಧಿಪ್ಪೇತಂ।

    Paṭisandhīti āyatiṃ uppatti. Sā hi bhavantarapaṭisandhānato paṭisandhīti vuccati. Gatīti yāya gatiyā sā paṭisandhi hoti. Sā hi gantabbato gatīti vuccati. Nibbattīti khandhānaṃ nibbattanaṃ. Upapattīti ‘‘samāpannassa vā upapannassa vā’’ti (paṭi. ma. 1.72) evaṃ vuttā vipākapavatti. Jātīti jananaṃ. Tattha tattha nibbattamānānaṃ sattānaṃ ye ye khandhā pātubhavanti, tesaṃ tesaṃ paṭhamaṃ pātubhāvo. Jarāti jīraṇaṃ. Sā duvidhā ṭhitaññathattalakkhaṇasaṅkhātaṃ saṅkhatalakkhaṇañca khaṇḍiccādisammato santatiyaṃ ekabhavapariyāpannakhandhānaṃ purāṇabhāvo ca. Sā idha adhippetā. Byādhīti dhātukkhobhapaccayasamuṭṭhito pittasemhavātasannipātautuvipariṇāmavisamaparihāraupakkamakammavipākavasena aṭṭhavidho ābādho. Vividhaṃ dukkhaṃ ādahati vidahatīti byādhi, byādhayati tāpeti, kampayatīti vā byādhi. Maraṇanti maranti etenāti maraṇaṃ. Taṃ duvidhaṃ vayalakkhaṇasaṅkhātaṃ saṅkhatalakkhaṇañca ekabhavapariyāpannajīvitindriyappabandhavicchedo ca. Taṃ idha adhippetaṃ.

    ಸೋಕೋತಿ ಸೋಚನಂ। ಞಾತಿಭೋಗರೋಗಸೀಲದಿಟ್ಠಿಬ್ಯಸನೇಹಿ ಫುಟ್ಠಸ್ಸ ಚಿತ್ತಸನ್ತಾಪೋ। ಪರಿದೇವೋತಿ ಪರಿದೇವನಂ। ಞಾತಿಬ್ಯಸನಾದೀಹಿಯೇವ ಫುಟ್ಠಸ್ಸ ವಚೀಪಲಾಪೋ। ಉಪಾಯಾಸೋತಿ ಭುಸೋ ಆಯಾಸೋ। ಞಾತಿಬ್ಯಸನಾದೀಹಿಯೇವ ಫುಟ್ಠಸ್ಸ ಅಧಿಮತ್ತಚೇತೋದುಕ್ಖಪ್ಪಭಾವಿತೋ ದೋಸೋಯೇವ। ಏತ್ಥ ಚ ಉಪ್ಪಾದಾದಯೋ ಪಞ್ಚೇವ ಆದೀನವಞಾಣಸ್ಸ ವತ್ಥುವಸೇನ ವುತ್ತಾ, ಸೇಸಾ ತೇಸಂ ವೇವಚನವಸೇನ। ‘‘ನಿಬ್ಬತ್ತೀ’’ತಿ ಹಿ ಉಪ್ಪಾದಸ್ಸ, ‘‘ಜಾತೀ’’ತಿ ಪಟಿಸನ್ಧಿಯಾ ವೇವಚನಂ, ‘‘ಗತಿ ಉಪಪತ್ತೀ’’ತಿ ಇದಂ ದ್ವಯಂ ಪವತ್ತಸ್ಸ, ಜರಾದಯೋ ನಿಮಿತ್ತಸ್ಸಾತಿ। ಅನುಪ್ಪಾದಾದಿವಚನೇಹಿ ಪನ ನಿಬ್ಬಾನಮೇವ ವುತ್ತಂ।

    Sokoti socanaṃ. Ñātibhogarogasīladiṭṭhibyasanehi phuṭṭhassa cittasantāpo. Paridevoti paridevanaṃ. Ñātibyasanādīhiyeva phuṭṭhassa vacīpalāpo. Upāyāsoti bhuso āyāso. Ñātibyasanādīhiyeva phuṭṭhassa adhimattacetodukkhappabhāvito dosoyeva. Ettha ca uppādādayo pañceva ādīnavañāṇassa vatthuvasena vuttā, sesā tesaṃ vevacanavasena. ‘‘Nibbattī’’ti hi uppādassa, ‘‘jātī’’ti paṭisandhiyā vevacanaṃ, ‘‘gati upapattī’’ti idaṃ dvayaṃ pavattassa, jarādayo nimittassāti. Anuppādādivacanehi pana nibbānameva vuttaṃ.

    ಪುನ ತಾನೇವ ಉಪ್ಪಾದಾನುಪ್ಪಾದಾದೀನಿ ಸಟ್ಠಿ ಪದಾನಿ ದುಕ್ಖಸುಖಪದೇಹಿ ಯೋಜೇತ್ವಾ ಸಟ್ಠಿ ವಿಸ್ಸಜ್ಜನಾನಿ, ಭಯಖೇಮಪದೇಹಿ ಯೋಜೇತ್ವಾ ಸಟ್ಠಿ ವಿಸ್ಸಜ್ಜನಾನಿ, ಸಾಮಿಸನಿರಾಮಿಸಪದೇಹಿ ಯೋಜೇತ್ವಾ ಸಟ್ಠಿ ವಿಸ್ಸಜ್ಜನಾನಿ, ಸಙ್ಖಾರನಿಬ್ಬಾನಪದೇಹಿ ಯೋಜೇತ್ವಾ ಸಟ್ಠಿ ವಿಸ್ಸಜ್ಜನಾನಿ ನಿದ್ದಿಟ್ಠಾನಿ। ತತ್ಥ ದುಕ್ಖನ್ತಿ ಅನಿಚ್ಚತ್ತಾ ದುಕ್ಖಂ। ದುಕ್ಖಪಟಿಪಕ್ಖತೋ ಸುಖಂ। ಯಂ ದುಕ್ಖಂ, ತಂ ಭಯಂ। ಭಯಪಟಿಪಕ್ಖತೋ ಖೇಮಂ। ಯಂ ಭಯಂ, ತಂ ವಟ್ಟಾಮಿಸಲೋಕಾಮಿಸೇಹಿ ಅವಿಪ್ಪಮುತ್ತತ್ತಾ ಸಾಮಿಸಂ। ಸಾಮಿಸಪಟಿಪಕ್ಖತೋ ನಿರಾಮಿಸಂ। ಯಂ ಸಾಮಿಸಂ, ತಂ ಸಙ್ಖಾರಮತ್ತಮೇವ। ಸಙ್ಖಾರಪಟಿಪಕ್ಖತೋ ಸನ್ತತ್ತಾ ನಿಬ್ಬಾನಂ। ಸಙ್ಖಾರಾ ಹಿ ಆದಿತ್ತಾ, ನಿಬ್ಬಾನಂ ಸನ್ತನ್ತಿ। ದುಕ್ಖಾಕಾರೇನ ಭಯಾಕಾರೇನ ಸಾಮಿಸಾಕಾರೇನ ಸಙ್ಖಾರಾಕಾರೇನಾತಿ ಏವಂ ತೇನ ತೇನ ಆಕಾರೇನ ಪವತ್ತಿಂ ಸನ್ಧಾಯ ತಥಾ ತಥಾ ವುತ್ತನ್ತಿ ವೇದಿತಬ್ಬನ್ತಿ।

    Puna tāneva uppādānuppādādīni saṭṭhi padāni dukkhasukhapadehi yojetvā saṭṭhi vissajjanāni, bhayakhemapadehi yojetvā saṭṭhi vissajjanāni, sāmisanirāmisapadehi yojetvā saṭṭhi vissajjanāni, saṅkhāranibbānapadehi yojetvā saṭṭhi vissajjanāni niddiṭṭhāni. Tattha dukkhanti aniccattā dukkhaṃ. Dukkhapaṭipakkhato sukhaṃ. Yaṃ dukkhaṃ, taṃ bhayaṃ. Bhayapaṭipakkhato khemaṃ. Yaṃ bhayaṃ, taṃ vaṭṭāmisalokāmisehi avippamuttattā sāmisaṃ. Sāmisapaṭipakkhato nirāmisaṃ. Yaṃ sāmisaṃ, taṃ saṅkhāramattameva. Saṅkhārapaṭipakkhato santattā nibbānaṃ. Saṅkhārā hi ādittā, nibbānaṃ santanti. Dukkhākārena bhayākārena sāmisākārena saṅkhārākārenāti evaṃ tena tena ākārena pavattiṃ sandhāya tathā tathā vuttanti veditabbanti.

    ೧೧. ಪರಿಗ್ಗಹಟ್ಠಾದೀನಿ ಏಕತಿಂಸ ವಿಸ್ಸಜ್ಜನಾನಿ ಅರಿಯಮಗ್ಗಕ್ಖಣವಸೇನ ನಿದ್ದಿಟ್ಠಾನಿ। ಅರಿಯಮಗ್ಗಸಮ್ಪಯುತ್ತಾ ಹಿ ಧಮ್ಮಾ ಆದಿತೋ ಪಭುತಿ ಉಪ್ಪಾದನತ್ಥಂ ಪರಿಗ್ಗಯ್ಹನ್ತೇ ಇತಿ ಪರಿಗ್ಗಹಾ, ತೇಸಂ ಸಭಾವೋ ಪರಿಗ್ಗಹಟ್ಠೋ। ತೇಸಂಯೇವ ಅಞ್ಞಮಞ್ಞಪರಿವಾರಭಾವೇನ ಪರಿವಾರಟ್ಠೋ। ಭಾವನಾಪಾರಿಪೂರಿವಸೇನ ಪರಿಪೂರಟ್ಠೋ। ತೇಸಂಯೇವ ಸಮಾಧಿವಸೇನ ಏಕಾರಮ್ಮಣಪರಿಗ್ಗಹಮಪೇಕ್ಖಿತ್ವಾ ಏಕಗ್ಗಟ್ಠೋ। ನಾನಾರಮ್ಮಣವಿಕ್ಖೇಪಾಭಾವಮಪೇಕ್ಖಿತ್ವಾ ಅವಿಕ್ಖೇಪಟ್ಠೋ। ವೀರಿಯವಸೇನ ಪಗ್ಗಹಟ್ಠೋ। ಸಮಾಧಿವಸೇನ ಉದಕೇನ ನ್ಹಾನೀಯಚುಣ್ಣಾನಂ ವಿಯ ಅವಿಪ್ಪಕಿಣ್ಣತಾ ಅವಿಸಾರಟ್ಠೋ। ಸಮಾಧಿಯೋಗೇನ ಅಲುಲಿತತ್ತಾ ಅನಾವಿಲಟ್ಠೋ। ಅವಿಕಮ್ಪಿತತ್ತಾ ಅನಿಞ್ಜನಟ್ಠೋ। ಏಕತ್ತುಪಟ್ಠಾನವಸೇನಾತಿ ಸಮಾಧಿಯೋಗೇನ ಚ ಏಕಾರಮ್ಮಣೇ ಭುಸಂ ಪತಿಟ್ಠಾನವಸೇನ ಚ। ಠಿತಟ್ಠೋತಿ ಆರಮ್ಮಣೇ ನಿಚ್ಚಲಭಾವೇನ ಪತಿಟ್ಠಿತಟ್ಠೋ। ತಸ್ಸ ನಿಬ್ಬಾನಾರಮ್ಮಣಸ್ಸ ಆಲಮ್ಬನಭಾವೇನ ಆರಮ್ಮಣಟ್ಠೋ। ತತ್ಥೇವ ನಿಕಾಮಚಾರಭಾವೇನ ಗೋಚರಟ್ಠೋ। ನಿಸ್ಸರಣಪಹಾನಭಾವೇನ ನಿಬ್ಬಾನಸ್ಸ ಪಹಾನಟ್ಠೋ। ಕಿಲೇಸಪರಿಚ್ಚಾಗವಸೇನ ಅರಿಯಮಗ್ಗಸ್ಸ ಪರಿಚ್ಚಾಗಟ್ಠೋ। ದುಭತೋ ವುಟ್ಠಾನವಸೇನ ವುಟ್ಠಾನಟ್ಠೋ। ನಿಮಿತ್ತಪವತ್ತೇಹಿ ನಿವತ್ತನವಸೇನ ನಿವತ್ತನಟ್ಠೋ। ನಿಬ್ಬುತತ್ತಾ ಸನ್ತಟ್ಠೋ। ಅತಪ್ಪಕತ್ತಾ ಉತ್ತಮತ್ತಾ ಚ ಪಣೀತಟ್ಠೋ। ಕಿಲೇಸೇಹಿ ವಿಮುತ್ತತ್ತಾ, ಆರಮ್ಮಣೇ ಚ ಅಧಿಮುತ್ತತ್ತಾ ವಿಮುತ್ತಟ್ಠೋ। ಆಸವಾನಂ ಅವಿಸಯಭಾವೇನ ಪರಿಸುದ್ಧತ್ತಾ ಅನಾಸವಟ್ಠೋ। ಕಿಲೇಸಕನ್ತಾರಸಂಸಾರಕನ್ತಾರಾತಿಕ್ಕಮನೇನ ತರಣಟ್ಠೋ। ಸಙ್ಖಾರನಿಮಿತ್ತಾಭಾವೇನ ಅನಿಮಿತ್ತಟ್ಠೋ। ತಣ್ಹಾಪಣಿಧಿಅಭಾವೇನ ಅಪ್ಪಣಿಹಿತಟ್ಠೋ। ಅತ್ತಸಾರಾಭಾವೇನ ಸುಞ್ಞತಟ್ಠೋ। ವಿಮುತ್ತಿರಸೇನ ಏಕರಸತಾಯ, ಸಮಥವಿಪಸ್ಸನಾನಂ ಏಕರಸತಾಯ ವಾ ಏಕರಸಟ್ಠೋ। ಸಮಥವಿಪಸ್ಸನಾನಂ ಅಞ್ಞಮಞ್ಞಂ ಅನತಿವತ್ತನಟ್ಠೋ। ತೇಸಂಯೇವ ಯುಗನದ್ಧಟ್ಠೋ। ಅರಿಯಮಗ್ಗಸ್ಸ ಸಙ್ಖಾರತೋ ನಿಗ್ಗಮನೇ ನಿಯ್ಯಾನಟ್ಠೋ। ನಿಬ್ಬಾನಸಮ್ಪಾಪನೇನ ಹೇತುಟ್ಠೋ। ನಿಬ್ಬಾನಪಚ್ಚಕ್ಖಕರಣೇನ ದಸ್ಸನಟ್ಠೋ। ಅಧಿಪತಿಭಾವೇನ ಆಧಿಪತೇಯ್ಯಟ್ಠೋತಿ।

    11.Pariggahaṭṭhādīni ekatiṃsa vissajjanāni ariyamaggakkhaṇavasena niddiṭṭhāni. Ariyamaggasampayuttā hi dhammā ādito pabhuti uppādanatthaṃ pariggayhante iti pariggahā, tesaṃ sabhāvo pariggahaṭṭho. Tesaṃyeva aññamaññaparivārabhāvena parivāraṭṭho. Bhāvanāpāripūrivasena paripūraṭṭho. Tesaṃyeva samādhivasena ekārammaṇapariggahamapekkhitvā ekaggaṭṭho. Nānārammaṇavikkhepābhāvamapekkhitvā avikkhepaṭṭho. Vīriyavasena paggahaṭṭho. Samādhivasena udakena nhānīyacuṇṇānaṃ viya avippakiṇṇatā avisāraṭṭho. Samādhiyogena alulitattā anāvilaṭṭho. Avikampitattā aniñjanaṭṭho. Ekattupaṭṭhānavasenāti samādhiyogena ca ekārammaṇe bhusaṃ patiṭṭhānavasena ca. Ṭhitaṭṭhoti ārammaṇe niccalabhāvena patiṭṭhitaṭṭho. Tassa nibbānārammaṇassa ālambanabhāvena ārammaṇaṭṭho. Tattheva nikāmacārabhāvena gocaraṭṭho. Nissaraṇapahānabhāvena nibbānassa pahānaṭṭho. Kilesapariccāgavasena ariyamaggassa pariccāgaṭṭho. Dubhato vuṭṭhānavasena vuṭṭhānaṭṭho. Nimittapavattehi nivattanavasena nivattanaṭṭho. Nibbutattā santaṭṭho. Atappakattā uttamattā ca paṇītaṭṭho. Kilesehi vimuttattā, ārammaṇe ca adhimuttattā vimuttaṭṭho. Āsavānaṃ avisayabhāvena parisuddhattā anāsavaṭṭho. Kilesakantārasaṃsārakantārātikkamanena taraṇaṭṭho. Saṅkhāranimittābhāvena animittaṭṭho. Taṇhāpaṇidhiabhāvena appaṇihitaṭṭho. Attasārābhāvena suññataṭṭho. Vimuttirasena ekarasatāya, samathavipassanānaṃ ekarasatāya vā ekarasaṭṭho. Samathavipassanānaṃ aññamaññaṃ anativattanaṭṭho. Tesaṃyeva yuganaddhaṭṭho. Ariyamaggassa saṅkhārato niggamane niyyānaṭṭho. Nibbānasampāpanena hetuṭṭho. Nibbānapaccakkhakaraṇena dassanaṭṭho. Adhipatibhāvena ādhipateyyaṭṭhoti.

    ೧೨. ಸಮಥಾದೀನಿ ಚತ್ತಾರಿ ವಿಸ್ಸಜ್ಜನಾನಿ ಸಮಥವಿಪಸ್ಸನಾವಸೇನ ನಿದ್ದಿಟ್ಠಾನಿ। ಅನಿಚ್ಚಾದಿವಸೇನ ಅನು ಅನು ಪಸ್ಸನತೋ ಅನುಪಸ್ಸನಟ್ಠೋ। ಯುಗನದ್ಧಸ್ಸ ಸಮಥವಿಪಸ್ಸನಾದ್ವಯಸ್ಸ ಏಕರಸಭಾವೇನ ಅನತಿವತ್ತನಟ್ಠೋ। ಸಿಕ್ಖಾದೀನಿ ನವ ವಿಸ್ಸಜ್ಜನಾನಿ ಅರಿಯಮಗ್ಗಸ್ಸ ಆದಿಮಜ್ಝಪರಿಯೋಸಾನವಸೇನ ನಿದ್ದಿಟ್ಠಾನಿ। ಸಿಕ್ಖಿತಬ್ಬತ್ತಾ ಸಿಕ್ಖಾ । ತಸ್ಸಾ ಸಮಾದಾತಬ್ಬತೋ ಸಮಾದಾನಟ್ಠೋ। ಸೀಲೇ ಪತಿಟ್ಠಾಯ ಕಮ್ಮಟ್ಠಾನವಸೇನ ಗಹಿತಸ್ಸ ಆರಮ್ಮಣಸ್ಸ ಭಾವನಾಪವತ್ತಿಟ್ಠಾನತ್ತಾ ಗೋಚರಟ್ಠಾನತ್ತಾ ಚ ಗೋಚರಟ್ಠೋ। ಸಮಥಕಾಲೇ ವಿಪಸ್ಸನಾಕಾಲೇ ವಾ ಕೋಸಜ್ಜವಸೇನ ಲೀನಸ್ಸ ಚಿತ್ತಸ್ಸ ಧಮ್ಮವಿಚಯವೀರಿಯಪೀತಿಸಮ್ಬೋಜ್ಝಙ್ಗಭಾವನಾವಸೇನ ಉಸ್ಸಾಹನಟ್ಠೋ ಪಗ್ಗಹಟ್ಠೋ। ಉದ್ಧಚ್ಚವಸೇನ ಉದ್ಧತಸ್ಸ ಚಿತ್ತಸ್ಸ ಪಸ್ಸದ್ಧಿಸಮಾಧಿಉಪೇಕ್ಖಾಸಮ್ಬೋಜ್ಝಙ್ಗಭಾವನಾವಸೇನ ಸನ್ನಿಸೀದಾಪನಟ್ಠೋ ನಿಗ್ಗಹಟ್ಠೋ। ಉಭೋ ವಿಸುದ್ಧಾನನ್ತಿ ಉಭತೋ ವಿಸುದ್ಧಾನಂ, ಲೀನುದ್ಧತಪಕ್ಖತೋ ನಿವಾರೇತ್ವಾ ವಿಸುದ್ಧಾನಂ ಚಿತ್ತಾನನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ। ಮಜ್ಝಿಮಭಾವೇ ಠಿತಾನಂ ಸನ್ತತಿವಸೇನ ಪವತ್ತಮಾನಾನಂ ಚಿತ್ತಾನಂ ವಸೇನ ಬಹುವಚನಂ ಕತನ್ತಿ ವೇದಿತಬ್ಬಂ। ಉಸ್ಸಾಹನಸನ್ನಿಸೀದಾಪನೇಸು ಸಬ್ಯಾಪಾರಾಭಾವೋ ಅಜ್ಝುಪೇಕ್ಖನಟ್ಠೋ। ಸಮಪ್ಪವತ್ತಸ್ಸ ಚಿತ್ತಸ್ಸ ವಸೇನ ಭಾವನಾ ವಿಸೇಸಾಧಿಗಮಟ್ಠೋ। ಅರಿಯಮಗ್ಗಪಾತುಭಾವವಸೇನ ಉತ್ತರಿಪಟಿವೇಧಟ್ಠೋ। ಅರಿಯಮಗ್ಗಸಿದ್ಧಚತುಸಚ್ಚಪಟಿವೇಧವಸೇನ ಸಚ್ಚಾಭಿಸಮಯಟ್ಠೋ। ಫಲಸಮಾಪತ್ತಿವಸೇನ ನಿರೋಧೇ ಪತಿಟ್ಠಾಪಕಟ್ಠೋ। ಸಾ ಹಿ ತಂಸಮಙ್ಗಿಪುಗ್ಗಲಂ ನಿರೋಧಸಙ್ಖಾತೇ ನಿಬ್ಬಾನೇ ಪತಿಟ್ಠಾಪೇತಿ।

    12.Samathādīni cattāri vissajjanāni samathavipassanāvasena niddiṭṭhāni. Aniccādivasena anu anu passanato anupassanaṭṭho. Yuganaddhassa samathavipassanādvayassa ekarasabhāvena anativattanaṭṭho. Sikkhādīni nava vissajjanāni ariyamaggassa ādimajjhapariyosānavasena niddiṭṭhāni. Sikkhitabbattā sikkhā. Tassā samādātabbato samādānaṭṭho. Sīle patiṭṭhāya kammaṭṭhānavasena gahitassa ārammaṇassa bhāvanāpavattiṭṭhānattā gocaraṭṭhānattā ca gocaraṭṭho. Samathakāle vipassanākāle vā kosajjavasena līnassa cittassa dhammavicayavīriyapītisambojjhaṅgabhāvanāvasena ussāhanaṭṭho paggahaṭṭho. Uddhaccavasena uddhatassa cittassa passaddhisamādhiupekkhāsambojjhaṅgabhāvanāvasena sannisīdāpanaṭṭho niggahaṭṭho. Ubho visuddhānanti ubhato visuddhānaṃ, līnuddhatapakkhato nivāretvā visuddhānaṃ cittānanti attho. Majjhimabhāve ṭhitānaṃ santativasena pavattamānānaṃ cittānaṃ vasena bahuvacanaṃ katanti veditabbaṃ. Ussāhanasannisīdāpanesu sabyāpārābhāvo ajjhupekkhanaṭṭho. Samappavattassa cittassa vasena bhāvanā visesādhigamaṭṭho. Ariyamaggapātubhāvavasena uttaripaṭivedhaṭṭho. Ariyamaggasiddhacatusaccapaṭivedhavasena saccābhisamayaṭṭho. Phalasamāpattivasena nirodhe patiṭṭhāpakaṭṭho. Sā hi taṃsamaṅgipuggalaṃ nirodhasaṅkhāte nibbāne patiṭṭhāpeti.

    ಸದ್ಧಿನ್ದ್ರಿಯಾದೀನಿ ಪಞ್ಚ ವಿಸ್ಸಜ್ಜನಾನಿ ಇನ್ದ್ರಿಯಟ್ಠವಸೇನ ವುತ್ತಾನಿ। ಅಧಿಮೋಕ್ಖಟ್ಠೋತಿ ಅಧಿಮುಚ್ಚನಟ್ಠೋ। ಉಪಟ್ಠಾನಟ್ಠೋತಿ ಆರಮ್ಮಣಂ ಉಪೇಚ್ಚ ಪತಿಟ್ಠಾನಟ್ಠೋ। ದಸ್ಸನಟ್ಠೋತಿ ಸಭಾವಪೇಕ್ಖನಟ್ಠೋ। ಸದ್ಧಾಬಲಾದೀನಿ ಪಞ್ಚ ವಿಸ್ಸಜ್ಜನಾನಿ ಬಲಟ್ಠವಸೇನ ನಿದ್ದಿಟ್ಠಾನಿ। ಅಕಮ್ಪಿಯಟ್ಠೇನ ಸದ್ಧಾವ ಬಲನ್ತಿ ಸದ್ಧಾಬಲಂ। ಅಸ್ಸದ್ಧಿಯೇತಿ ಅಸ್ಸದ್ಧಿಯೇನ। ಅಸ್ಸದ್ಧಿಯನ್ತಿ ಚ ಸದ್ಧಾಪಟಿಪಕ್ಖಭೂತೋ ಚಿತ್ತುಪ್ಪಾದೋ। ಅಕಮ್ಪಿಯಟ್ಠೋತಿ ಅಕಮ್ಪೇತಬ್ಬಟ್ಠೋ, ಕಮ್ಪೇತುಂ ನ ಸಕ್ಕಾತಿ ಅತ್ಥೋ। ಕೋಸಜ್ಜೇತಿ ಕುಸೀತಭಾವಸಙ್ಖಾತೇನ ಥಿನಮಿದ್ಧೇನ। ಪಮಾದೇತಿ ಸತಿಪಟಿಪಕ್ಖೇನ ಚಿತ್ತುಪ್ಪಾದೇನ। ಉದ್ಧಚ್ಚೇತಿ ಅವೂಪಸಮಸಙ್ಖಾತೇನ ಉದ್ಧಚ್ಚೇನ। ಅವಿಜ್ಜಾಯಾತಿ ಮೋಹೇನ। ಸತಿಸಮ್ಬೋಜ್ಝಙ್ಗಾದೀನಿ ಸತ್ತ ವಿಸ್ಸಜ್ಜನಾನಿ ಬೋಜ್ಝಙ್ಗಟ್ಠವಸೇನ ನಿದ್ದಿಟ್ಠಾನಿ। ಬುಜ್ಝನಕಸ್ಸ ಅಙ್ಗೋ ಬೋಜ್ಝಙ್ಗೋ। ಪಸತ್ಥೋ ಸುನ್ದರೋ ಚ ಬೋಜ್ಝಙ್ಗೋ ಸಮ್ಬೋಜ್ಝಙ್ಗೋ, ಸತಿಯೇವ ಸಮ್ಬೋಜ್ಝಙ್ಗೋ ಸತಿಸಮ್ಬೋಜ್ಝಙ್ಗೋ। ಧಮ್ಮೇ ವಿಚಿನಾತೀತಿ ಧಮ್ಮವಿಚಯೋ। ಪಞ್ಞಾಯೇತಂ ನಾಮಂ। ಪವಿಚಯಟ್ಠೋತಿ ವಿಚಾರಟ್ಠೋ। ಪೀನಯತೀತಿ ಪೀತಿ। ಫರಣಟ್ಠೋತಿ ವಿಸರಣಟ್ಠೋ। ಪಸ್ಸಮ್ಭನಂ ಪಸ್ಸದ್ಧಿ । ಉಪಸಮಟ್ಠೋತಿ ನಿದ್ದರಥಟ್ಠೋ। ಉಪಪತ್ತಿತೋ ಇಕ್ಖತೀತಿ ಉಪೇಕ್ಖಾ, ಸಮಂ ಪೇಕ್ಖತಿ ಅಪಕ್ಖಪತಿತಾವ ಹುತ್ವಾ ಪೇಕ್ಖತೀತಿ ಅತ್ಥೋ। ಸಾ ಇಧ ತತ್ರಮಜ್ಝತ್ತುಪೇಕ್ಖಾ, ಬೋಜ್ಝಙ್ಗುಪೇಕ್ಖಾತಿಪಿ ತಸ್ಸಾ ನಾಮಂ। ಸಮವಾಹಿತಲಕ್ಖಣತ್ತಾ ಪಟಿಸಙ್ಖಾನಟ್ಠೋ।

    Saddhindriyādīni pañca vissajjanāni indriyaṭṭhavasena vuttāni. Adhimokkhaṭṭhoti adhimuccanaṭṭho. Upaṭṭhānaṭṭhoti ārammaṇaṃ upecca patiṭṭhānaṭṭho. Dassanaṭṭhoti sabhāvapekkhanaṭṭho. Saddhābalādīni pañca vissajjanāni balaṭṭhavasena niddiṭṭhāni. Akampiyaṭṭhena saddhāva balanti saddhābalaṃ. Assaddhiyeti assaddhiyena. Assaddhiyanti ca saddhāpaṭipakkhabhūto cittuppādo. Akampiyaṭṭhoti akampetabbaṭṭho, kampetuṃ na sakkāti attho. Kosajjeti kusītabhāvasaṅkhātena thinamiddhena. Pamādeti satipaṭipakkhena cittuppādena. Uddhacceti avūpasamasaṅkhātena uddhaccena. Avijjāyāti mohena. Satisambojjhaṅgādīni satta vissajjanāni bojjhaṅgaṭṭhavasena niddiṭṭhāni. Bujjhanakassa aṅgo bojjhaṅgo. Pasattho sundaro ca bojjhaṅgo sambojjhaṅgo, satiyeva sambojjhaṅgo satisambojjhaṅgo. Dhamme vicinātīti dhammavicayo. Paññāyetaṃ nāmaṃ. Pavicayaṭṭhoti vicāraṭṭho. Pīnayatīti pīti. Pharaṇaṭṭhoti visaraṇaṭṭho. Passambhanaṃ passaddhi. Upasamaṭṭhoti niddarathaṭṭho. Upapattito ikkhatīti upekkhā, samaṃ pekkhati apakkhapatitāva hutvā pekkhatīti attho. Sā idha tatramajjhattupekkhā, bojjhaṅgupekkhātipi tassā nāmaṃ. Samavāhitalakkhaṇattā paṭisaṅkhānaṭṭho.

    ಸಮ್ಮಾದಿಟ್ಠಾದೀನಿ ಅಟ್ಠ ವಿಸ್ಸಜ್ಜನಾನಿ ಮಗ್ಗವಸೇನ ನಿದ್ದಿಟ್ಠಾನಿ। ಸಮ್ಮಾ ಪಸ್ಸತಿ, ಸಮ್ಮಾ ವಾ ತಾಯ ಪಸ್ಸನ್ತಿ, ಪಸತ್ಥಾ ಸುನ್ದರಾ ವಾ ದಿಟ್ಠೀತಿ ಸಮ್ಮಾದಿಟ್ಠಿ। ತಸ್ಸಾ ಸಮ್ಮಾದಿಟ್ಠಿಯಾ। ಸಮ್ಮಾ ಸಙ್ಕಪ್ಪೇತಿ, ಸಮ್ಮಾ ವಾ ತೇನ ಸಙ್ಕಪ್ಪೇನ್ತಿ, ಪಸತ್ಥೋ ಸುನ್ದರೋ ವಾ ಸಙ್ಕಪ್ಪೋತಿ ಸಮ್ಮಾಸಙ್ಕಪ್ಪೋ। ಅಭಿರೋಪನಟ್ಠೋತಿ ಚಿತ್ತಸ್ಸ ಆರಮ್ಮಣಾರೋಪನಟ್ಠೋ। ಆರಮ್ಮಣಾಭಿನಿರೋಪನಟ್ಠೋತಿಪಿ ಪಾಠೋ। ಸಮ್ಮಾ ವದತಿ , ಸಮ್ಮಾ ವಾ ತಾಯ ವದನ್ತಿ, ಪಸತ್ಥಾ ಸುನ್ದರಾ ವಾ ವಾಚಾತಿ ಸಮ್ಮಾವಾಚಾ। ಮಿಚ್ಛಾವಾಚಾವಿರತಿಯಾ ಏತಂ ನಾಮಂ। ಪರಿಗ್ಗಹಟ್ಠೋತಿ ಚತುಬ್ಬಿಧವಚೀಸಂವರಪರಿಗ್ಗಹಟ್ಠೋ। ಸಮ್ಮಾ ಕರೋತಿ, ಸಮ್ಮಾ ವಾ ತೇನ ಕರೋನ್ತಿ, ಪಸತ್ಥಂ ಸುನ್ದರಂ ವಾ ಕಮ್ಮನ್ತಿ ಸಮ್ಮಾಕಮ್ಮಂ, ಸಮ್ಮಾಕಮ್ಮಮೇವ ಸಮ್ಮಾಕಮ್ಮನ್ತೋ। ಮಿಚ್ಛಾಕಮ್ಮನ್ತವಿರತಿಯಾ ಏತಂ ನಾಮಂ। ಸಮುಟ್ಠಾನಟ್ಠೋತಿ ತಿವಿಧಕಾಯಸಂವರಸಮುಟ್ಠಾನಟ್ಠೋ। ಸಮ್ಮಾ ಆಜೀವತಿ, ಸಮ್ಮಾ ವಾ ತೇನ ಆಜೀವನ್ತಿ, ಪಸತ್ಥೋ ಸುನ್ದರೋ ವಾ ಆಜೀವೋತಿ ಸಮ್ಮಾಆಜೀವೋ। ಮಿಚ್ಛಾಜೀವವಿರತಿಯಾ ಏತಂ ನಾಮಂ। ವೋದಾನಟ್ಠೋತಿ ಪರಿಸುದ್ಧಟ್ಠೋ। ಸಮ್ಮಾ ವಾಯಮತಿ, ಸಮ್ಮಾ ವಾ ತೇನ ವಾಯಮನ್ತಿ, ಪಸತ್ಥೋ ಸುನ್ದರೋ ವಾ ವಾಯಾಮೋತಿ ಸಮ್ಮಾವಾಯಾಮೋ। ಸಮ್ಮಾ ಸರತಿ, ಸಮ್ಮಾ ವಾ ತಾಯ ಸರನ್ತಿ, ಪಸತ್ಥಾ ಸುನ್ದರಾ ವಾ ಸತೀತಿ ಸಮ್ಮಾಸತಿ। ಸಮ್ಮಾ ಸಮಾಧಿಯತಿ, ಸಮ್ಮಾ ವಾ ತೇನ ಸಮಾಧಿಯನ್ತಿ, ಪಸತ್ಥೋ ಸುನ್ದರೋ ವಾ ಸಮಾಧೀತಿ ಸಮ್ಮಾಸಮಾಧಿ।

    Sammādiṭṭhādīni aṭṭha vissajjanāni maggavasena niddiṭṭhāni. Sammā passati, sammā vā tāya passanti, pasatthā sundarā vā diṭṭhīti sammādiṭṭhi. Tassā sammādiṭṭhiyā. Sammā saṅkappeti, sammā vā tena saṅkappenti, pasattho sundaro vā saṅkappoti sammāsaṅkappo. Abhiropanaṭṭhoti cittassa ārammaṇāropanaṭṭho. Ārammaṇābhiniropanaṭṭhotipi pāṭho. Sammā vadati , sammā vā tāya vadanti, pasatthā sundarā vā vācāti sammāvācā. Micchāvācāviratiyā etaṃ nāmaṃ. Pariggahaṭṭhoti catubbidhavacīsaṃvarapariggahaṭṭho. Sammā karoti, sammā vā tena karonti, pasatthaṃ sundaraṃ vā kammanti sammākammaṃ, sammākammameva sammākammanto. Micchākammantaviratiyā etaṃ nāmaṃ. Samuṭṭhānaṭṭhoti tividhakāyasaṃvarasamuṭṭhānaṭṭho. Sammā ājīvati, sammā vā tena ājīvanti, pasattho sundaro vā ājīvoti sammāājīvo. Micchājīvaviratiyā etaṃ nāmaṃ. Vodānaṭṭhoti parisuddhaṭṭho. Sammā vāyamati, sammā vā tena vāyamanti, pasattho sundaro vā vāyāmoti sammāvāyāmo. Sammā sarati, sammā vā tāya saranti, pasatthā sundarā vā satīti sammāsati. Sammā samādhiyati, sammā vā tena samādhiyanti, pasattho sundaro vā samādhīti sammāsamādhi.

    ೧೩. ಇನ್ದ್ರಿಯಾದೀನಿ ದಸ ವಿಸ್ಸಜ್ಜನಾನಿ ರಾಸಿಕತ್ವಾ ಅನುಪುಬ್ಬಪಟಿಪಾಟಿವಸೇನ ನಿದ್ದಿಟ್ಠಾನಿ। ಆಧಿಪತೇಯ್ಯಟ್ಠೋತಿ ಇನ್ದಟ್ಠಕರಣವಸೇನ ಅಧಿಪತಿಅತ್ಥೋ। ಅಕಮ್ಪಿಯಟ್ಠೋತಿ ಪಟಿಪಕ್ಖೇಹಿ ಕಮ್ಪೇತುಂ ಅಸಕ್ಕುಣೇಯ್ಯಟ್ಠೋ। ನಿಯ್ಯಾನಟ್ಠೋತಿ ಲೋಕಿಯಲೋಕುತ್ತರಾನಮ್ಪಿ ಪಟಿಪಕ್ಖತೋ ನಿಗ್ಗಮನಟ್ಠೋ। ಹೇತುಟ್ಠೋತಿ ಮಿಚ್ಛಾದಿಟ್ಠಾದೀನಂ ಪಹಾನಾಯ ಸಮ್ಮಾದಿಟ್ಠಾದಯೋ ಹೇತೂತಿ ವಾ ಸಬ್ಬೇಪಿ ಸಮ್ಮಾದಿಟ್ಠಾದಯೋ ನಿಬ್ಬಾನಸಮ್ಪಾಪಕಹೇತೂತಿ ವಾ ಹೇತುಟ್ಠೋ। ಸತಿಪಟ್ಠಾನೇಸು ಆರಮ್ಮಣೇಸು ಓಕ್ಖನ್ದಿತ್ವಾ ಪಕ್ಖನ್ದಿತ್ವಾ ಉಪಟ್ಠಾನತೋ ಉಪಟ್ಠಾನಂ, ಸತಿಯೇವ ಉಪಟ್ಠಾನಂ ಸತಿಪಟ್ಠಾನಂ। ಕಾಯವೇದನಾಚಿತ್ತಧಮ್ಮೇಸು ಪನಸ್ಸಾ ಅಸುಭದುಕ್ಖಾನಿಚ್ಚಾನತ್ತಾಕಾರಗಹಣವಸೇ ಸುಭಸುಖನಿಚ್ಚತ್ತಸಞ್ಞಾಪಹಾನಕಿಚ್ಚಸಾಧನವಸೇನ ಚ ಪವತ್ತಿತೋ ಚತುಧಾ ಭೇದೋ ಹೋತಿ। ಏತಾನಿ ಪುಬ್ಬಭಾಗೇ ನಾನಾಚಿತ್ತೇಸು ಲಬ್ಭನ್ತಿ, ಮಗ್ಗಕ್ಖಣೇ ಪನ ಏಕಾಯೇವ ಸತಿ ಚತ್ತಾರಿ ನಾಮಾನಿ ಲಭತಿ।

    13.Indriyādīni dasa vissajjanāni rāsikatvā anupubbapaṭipāṭivasena niddiṭṭhāni. Ādhipateyyaṭṭhoti indaṭṭhakaraṇavasena adhipatiattho. Akampiyaṭṭhoti paṭipakkhehi kampetuṃ asakkuṇeyyaṭṭho. Niyyānaṭṭhoti lokiyalokuttarānampi paṭipakkhato niggamanaṭṭho. Hetuṭṭhoti micchādiṭṭhādīnaṃ pahānāya sammādiṭṭhādayo hetūti vā sabbepi sammādiṭṭhādayo nibbānasampāpakahetūti vā hetuṭṭho. Satipaṭṭhānesu ārammaṇesu okkhanditvā pakkhanditvā upaṭṭhānato upaṭṭhānaṃ, satiyeva upaṭṭhānaṃ satipaṭṭhānaṃ. Kāyavedanācittadhammesu panassā asubhadukkhāniccānattākāragahaṇavase subhasukhaniccattasaññāpahānakiccasādhanavasena ca pavattito catudhā bhedo hoti. Etāni pubbabhāge nānācittesu labbhanti, maggakkhaṇe pana ekāyeva sati cattāri nāmāni labhati.

    ಸಮ್ಮಪ್ಪಧಾನೇಸು ಪದಹನ್ತಿ ಏತೇನಾತಿ ಪಧಾನಂ, ಸೋಭನಂ ಪಧಾನಂ ಸಮ್ಮಪ್ಪಧಾನಂ। ಸಮ್ಮಾ ವಾ ಪದಹನ್ತಿ ಏತೇನಾತಿ ಸಮ್ಮಪ್ಪಧಾನಂ, ಸೋಭನಂ ವಾ ತಂ ಕಿಲೇಸವಿರೂಪತ್ತವಿರಹತೋ ಪಧಾನಞ್ಚ ಹಿತಸುಖನಿಪ್ಫಾದಕತ್ತೇನ ಸೇಟ್ಠಭಾವಾವಹನತೋ ಪಧಾನಭಾವಕರಣತೋ ವಾ ಸಮ್ಮಪ್ಪಧಾನಂ। ವೀರಿಯಸ್ಸೇತಂ ಅಧಿವಚನಂ। ಉಪ್ಪನ್ನಾನುಪ್ಪನ್ನಾನಂ ಅನುಪ್ಪನ್ನುಪ್ಪನ್ನಾನಞ್ಚ ಅಕುಸಲಕುಸಲಾನಂ ಧಮ್ಮಾನಂ ಪಹಾನಾನುಪ್ಪತ್ತಿಉಪ್ಪಾದಟ್ಠಿತಿಕಿಚ್ಚಸಾಧನವಸೇನ ಪವತ್ತಿತೋ ಪನಸ್ಸ ಚತುಧಾ ಭೇದೋ ಹೋತಿ। ಏತಾನಿಪಿ ಪುಬ್ಬಭಾಗೇ ನಾನಾಚಿತ್ತೇಸು ಲಬ್ಭನ್ತಿ, ಮಗ್ಗಕ್ಖಣೇ ಪನ ಏಕಮೇವ ವೀರಿಯಂ ಚತ್ತಾರಿ ನಾಮಾನಿ ಲಭತಿ। ಪದಹನಟ್ಠೋತಿ ಉಸ್ಸಾಹನಟ್ಠೋ। ಪಧಾನಟ್ಠೋತಿಪಿ ಪಾಠೋ, ಸೋಯೇವತ್ಥೋ।

    Sammappadhānesu padahanti etenāti padhānaṃ, sobhanaṃ padhānaṃ sammappadhānaṃ. Sammā vā padahanti etenāti sammappadhānaṃ, sobhanaṃ vā taṃ kilesavirūpattavirahato padhānañca hitasukhanipphādakattena seṭṭhabhāvāvahanato padhānabhāvakaraṇato vā sammappadhānaṃ. Vīriyassetaṃ adhivacanaṃ. Uppannānuppannānaṃ anuppannuppannānañca akusalakusalānaṃ dhammānaṃ pahānānuppattiuppādaṭṭhitikiccasādhanavasena pavattito panassa catudhā bhedo hoti. Etānipi pubbabhāge nānācittesu labbhanti, maggakkhaṇe pana ekameva vīriyaṃ cattāri nāmāni labhati. Padahanaṭṭhoti ussāhanaṭṭho. Padhānaṭṭhotipi pāṭho, soyevattho.

    ಇದ್ಧಿಪಾದಾನನ್ತಿ ಏತ್ಥ ಛನ್ದವೀರಿಯಚಿತ್ತವೀಮಂಸಾಸು ಏಕೇಕೋ ಇಜ್ಝತೀತಿ ಇದ್ಧಿ, ಸಮಿಜ್ಝತಿ ನಿಪ್ಫಜ್ಜತೀತಿ ಅತ್ಥೋ। ಇಜ್ಝನ್ತಿ ವಾ ಏತಾಯ ಸತ್ತಾ ಇದ್ಧಾ ವುದ್ಧಾ ಉಕ್ಕಂಸಗತಾ ಹೋನ್ತೀತಿ ಇದ್ಧಿ, ಪಠಮೇನತ್ಥೇನ ಇದ್ಧಿ ಏವ ಪಾದೋ ಇದ್ಧಿಪಾದೋ, ಇದ್ಧಿಕೋಟ್ಠಾಸೋತಿ ಅತ್ಥೋ। ದುತಿಯೇನತ್ಥೇನ ಇದ್ಧಿಯಾ ಪಾದೋತಿ ಇದ್ಧಿಪಾದೋ। ಪಾದೋತಿ ಪತಿಟ್ಠಾ, ಅಧಿಗಮೂಪಾಯೋತಿ ಅತ್ಥೋ। ತೇನ ಹಿ ಯಸ್ಮಾ ಉಪರೂಪರಿ ವಿಸೇಸಸಙ್ಖಾತಂ ಇದ್ಧಿಂ ಪಜ್ಜನ್ತಿ ಪಾಪುಣನ್ತಿ, ತಸ್ಮಾ ಪಾದೋತಿ ವುಚ್ಚತಿ। ಏತೇ ಛನ್ದಾದಯೋ ಪುಬ್ಬಭಾಗೇ ಅಧಿಪತಿವಸೇನ ನಾನಾಚಿತ್ತೇಸು ಲಬ್ಭನ್ತಿ, ಮಗ್ಗಕ್ಖಣೇ ಪನ ಸಹೇವ ಲಬ್ಭನ್ತಿ। ಇಜ್ಝನಟ್ಠೋತಿ ನಿಪ್ಫಜ್ಜನಟ್ಠೋ ಪತಿಟ್ಠಾನಟ್ಠೋ ವಾ। ಸಚ್ಚಾನನ್ತಿ ಚತುನ್ನಂ ಅರಿಯಸಚ್ಚಾನಂ। ತಥಟ್ಠೋತಿ ಯಥಾಸಭಾವಟ್ಠೋ। ಇಮಾನಿ ಅಟ್ಠ ವಿಸ್ಸಜ್ಜನಾನಿ ಲೋಕಿಯಲೋಕುತ್ತರಮಿಸ್ಸಕಾನಿ। ಪಯೋಗಾನನ್ತಿ ಚತುನ್ನಂ ಅರಿಯಮಗ್ಗಪಯೋಗಾನಂ। ಪಟಿಪ್ಪಸ್ಸದ್ಧಟ್ಠೋತಿ ಚತುನ್ನಂ ಅರಿಯಫಲಾನಂ ಪಟಿಪ್ಪಸ್ಸದ್ಧಟ್ಠೋ। ಮಗ್ಗಪಯೋಗೋ ಹಿ ಫಲಕ್ಖಣೇ ಪಟಿಪ್ಪಸ್ಸದ್ಧೋ ಹೋತಿ ನಿಟ್ಠಿತಕಿಚ್ಚತ್ತಾ। ಮಗ್ಗಪಯೋಗಾನಂ ಫಲೋದಯೇನ ಪಟಿಪ್ಪಸ್ಸದ್ಧಭಾವೋ ವಾ। ಫಲಾನಂ ಸಚ್ಛಿಕಿರಿಯಟ್ಠೋತಿ ಅರಿಯಫಲಾನಂ ಪಚ್ಚವೇಕ್ಖಣವಸೇನ ಪಚ್ಚಕ್ಖಕರಣಟ್ಠೋ। ಆರಮ್ಮಣಸಚ್ಛಿಕಿರಿಯಾ ವುತ್ತಾ ಹೋತಿ, ಫಲಕ್ಖಣೇ ಪಟಿಲಾಭಸಚ್ಛಿಕಿರಿಯಾ ವಾ। ವಿತಕ್ಕಾದೀನಿ ಪಞ್ಚ ವಿಸ್ಸಜ್ಜನಾನಿ ಝಾನಙ್ಗವಸೇನ ನಿದ್ದಿಟ್ಠಾನಿ। ವಿತಕ್ಕನಂ ವಿತಕ್ಕೋ, ಊಹನನ್ತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ। ವಿಚರಣಂ ವಿಚಾರೋ, ಅನುಸಞ್ಚರಣನ್ತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ। ಉಪವಿಚಾರಟ್ಠೋತಿ ಅನುಮಜ್ಜನಟ್ಠೋ। ಅಭಿಸನ್ದನಟ್ಠೋತಿ ತೇಮನಟ್ಠೋ ಸಮಾಧಿವಸೇನ ಚಿತ್ತಸ್ಸ ಏಕಗ್ಗಟ್ಠೋ।

    Iddhipādānanti ettha chandavīriyacittavīmaṃsāsu ekeko ijjhatīti iddhi, samijjhati nipphajjatīti attho. Ijjhanti vā etāya sattā iddhā vuddhā ukkaṃsagatā hontīti iddhi, paṭhamenatthena iddhi eva pādo iddhipādo, iddhikoṭṭhāsoti attho. Dutiyenatthena iddhiyā pādoti iddhipādo. Pādoti patiṭṭhā, adhigamūpāyoti attho. Tena hi yasmā uparūpari visesasaṅkhātaṃ iddhiṃ pajjanti pāpuṇanti, tasmā pādoti vuccati. Ete chandādayo pubbabhāge adhipativasena nānācittesu labbhanti, maggakkhaṇe pana saheva labbhanti. Ijjhanaṭṭhoti nipphajjanaṭṭho patiṭṭhānaṭṭho vā. Saccānanti catunnaṃ ariyasaccānaṃ. Tathaṭṭhoti yathāsabhāvaṭṭho. Imāni aṭṭha vissajjanāni lokiyalokuttaramissakāni. Payogānanti catunnaṃ ariyamaggapayogānaṃ. Paṭippassaddhaṭṭhoti catunnaṃ ariyaphalānaṃ paṭippassaddhaṭṭho. Maggapayogo hi phalakkhaṇe paṭippassaddho hoti niṭṭhitakiccattā. Maggapayogānaṃ phalodayena paṭippassaddhabhāvo vā. Phalānaṃ sacchikiriyaṭṭhoti ariyaphalānaṃ paccavekkhaṇavasena paccakkhakaraṇaṭṭho. Ārammaṇasacchikiriyā vuttā hoti, phalakkhaṇe paṭilābhasacchikiriyā vā. Vitakkādīni pañca vissajjanāni jhānaṅgavasena niddiṭṭhāni. Vitakkanaṃ vitakko, ūhananti vuttaṃ hoti. Vicaraṇaṃ vicāro, anusañcaraṇanti vuttaṃ hoti. Upavicāraṭṭhoti anumajjanaṭṭho. Abhisandanaṭṭhoti temanaṭṭho samādhivasena cittassa ekaggaṭṭho.

    ಆವಜ್ಜನಾದೀನಿ ಪಞ್ಚದಸ ವಿಸ್ಸಜ್ಜನಾನಿ ಪಕಿಣ್ಣಕವಸೇನ ನಿದ್ದಿಟ್ಠಾನಿ। ಪಞ್ಚದ್ವಾರಮನೋದ್ವಾರೇಸು ಭವಙ್ಗಾರಮ್ಮಣತೋ ಅಞ್ಞಾರಮ್ಮಣೇ ಚಿತ್ತಸನ್ತಾನಂ ನಮೇನ್ತಾನಂ ದ್ವಿನ್ನಂ ಚಿತ್ತಾನಂ ಆವಜ್ಜನಟ್ಠೋ। ವಿಞ್ಞಾಣಸ್ಸ ವಿಜಾನನಟ್ಠೋ। ಪಞ್ಞಾಯ ಪಜಾನನಟ್ಠೋ। ಸಞ್ಞಾಯ ಸಞ್ಜಾನನಟ್ಠೋ। ಸಮಾಧಿಸ್ಸ ಏಕೋದಟ್ಠೋ। ದುತಿಯಜ್ಝಾನಸ್ಮಿಞ್ಹಿ ಸಮಾಧಿ ಏಕೋ ಉದೇತೀತಿ ಏಕೋದೀತಿ ವುಚ್ಚತಿ, ವಿತಕ್ಕವಿಚಾರೇಹಿ ಅನಜ್ಝಾರುಳ್ಹತ್ತಾ ಅಗ್ಗೋ ಸೇಟ್ಠೋ ಹುತ್ವಾ ಉಪ್ಪಜ್ಜತೀತಿ ಅತ್ಥೋ। ಸೇಟ್ಠೋಪಿ ಹಿ ಲೋಕೇ ಏಕೋತಿ ವುಚ್ಚತಿ। ವಿತಕ್ಕವಿಚಾರವಿರಹಿತೋ ವಾ ಏಕೋ ಅಸಹಾಯೋ ಹುತ್ವಾ ಉದೇತೀತಿಪಿ ವಟ್ಟತಿ। ಸಬ್ಬೋಪಿ ವಾ ಕುಸಲಸಮಾಧಿ ನೀವರಣಾದೀನಂ ಉದ್ಧಚ್ಚಸ್ಸೇವ ವಾ ಪಟಿಪಕ್ಖತ್ತಾ ತೇಹಿ ಅನಜ್ಝಾರುಳ್ಹೋತಿ ಅಗ್ಗೋ ಹುತ್ವಾ ಉದೇತೀತಿ ವಾ ತೇಹಿ ವಿರಹಿತೋತಿ ಅಸಹಾಯೋ ಹುತ್ವಾ ಉದೇತೀತಿ ವಾ ಏಕೋದೀತಿ ಯುಜ್ಜತಿ। ಅಭಿಞ್ಞಾಯ ಞಾತಟ್ಠೋತಿ ಞಾತಪರಿಞ್ಞಾಯ ಸಭಾವಜಾನನಟ್ಠೋ। ಪರಿಞ್ಞಾಯ ತೀರಣಟ್ಠೋತಿ ತೀರಣಪರಿಞ್ಞಾಯ ಅನಿಚ್ಚಾದಿತೋ ಉಪಪರಿಕ್ಖಣಟ್ಠೋ। ಪಹಾನಸ್ಸ ಪರಿಚ್ಚಾಗಟ್ಠೋತಿ ಪಹಾನಪರಿಞ್ಞಾಯ ಪಟಿಪಕ್ಖಪಜಹನಟ್ಠೋ। ಸಮಪ್ಪವತ್ತಾಯ ಭಾವನಾಯ ಏಕರಸಟ್ಠೋ। ಫಸ್ಸನಟ್ಠೋತಿ ಫುಸನಟ್ಠೋ ವಿನ್ದನಟ್ಠೋ। ಪೀಳಾಭಾರವಹನಾದಿನಾ ಖನ್ಧಟ್ಠೋ। ಸುಞ್ಞಾದಿನಾ ಧಾತುಟ್ಠೋ। ಸಕಸಕಮರಿಯಾದಾಯತನಾದಿನಾ ಆಯತನಟ್ಠೋ। ಪಚ್ಚಯೇಹಿ ಸಙ್ಗಮ್ಮ ಕತವಸೇನ ಸಙ್ಖತಟ್ಠೋ। ತಬ್ಬಿಪರೀತೇನ ಅಸಙ್ಖತಟ್ಠೋ।

    Āvajjanādīni pañcadasa vissajjanāni pakiṇṇakavasena niddiṭṭhāni. Pañcadvāramanodvāresu bhavaṅgārammaṇato aññārammaṇe cittasantānaṃ namentānaṃ dvinnaṃ cittānaṃ āvajjanaṭṭho. Viññāṇassa vijānanaṭṭho. Paññāya pajānanaṭṭho. Saññāya sañjānanaṭṭho. Samādhissa ekodaṭṭho. Dutiyajjhānasmiñhi samādhi eko udetīti ekodīti vuccati, vitakkavicārehi anajjhāruḷhattā aggo seṭṭho hutvā uppajjatīti attho. Seṭṭhopi hi loke ekoti vuccati. Vitakkavicāravirahito vā eko asahāyo hutvā udetītipi vaṭṭati. Sabbopi vā kusalasamādhi nīvaraṇādīnaṃ uddhaccasseva vā paṭipakkhattā tehi anajjhāruḷhoti aggo hutvā udetīti vā tehi virahitoti asahāyo hutvā udetīti vā ekodīti yujjati. Abhiññāya ñātaṭṭhoti ñātapariññāya sabhāvajānanaṭṭho. Pariññāya tīraṇaṭṭhoti tīraṇapariññāya aniccādito upaparikkhaṇaṭṭho. Pahānassa pariccāgaṭṭhoti pahānapariññāya paṭipakkhapajahanaṭṭho. Samappavattāya bhāvanāya ekarasaṭṭho. Phassanaṭṭhoti phusanaṭṭho vindanaṭṭho. Pīḷābhāravahanādinā khandhaṭṭho. Suññādinā dhātuṭṭho. Sakasakamariyādāyatanādinā āyatanaṭṭho. Paccayehi saṅgamma katavasena saṅkhataṭṭho. Tabbiparītena asaṅkhataṭṭho.

    ೧೪. ಚಿತ್ತಟ್ಠಾದೀನಿ ಪಞ್ಚದಸ ವಿಸ್ಸಜ್ಜನಾನಿ ಚಿತ್ತಸಮ್ಬನ್ಧೇನ ನಿದ್ದಿಟ್ಠಾನಿ। ಚಿತ್ತಟ್ಠೋತಿ ಏತ್ಥ ಆರಮ್ಮಣಂ ಚಿನ್ತೇತೀತಿ ಚಿತ್ತಂ, ವಿಜಾನಾತೀತಿ ಅತ್ಥೋ। ಯಂ ಪನೇತ್ಥ ಜವನಂ ಹೋತಿ, ತಂ ಜವನವೀಥಿವಸೇನ ಅತ್ತನೋ ಸನ್ತಾನಂ ಚಿನೋತೀತಿಪಿ ಚಿತ್ತಂ, ಯಂ ವಿಪಾಕಂ ಹೋತಿ, ತಂ ಕಮ್ಮಕಿಲೇಸೇಹಿ ಚಿತನ್ತಿಪಿ ಚಿತ್ತಂ, ಸಬ್ಬಮ್ಪಿ ಯಥಾನುರೂಪಂ ಚಿತ್ತತಾಯ ಚಿತ್ತಂ, ಚಿತ್ತಕರಣತಾಯ ಚಿತ್ತಂ, ಯಂ ವಟ್ಟಸ್ಸ ಪಚ್ಚಯೋ ಹೋತಿ, ತಂ ಸಂಸಾರದುಕ್ಖಂ ಚಿನೋತೀತಿಪಿ ಚಿತ್ತಂ। ಏವಂ ಆರಮ್ಮಣೇ ಚಿತ್ತತಾದಿತೋ ಚಿತ್ತಟ್ಠೋ। ಚಿತ್ತುಪ್ಪಾದನೇ ಫಲುಪ್ಪಾದನೇ ವಾ ನಾಸ್ಸ ಅನ್ತರಮತ್ಥೀತಿ ಅನನ್ತರಂ, ಅನನ್ತರಸ್ಸ ಭಾವೋ ಆನನ್ತರಿಯಂ, ಚಿತ್ತಸ್ಸ ಆನನ್ತರಿಯಂ ಚಿತ್ತಾನನ್ತರಿಯಂ, ಸೋ ಚಿತ್ತಾನನ್ತರಿಯಟ್ಠೋ। ಅರಹತೋ ಚುತಿಚಿತ್ತಂ ವಜ್ಜೇತ್ವಾ ಯಸ್ಸ ಕಸ್ಸಚಿ ಸಮನನ್ತರನಿರುದ್ಧಸ್ಸ ಚಿತ್ತಸ್ಸ ಅನನ್ತರಚಿತ್ತುಪ್ಪಾದನೇ ಸಮತ್ಥಭಾವೋ ಮಗ್ಗಚಿತ್ತಸ್ಸ ಅನನ್ತರಂ ಫಲುಪ್ಪಾದನೇ ಸಮತ್ಥಭಾವೋತಿ ಅಧಿಪ್ಪಾಯೋ। ಚಿತ್ತಸ್ಸ ವುಟ್ಠಾನಟ್ಠೋತಿ ಗೋತ್ರಭುಚಿತ್ತಸ್ಸ ನಿಮಿತ್ತತೋ, ಮಗ್ಗಚಿತ್ತಸ್ಸ ನಿಮಿತ್ತಪವತ್ತತೋ ವುಟ್ಠಾನಟ್ಠೋ। ಚಿತ್ತಸ್ಸ ವಿವಟ್ಟನಟ್ಠೋತಿ ತಸ್ಸೇವ ಚಿತ್ತದ್ವಯಸ್ಸ ಯಥಾವುತ್ತತೋ ವುಟ್ಠಿತಸ್ಸ ನಿಬ್ಬಾನೇ ವಿವಟ್ಟನಟ್ಠೋ। ಚಿತ್ತಸ್ಸ ಹೇತುಟ್ಠೋತಿ ಚಿತ್ತಸ್ಸ ಹೇತುಪಚ್ಚಯಭೂತಾನಂ ನವನ್ನಂ ಹೇತೂನಂ ಹೇತುಟ್ಠೋ। ಚಿತ್ತಸ್ಸ ಪಚ್ಚಯಟ್ಠೋತಿ ಚಿತ್ತಸ್ಸ ವತ್ಥಾರಮ್ಮಣಾದೀನಂ ಅನೇಕೇಸಂ ಪಚ್ಚಯಾನಂ ಪಚ್ಚಯಟ್ಠೋ। ಚಿತ್ತಸ್ಸ ವತ್ಥುಟ್ಠೋತಿ ಚಿತ್ತಸ್ಸ ವತ್ಥುಭೂತಾನಂ ಚಕ್ಖುಸೋತಘಾನಜಿವ್ಹಾಕಾಯಹದಯವತ್ಥೂನಂ ವತ್ಥುಟ್ಠೋ। ಚಿತ್ತಸ್ಸ ಭೂಮಟ್ಠೋತಿ ಚಿತ್ತಸ್ಸ ಉಪ್ಪತ್ತಿದೇಸವಸೇನ ಕಾಮಾವಚರಾದಿಭೂಮಿಅತ್ಥೋ। ಚಿತ್ತಸ್ಸ ಆರಮ್ಮಣಟ್ಠೋತಿ ರೂಪಾದಿಆರಮ್ಮಣಟ್ಠೋ। ಪರಿಚಿತಸ್ಸಾರಮ್ಮಣಸ್ಸ ಸಞ್ಚರಣಟ್ಠಾನಟ್ಠೇನ ಗೋಚರಟ್ಠೋ। ಉಪರಿ ವುತ್ತವಿಞ್ಞಾಣಚರಿಯಾವಸೇನ ಚರಿಯಟ್ಠೋ। ಅಥ ವಾ ಪಯೋಗಸಮುದಾಚಾರಟ್ಠೋ ಚರಿಯಟ್ಠೋ। ಚಿತ್ತಸ್ಸ ಗಮನಾಭಾವೇಪಿ ದೂರಸನ್ತಿಕಾರಮ್ಮಣಗಹಣವಸೇನ ಗತಟ್ಠೋ। ಅಭಿನೀಹಾರಟ್ಠೋತಿ ಗಹಿತಾರಮ್ಮಣತೋ ಅಞ್ಞಾರಮ್ಮಣಮನಸಿಕಾರತ್ಥಂ ಚಿತ್ತಸ್ಸ ಅಭಿನೀಹರಣಟ್ಠೋ। ಚಿತ್ತಸ್ಸ ನಿಯ್ಯಾನಟ್ಠೋತಿ ಮಗ್ಗಚಿತ್ತಸ್ಸ ವಟ್ಟತೋ ನಿಯ್ಯಾನಟ್ಠೋ। ‘‘ನೇಕ್ಖಮ್ಮಂ ಪಟಿಲದ್ಧಸ್ಸ ಕಾಮಚ್ಛನ್ದತೋ ಚಿತ್ತಂ ನಿಸ್ಸಟಂ ಹೋತೀ’’ತಿಆದಿನಾ (ಪಟಿ॰ ಮ॰ ೧.೨೪, ೧೯೧ ಥೋಕಂ ವಿಸದಿಸಂ) ನಯೇನ ಚಿತ್ತಸ್ಸ ನಿಸ್ಸರಣಟ್ಠೋ।

    14.Cittaṭṭhādīni pañcadasa vissajjanāni cittasambandhena niddiṭṭhāni. Cittaṭṭhoti ettha ārammaṇaṃ cintetīti cittaṃ, vijānātīti attho. Yaṃ panettha javanaṃ hoti, taṃ javanavīthivasena attano santānaṃ cinotītipi cittaṃ, yaṃ vipākaṃ hoti, taṃ kammakilesehi citantipi cittaṃ, sabbampi yathānurūpaṃ cittatāya cittaṃ, cittakaraṇatāya cittaṃ, yaṃ vaṭṭassa paccayo hoti, taṃ saṃsāradukkhaṃ cinotītipi cittaṃ. Evaṃ ārammaṇe cittatādito cittaṭṭho. Cittuppādane phaluppādane vā nāssa antaramatthīti anantaraṃ, anantarassa bhāvo ānantariyaṃ, cittassa ānantariyaṃ cittānantariyaṃ, so cittānantariyaṭṭho. Arahato cuticittaṃ vajjetvā yassa kassaci samanantaraniruddhassa cittassa anantaracittuppādane samatthabhāvo maggacittassa anantaraṃ phaluppādane samatthabhāvoti adhippāyo. Cittassa vuṭṭhānaṭṭhoti gotrabhucittassa nimittato, maggacittassa nimittapavattato vuṭṭhānaṭṭho. Cittassa vivaṭṭanaṭṭhoti tasseva cittadvayassa yathāvuttato vuṭṭhitassa nibbāne vivaṭṭanaṭṭho. Cittassa hetuṭṭhoti cittassa hetupaccayabhūtānaṃ navannaṃ hetūnaṃ hetuṭṭho. Cittassa paccayaṭṭhoti cittassa vatthārammaṇādīnaṃ anekesaṃ paccayānaṃ paccayaṭṭho. Cittassa vatthuṭṭhoti cittassa vatthubhūtānaṃ cakkhusotaghānajivhākāyahadayavatthūnaṃ vatthuṭṭho. Cittassa bhūmaṭṭhoti cittassa uppattidesavasena kāmāvacarādibhūmiattho. Cittassa ārammaṇaṭṭhoti rūpādiārammaṇaṭṭho. Paricitassārammaṇassa sañcaraṇaṭṭhānaṭṭhena gocaraṭṭho. Upari vuttaviññāṇacariyāvasena cariyaṭṭho. Atha vā payogasamudācāraṭṭho cariyaṭṭho. Cittassa gamanābhāvepi dūrasantikārammaṇagahaṇavasena gataṭṭho. Abhinīhāraṭṭhoti gahitārammaṇato aññārammaṇamanasikāratthaṃ cittassa abhinīharaṇaṭṭho. Cittassa niyyānaṭṭhoti maggacittassa vaṭṭato niyyānaṭṭho. ‘‘Nekkhammaṃ paṭiladdhassa kāmacchandato cittaṃ nissaṭaṃ hotī’’tiādinā (paṭi. ma. 1.24, 191 thokaṃ visadisaṃ) nayena cittassa nissaraṇaṭṭho.

    ೧೫. ಏಕತ್ತಾದೀನಿ ದ್ವಾಚತ್ತಾಲೀಸ ವಿಸ್ಸಜ್ಜನಾನಿ ಏಕತ್ತಸಮ್ಬನ್ಧೇನ ನಿದ್ದಿಟ್ಠಾನಿ। ಏಕತ್ತೇತಿ ಆರಮ್ಮಣೇಕತ್ತೇ, ಏಕಾರಮ್ಮಣೇತಿ ಅತ್ಥೋ। ಪಠಮಜ್ಝಾನವಸೇನ ಪಕ್ಖನ್ದನಟ್ಠೋ। ದುತಿಯಜ್ಝಾನವಸೇನ ಪಸೀದನಟ್ಠೋ। ತತಿಯಜ್ಝಾನವಸೇನ ಸನ್ತಿಟ್ಠನಟ್ಠೋ। ಚತುತ್ಥಜ್ಝಾನವಸೇನ ಮುಚ್ಚನಟ್ಠೋ। ಪಚ್ಚವೇಕ್ಖಣವಸೇನ ಏತಂ ಸನ್ತನ್ತಿ ಪಸ್ಸನಟ್ಠೋ। ಯಾನೀಕತಟ್ಠಾದಯೋ ಪಞ್ಚ ಸಮಾಧಿಸ್ಸ ವಸೀಭಾವವಿಸೇಸಾ। ಯಾನೀಕತಟ್ಠೋತಿ ಯುತ್ತಯಾನಸದಿಸಕತಟ್ಠೋ। ವತ್ಥುಕತಟ್ಠೋತಿ ಪತಿಟ್ಠಟ್ಠೇನ ವತ್ಥು ವಿಯ ಕತಟ್ಠೋ। ಅನುಟ್ಠಿತಟ್ಠೋತಿ ಪಚ್ಚುಪಟ್ಠಿತಟ್ಠೋ। ಪರಿಚಿತಟ್ಠೋತಿ ಸಮನ್ತತೋ ಚಿತಟ್ಠೋ। ಸುಸಮಾರದ್ಧಟ್ಠೋತಿ ಸುಟ್ಠು ಸಮಾರದ್ಧಟ್ಠೋ , ಸುಕತಟ್ಠೋತಿ ಅತ್ಥೋ। ಆವಜ್ಜನಸಮಾಪಜ್ಜನಅಧಿಟ್ಠಾನವುಟ್ಠಾನಪಚ್ಚವೇಕ್ಖಣವಸಿತಾವಸೇನ ವಾ ಪಟಿಪಾಟಿಯಾ ಪಞ್ಚ ಪದಾನಿ ಯೋಜೇತಬ್ಬಾನಿ। ಕಸಿಣಾದಿಆರಮ್ಮಣಭಾವನಾಯ ಸಿಖಾಪ್ಪತ್ತಕಾಲೇ ಚಿತ್ತಚೇತಸಿಕಾನಂ ಪರಿಗ್ಗಹಪರಿವಾರಪರಿಪೂರಟ್ಠೋ। ತೇಸಂಯೇವ ಸಮ್ಮಾ ಸಮಾಹಿತತ್ತಾ ಏಕಾರಮ್ಮಣೇ ಸಮೋಸರಣೇನ ಸಮೋಧಾನಟ್ಠೋ। ತೇಸಂಯೇವ ಬಲಪ್ಪತ್ತಿಯಾ ಆರಮ್ಮಣಂ ಅಭಿಭವಿತ್ವಾ ಪತಿಟ್ಠಾನವಸೇನ ಅಧಿಟ್ಠಾನಟ್ಠೋ। ಸಮಥಸ್ಸ ವಿಪಸ್ಸನಾಯ ವಾ ಆದಿತೋ, ಆದರೇನ ವಾ ಸೇವನವಸೇನ ಆಸೇವನಟ್ಠೋ। ವಡ್ಢನವಸೇನ ಭಾವನಟ್ಠೋ । ಪುನಪ್ಪುನಂ ಕರಣವಸೇನ ಬಹುಲೀಕಮ್ಮಟ್ಠೋ। ಬಹುಲೀಕತಸ್ಸ ಸುಟ್ಠು ಸಮುಟ್ಠಿತವಸೇನ ಸುಸಮುಗ್ಗತಟ್ಠೋ। ಸುಸಮುಗ್ಗತಸ್ಸ ಪಚ್ಚನೀಕೇಹಿ ಸುಟ್ಠು ವಿಮುತ್ತಿವಸೇನ ಆರಮ್ಮಣೇ ಚ ಸುಟ್ಠು ಅಧಿಮುತ್ತಿವಸೇನ ಸುವಿಮುತ್ತಟ್ಠೋ।

    15.Ekattādīni dvācattālīsa vissajjanāni ekattasambandhena niddiṭṭhāni. Ekatteti ārammaṇekatte, ekārammaṇeti attho. Paṭhamajjhānavasena pakkhandanaṭṭho. Dutiyajjhānavasena pasīdanaṭṭho. Tatiyajjhānavasena santiṭṭhanaṭṭho. Catutthajjhānavasena muccanaṭṭho. Paccavekkhaṇavasena etaṃ santanti passanaṭṭho. Yānīkataṭṭhādayo pañca samādhissa vasībhāvavisesā. Yānīkataṭṭhoti yuttayānasadisakataṭṭho. Vatthukataṭṭhoti patiṭṭhaṭṭhena vatthu viya kataṭṭho. Anuṭṭhitaṭṭhoti paccupaṭṭhitaṭṭho. Paricitaṭṭhoti samantato citaṭṭho. Susamāraddhaṭṭhoti suṭṭhu samāraddhaṭṭho , sukataṭṭhoti attho. Āvajjanasamāpajjanaadhiṭṭhānavuṭṭhānapaccavekkhaṇavasitāvasena vā paṭipāṭiyā pañca padāni yojetabbāni. Kasiṇādiārammaṇabhāvanāya sikhāppattakāle cittacetasikānaṃ pariggahaparivāraparipūraṭṭho. Tesaṃyeva sammā samāhitattā ekārammaṇe samosaraṇena samodhānaṭṭho. Tesaṃyeva balappattiyā ārammaṇaṃ abhibhavitvā patiṭṭhānavasena adhiṭṭhānaṭṭho. Samathassa vipassanāya vā ādito, ādarena vā sevanavasena āsevanaṭṭho. Vaḍḍhanavasena bhāvanaṭṭho. Punappunaṃ karaṇavasena bahulīkammaṭṭho. Bahulīkatassa suṭṭhu samuṭṭhitavasena susamuggataṭṭho. Susamuggatassa paccanīkehi suṭṭhu vimuttivasena ārammaṇe ca suṭṭhu adhimuttivasena suvimuttaṭṭho.

    ಬುಜ್ಝನಟ್ಠಾದೀನಿ ಚತ್ತಾರಿ ಪದಾನಿ ಬೋಜ್ಝಙ್ಗವಸೇನ ವುತ್ತಾನಿ। ಸೋತಾಪತ್ತಿಮಗ್ಗಬೋಜ್ಝಙ್ಗಾನಂ ಬುಜ್ಝನಟ್ಠೋ। ಸಕದಾಗಾಮಿಮಗ್ಗಬೋಜ್ಝಙ್ಗಾನಂ ಅನುಬುಜ್ಝನಟ್ಠೋ। ಅನಾಗಾಮಿಮಗ್ಗಬೋಜ್ಝಙ್ಗಾನಂ ಪಟಿಬುಜ್ಝನಟ್ಠೋ। ಅರಹತ್ತಮಗ್ಗಬೋಜ್ಝಙ್ಗಾನಂ ಸಮ್ಬುಜ್ಝನಟ್ಠೋ। ವಿಪಸ್ಸನಾಬೋಜ್ಝಙ್ಗಾನಂ ವಾ ಬುಜ್ಝನಟ್ಠೋ। ದಸ್ಸನಮಗ್ಗಬೋಜ್ಝಙ್ಗಾನಂ ಅನುಬುಜ್ಝನಟ್ಠೋ। ಭಾವನಾಮಗ್ಗಬೋಜ್ಝಙ್ಗಾನಂ ಪಟಿಬುಜ್ಝನಟ್ಠೋ। ಫಲಬೋಜ್ಝಙ್ಗಾನಂ ಸಮ್ಬುಜ್ಝನಟ್ಠೋ। ಯಥಾವುತ್ತನಯೇನೇವ ಬೋಜ್ಝಙ್ಗಾನಂ ತಸ್ಸ ತಸ್ಸ ಪುಗ್ಗಲಸ್ಸ ಬೋಧನಾದಿಕರಣೇನ ಬೋಧನಟ್ಠಾದಯೋ ಚತ್ತಾರೋ ಅತ್ಥಾ ವೇದಿತಬ್ಬಾ। ಯಥಾವುತ್ತಾನಂಯೇವ ಬೋಜ್ಝಙ್ಗಾನಂ ಬುಜ್ಝನಟ್ಠೇನ ‘‘ಬೋಧೋ’’ತಿ ಲದ್ಧನಾಮಸ್ಸ ಪುಗ್ಗಲಸ್ಸ ಪಕ್ಖೇ ಭವತ್ತಾ ಬೋಧಿಪಕ್ಖಿಯಾ ನಾಮ। ತೇಸಂ ಯಥಾವುತ್ತಾನಂಯೇವ ಬೋಧಿಪಕ್ಖಿಯಟ್ಠಾದಯೋ ಚತ್ತಾರೋ ಅತ್ಥಾ ವೇದಿತಬ್ಬಾ। ವಿಪಸ್ಸನಾಪಞ್ಞಾವಸೇನ ಜೋತನಟ್ಠೋ। ಕಮತೋ ಚತುಮಗ್ಗಪಞ್ಞಾವಸೇನ ಉಜ್ಜೋತನಾನುಜ್ಜೋತನಪಟಿಜ್ಜೋತನಸಞ್ಜೋತನಟ್ಠೋ। ಕಮತೋ ಚತುಮಗ್ಗಪಞ್ಞಾವಸೇನ ವಾ ಜೋತನಟ್ಠಾದಯೋ, ಫಲಪಞ್ಞಾವಸೇನ ಸಞ್ಜೋತನಟ್ಠೋ ವೇದಿತಬ್ಬೋ।

    Bujjhanaṭṭhādīni cattāri padāni bojjhaṅgavasena vuttāni. Sotāpattimaggabojjhaṅgānaṃ bujjhanaṭṭho. Sakadāgāmimaggabojjhaṅgānaṃ anubujjhanaṭṭho. Anāgāmimaggabojjhaṅgānaṃ paṭibujjhanaṭṭho. Arahattamaggabojjhaṅgānaṃ sambujjhanaṭṭho. Vipassanābojjhaṅgānaṃ vā bujjhanaṭṭho. Dassanamaggabojjhaṅgānaṃ anubujjhanaṭṭho. Bhāvanāmaggabojjhaṅgānaṃ paṭibujjhanaṭṭho. Phalabojjhaṅgānaṃ sambujjhanaṭṭho. Yathāvuttanayeneva bojjhaṅgānaṃ tassa tassa puggalassa bodhanādikaraṇena bodhanaṭṭhādayo cattāro atthā veditabbā. Yathāvuttānaṃyeva bojjhaṅgānaṃ bujjhanaṭṭhena ‘‘bodho’’ti laddhanāmassa puggalassa pakkhe bhavattā bodhipakkhiyā nāma. Tesaṃ yathāvuttānaṃyeva bodhipakkhiyaṭṭhādayo cattāro atthā veditabbā. Vipassanāpaññāvasena jotanaṭṭho. Kamato catumaggapaññāvasena ujjotanānujjotanapaṭijjotanasañjotanaṭṭho. Kamato catumaggapaññāvasena vā jotanaṭṭhādayo, phalapaññāvasena sañjotanaṭṭho veditabbo.

    ೧೬. ಪತಾಪನಟ್ಠಾದೀನಿ ಅಟ್ಠಾರಸ ವಿಸ್ಸಜ್ಜನಾನಿ ಅರಿಯಮಗ್ಗವಸೇನ ನಿದ್ದಿಟ್ಠಾನಿ। ಅರಿಯಮಗ್ಗೋ ಹಿ ಯಸ್ಸುಪ್ಪಜ್ಜತಿ, ತಂ ಪತಾಪೇತಿ ಪಭಾಸೇತಿ ವಿರೋಚಾಪೇತೀತಿ ಪತಾಪನೋ, ತಸ್ಸ ಪತಾಪನಟ್ಠೋ। ತಸ್ಸೇವ ಅತಿಪಭಸ್ಸರಭಾವೇನ ಸಯಂ ವಿರೋಚನಟ್ಠೋ। ಕಿಲೇಸಾನಂ ವಿಸೋಸನೇನ ಸನ್ತಾಪನಟ್ಠೋ। ಅಮಲನಿಬ್ಬಾನಾರಮ್ಮಣತ್ತಾ ಅಮಲಟ್ಠೋ। ಸಮ್ಪಯುತ್ತಮಲಾಭಾವೇನ ವಿಮಲಟ್ಠೋ। ಆರಮ್ಮಣಕರಣಮಲಾಭಾವೇ ನಿಮ್ಮಲಟ್ಠೋ। ಅಥ ವಾ ಸೋತಾಪತ್ತಿಮಗ್ಗಸ್ಸ ಅಮಲಟ್ಠೋ। ಸಕದಾಗಾಮಿಅನಾಗಾಮಿಮಗ್ಗಾನಂ ವಿಮಲಟ್ಠೋ। ಅರಹತ್ತಮಗ್ಗಸ್ಸ ನಿಮ್ಮಲಟ್ಠೋ। ಅಥ ವಾ ಸಾವಕಮಗ್ಗಸ್ಸ ಅಮಲಟ್ಠೋ। ಪಚ್ಚೇಕಬುದ್ಧಮಗ್ಗಸ್ಸ ವಿಮಲಟ್ಠೋ। ಸಮ್ಮಾಸಮ್ಬುದ್ಧಮಗ್ಗಸ್ಸ ನಿಮ್ಮಲಟ್ಠೋ। ಕಿಲೇಸವಿಸಮಾಭಾವೇನ ಸಮಟ್ಠೋ। ‘‘ಸಮ್ಮಾ ಮಾನಾಭಿಸಮಯಾ’’ತಿಆದೀಸು (ಮ॰ ನಿ॰ ೧.೨೮; ಅ॰ ನಿ॰ ೩.೩೩; ೫.೨೦೦) ವಿಯ ಕಿಲೇಸಪ್ಪಹಾನಟ್ಠೇನ ಸಮಯಟ್ಠೋ। ವಿಕ್ಖಮ್ಭನತದಙ್ಗಸಮುಚ್ಛೇದಪಟಿಪ್ಪಸ್ಸದ್ಧಿನಿಸ್ಸರಣಸಙ್ಖಾತೇಸು ಪಞ್ಚಸು ವಿವೇಕೇಸು ಸಮುಚ್ಛೇದವಿವೇಕತ್ತಾ ವಿವೇಕಟ್ಠೋ, ವಿನಾಭಾವಟ್ಠೋ। ನಿಸ್ಸರಣವಿವೇಕೇ ನಿಬ್ಬಾನೇ ಚರಣತೋ ವಿವೇಕಚರಿಯಟ್ಠೋ। ಪಞ್ಚಸು ವಿರಾಗೇಸು ಸಮುಚ್ಛೇದವಿರಾಗತ್ತಾ ವಿರಾಗಟ್ಠೋ, ವಿರಜ್ಜನಟ್ಠೋ। ನಿಸ್ಸರಣವಿರಾಗೇ ನಿಬ್ಬಾನೇ ಚರಣತೋ ವಿರಾಗಚರಿಯಟ್ಠೋ। ಪಞ್ಚಸು ನಿರೋಧೇಸು ಸಮುಚ್ಛೇದನಿರೋಧತ್ತಾ ನಿರೋಧಟ್ಠೋ। ದುಕ್ಖನಿರೋಧೇ ನಿಬ್ಬಾನೇ ಚರಣತೋ ನಿರೋಧಚರಿಯಟ್ಠೋ। ಪರಿಚ್ಚಾಗಪಕ್ಖನ್ದನವೋಸಗ್ಗತ್ತಾ ವೋಸಗ್ಗಟ್ಠೋ। ಅರಿಯಮಗ್ಗೋ ಹಿ ಸಮುಚ್ಛೇದವಸೇನ ಕಿಲೇಸಪ್ಪಹಾನತೋ ಪರಿಚ್ಚಾಗವೋಸಗ್ಗೋ, ಆರಮ್ಮಣಕರಣೇನ ನಿಬ್ಬಾನಪಕ್ಖನ್ದನತೋ ಪಕ್ಖನ್ದನವೋಸಗ್ಗೋ ಚ। ವಿಪಸ್ಸನಾ ಪನ ತದಙ್ಗವಸೇನ ಕಿಲೇಸಪ್ಪಹಾನತೋ ಪರಿಚ್ಚಾಗವೋಸಗ್ಗೋ, ತನ್ನಿನ್ನಭಾವೇನ ನಿಬ್ಬಾನಪಕ್ಖನ್ದನತೋ ಪಕ್ಖನ್ದನವೋಸಗ್ಗೋ। ನ ಸೋ ಇಧ ಅಧಿಪ್ಪೇತೋ। ವೋಸಗ್ಗಭಾವೇನ ಚರಣತೋ ವೋಸಗ್ಗಚರಿಯಟ್ಠೋ। ಪಞ್ಚಸು ವಿಮುತ್ತೀಸು ಸಮುಚ್ಛೇದವಿಮುತ್ತಿತ್ತಾ ವಿಮುತ್ತಟ್ಠೋ। ನಿಸ್ಸರಣವಿಮುತ್ತಿಯಂ ಚರಣತೋ ವಿಮುತ್ತಿಚರಿಯಟ್ಠೋ।

    16.Patāpanaṭṭhādīni aṭṭhārasa vissajjanāni ariyamaggavasena niddiṭṭhāni. Ariyamaggo hi yassuppajjati, taṃ patāpeti pabhāseti virocāpetīti patāpano, tassa patāpanaṭṭho. Tasseva atipabhassarabhāvena sayaṃ virocanaṭṭho. Kilesānaṃ visosanena santāpanaṭṭho. Amalanibbānārammaṇattā amalaṭṭho. Sampayuttamalābhāvena vimalaṭṭho. Ārammaṇakaraṇamalābhāve nimmalaṭṭho. Atha vā sotāpattimaggassa amalaṭṭho. Sakadāgāmianāgāmimaggānaṃ vimalaṭṭho. Arahattamaggassa nimmalaṭṭho. Atha vā sāvakamaggassa amalaṭṭho. Paccekabuddhamaggassa vimalaṭṭho. Sammāsambuddhamaggassa nimmalaṭṭho. Kilesavisamābhāvena samaṭṭho. ‘‘Sammā mānābhisamayā’’tiādīsu (ma. ni. 1.28; a. ni. 3.33; 5.200) viya kilesappahānaṭṭhena samayaṭṭho. Vikkhambhanatadaṅgasamucchedapaṭippassaddhinissaraṇasaṅkhātesu pañcasu vivekesu samucchedavivekattā vivekaṭṭho, vinābhāvaṭṭho. Nissaraṇaviveke nibbāne caraṇato vivekacariyaṭṭho. Pañcasu virāgesu samucchedavirāgattā virāgaṭṭho, virajjanaṭṭho. Nissaraṇavirāge nibbāne caraṇato virāgacariyaṭṭho. Pañcasu nirodhesu samucchedanirodhattā nirodhaṭṭho. Dukkhanirodhe nibbāne caraṇato nirodhacariyaṭṭho. Pariccāgapakkhandanavosaggattā vosaggaṭṭho. Ariyamaggo hi samucchedavasena kilesappahānato pariccāgavosaggo, ārammaṇakaraṇena nibbānapakkhandanato pakkhandanavosaggo ca. Vipassanā pana tadaṅgavasena kilesappahānato pariccāgavosaggo, tanninnabhāvena nibbānapakkhandanato pakkhandanavosaggo. Na so idha adhippeto. Vosaggabhāvena caraṇato vosaggacariyaṭṭho. Pañcasu vimuttīsu samucchedavimuttittā vimuttaṭṭho. Nissaraṇavimuttiyaṃ caraṇato vimutticariyaṭṭho.

    ಛನ್ದವೀರಿಯಚಿತ್ತವೀಮಂಸಾಸಙ್ಖಾತೇಸು ಚತೂಸು ಇದ್ಧಿಪಾದೇಸು ಏಕೇಕಇದ್ಧಿಪಾದವಸೇನ ದಸ ದಸ ಕತ್ವಾ ಚತುರಿದ್ಧಿಪಾದವಸೇನ ಛನ್ದಟ್ಠಾದೀನಿ ಚತ್ತಾಲೀಸ ವಿಸ್ಸಜ್ಜನಾನಿ ನಿದ್ದಿಟ್ಠಾನಿ। ಕತ್ತುಕಮ್ಯತಟ್ಠೋ ಛನ್ದಟ್ಠೋ। ಛನ್ದಂ ಸೀಸಂ ಕತ್ವಾ ಭಾವನಾರಮ್ಭಕಾಲೇ ಮೂಲಟ್ಠೋ। ಸಹಜಾತಾನಂ ಪತಿಟ್ಠಾಭಾವೇನ ಪಾದಟ್ಠೋ। ಪದಟ್ಠೋತಿ ವಾ ಪಾಠೋ। ಇದ್ಧಿಪಾದತ್ತಾ ಅಧಿಪತಿಭಾವೇನ ಪಧಾನಟ್ಠೋ। ಪಯೋಗಕಾಲೇ ಇಜ್ಝನಟ್ಠೋ। ಸದ್ಧಾಸಮ್ಪಯೋಗೇನ ಅಧಿಮೋಕ್ಖಟ್ಠೋ। ವೀರಿಯಸಮ್ಪಯೋಗೇನ ಪಗ್ಗಹಟ್ಠೋ। ಸತಿಸಮ್ಪಯೋಗೇನ ಉಪಟ್ಠಾನಟ್ಠೋ। ಸಮಾಧಿಸಮ್ಪಯೋಗೇನ ಅವಿಕ್ಖೇಪಟ್ಠೋ। ಪಞ್ಞಾಸಮ್ಪಯೋಗೇನ ದಸ್ಸನಟ್ಠೋ। ಪಗ್ಗಹಟ್ಠೋ ವೀರಿಯಟ್ಠೋ। ವೀರಿಯಂ ಸೀಸಂ ಕತ್ವಾ ಭಾವನಾರಮ್ಭಕಾಲೇ ಮೂಲಟ್ಠೋ। ಸಯಂ ವೀರಿಯತ್ತಾ ಪಗ್ಗಹಟ್ಠೋ। ಚಿನ್ತನಟ್ಠಾದಿಕೋ ಚಿತ್ತಟ್ಠೋ। ಚಿತ್ತಂ ಸೀಸಂ ಕತ್ವಾ ಭಾವನಾರಮ್ಭಕಾಲೇ ಮೂಲಟ್ಠೋ। ಉಪಪರಿಕ್ಖನಟ್ಠೋ ವೀಮಂಸಟ್ಠೋ। ವೀಮಂಸಂ ಸೀಸಂ ಕತ್ವಾ ಭಾವನಾರಮ್ಭಕಾಲೇ ಮೂಲಟ್ಠೋ। ಸಯಂ ವೀಮಂಸತ್ತಾ ದಸ್ಸನಟ್ಠೋ।

    Chandavīriyacittavīmaṃsāsaṅkhātesu catūsu iddhipādesu ekekaiddhipādavasena dasa dasa katvā caturiddhipādavasena chandaṭṭhādīni cattālīsa vissajjanāni niddiṭṭhāni. Kattukamyataṭṭho chandaṭṭho. Chandaṃ sīsaṃ katvā bhāvanārambhakāle mūlaṭṭho. Sahajātānaṃ patiṭṭhābhāvena pādaṭṭho. Padaṭṭhoti vā pāṭho. Iddhipādattā adhipatibhāvena padhānaṭṭho. Payogakāle ijjhanaṭṭho. Saddhāsampayogena adhimokkhaṭṭho. Vīriyasampayogena paggahaṭṭho. Satisampayogena upaṭṭhānaṭṭho. Samādhisampayogena avikkhepaṭṭho. Paññāsampayogena dassanaṭṭho. Paggahaṭṭho vīriyaṭṭho. Vīriyaṃ sīsaṃ katvā bhāvanārambhakāle mūlaṭṭho. Sayaṃ vīriyattā paggahaṭṭho. Cintanaṭṭhādiko cittaṭṭho. Cittaṃ sīsaṃ katvā bhāvanārambhakāle mūlaṭṭho. Upaparikkhanaṭṭho vīmaṃsaṭṭho. Vīmaṃsaṃ sīsaṃ katvā bhāvanārambhakāle mūlaṭṭho. Sayaṃ vīmaṃsattā dassanaṭṭho.

    ೧೭. ದುಕ್ಖಸ್ಸ ಪೀಳನಟ್ಠೋತಿಆದೀನಿ ಸೋಳಸ ವಿಸ್ಸಜ್ಜನಾನಿ ಸಚ್ಚಾನಂ ತಥಲಕ್ಖಣವಸೇನ ನಿದ್ದಿಟ್ಠಾನಿ। ದುಕ್ಖದಸ್ಸನೇನೇವ ಪೀಳನಟ್ಠೋ। ದುಕ್ಖಾಯೂಹನಸಮುದಯದಸ್ಸನೇನ ಸಙ್ಖತಟ್ಠೋ। ಸಬ್ಬಕಿಲೇಸಸನ್ತಾಪಹರಸುಸೀತಲಮಗ್ಗದಸ್ಸನೇನ ಸನ್ತಾಪಟ್ಠೋ। ಅವಿಪರಿಣಾಮಧಮ್ಮನಿರೋಧದಸ್ಸನೇನ ವಿಪರಿಣಾಮಟ್ಠೋ। ಸಮುದಯದಸ್ಸನೇನೇವ ಆಯೂಹನಟ್ಠೋ। ಸಮುದಯಾಯೂಹಿತದುಕ್ಖದಸ್ಸನೇನ ನಿದಾನಟ್ಠೋ। ವಿಸಞ್ಞೋಗಭೂತನಿರೋಧದಸ್ಸನೇನ ಸಞ್ಞೋಗಟ್ಠೋ। ನಿಯ್ಯಾನಭೂತಮಗ್ಗದಸ್ಸನೇನ ಪಲಿಬೋಧಟ್ಠೋ। ನಿರೋಧದಸ್ಸನೇನೇವ ನಿಸ್ಸರಣಟ್ಠೋ। ಅವಿವೇಕಭೂತಸಮುದಯದಸ್ಸನೇನ ವಿವೇಕಟ್ಠೋ। ಸಙ್ಖತಭೂತಮಗ್ಗದಸ್ಸನೇನ ಅಸಙ್ಖತಟ್ಠೋ। ವಿಸಭೂತದುಕ್ಖದಸ್ಸನೇನ ಅಮತಟ್ಠೋ। ಮಗ್ಗದಸ್ಸನೇನೇವ ನಿಯ್ಯಾನಟ್ಠೋ। ನಿಬ್ಬಾನಸಮ್ಪತ್ತಿಯಾ ಅಹೇತುಭೂತಸಮುದಯದಸ್ಸನೇನ ಹೇತುಟ್ಠೋ। ಸುದುದ್ದಸನಿರೋಧದಸ್ಸನೇನ ದಸ್ಸನಟ್ಠೋ। ಕಪಣಜನಸದಿಸದುಕ್ಖದಸ್ಸನೇನ ಉಳಾರಕುಲಸದಿಸೋ ಆಧಿಪತೇಯ್ಯಟ್ಠೋ ಪಾತುಭವತೀತಿ। ಏವಂ ತಂತಂಸಚ್ಚದಸ್ಸನೇನ ತದಞ್ಞಸಚ್ಚದಸ್ಸನೇನ ಚ ಏಕೇಕಸ್ಸ ಸಚ್ಚಸ್ಸ ಚತ್ತಾರೋ ಚತ್ತಾರೋ ಲಕ್ಖಣಟ್ಠಾ ವುತ್ತಾ।

    17.Dukkhassa pīḷanaṭṭhotiādīni soḷasa vissajjanāni saccānaṃ tathalakkhaṇavasena niddiṭṭhāni. Dukkhadassaneneva pīḷanaṭṭho. Dukkhāyūhanasamudayadassanena saṅkhataṭṭho. Sabbakilesasantāpaharasusītalamaggadassanena santāpaṭṭho. Avipariṇāmadhammanirodhadassanena vipariṇāmaṭṭho. Samudayadassaneneva āyūhanaṭṭho. Samudayāyūhitadukkhadassanena nidānaṭṭho. Visaññogabhūtanirodhadassanena saññogaṭṭho. Niyyānabhūtamaggadassanena palibodhaṭṭho. Nirodhadassaneneva nissaraṇaṭṭho. Avivekabhūtasamudayadassanena vivekaṭṭho. Saṅkhatabhūtamaggadassanena asaṅkhataṭṭho. Visabhūtadukkhadassanena amataṭṭho. Maggadassaneneva niyyānaṭṭho. Nibbānasampattiyā ahetubhūtasamudayadassanena hetuṭṭho. Sududdasanirodhadassanena dassanaṭṭho. Kapaṇajanasadisadukkhadassanena uḷārakulasadiso ādhipateyyaṭṭho pātubhavatīti. Evaṃ taṃtaṃsaccadassanena tadaññasaccadassanena ca ekekassa saccassa cattāro cattāro lakkhaṇaṭṭhā vuttā.

    ತಥಟ್ಠಾದೀನಿ ದ್ವಾದಸ ವಿಸ್ಸಜ್ಜನಾನಿ ಸಬ್ಬಧಮ್ಮಸಙ್ಗಾಹಕದ್ವಾದಸಪದವಸೇನ ನಿದ್ದಿಟ್ಠಾನಿ। ತಥಟ್ಠೋತಿ ಯಥಾಸಭಾವಟ್ಠೋ। ಅನತ್ತಟ್ಠೋತಿ ಅತ್ತವಿರಹಿತಟ್ಠೋ। ಸಚ್ಚಟ್ಠೋತಿ ಅವಿಸಂವಾದನಟ್ಠೋ। ಪಟಿವೇಧಟ್ಠೋತಿ ಪಟಿವಿಜ್ಝಿತಬ್ಬಟ್ಠೋ। ಅಭಿಜಾನನಟ್ಠೋತಿ ಅಭಿಜಾನಿತಬ್ಬಟ್ಠೋ। ಪರಿಜಾನನಟ್ಠೋತಿ ಞಾತತೀರಣಪರಿಞ್ಞಾಯ ಪರಿಜಾನಿತಬ್ಬಟ್ಠೋ। ಧಮ್ಮಟ್ಠೋತಿ ಸಭಾವಧಾರಣಾದಿಅತ್ಥೋ। ಧಾತುಟ್ಠೋತಿ ಸುಞ್ಞಾದಿಅತ್ಥೋ। ಞಾತಟ್ಠೋತಿ ಜಾನಿತುಂ ಸಕ್ಕುಣೇಯ್ಯಟ್ಠೋ। ಸಚ್ಛಿಕಿರಿಯಟ್ಠೋತಿ ಸಚ್ಛಿಕಾತಬ್ಬಟ್ಠೋ। ಫಸ್ಸನಟ್ಠೋತಿ ಞಾಣೇನ ಫುಸಿತಬ್ಬಟ್ಠೋ। ಅಭಿಸಮಯಟ್ಠೋತಿ ಪಚ್ಚವೇಕ್ಖಣಞಾಣೇನ ಅಭಿಸಮ್ಮಾಗನ್ತಬ್ಬಟ್ಠೋ, ಞಾಣೇನ ಪಟಿಲಭಿತಬ್ಬಟ್ಠೋ ವಾ। ಪಟಿಲಾಭೋಪಿ ಹಿ ‘‘ಅತ್ಥಾಭಿಸಮಯಾ ಧೀರೋ’’ತಿಆದೀಸು (ಸಂ॰ ನಿ॰ ೧.೧೩೦) ವಿಯ ಅಭಿಸಮಯೋತಿ ವುಚ್ಚತಿ।

    Tathaṭṭhādīni dvādasa vissajjanāni sabbadhammasaṅgāhakadvādasapadavasena niddiṭṭhāni. Tathaṭṭhoti yathāsabhāvaṭṭho. Anattaṭṭhoti attavirahitaṭṭho. Saccaṭṭhoti avisaṃvādanaṭṭho. Paṭivedhaṭṭhoti paṭivijjhitabbaṭṭho. Abhijānanaṭṭhoti abhijānitabbaṭṭho. Parijānanaṭṭhoti ñātatīraṇapariññāya parijānitabbaṭṭho. Dhammaṭṭhoti sabhāvadhāraṇādiattho. Dhātuṭṭhoti suññādiattho. Ñātaṭṭhoti jānituṃ sakkuṇeyyaṭṭho. Sacchikiriyaṭṭhoti sacchikātabbaṭṭho. Phassanaṭṭhoti ñāṇena phusitabbaṭṭho. Abhisamayaṭṭhoti paccavekkhaṇañāṇena abhisammāgantabbaṭṭho, ñāṇena paṭilabhitabbaṭṭho vā. Paṭilābhopi hi ‘‘atthābhisamayā dhīro’’tiādīsu (saṃ. ni. 1.130) viya abhisamayoti vuccati.

    ೧೮. ನೇಕ್ಖಮ್ಮಾದೀನಿ ಸತ್ತ ವಿಸ್ಸಜ್ಜನಾನಿ ಉಪಚಾರಜ್ಝಾನವಸೇನ ನಿದ್ದಿಟ್ಠಾನಿ। ನೇಕ್ಖಮ್ಮನ್ತಿ ಕಾಮಚ್ಛನ್ದಸ್ಸ ಪಟಿಪಕ್ಖೋ ಅಲೋಭೋ। ಆಲೋಕಸಞ್ಞಾತಿ ಥಿನಮಿದ್ಧಸ್ಸ ಪಟಿಪಕ್ಖೇ ಆಲೋಕನಿಮಿತ್ತೇ ಸಞ್ಞಾ। ಅವಿಕ್ಖೇಪೋತಿ ಉದ್ಧಚ್ಚಸ್ಸ ಪಟಿಪಕ್ಖೋ ಸಮಾಧಿ। ಧಮ್ಮವವತ್ಥಾನನ್ತಿ ವಿಚಿಕಿಚ್ಛಾಯ ಪಟಿಪಕ್ಖಂ ಞಾಣಂ। ಞಾಣನ್ತಿ ಅವಿಜ್ಜಾಯ ಪಟಿಪಕ್ಖಂ ಞಾಣಂ। ಪಾಮೋಜ್ಜನ್ತಿ ಅರತಿಪಟಿಪಕ್ಖಾ ಪೀತಿ। ಪಠಮಜ್ಝಾನಾದೀನಿ ಅಟ್ಠ ವಿಸ್ಸಜ್ಜನಾನಿ ರೂಪಾರೂಪಸಮಾಪತ್ತಿವಸೇನ ನಿದ್ದಿಟ್ಠಾನಿ। ಹೇಟ್ಠಾ ಪನ ರೂಪಸಮಾಪತ್ತಿಅನನ್ತರಂ ರೂಪಜ್ಝಾನಸಮ್ಬನ್ಧೇನ ಚತ್ತಾರೋ ಬ್ರಹ್ಮವಿಹಾರಾ ನಿದ್ದಿಟ್ಠಾ।

    18. Nekkhammādīni satta vissajjanāni upacārajjhānavasena niddiṭṭhāni. Nekkhammanti kāmacchandassa paṭipakkho alobho. Ālokasaññāti thinamiddhassa paṭipakkhe ālokanimitte saññā. Avikkhepoti uddhaccassa paṭipakkho samādhi. Dhammavavatthānanti vicikicchāya paṭipakkhaṃ ñāṇaṃ. Ñāṇanti avijjāya paṭipakkhaṃ ñāṇaṃ. Pāmojjanti aratipaṭipakkhā pīti. Paṭhamajjhānādīni aṭṭha vissajjanāni rūpārūpasamāpattivasena niddiṭṭhāni. Heṭṭhā pana rūpasamāpattianantaraṃ rūpajjhānasambandhena cattāro brahmavihārā niddiṭṭhā.

    ಅನಿಚ್ಚಾನುಪಸ್ಸನಾದೀನಿ ಲೋಕುತ್ತರಮಗ್ಗಸ್ಸ ಪುಬ್ಬಭಾಗೇ ಅಟ್ಠಾರಸಮಹಾವಿಪಸ್ಸನಾವಸೇನ ನಿದ್ದಿಟ್ಠಾನಿ। ಹೇಟ್ಠಾ ಪನ ರೂಪಾದೀಹಿ ಯೋಜನೂಪಗಾ ಸತ್ತ ಅನುಪಸ್ಸನಾ ಏವ ವುತ್ತಾ, ಇಧ ಪನ ಸಬ್ಬಾಪಿ ವುತ್ತಾ। ಕಲಾಪಸಮ್ಮಸನಉದಯಬ್ಬಯಾನುಪಸ್ಸನಾ ಕಸ್ಮಾ ನ ವುತ್ತಾತಿ ಚೇ? ತಾಸಂ ದ್ವಿನ್ನಂ ವಸೇನ ಅನಿಚ್ಚಾನುಪಸ್ಸನಾದೀನಂ ಸಿಜ್ಝನತೋ ಇಮಾಸು ವುತ್ತಾಸು ತಾ ದ್ವೇಪಿ ವುತ್ತಾವ ಹೋನ್ತಿ, ಅನಿಚ್ಚಾನುಪಸ್ಸನಾದೀಹಿ ವಾ ವಿನಾ ತಾಸಂ ದ್ವಿನ್ನಂ ಅಪ್ಪವತ್ತಿತೋ ಇಮಾಸು ವುತ್ತಾಸು ತಾ ದ್ವೇಪಿ ವುತ್ತಾವ ಹೋನ್ತಿ। ಖಯಾನುಪಸ್ಸನಾತಿ ಪಚ್ಚುಪ್ಪನ್ನಾನಂ ರೂಪಕ್ಖನ್ಧಾದೀನಂ ಭಙ್ಗದಸ್ಸನಞಾಣಞ್ಚ ತಂತಂಖನ್ಧಭಙ್ಗದಸ್ಸನಾನನ್ತರಂ ತದಾರಮ್ಮಣಚಿತ್ತಚೇತಸಿಕಭಙ್ಗದಸ್ಸನಞಾಣಞ್ಚ। ವಯಾನುಪಸ್ಸನಾತಿ ಪಚ್ಚುಪ್ಪನ್ನಾನಂ ಖನ್ಧಾನಂ ಭಙ್ಗದಸ್ಸನಾನನ್ತರಂ ತದನ್ವಯೇನೇವ ಅತೀತಾನಾಗತಖನ್ಧಾನಂ ಭಙ್ಗದಸ್ಸನಞಾಣಂ। ವಿಪರಿಣಾಮಾನುಪಸ್ಸನಾತಿ ತಸ್ಮಿಂ ಭಙ್ಗಸಙ್ಖಾತೇ ನಿರೋಧೇ ಅಧಿಮುತ್ತತ್ತಾ, ಅಥ ಸಬ್ಬೇಪಿ ಅತೀತಾನಾಗತಪಚ್ಚುಪ್ಪನ್ನಾ ಖನ್ಧಾ ವಿಪರಿಣಾಮವನ್ತೋತಿ ಸಬ್ಬೇಸಂ ವಿಪರಿಣಾಮದಸ್ಸನಞಾಣಂ। ಅನಿಮಿತ್ತಾನುಪಸ್ಸನಾತಿ ಏವಂ ಸಬ್ಬಸಙ್ಖಾರಾನಂ ವಿಪರಿಣಾಮಂ ದಿಸ್ವಾ ಅನಿಚ್ಚತೋ ವಿಪಸ್ಸನ್ತಸ್ಸ ಅನಿಚ್ಚಾನುಪಸ್ಸನಾವ ನಿಚ್ಚನಿಮಿತ್ತಪಜಹನವಸೇನ ನಿಚ್ಚನಿಮಿತ್ತಾಭಾವಾ ಅನಿಮಿತ್ತಾನುಪಸ್ಸನಾ ನಾಮ ಹೋತಿ। ಅಪ್ಪಣಿಹಿತಾನುಪಸ್ಸನಾತಿ ಅನಿಚ್ಚಾನುಪಸ್ಸನಾನನ್ತರಂ ಪವತ್ತಾ ದುಕ್ಖಾನುಪಸ್ಸನಾವ ಸುಖಪತ್ಥನಾಪಜಹನವಸೇನ ಪಣಿಧಿಅಭಾವಾ ಅಪ್ಪಣಿಹಿತಾನುಪಸ್ಸನಾ ನಾಮ ಹೋತಿ।

    Aniccānupassanādīni lokuttaramaggassa pubbabhāge aṭṭhārasamahāvipassanāvasena niddiṭṭhāni. Heṭṭhā pana rūpādīhi yojanūpagā satta anupassanā eva vuttā, idha pana sabbāpi vuttā. Kalāpasammasanaudayabbayānupassanā kasmā na vuttāti ce? Tāsaṃ dvinnaṃ vasena aniccānupassanādīnaṃ sijjhanato imāsu vuttāsu tā dvepi vuttāva honti, aniccānupassanādīhi vā vinā tāsaṃ dvinnaṃ appavattito imāsu vuttāsu tā dvepi vuttāva honti. Khayānupassanāti paccuppannānaṃ rūpakkhandhādīnaṃ bhaṅgadassanañāṇañca taṃtaṃkhandhabhaṅgadassanānantaraṃ tadārammaṇacittacetasikabhaṅgadassanañāṇañca. Vayānupassanāti paccuppannānaṃ khandhānaṃ bhaṅgadassanānantaraṃ tadanvayeneva atītānāgatakhandhānaṃ bhaṅgadassanañāṇaṃ. Vipariṇāmānupassanāti tasmiṃ bhaṅgasaṅkhāte nirodhe adhimuttattā, atha sabbepi atītānāgatapaccuppannā khandhā vipariṇāmavantoti sabbesaṃ vipariṇāmadassanañāṇaṃ. Animittānupassanāti evaṃ sabbasaṅkhārānaṃ vipariṇāmaṃ disvā aniccato vipassantassa aniccānupassanāva niccanimittapajahanavasena niccanimittābhāvā animittānupassanā nāma hoti. Appaṇihitānupassanāti aniccānupassanānantaraṃ pavattā dukkhānupassanāva sukhapatthanāpajahanavasena paṇidhiabhāvā appaṇihitānupassanā nāma hoti.

    ಸುಞ್ಞತಾನುಪಸ್ಸನಾತಿ ದುಕ್ಖಾನುಪಸ್ಸನಾನನ್ತರಂ ಪವತ್ತಾ ಅನತ್ತಾನುಪಸ್ಸನಾವ ಅತ್ತಾಭಿನಿವೇಸಪಜಹನವಸೇನ ಅತ್ತಸುಞ್ಞತಾದಸ್ಸನತೋ ಸುಞ್ಞತಾನುಪಸ್ಸನಾ ನಾಮ ಹೋತಿ। ಅಧಿಪಞ್ಞಾಧಮ್ಮವಿಪಸ್ಸನಾತಿ ಏವಂ ಸಙ್ಖಾರಾನಂ ಭಙ್ಗಂ ಪಸ್ಸಿತ್ವಾ ಪಸ್ಸಿತ್ವಾ ಅನಿಚ್ಚಾದಿತೋ ವಿಪಸ್ಸನ್ತಸ್ಸ ಸಙ್ಖಾರಾವ ಭಿಜ್ಜನ್ತಿ, ಸಙ್ಖಾರಾನಂ ಮರಣಂ ನ ಅಞ್ಞೋ ಕೋಚಿ ಅತ್ಥೀತಿ ಭಙ್ಗವಸೇನ ಸುಞ್ಞತಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಪವತ್ತಾ ವಿಪಸ್ಸನಾ। ಸಾ ಹಿ ಅಧಿಪಞ್ಞಾ ಚ ಧಮ್ಮೇಸು ಚ ವಿಪಸ್ಸನಾತಿ ಕತ್ವಾ ಅಧಿಪಞ್ಞಾಧಮ್ಮವಿಪಸ್ಸನಾತಿ ವುಚ್ಚತಿ। ಯಥಾಭೂತಞಾಣದಸ್ಸನನ್ತಿ ಭಙ್ಗಂ ದಿಸ್ವಾ ದಿಸ್ವಾ ‘‘ಸಭಯಾ ಸಙ್ಖಾರಾ’’ತಿ ಪವತ್ತಂ ಭಯತುಪಟ್ಠಾನಞಾಣಂ। ಆದೀನವಾನುಪಸ್ಸನಾತಿ ಭಯತುಪಟ್ಠಾನವಸೇನ ಉಪ್ಪನ್ನಂ ಸಬ್ಬಭವಾದೀಸು ಆದೀನವದಸ್ಸನಞಾಣಂ। ‘‘ಯಾ ಚ ಭಯತುಪಟ್ಠಾನೇ ಪಞ್ಞಾ ಯಞ್ಚ ಆದೀನವೇ ಞಾಣಂ ಯಾ ಚ ನಿಬ್ಬಿದಾ, ಇಮೇ ಧಮ್ಮಾ ಏಕತ್ಥಾ, ಬ್ಯಞ್ಜನಮೇವ ನಾನ’’ನ್ತಿ (ಪಟಿ॰ ಮ॰ ೧.೨೨೭) ವಚನತೋ ಭಯತುಪಟ್ಠಾನಾದೀನವಾನುಪಸ್ಸನಾಸು ವುತ್ತಾಸು ನಿಬ್ಬಿದಾನುಪಸ್ಸನಾ ಇಧಾಪಿ ವುತ್ತಾವ ಹೋತಿ। ಆದಿತೋ ಚತುತ್ಥಂ ಕತ್ವಾ ವುತ್ತತ್ತಾ ಪನಿಧ ನ ವುತ್ತಾ। ಪಟಿಸಙ್ಖಾನುಪಸ್ಸನಾತಿ ಮುಞ್ಚಿತುಕಮ್ಯತಾಞಾಣವಸೇನ ಉಪ್ಪನ್ನಂ ಮುಞ್ಚನಸ್ಸ ಉಪಾಯಕರಣಂ ಪಟಿಸಙ್ಖಾನುಪಸ್ಸನಾಸಞ್ಞಿತಂ ಅನಿಚ್ಚದುಕ್ಖಾನತ್ತಾನುಪಸ್ಸನಾಞಾಣಂ। ‘‘ಯಾ ಚ ಮುಞ್ಚಿತುಕಮ್ಯತಾ ಯಾ ಚ ಪಟಿಸಙ್ಖಾನುಪಸ್ಸನಾ ಯಾ ಚ ಸಙ್ಖಾರುಪೇಕ್ಖಾ, ಇಮೇ ಧಮ್ಮಾ ಏಕತ್ಥಾ, ಬ್ಯಞ್ಜನಮೇವ ನಾನ’’ನ್ತಿ (ಪಟಿ॰ ಮ॰ ೧.೨೨೭) ವಚನತೋ ಪಟಿಸಙ್ಖಾನುಪಸ್ಸನಾಯ ವುತ್ತಾಯ ಮುಞ್ಚಿತುಕಮ್ಯತಾಸಙ್ಖಾರುಪೇಕ್ಖಾಞಾಣಾನಿ ವುತ್ತಾನೇವ ಹೋನ್ತಿ। ವಿವಟ್ಟನಾನುಪಸ್ಸನಾತಿ ಅನುಲೋಮಞಾಣವಸೇನ ಉಪ್ಪನ್ನಂ ಗೋತ್ರಭುಞಾಣಂ। ಅನುಲೋಮಞಾಣೇನ ಗೋತ್ರಭುಞಾಣಸ್ಸ ಸಿಜ್ಝನತೋ ಗೋತ್ರಭುಞಾಣೇ ವುತ್ತೇ ಅನುಲೋಮಞಾಣಂ ವುತ್ತಮೇವ ಹೋತಿ। ಏವಞ್ಹಿ ಅಟ್ಠಾರಸನ್ನಂ ಮಹಾವಿಪಸ್ಸನಾನಂ ಪಟಿಪಾಟಿ ವುಚ್ಚಮಾನಾ ಪಾಳಿಯಾ ಸಮೇತಿ। ವುತ್ತಞ್ಹಿ ಇನ್ದ್ರಿಯಕಥಾಯಂ –

    Suññatānupassanāti dukkhānupassanānantaraṃ pavattā anattānupassanāva attābhinivesapajahanavasena attasuññatādassanato suññatānupassanā nāma hoti. Adhipaññādhammavipassanāti evaṃ saṅkhārānaṃ bhaṅgaṃ passitvā passitvā aniccādito vipassantassa saṅkhārāva bhijjanti, saṅkhārānaṃ maraṇaṃ na añño koci atthīti bhaṅgavasena suññataṃ gahetvā pavattā vipassanā. Sā hi adhipaññā ca dhammesu ca vipassanāti katvā adhipaññādhammavipassanāti vuccati. Yathābhūtañāṇadassananti bhaṅgaṃ disvā disvā ‘‘sabhayā saṅkhārā’’ti pavattaṃ bhayatupaṭṭhānañāṇaṃ. Ādīnavānupassanāti bhayatupaṭṭhānavasena uppannaṃ sabbabhavādīsu ādīnavadassanañāṇaṃ. ‘‘Yā ca bhayatupaṭṭhāne paññā yañca ādīnave ñāṇaṃ yā ca nibbidā, ime dhammā ekatthā, byañjanameva nāna’’nti (paṭi. ma. 1.227) vacanato bhayatupaṭṭhānādīnavānupassanāsu vuttāsu nibbidānupassanā idhāpi vuttāva hoti. Ādito catutthaṃ katvā vuttattā panidha na vuttā. Paṭisaṅkhānupassanāti muñcitukamyatāñāṇavasena uppannaṃ muñcanassa upāyakaraṇaṃ paṭisaṅkhānupassanāsaññitaṃ aniccadukkhānattānupassanāñāṇaṃ. ‘‘Yā ca muñcitukamyatā yā ca paṭisaṅkhānupassanā yā ca saṅkhārupekkhā, ime dhammā ekatthā, byañjanameva nāna’’nti (paṭi. ma. 1.227) vacanato paṭisaṅkhānupassanāya vuttāya muñcitukamyatāsaṅkhārupekkhāñāṇāni vuttāneva honti. Vivaṭṭanānupassanāti anulomañāṇavasena uppannaṃ gotrabhuñāṇaṃ. Anulomañāṇena gotrabhuñāṇassa sijjhanato gotrabhuñāṇe vutte anulomañāṇaṃ vuttameva hoti. Evañhi aṭṭhārasannaṃ mahāvipassanānaṃ paṭipāṭi vuccamānā pāḷiyā sameti. Vuttañhi indriyakathāyaṃ –

