| Library / Tipiṭaka / तिपिटक • Tipiṭaka / मिलिन्दपञ्हपाळि • Milindapañhapāḷi |
११. आचरियानाचरियपञ्हो
11. Ācariyānācariyapañho
११. ‘‘भन्ते, नागसेन, भासितम्पेतं भगवता –
11. ‘‘Bhante, nāgasena, bhāsitampetaṃ bhagavatā –
‘‘‘न मे आचरियो अत्थि, सदिसो मे न विज्जति।
‘‘‘Na me ācariyo atthi, sadiso me na vijjati;
‘‘पुन च भणितं ‘इति खो, भिक्खवे, आळारो कालामो आचरियो मे समानो अन्तेवासिं मं समानं अत्तना समसमं ठपेसि, उळाराय च मं पूजाय पूजेसी’ति। यदि, भन्ते नागसेन, तथागतेन भणितं ‘न मे आचरियो अत्थि, सदिसो मे न विज्जति। सदेवकस्मिं लोकस्मिं, नत्थि मे पटिपुग्गलो’ति, तेन हि ‘इति खो, भिक्खवे, आळारो कालामो आचरियो मे समानो अन्तेवासिं मं समानं अत्तना समसमं ठपेसी’ति यं वचनं, तं मिच्छा। यदि तथागतेन भणितं ‘इति खो, भिक्खवे, आळारो कालामो आचरियो मे समानो अन्तेवासिं मं समानं अत्तना समसमं ठपेसी’ति, तेन हि ‘न मे आचरियो अत्थि, सदिसो मे न विज्जति। सदेवकस्मिं लोकस्मिं, नत्थि मे पटिपुग्गलो’ति तम्पि वचनं मिच्छा। अयम्पि उभतो कोटिको पञ्हो तवानुप्पत्तो, सो तया निब्बाहितब्बो’’ति।
‘‘Puna ca bhaṇitaṃ ‘iti kho, bhikkhave, āḷāro kālāmo ācariyo me samāno antevāsiṃ maṃ samānaṃ attanā samasamaṃ ṭhapesi, uḷārāya ca maṃ pūjāya pūjesī’ti. Yadi, bhante nāgasena, tathāgatena bhaṇitaṃ ‘na me ācariyo atthi, sadiso me na vijjati. Sadevakasmiṃ lokasmiṃ, natthi me paṭipuggalo’ti, tena hi ‘iti kho, bhikkhave, āḷāro kālāmo ācariyo me samāno antevāsiṃ maṃ samānaṃ attanā samasamaṃ ṭhapesī’ti yaṃ vacanaṃ, taṃ micchā. Yadi tathāgatena bhaṇitaṃ ‘iti kho, bhikkhave, āḷāro kālāmo ācariyo me samāno antevāsiṃ maṃ samānaṃ attanā samasamaṃ ṭhapesī’ti, tena hi ‘na me ācariyo atthi, sadiso me na vijjati. Sadevakasmiṃ lokasmiṃ, natthi me paṭipuggalo’ti tampi vacanaṃ micchā. Ayampi ubhato koṭiko pañho tavānuppatto, so tayā nibbāhitabbo’’ti.
‘‘भासितम्पेतं , महाराज, तथागतेन ‘न मे आचरियो अत्थि, सदिसो मे न विज्जति। सदेवकस्मिं लोकस्मिं, नत्थि मे पटिपुग्गलो’ति, भणितञ्च ‘इति खो, भिक्खवे, आळारो कालामो आचरियो मे समानो अन्तेवासिं मं समानं अत्तना समसमं ठपेसि, उळाराय च मं पूजाय पूजेसी’ति।
‘‘Bhāsitampetaṃ , mahārāja, tathāgatena ‘na me ācariyo atthi, sadiso me na vijjati. Sadevakasmiṃ lokasmiṃ, natthi me paṭipuggalo’ti, bhaṇitañca ‘iti kho, bhikkhave, āḷāro kālāmo ācariyo me samāno antevāsiṃ maṃ samānaṃ attanā samasamaṃ ṭhapesi, uḷārāya ca maṃ pūjāya pūjesī’ti.
‘‘तञ्च पन वचनं पुब्बेव सम्बोधा अनभिसम्बुद्धस्स बोधिसत्तस्सेव सतो आचरियभावं सन्धाय भासितं।
‘‘Tañca pana vacanaṃ pubbeva sambodhā anabhisambuddhassa bodhisattasseva sato ācariyabhāvaṃ sandhāya bhāsitaṃ.
‘पञ्चिमे, महाराज, पुब्बेव सम्बोधा अनभिसम्बुद्धस्स बोधिसत्तस्स सतो आचरिया, येहि अनुसिट्ठो बोधिसत्तो तत्थ तत्थ दिवसं वीतिनामेसि। कतमे पञ्च? ये ते, महाराज, अट्ठ ब्राह्मणा जातमत्ते बोधिसत्ते लक्खणानि परिग्गण्हिंसु, सेय्यथीदं, रामो धजो लक्खणो मन्ती यञ्ञो सुयामो सुभोजो सुदत्तोति। ते तस्स सोत्थिं पवेदयित्वा रक्खाकम्मं अकंसु, ते च पठमं आचरिया।
‘Pañcime, mahārāja, pubbeva sambodhā anabhisambuddhassa bodhisattassa sato ācariyā, yehi anusiṭṭho bodhisatto tattha tattha divasaṃ vītināmesi. Katame pañca? Ye te, mahārāja, aṭṭha brāhmaṇā jātamatte bodhisatte lakkhaṇāni pariggaṇhiṃsu, seyyathīdaṃ, rāmo dhajo lakkhaṇo mantī yañño suyāmo subhojo sudattoti. Te tassa sotthiṃ pavedayitvā rakkhākammaṃ akaṃsu, te ca paṭhamaṃ ācariyā.
‘‘पुन चपरं, महाराज, बोधिसत्तस्स पिता सुद्धोदनो राजा यं तेन समयेन अभिजातं उदिच्चजातिमन्तं पदकं वेय्याकरणं छळङ्गवन्तं सब्बमित्तं नाम ब्राह्मणं उपनेत्वा सोवण्णेन भिङ्गारेन 3 उदकं ओणोजेत्वा ‘इमं कुमारं सिक्खापेही’ति अदासि, अयं दुतियो आचरियो।
‘‘Puna caparaṃ, mahārāja, bodhisattassa pitā suddhodano rājā yaṃ tena samayena abhijātaṃ udiccajātimantaṃ padakaṃ veyyākaraṇaṃ chaḷaṅgavantaṃ sabbamittaṃ nāma brāhmaṇaṃ upanetvā sovaṇṇena bhiṅgārena 4 udakaṃ oṇojetvā ‘imaṃ kumāraṃ sikkhāpehī’ti adāsi, ayaṃ dutiyo ācariyo.
‘‘पुन चपरं, महाराज, या सा देवता बोधिसत्तं संवेजेसी, यस्सा वचनं सुत्वा बोधिसत्तो संविग्गो उब्बिग्गो तस्मिं येव खणे नेक्खम्मं निक्खमित्वा पब्बजि, अयं ततियो आचरियो।
‘‘Puna caparaṃ, mahārāja, yā sā devatā bodhisattaṃ saṃvejesī, yassā vacanaṃ sutvā bodhisatto saṃviggo ubbiggo tasmiṃ yeva khaṇe nekkhammaṃ nikkhamitvā pabbaji, ayaṃ tatiyo ācariyo.
‘‘पुन चपरं, महाराज, आळारो कालामो आकिञ्चञ्ञायतनस्स परिकम्मं आचिक्खि, अयं चतुत्थो आचरियो।
‘‘Puna caparaṃ, mahārāja, āḷāro kālāmo ākiñcaññāyatanassa parikammaṃ ācikkhi, ayaṃ catuttho ācariyo.
‘‘पुन चपरं, महाराज, उदको रामपुत्तो नेवसञ्ञानासञ्ञायतनस्स परिकम्मं आचिक्खि 5, अयं पञ्चमो आचरियो। इमे खो, महाराज, पुब्बेव सम्बोधा अनभिसम्बुद्धस्स बोधिसत्तस्स सतो पञ्च आचरिया। ते च पन आचरिया लोकिये धम्मे। इमस्मिञ्च पन, महाराज, लोकुत्तरे धम्मे सब्बञ्ञुतञाणप्पटिवेधाय नत्थि तथागतस्स अनुत्तरो अनुसासको, सयम्भू , महाराज, तथागतो अनाचरियको, तस्मा कारणा तथागतेन भणितं ‘न मे आचरियो अत्थि, सदिसो मे न विज्जति। सदेवकस्मिं लोकस्मिं, नत्थि मे पटिपुग्गलो’ति। ‘‘साधु, भन्ते नागसेन, एवमेतं तथा सम्पटिच्छामी’’ति।
‘‘Puna caparaṃ, mahārāja, udako rāmaputto nevasaññānāsaññāyatanassa parikammaṃ ācikkhi 6, ayaṃ pañcamo ācariyo. Ime kho, mahārāja, pubbeva sambodhā anabhisambuddhassa bodhisattassa sato pañca ācariyā. Te ca pana ācariyā lokiye dhamme. Imasmiñca pana, mahārāja, lokuttare dhamme sabbaññutañāṇappaṭivedhāya natthi tathāgatassa anuttaro anusāsako, sayambhū , mahārāja, tathāgato anācariyako, tasmā kāraṇā tathāgatena bhaṇitaṃ ‘na me ācariyo atthi, sadiso me na vijjati. Sadevakasmiṃ lokasmiṃ, natthi me paṭipuggalo’ti. ‘‘Sādhu, bhante nāgasena, evametaṃ tathā sampaṭicchāmī’’ti.
आचरियानाचरियपञ्हो एकादसमो।
Ācariyānācariyapañho ekādasamo.
सन्थववग्गो पञ्चमो।
Santhavavaggo pañcamo.
इमस्मिं वग्गे एकादस पञ्हो।
Imasmiṃ vagge ekādasa pañho.
मेण्डकपञ्हो निट्ठितो।
Meṇḍakapañho niṭṭhito.
Footnotes:
