| Library / Tipiṭaka / තිපිටක • Tipiṭaka / මිලින්‌දපඤ්‌හපාළි • Milindapañhapāḷi |
2. අබ්‍යාකරණීයපඤ්‌හො
2. Abyākaraṇīyapañho
2. ‘‘භන්‌තෙ නාගසෙන, භාසිතම්‌පෙතං භගවතා ‘නත්‌ථානන්‌ද තථාගතස්‌ස ධම්‌මෙසු ආචරියමුට්‌ඨී’ති, පුන ච ථෙරෙන මාලුක්‍යපුත්‌තෙන 1 පඤ්‌හං පුට්‌ඨො න බ්‍යාකාසි. එසො ඛො, භන්‌තෙ නාගසෙන, පඤ්‌හො ද්‌වයන්‌තො 2 එකන්‌තනිස්‌සිතො භවිස්‌සති අජානනෙන වා ගුය්‌හකරණෙන වා. යදි, භන්‌තෙ නාගසෙන, භගවතා භණිතං ‘නත්‌ථානන්‌ද තථාගතස්‌ස ධම්‌මෙසු ආචරියමුට්‌ඨී’ති, තෙන හි ථෙරස්‌ස මාලුක්‍යපුත්‌තස්‌ස අජානන්‌තෙන න බ්‍යාකතං. යදි ජානන්‌තෙන න බ්‍යාකතං, තෙන හි අත්‌ථි තථාගතස්‌ස ධම්‌මෙසු ආචරියමුට්‌ඨි. අයම්‌පි උභතො කොටිකො පඤ්‌හො තවානුප්‌පත්‌තො, සො තයා නිබ්‌බාහිතබ්‌බො’’ති.
2. ‘‘Bhante nāgasena, bhāsitampetaṃ bhagavatā ‘natthānanda tathāgatassa dhammesu ācariyamuṭṭhī’ti, puna ca therena mālukyaputtena 3 pañhaṃ puṭṭho na byākāsi. Eso kho, bhante nāgasena, pañho dvayanto 4 ekantanissito bhavissati ajānanena vā guyhakaraṇena vā. Yadi, bhante nāgasena, bhagavatā bhaṇitaṃ ‘natthānanda tathāgatassa dhammesu ācariyamuṭṭhī’ti, tena hi therassa mālukyaputtassa ajānantena na byākataṃ. Yadi jānantena na byākataṃ, tena hi atthi tathāgatassa dhammesu ācariyamuṭṭhi. Ayampi ubhato koṭiko pañho tavānuppatto, so tayā nibbāhitabbo’’ti.
‘‘භාසිතම්‌පෙතං, මහාරාජ, භගවතා ‘නත්‌ථානන්‌ද තථාගතස්‌ස ධම්‌මෙසු ආචරියමුට්‌ඨී’ති, අබ්‍යාකතො ච ථෙරෙන මාලුක්‍යපුත්‌තෙන පුච්‌ඡිතො පඤ්‌හො, තඤ්‌ච පන න අජානන්‌තෙන න ගුය්‌හකරණෙන. චත්‌තාරිමානි, මහාරාජ, පඤ්‌හබ්‍යාකරණානි. කතමානි චත්‌තාරි? එකංසබ්‍යාකරණීයො පඤ්‌හො විභජ්‌ජබ්‍යාකරණීයො පඤ්‌හො පටිපුච්‌ඡාබ්‍යාකරණීයො පඤ්‌හො ඨපනීයො පඤ්‌හොති.
‘‘Bhāsitampetaṃ, mahārāja, bhagavatā ‘natthānanda tathāgatassa dhammesu ācariyamuṭṭhī’ti, abyākato ca therena mālukyaputtena pucchito pañho, tañca pana na ajānantena na guyhakaraṇena. Cattārimāni, mahārāja, pañhabyākaraṇāni. Katamāni cattāri? Ekaṃsabyākaraṇīyo pañho vibhajjabyākaraṇīyo pañho paṭipucchābyākaraṇīyo pañho ṭhapanīyo pañhoti.
‘‘කතමො ච, මහාරාජ, එකංසබ්‍යාකරණීයො පඤ්‌හො? ‘රූපං අනිච්‌ච’න්‌ති එකංසබ්‍යාකරණීයො පඤ්‌හො, ‘වෙදනා අනිච්‌චා’ති…පෙ.… ‘සඤ්‌ඤා අනිච්‌චා’ති…පෙ.… ‘සඞ්‌ඛාරා අනිච්‌චා’ති…පෙ.… ‘විඤ්‌ඤාණං අනිච්‌ච’’න්‌ති එකංසබ්‍යාකරණීයො පඤ්‌හො, අයං එකංසබ්‍යාකරණීයො පඤ්‌හො.
‘‘Katamo ca, mahārāja, ekaṃsabyākaraṇīyo pañho? ‘Rūpaṃ anicca’nti ekaṃsabyākaraṇīyo pañho, ‘vedanā aniccā’ti…pe… ‘saññā aniccā’ti…pe… ‘saṅkhārā aniccā’ti…pe… ‘viññāṇaṃ anicca’’nti ekaṃsabyākaraṇīyo pañho, ayaṃ ekaṃsabyākaraṇīyo pañho.