    ‘‘ಪುಬ್ಬಭಾಗೇ ಪಞ್ಚಹಿನ್ದ್ರಿಯೇಹಿ ಪಠಮಜ್ಝಾನವಸೇನ ಪಞ್ಚಿನ್ದ್ರಿಯಾನಿ ನಿಸ್ಸಟಾನಿ ಹೋನ್ತಿ, ಪಠಮೇ ಝಾನೇ ಪಞ್ಚಹಿನ್ದ್ರಿಯೇಹಿ ದುತಿಯಜ್ಝಾನವಸೇನ ಪಞ್ಚಿನ್ದ್ರಿಯಾನಿ ನಿಸ್ಸಟಾನಿ ಹೋನ್ತೀ’’ತಿ (ಪಟಿ॰ ಮ॰ ೧.೧೯೨) –

    ‘‘Pubbabhāge pañcahindriyehi paṭhamajjhānavasena pañcindriyāni nissaṭāni honti, paṭhame jhāne pañcahindriyehi dutiyajjhānavasena pañcindriyāni nissaṭāni hontī’’ti (paṭi. ma. 1.192) –

    ಆದಿನಾ ನಯೇನ ಯಾವ ಅರಹತ್ತಫಲಾ ಉತ್ತರುತ್ತರಿಪಟಿಪಾಟಿಯಾ ಇನ್ದ್ರಿಯಾನಿ ವುತ್ತಾನಿ। ತಸ್ಮಾ ಅಟ್ಠಾರಸ ಮಹಾವಿಪಸ್ಸನಾ ಯಥಾವುತ್ತಕ್ಕಮೇನ ಪಾಳಿಯಾ ಯುಜ್ಜನ್ತಿ। ವಿಸುದ್ಧಿಮಗ್ಗೇ ಪನ –

    Ādinā nayena yāva arahattaphalā uttaruttaripaṭipāṭiyā indriyāni vuttāni. Tasmā aṭṭhārasa mahāvipassanā yathāvuttakkamena pāḷiyā yujjanti. Visuddhimagge pana –

    ‘‘ಖಯಾನುಪಸ್ಸನಾತಿ ಘನವಿನಿಬ್ಭೋಗಂ ಕತ್ವಾ ಅನಿಚ್ಚಂ ಖಯಟ್ಠೇನಾತಿ ಏವಂ ಖಯಂ ಪಸ್ಸತೋ ಞಾಣಂ। ವಿಪರಿಣಾಮಾನುಪಸ್ಸನಾತಿ ರೂಪಸತ್ತಕಅರೂಪಸತ್ತಕಾದಿವಸೇನ ತಂ ತಂ ಪರಿಚ್ಛೇದಂ ಅತಿಕ್ಕಮ್ಮ ಅಞ್ಞಥಾ ಪವತ್ತಿದಸ್ಸನಂ। ಉಪ್ಪನ್ನಸ್ಸ ವಾ ಜರಾಯ ಚೇವ ಮರಣೇನ ಚ ದ್ವೀಹಾಕಾರೇಹಿ ವಿಪರಿಣಾಮದಸ್ಸನಂ। ಯಥಾಭೂತಞಾಣದಸ್ಸನನ್ತಿ ಸಪಚ್ಚಯನಾಮರೂಪಪರಿಗ್ಗಹೋ’’ತಿ (ವಿಸುದ್ಧಿ॰ ೨.೮೫೦) –

    ‘‘Khayānupassanāti ghanavinibbhogaṃ katvā aniccaṃ khayaṭṭhenāti evaṃ khayaṃ passato ñāṇaṃ. Vipariṇāmānupassanāti rūpasattakaarūpasattakādivasena taṃ taṃ paricchedaṃ atikkamma aññathā pavattidassanaṃ. Uppannassa vā jarāya ceva maraṇena ca dvīhākārehi vipariṇāmadassanaṃ. Yathābhūtañāṇadassananti sapaccayanāmarūpapariggaho’’ti (visuddhi. 2.850) –

    ವುತ್ತಂ। ತಂ ತಾಯ ಪಾಳಿಯಾ ವಿರುದ್ಧಂ ವಿಯ ದಿಸ್ಸತಿ। ವಿವಟ್ಟನಾನುಪಸ್ಸನಾತಿ ಸಙ್ಖಾರುಪೇಕ್ಖಾ ಚೇವ ಅನುಲೋಮಞ್ಚಾತಿ ವುತ್ತಂ। ತಞ್ಚ ಪಾಳಿಯಾ ವಿರುದ್ಧಂ ವಿಯ ದಿಸ್ಸತಿ। ಚರಿಯಾಕಥಾಯಞ್ಹಿ –

    Vuttaṃ. Taṃ tāya pāḷiyā viruddhaṃ viya dissati. Vivaṭṭanānupassanāti saṅkhārupekkhā ceva anulomañcāti vuttaṃ. Tañca pāḷiyā viruddhaṃ viya dissati. Cariyākathāyañhi –

    ‘‘ಅನಿಚ್ಚಾನುಪಸ್ಸನತ್ಥಾಯ ಆವಜ್ಜನಕಿರಿಯಾಬ್ಯಾಕತಾ ವಿಞ್ಞಾಣಚರಿಯಾ। ಅನಿಚ್ಚಾನುಪಸ್ಸನಾ ಞಾಣಚರಿಯಾ…ಪೇ॰… ಪಟಿಸಙ್ಖಾನುಪಸ್ಸನತ್ಥಾಯ ಆವಜ್ಜನಕಿರಿಯಾಬ್ಯಾಕತಾ ವಿಞ್ಞಾಣಚರಿಯಾ। ಪಟಿಸಙ್ಖಾನುಪಸ್ಸನಾ ಞಾಣಚರಿಯಾ’’ತಿ (ಪಟಿ॰ ಮ॰ ೧.೭೧) –

    ‘‘Aniccānupassanatthāya āvajjanakiriyābyākatā viññāṇacariyā. Aniccānupassanā ñāṇacariyā…pe… paṭisaṅkhānupassanatthāya āvajjanakiriyābyākatā viññāṇacariyā. Paṭisaṅkhānupassanā ñāṇacariyā’’ti (paṭi. ma. 1.71) –

    ಯಸ್ಸ ಯಸ್ಸ ಞಾಣಸ್ಸ ವಿಸುಂ ವಿಸುಂ ಆವಜ್ಜನಂ ಲಬ್ಭತಿ, ತಸ್ಸ ತಸ್ಸ ವಿಸುಂ ವಿಸುಂ ಆವಜ್ಜನಂ ವುತ್ತಂ। ವಿವಟ್ಟನಾನುಪಸ್ಸನಾಯ ಪನ ಆವಜ್ಜನಂ ಅವತ್ವಾವ ‘‘ವಿವಟ್ಟನಾನುಪಸ್ಸನಾ ಞಾಣಚರಿಯಾ’’ತಿ ವುತ್ತಂ। ಯದಿ ಸಙ್ಖಾರುಪೇಕ್ಖಾನುಲೋಮಞಾಣಾನಿ ವಿವಟ್ಟನಾನುಪಸ್ಸನಾ ನಾಮ ಸಿಯುಂ, ತದಾವಜ್ಜನಸಮ್ಭವಾ ತದತ್ಥಾಯ ಚ ಆವಜ್ಜನಂ ವದೇಯ್ಯ, ನ ಚ ತದತ್ಥಾಯ ಆವಜ್ಜನಂ ವುತ್ತಂ। ಗೋತ್ರಭುಞಾಣಸ್ಸ ಪನ ವಿಸುಂ ಆವಜ್ಜನಂ ನತ್ಥಿ ಅನುಲೋಮಾವಜ್ಜನವೀಥಿಯಂಯೇವ ಉಪ್ಪತ್ತಿತೋ। ತಸ್ಮಾ ವಿವಟ್ಟನಾನುಪಸ್ಸನತ್ಥಾಯ ಆವಜ್ಜನಸ್ಸ ಅವುತ್ತತ್ತಾ ಗೋತ್ರಭುಞಾಣಮೇವ ‘‘ವಿವಟ್ಟನಾನುಪಸ್ಸನಾ’’ತಿ ಯುಜ್ಜತಿ।

    Yassa yassa ñāṇassa visuṃ visuṃ āvajjanaṃ labbhati, tassa tassa visuṃ visuṃ āvajjanaṃ vuttaṃ. Vivaṭṭanānupassanāya pana āvajjanaṃ avatvāva ‘‘vivaṭṭanānupassanā ñāṇacariyā’’ti vuttaṃ. Yadi saṅkhārupekkhānulomañāṇāni vivaṭṭanānupassanā nāma siyuṃ, tadāvajjanasambhavā tadatthāya ca āvajjanaṃ vadeyya, na ca tadatthāya āvajjanaṃ vuttaṃ. Gotrabhuñāṇassa pana visuṃ āvajjanaṃ natthi anulomāvajjanavīthiyaṃyeva uppattito. Tasmā vivaṭṭanānupassanatthāya āvajjanassa avuttattā gotrabhuñāṇameva ‘‘vivaṭṭanānupassanā’’ti yujjati.

    ೧೯. ಸೋತಾಪತ್ತಿಮಗ್ಗಾದೀನಿ ಅಟ್ಠ ವಿಸ್ಸಜ್ಜನಾನಿ ಲೋಕುತ್ತರಮಗ್ಗಫಲವಸೇನ ನಿದ್ದಿಟ್ಠಾನಿ। ಸೋತಸ್ಸ ಆಪಜ್ಜನಂ ಸೋತಾಪತ್ತಿ, ಸೋತಾಪತ್ತಿ ಏವ ಮಗ್ಗೋ ಸೋತಾಪತ್ತಿಮಗ್ಗೋ। ಸೋತಾಪತ್ತಿಯಾ ಫಲಂ ಸೋತಾಪತ್ತಿಫಲಂ, ಸಮಾಪಜ್ಜೀಯತೀತಿ ಸಮಾಪತ್ತಿ, ಸೋತಾಪತ್ತಿಫಲಮೇವ ಸಮಾಪತ್ತಿ ಸೋತಾಪತ್ತಿಫಲಸಮಾಪತ್ತಿ। ಪಟಿಸನ್ಧಿವಸೇನ ಸಕಿಂಯೇವ ಇಮಂ ಲೋಕಂ ಆಗಚ್ಛತೀತಿ ಸಕದಾಗಾಮೀ, ತಸ್ಸ ಮಗ್ಗೋ ಸಕದಾಗಾಮಿಮಗ್ಗೋ। ಸಕದಾಗಾಮಿಸ್ಸ ಫಲಂ ಸಕದಾಗಾಮಿಫಲಂ। ಪಟಿಸನ್ಧಿವಸೇನೇವ ಕಾಮಭವಂ ನ ಆಗಚ್ಛತೀತಿ ಅನಾಗಾಮೀ, ತಸ್ಸ ಮಗ್ಗೋ ಅನಾಗಾಮಿಮಗ್ಗೋ। ಅನಾಗಾಮಿಸ್ಸ ಫಲಂ ಅನಾಗಾಮಿಫಲಂ। ಕಿಲೇಸೇಹಿ ಆರಕತ್ತಾ, ಕಿಲೇಸಾರೀನಂ ಹತತ್ತಾ, ಸಂಸಾರಚಕ್ಕಸ್ಸ ಅರಾನಂ ಹತತ್ತಾ, ಪಾಪಕರಣೇ ರಹಾಭಾವಾ, ಪಚ್ಚಯಾದೀನಂ ಅರಹತ್ತಾ ಅರಹಂ, ಅರಹತೋ ಭಾವೋ ಅರಹತ್ತಂ। ಕಿಂ ತಂ? ಅರಹತ್ತಫಲಂ। ಅರಹತ್ತಸ್ಸ ಮಗ್ಗೋ ಅರಹತ್ತಮಗ್ಗೋ। ಅರಹತ್ತಮೇವ ಫಲಂ ಅರಹತ್ತಫಲಂ।

    19.Sotāpattimaggādīni aṭṭha vissajjanāni lokuttaramaggaphalavasena niddiṭṭhāni. Sotassa āpajjanaṃ sotāpatti, sotāpatti eva maggo sotāpattimaggo. Sotāpattiyā phalaṃ sotāpattiphalaṃ, samāpajjīyatīti samāpatti, sotāpattiphalameva samāpatti sotāpattiphalasamāpatti. Paṭisandhivasena sakiṃyeva imaṃ lokaṃ āgacchatīti sakadāgāmī, tassa maggo sakadāgāmimaggo. Sakadāgāmissa phalaṃ sakadāgāmiphalaṃ. Paṭisandhivaseneva kāmabhavaṃ na āgacchatīti anāgāmī, tassa maggo anāgāmimaggo. Anāgāmissa phalaṃ anāgāmiphalaṃ. Kilesehi ārakattā, kilesārīnaṃ hatattā, saṃsāracakkassa arānaṃ hatattā, pāpakaraṇe rahābhāvā, paccayādīnaṃ arahattā arahaṃ, arahato bhāvo arahattaṃ. Kiṃ taṃ? Arahattaphalaṃ. Arahattassa maggo arahattamaggo. Arahattameva phalaṃ arahattaphalaṃ.

    ‘‘ಅಧಿಮೋಕ್ಖಟ್ಠೇನ ಸದ್ಧಿನ್ದ್ರಿಯ’’ನ್ತಿಆದೀನಿ ‘‘ತಥಟ್ಠೇನ ಸಚ್ಚಾ’’ತಿಪರಿಯನ್ತಾನಿ ತೇತ್ತಿಂಸ ವಿಸ್ಸಜ್ಜನಾನಿ ನಿದ್ದಿಟ್ಠಾನಿ। ಹೇಟ್ಠಾ ‘‘ಸದ್ಧಿನ್ದ್ರಿಯಸ್ಸ ಅಧಿಮೋಕ್ಖಟ್ಠೋ’’ತಿಆದೀಹಿ ತೇತ್ತಿಂಸಾಯ ವಿಸ್ಸಜ್ಜನೇಹಿ ಸಮಾನಾನಿ। ಕೇವಲಞ್ಹಿ ತತ್ಥ ಧಮ್ಮೇಹಿ ಅತ್ಥಾ ನಿದ್ದಿಟ್ಠಾ, ಇಧ ಅತ್ಥೇಹಿ ಧಮ್ಮಾ ನಿದ್ದಿಟ್ಠಾತಿ ಅಯಂ ವಿಸೇಸೋ। ‘‘ಅವಿಕ್ಖೇಪಟ್ಠೇನ ಸಮಥೋ’’ತಿಆದೀನಞ್ಚ ಚತುನ್ನಂ ವಿಸ್ಸಜ್ಜನಾನಂ ಹೇಟ್ಠಾ ‘‘ಸಮಥಸ್ಸ ಅವಿಕ್ಖೇಪಟ್ಠೋ’’ತಿಆದೀನಞ್ಚ ಚತುನ್ನಂ ವಿಸ್ಸಜ್ಜನಾನಂ ವಿಸೇಸೋ ವುತ್ತನಯೇನೇವ ವೇದಿತಬ್ಬೋ।

    ‘‘Adhimokkhaṭṭhena saddhindriya’’ntiādīni ‘‘tathaṭṭhena saccā’’tipariyantāni tettiṃsa vissajjanāni niddiṭṭhāni. Heṭṭhā ‘‘saddhindriyassa adhimokkhaṭṭho’’tiādīhi tettiṃsāya vissajjanehi samānāni. Kevalañhi tattha dhammehi atthā niddiṭṭhā, idha atthehi dhammā niddiṭṭhāti ayaṃ viseso. ‘‘Avikkhepaṭṭhena samatho’’tiādīnañca catunnaṃ vissajjanānaṃ heṭṭhā ‘‘samathassa avikkhepaṭṭho’’tiādīnañca catunnaṃ vissajjanānaṃ viseso vuttanayeneva veditabbo.

    ಸಂವರಟ್ಠೇನಾತಿಆದೀನಿ ಅಟ್ಠ ವಿಸ್ಸಜ್ಜನಾನಿ ಸೀಲಾದಿಬಲಪರಿಯೋಸಾನಧಮ್ಮವಸೇನ ನಿದ್ದಿಟ್ಠಾನಿ। ಸೀಲವಿಸುದ್ಧೀತಿ ಸುಪರಿಸುದ್ಧಪಾತಿಮೋಕ್ಖಸಂವರಾದಿಚತುಬ್ಬಿಧಂ ಸೀಲಂ ದುಸ್ಸೀಲ್ಯಮಲವಿಸೋಧನತೋ। ಚಿತ್ತವಿಸುದ್ಧೀತಿ ಸಉಪಚಾರಾ ಅಟ್ಠ ಸಮಾಪತ್ತಿಯೋ। ಚಿತ್ತಸೀಸೇನ ಹೇತ್ಥ ಸಮಾಧಿ ವುತ್ತೋ। ಸೋ ಚಿತ್ತಮಲವಿಸೋಧನತೋ ಚಿತ್ತವಿಸುದ್ಧಿ। ದಿಟ್ಠಿವಿಸುದ್ಧೀತಿ ನಾಮರೂಪಾನಂ ಯಥಾಸಭಾವದಸ್ಸನಂ ಸತ್ತದಿಟ್ಠಿಮಲವಿಸೋಧನತೋ ದಿಟ್ಠಿವಿಸುದ್ಧಿ। ಮುತ್ತಟ್ಠೇನಾತಿ ತದಙ್ಗವಸೇನ ಉಪಕ್ಕಿಲೇಸತೋ ವಿಮುತ್ತಟ್ಠೇನ ಆರಮ್ಮಣೇ ಚ ಅಧಿಮುತ್ತಟ್ಠೇನ। ವಿಮೋಕ್ಖೋತಿ ತದಙ್ಗವಿಮೋಕ್ಖೋ। ಪಟಿವೇಧಟ್ಠೇನ ವಿಜ್ಜಾತಿ ಪುಬ್ಬೇನಿವಾಸಾನುಸ್ಸತಿಞಾಣಂ ಪುರಿಮಭವಪಟಿವೇಧಟ್ಠೇನ ವಿಜ್ಜಾ, ದಿಬ್ಬಚಕ್ಖುಞಾಣಂ ಸತ್ತಾನಂ ಚುತೂಪಪಾತಪಟಿವೇಧಟ್ಠೇನ ವಿಜ್ಜಾ, ಆಸವಾನಂ ಖಯೇ ಞಾಣಂ ಸಚ್ಚಪಟಿವೇಧಟ್ಠೇನ ವಿಜ್ಜಾ। ಪಟಿವೇಧಟ್ಠೇನಾತಿ ಜಾನನಟ್ಠೇನ। ಪರಿಚ್ಚಾಗಟ್ಠೇನ ವಿಮುತ್ತೀತಿ ಯಂ ಯಂ ಪರಿಚ್ಚತ್ತಂ, ತತೋ ತತೋ ವಿಮುತ್ತತ್ತಾ ಫಲವಿಮುತ್ತಿ। ಸಮುಚ್ಛೇದಟ್ಠೇನ ಖಯೇ ಞಾಣನ್ತಿ ಕಿಲೇಸಸಮುಚ್ಛಿನ್ದನತ್ಥೇನ ಕಿಲೇಸಕ್ಖಯಕರೇ ಅರಿಯಮಗ್ಗೇ ಞಾಣಂ। ಪಟಿಪ್ಪಸ್ಸದ್ಧಟ್ಠೇನ ಅನುಪ್ಪಾದೇ ಞಾಣನ್ತಿ ಮಗ್ಗಕಿಚ್ಚಸಙ್ಖಾತಪಯೋಗಪಟಿಪ್ಪಸ್ಸದ್ಧತ್ತಾ ಪಟಿಸನ್ಧಿವಸೇನ ಅನುಪ್ಪಾದಭೂತೇ ತಂತಂಮಗ್ಗವಜ್ಝಕಿಲೇಸಾನಂ ಅನುಪ್ಪಾದಪರಿಯೋಸಾನೇ ಉಪ್ಪನ್ನೇ ಅರಿಯಫಲೇ ಞಾಣಂ।

    Saṃvaraṭṭhenātiādīni aṭṭha vissajjanāni sīlādibalapariyosānadhammavasena niddiṭṭhāni. Sīlavisuddhīti suparisuddhapātimokkhasaṃvarādicatubbidhaṃ sīlaṃ dussīlyamalavisodhanato. Cittavisuddhīti saupacārā aṭṭha samāpattiyo. Cittasīsena hettha samādhi vutto. So cittamalavisodhanato cittavisuddhi. Diṭṭhivisuddhīti nāmarūpānaṃ yathāsabhāvadassanaṃ sattadiṭṭhimalavisodhanato diṭṭhivisuddhi. Muttaṭṭhenāti tadaṅgavasena upakkilesato vimuttaṭṭhena ārammaṇe ca adhimuttaṭṭhena. Vimokkhoti tadaṅgavimokkho. Paṭivedhaṭṭhena vijjāti pubbenivāsānussatiñāṇaṃ purimabhavapaṭivedhaṭṭhena vijjā, dibbacakkhuñāṇaṃ sattānaṃ cutūpapātapaṭivedhaṭṭhena vijjā, āsavānaṃ khaye ñāṇaṃ saccapaṭivedhaṭṭhena vijjā. Paṭivedhaṭṭhenāti jānanaṭṭhena. Pariccāgaṭṭhena vimuttīti yaṃ yaṃ pariccattaṃ, tato tato vimuttattā phalavimutti. Samucchedaṭṭhena khaye ñāṇanti kilesasamucchindanatthena kilesakkhayakare ariyamagge ñāṇaṃ. Paṭippassaddhaṭṭhena anuppāde ñāṇanti maggakiccasaṅkhātapayogapaṭippassaddhattā paṭisandhivasena anuppādabhūte taṃtaṃmaggavajjhakilesānaṃ anuppādapariyosāne uppanne ariyaphale ñāṇaṃ.

    ೨೦. ಛನ್ದೋ ಮೂಲಟ್ಠೇನಾತಿಆದೀನಿ ನವ ವಿಸ್ಸಜ್ಜನಾನಿ ಅರಿಯಮಗ್ಗಸ್ಸ ಆದಿಮಜ್ಝಪರಿಯೋಸಾನವಸೇನ ನಿದ್ದಿಟ್ಠಾನಿ। ಛನ್ದೋ ಮೂಲಟ್ಠೇನಾತಿ ಕುಸಲಾನಂ ಧಮ್ಮಾನಂ ಕತ್ತುಕಮ್ಯತಾಛನ್ದೋ ಪಟಿಪತ್ತಿಯಾ ಚ ನಿಪ್ಫತ್ತಿಯಾ ಚ ಮೂಲತ್ತಾ ಮೂಲಟ್ಠೇನ। ಮನಸಿಕಾರೋ ಸಮುಟ್ಠಾನಟ್ಠೇನಾತಿ ಯೋನಿಸೋಮನಸಿಕಾರೋ ಸಬ್ಬಕುಸಲಧಮ್ಮೇ ಸಮುಟ್ಠಾಪೇತೀತಿ ಸಮುಟ್ಠಾನಟ್ಠೇನ। ಫಸ್ಸೋ ಸಮೋಧಾನಟ್ಠೇನಾತಿ ಯಸ್ಮಾ ತಣ್ಹಾಯ ವಿಸೇಸೇನ ವೇದನಾ ಪಧಾನಕಾರಣಂ, ತಣ್ಹಾ ಚ ಪಹೀಯಮಾನಾ ವಿಸೇಸೇನ ವೇದನಾಯ ಪರಿಞ್ಞಾತಾಯ ಪಹೀಯತಿ, ತಸ್ಸಾ ಚ ವೇದನಾಯ ಫಸ್ಸೋವ ಪಧಾನಕಾರಣಂ, ತಸ್ಮಿಂ ಪರಿಞ್ಞಾತೇ ವೇದನಾ ಪರಿಞ್ಞಾತಾ ಹೋತಿ, ತಸ್ಮಾ ಸತ್ತಸು ಅಭಿಞ್ಞೇಯ್ಯವತ್ಥೂಸು ಫಸ್ಸೋ ಪಠಮಂ ವುತ್ತೋ। ಸೋ ಚ ತಿಕಸನ್ನಿಪಾತಸಙ್ಖಾತಸ್ಸ ಅತ್ತನೋ ಕಾರಣಸ್ಸ ವಸೇನ ಪವೇದಿತತ್ತಾ ‘‘ತಿಕಸನ್ನಿಪಾತಪಚ್ಚುಪಟ್ಠಾನೋ’’ತಿ ವುತ್ತತ್ತಾ ಸಮೋಧಾನಟ್ಠೇನ ಅಭಿಞ್ಞೇಯ್ಯೋ। ಕೇಚಿ ಪನ ‘‘ಞಾಣಫಸ್ಸೋ ಫಸ್ಸೋ’’ತಿ ವದನ್ತಿ।

    20.Chando mūlaṭṭhenātiādīni nava vissajjanāni ariyamaggassa ādimajjhapariyosānavasena niddiṭṭhāni. Chando mūlaṭṭhenāti kusalānaṃ dhammānaṃ kattukamyatāchando paṭipattiyā ca nipphattiyā ca mūlattā mūlaṭṭhena. Manasikāro samuṭṭhānaṭṭhenāti yonisomanasikāro sabbakusaladhamme samuṭṭhāpetīti samuṭṭhānaṭṭhena. Phasso samodhānaṭṭhenāti yasmā taṇhāya visesena vedanā padhānakāraṇaṃ, taṇhā ca pahīyamānā visesena vedanāya pariññātāya pahīyati, tassā ca vedanāya phassova padhānakāraṇaṃ, tasmiṃ pariññāte vedanā pariññātā hoti, tasmā sattasu abhiññeyyavatthūsu phasso paṭhamaṃ vutto. So ca tikasannipātasaṅkhātassa attano kāraṇassa vasena paveditattā ‘‘tikasannipātapaccupaṭṭhāno’’ti vuttattā samodhānaṭṭhena abhiññeyyo. Keci pana ‘‘ñāṇaphasso phasso’’ti vadanti.

    ಯಸ್ಮಾ ಪನ ವೇದನಾ ಚಿತ್ತಚೇತಸಿಕೇ ಅತ್ತನೋ ವಸೇ ವತ್ತಾಪಯಮಾನಾ ತತ್ಥ ಸಮೋಸರತಿ ಪವಿಸತಿ, ಚಿತ್ತಸನ್ತಾನಮೇವ ವಾ ಪವಿಸತಿ, ತಸ್ಮಾ ಸಮೋಸರಣಟ್ಠೇನ ಅಭಿಞ್ಞೇಯ್ಯಾತಿ ವುತ್ತಾ। ಕೇಚಿ ಪನ ‘‘ಸಬ್ಬಾನಿಪಿ ಪರಿಞ್ಞೇಯ್ಯಾನಿ ವೇದನಾಸು ಸಮೋಸರನ್ತಿ, ವೇದನಾಸು ಪರಿಞ್ಞಾತಾಸು ಸಬ್ಬಂ ತಣ್ಹಾವತ್ಥು ಪರಿಞ್ಞಾತಂ ಹೋತಿ। ತಂ ಕಿಸ್ಸ ಹೇತು? ವೇದನಾಪಚ್ಚಯಾ ಹಿ ಸಬ್ಬಾಪಿ ತಣ್ಹಾ। ತಸ್ಮಾ ವೇದನಾ ಸಮೋಸರಣಟ್ಠೇನ ಅಭಿಞ್ಞೇಯ್ಯಾ’’ತಿ ವದನ್ತಿ। ಯಸ್ಮಾ ಸಬ್ಬಗೋಪಾನಸೀನಂ ಆಬನ್ಧನತೋ ಕೂಟಾಗಾರಕಣ್ಣಿಕಾ ವಿಯ ಚಿತ್ತಚೇತಸಿಕಾನಂ ಸಮ್ಪಿಣ್ಡನತೋ ಸಮಾಧಿ ಕುಸಲಾನಂ ಧಮ್ಮಾನಂ ಪಮುಖೋ ಹೋತಿ ಜೇಟ್ಠಕೋ, ತಸ್ಮಾ ಸಮಾಧಿ ಪಮುಖಟ್ಠೇನಾತಿ ವುತ್ತಂ। ಪಾಮುಖಟ್ಠೇನಾತಿಪಿ ಪಾಠೋ। ಯಸ್ಮಾ ಸಮಥವಿಪಸ್ಸನಂ ಭಾವೇನ್ತಸ್ಸ ಆರಮ್ಮಣೂಪಟ್ಠಾನಾಧಿಪತಿ ಹೋತಿ ಸತಿ, ಸತಿಯಾ ಉಪಟ್ಠಿತೇ ಆರಮ್ಮಣೇ ಸಬ್ಬೇಪಿ ಕುಸಲಾ ಧಮ್ಮಾ ಸಕಂ ಸಕಂ ಕಿಚ್ಚಂ ಸಾಧೇನ್ತಿ, ತಸ್ಮಾ ಸತಿ ಆಧಿಪತೇಯ್ಯಟ್ಠೇನಾತಿ ವುತ್ತಂ। ಪಞ್ಞಾ ತದುತ್ತರಟ್ಠೇನಾತಿ ಅರಿಯಮಗ್ಗಪಞ್ಞಾ ತೇಸಂ ಕುಸಲಾನಂ ಧಮ್ಮಾನಂ ಉತ್ತರಟ್ಠೇನ ಸೇಟ್ಠಟ್ಠೇನ ಅಭಿಞ್ಞೇಯ್ಯಾ। ಅಥ ವಾ ತತೋ ಕಿಲೇಸೇಹಿ, ಸಂಸಾರವಟ್ಟತೋ ವಾ ಉತ್ತರತಿ ಸಮತಿಕ್ಕಮತೀತಿ ತದುತ್ತರಾ, ತಸ್ಸಾ ಅತ್ಥೋ ತದುತ್ತರಟ್ಠೋ। ತೇನ ತದುತ್ತರಟ್ಠೇನ। ತತುತ್ತರಟ್ಠೇನಾತಿಪಿ ಪಾಠೋ, ತತೋ ಉತ್ತರಟ್ಠೇನಾತಿ ಅತ್ಥೋ। ವಿಮುತ್ತಿ ಸಾರಟ್ಠೇನಾತಿ ಫಲವಿಮುತ್ತಿ ಅಪರಿಹಾನಿವಸೇನ ಥಿರತ್ತಾ ಸಾರೋ, ತಂ ಅತಿಕ್ಕಮಿತ್ವಾ ಅಞ್ಞಸ್ಸ ಪರಿಯೇಸಿತಬ್ಬಸ್ಸ ಅಭಾವತೋಪಿ ಸಾರೋ। ಸಾ ವಿಮುತ್ತಿ ತೇನ ಸಾರಟ್ಠೇನ ಅಭಿಞ್ಞೇಯ್ಯಾ। ಅಮತೋಗಧಂ ನಿಬ್ಬಾನನ್ತಿ ನತ್ಥಿ ಏತಸ್ಸ ಮರಣಸಙ್ಖಾತಂ ಮತನ್ತಿ ಅಮತಂ, ಕಿಲೇಸವಿಸಪಟಿಪಕ್ಖತ್ತಾ ಅಗದನ್ತಿಪಿ ಅಮತಂ , ಸಚ್ಛಿಕಿರಿಯಾಯ ಸತ್ತಾನಂ ಪತಿಟ್ಠಾಭೂತನ್ತಿ ಓಗಧಂ, ಸಂಸಾರದುಕ್ಖಸನ್ತಿಭೂತತ್ತಾ ನಿಬ್ಬುತನ್ತಿ ನಿಬ್ಬಾನಂ, ನತ್ಥೇತ್ಥ ತಣ್ಹಾಸಙ್ಖಾತಂ ವಾನನ್ತಿಪಿ ನಿಬ್ಬಾನಂ। ತಂ ಸಾಸನಸ್ಸ ನಿಟ್ಠಾಭೂತತ್ತಾ ಪರಿಯೋಸಾನಟ್ಠೇನ ಅಭಿಞ್ಞೇಯ್ಯಂ। ಏವಂ ಇಮಸ್ಮಿಂ ಅಭಿಞ್ಞೇಯ್ಯನಿದ್ದೇಸೇ ಸತ್ತಸಹಸ್ಸಾನಿ ಸತ್ತಸತಾನಿ ಚತ್ತಾಲೀಸಞ್ಚ ವಿಸ್ಸಜ್ಜನಾನಿ ಹೋನ್ತಿ।

    Yasmā pana vedanā cittacetasike attano vase vattāpayamānā tattha samosarati pavisati, cittasantānameva vā pavisati, tasmā samosaraṇaṭṭhena abhiññeyyāti vuttā. Keci pana ‘‘sabbānipi pariññeyyāni vedanāsu samosaranti, vedanāsu pariññātāsu sabbaṃ taṇhāvatthu pariññātaṃ hoti. Taṃ kissa hetu? Vedanāpaccayā hi sabbāpi taṇhā. Tasmā vedanā samosaraṇaṭṭhena abhiññeyyā’’ti vadanti. Yasmā sabbagopānasīnaṃ ābandhanato kūṭāgārakaṇṇikā viya cittacetasikānaṃ sampiṇḍanato samādhi kusalānaṃ dhammānaṃ pamukho hoti jeṭṭhako, tasmā samādhi pamukhaṭṭhenāti vuttaṃ. Pāmukhaṭṭhenātipi pāṭho. Yasmā samathavipassanaṃ bhāventassa ārammaṇūpaṭṭhānādhipati hoti sati, satiyā upaṭṭhite ārammaṇe sabbepi kusalā dhammā sakaṃ sakaṃ kiccaṃ sādhenti, tasmā sati ādhipateyyaṭṭhenāti vuttaṃ. Paññā taduttaraṭṭhenāti ariyamaggapaññā tesaṃ kusalānaṃ dhammānaṃ uttaraṭṭhena seṭṭhaṭṭhena abhiññeyyā. Atha vā tato kilesehi, saṃsāravaṭṭato vā uttarati samatikkamatīti taduttarā, tassā attho taduttaraṭṭho. Tena taduttaraṭṭhena. Tatuttaraṭṭhenātipi pāṭho, tato uttaraṭṭhenāti attho. Vimutti sāraṭṭhenāti phalavimutti aparihānivasena thirattā sāro, taṃ atikkamitvā aññassa pariyesitabbassa abhāvatopi sāro. Sā vimutti tena sāraṭṭhena abhiññeyyā. Amatogadhaṃ nibbānanti natthi etassa maraṇasaṅkhātaṃ matanti amataṃ, kilesavisapaṭipakkhattā agadantipi amataṃ , sacchikiriyāya sattānaṃ patiṭṭhābhūtanti ogadhaṃ, saṃsāradukkhasantibhūtattā nibbutanti nibbānaṃ, natthettha taṇhāsaṅkhātaṃ vānantipi nibbānaṃ. Taṃ sāsanassa niṭṭhābhūtattā pariyosānaṭṭhena abhiññeyyaṃ. Evaṃ imasmiṃ abhiññeyyaniddese sattasahassāni sattasatāni cattālīsañca vissajjanāni honti.

    ಇದಾನಿ ತೇಸಂ ಏವಂ ನಿದ್ದಿಟ್ಠಾನಂ ಧಮ್ಮಾನಂ ‘‘ಯೇ ಯೇ ಧಮ್ಮಾ ಅಭಿಞ್ಞಾತಾ, ತೇ ತೇ ಧಮ್ಮಾ ಞಾತಾ ಹೋನ್ತೀ’’ತಿ ನಿಗಮನಂ ಕರೋತಿ, ತಸ್ಸ ಅಭಿಮುಖಂ ಕತ್ವಾ ಞಾತಾ ಹೋನ್ತೀತಿ ಅಧಿಪ್ಪಾಯೋ। ತಂಞಾತಟ್ಠೇನ ಞಾಣನ್ತಿ ತೇಸಂ ವುತ್ತಪ್ಪಕಾರಾನಂ ಧಮ್ಮಾನಂ ಜಾನನಟ್ಠೇನ ಞಾಣಂ। ಪಜಾನನಟ್ಠೇನ ಪಞ್ಞಾತಿ ಪಕಾರತೋ ಜಾನನಟ್ಠೇನ ಪಞ್ಞಾ। ತೇನ ವುಚ್ಚತೀತಿಆದಿತೋ ಪುಚ್ಛಿತಪುಚ್ಛಾ ನಿಗಮೇತ್ವಾ ದಸ್ಸಿತಾ। ತೇನ ಕಾರಣೇನ ‘‘ಇಮೇ ಧಮ್ಮಾ ಅಭಿಞ್ಞೇಯ್ಯಾತಿ ಸೋತಾವಧಾನಂ, ತಂಪಜಾನನಾ ಪಞ್ಞಾ ಸುತಮಯೇ ಞಾಣ’’ನ್ತಿ ವುಚ್ಚತೀತಿ ಅತ್ಥೋತಿ।

    Idāni tesaṃ evaṃ niddiṭṭhānaṃ dhammānaṃ ‘‘ye ye dhammā abhiññātā, te te dhammā ñātā hontī’’ti nigamanaṃ karoti, tassa abhimukhaṃ katvā ñātā hontīti adhippāyo. Taṃñātaṭṭhena ñāṇanti tesaṃ vuttappakārānaṃ dhammānaṃ jānanaṭṭhena ñāṇaṃ. Pajānanaṭṭhena paññāti pakārato jānanaṭṭhena paññā. Tena vuccatītiādito pucchitapucchā nigametvā dassitā. Tena kāraṇena ‘‘ime dhammā abhiññeyyāti sotāvadhānaṃ, taṃpajānanā paññā sutamaye ñāṇa’’nti vuccatīti atthoti.

    ಸದ್ಧಮ್ಮಪ್ಪಕಾಸಿನಿಯಾ ಪಟಿಸಮ್ಭಿದಾಮಗ್ಗಟ್ಠಕಥಾಯ

    Saddhammappakāsiniyā paṭisambhidāmaggaṭṭhakathāya

    ಅಭಿಞ್ಞೇಯ್ಯನಿದ್ದೇಸವಣ್ಣನಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ।

    Abhiññeyyaniddesavaṇṇanā niṭṭhitā.




    Next: ಪರಿಞ್ಞೇಯ್ಯನಿದ್ದೇಸವಣ್ಣನಾ • Pariññeyyaniddesavaṇṇanā




    Related texts:



    ತಿಪಿಟಕ (ಮೂಲ) • Tipiṭaka (Mūla) / ಸುತ್ತಪಿಟಕ • Suttapiṭaka / ಖುದ್ದಕನಿಕಾಯ • Khuddakanikāya / ಪಟಿಸಮ್ಭಿದಾಮಗ್ಗಪಾಳಿ • Paṭisambhidāmaggapāḷi / ೧. ಸುತಮಯಞಾಣನಿದ್ದೇಸೋ • 1. Sutamayañāṇaniddeso


    © 1991-2023 The Titi Tudorancea Bulletin | Titi Tudorancea® is a Registered Trademark | Terms of use and privacy policy
    Contact