‘‘කතමො විභජ්‌ජබ්‍යාකරණීයො පඤ්‌හො? ‘අනිච්‌චං පන රූප’න්‌ති විභජ්‌ජබ්‍යාකරණීයො පඤ්‌හො, ‘අනිච්‌චා පන වෙදනා’ති…පෙ.… ‘අනිච්‌චා පන සඤ්‌ඤා’ති…පෙ.… ‘අනිච්‌චා පන සඞ්‌ඛාරා’ති…පෙ.… ‘අනිච්‌චං පන විඤ්‌ඤාණ’න්‌ති විභජ්‌ජබ්‍යාකරණීයො පඤ්‌හො, අයං විභජ්‌ජබ්‍යාකරණීයො පඤ්‌හො.
‘‘Katamo vibhajjabyākaraṇīyo pañho? ‘Aniccaṃ pana rūpa’nti vibhajjabyākaraṇīyo pañho, ‘aniccā pana vedanā’ti…pe… ‘aniccā pana saññā’ti…pe… ‘aniccā pana saṅkhārā’ti…pe… ‘aniccaṃ pana viññāṇa’nti vibhajjabyākaraṇīyo pañho, ayaṃ vibhajjabyākaraṇīyo pañho.
‘‘කතමො පටිපුච්‌ඡාබ්‍යාකරණීයො පඤ්‌හො? ‘කිං නු ඛො චක්‌ඛුනා සබ්‌බං විජානාතී’ති අයං පටිපුච්‌ඡාබ්‍යාකරණීයො පඤ්‌හො.
‘‘Katamo paṭipucchābyākaraṇīyo pañho? ‘Kiṃ nu kho cakkhunā sabbaṃ vijānātī’ti ayaṃ paṭipucchābyākaraṇīyo pañho.
‘‘කතමො ඨපනීයො පඤ්‌හො? ‘සස්‌සතො ලොකො’ති ඨපනීයො පඤ්‌හො, ‘අසස්‌සතො ලොකො’ති. ‘අන්‌තවා ලොකො’ති. ‘අනන්‌තවා ලොකො’ති. ‘අන්‌තවා ච අනන්‌තවා ච ලොකො’ති. ‘නෙවන්‌තවා නානන්‌තවා ලොකො’ති. ‘තං ජීවං තං සරීර’න්‌ති. ‘අඤ්‌ඤං ජීවං අඤ්‌ඤං සරීර’න්‌ති. ‘හොති තථාගතො පරං මරණා’ති. ‘න හොති තථාගතො පරං මරණා’ති. ‘හොති ච න ච හොති තථාගතො පරං මරණා’ති. ‘නෙව හොති න න හොති තථාගතො පරං මරණා’ති ඨපනීයො පඤ්‌හො, අයං ඨපනීයො පඤ්‌හො.
‘‘Katamo ṭhapanīyo pañho? ‘Sassato loko’ti ṭhapanīyo pañho, ‘asassato loko’ti. ‘Antavā loko’ti. ‘Anantavā loko’ti. ‘Antavā ca anantavā ca loko’ti. ‘Nevantavā nānantavā loko’ti. ‘Taṃ jīvaṃ taṃ sarīra’nti. ‘Aññaṃ jīvaṃ aññaṃ sarīra’nti. ‘Hoti tathāgato paraṃ maraṇā’ti. ‘Na hoti tathāgato paraṃ maraṇā’ti. ‘Hoti ca na ca hoti tathāgato paraṃ maraṇā’ti. ‘Neva hoti na na hoti tathāgato paraṃ maraṇā’ti ṭhapanīyo pañho, ayaṃ ṭhapanīyo pañho.
‘‘භගවා, මහාරාජ, ථෙරස්‌ස මාලුක්‍යපුත්‌තස්‌ස තං ඨපනීයං පඤ්‌හං න බ්‍යාකාසි. සො පන පඤ්‌හො කිං කාරණා ඨපනීයො? න තස්‌ස දීපනාය හෙතු වා කාරණං වා අත්‌ථි, තස්‌මා සො පඤ්‌හො ඨපනීයො. නත්‌ථි බුද්‌ධානං භගවන්‌තානං අකාරණමහෙතුකං ගිරමුදීරණ’’න්‌ති. ‘‘සාධු, භන්‌තෙ නාගසෙන, එවමෙතං තථා සම්‌පටිච්‌ඡාමී’’ති.
‘‘Bhagavā, mahārāja, therassa mālukyaputtassa taṃ ṭhapanīyaṃ pañhaṃ na byākāsi. So pana pañho kiṃ kāraṇā ṭhapanīyo? Na tassa dīpanāya hetu vā kāraṇaṃ vā atthi, tasmā so pañho ṭhapanīyo. Natthi buddhānaṃ bhagavantānaṃ akāraṇamahetukaṃ giramudīraṇa’’nti. ‘‘Sādhu, bhante nāgasena, evametaṃ tathā sampaṭicchāmī’’ti.
අබ්‍යාකරණීයපඤ්‌හො දුතියො.
Abyākaraṇīyapañho dutiyo.
Footnotes:
