Library / Tipiṭaka / ತಿಪಿಟಕ • Tipiṭaka / ವಿಮತಿವಿನೋದನೀ-ಟೀಕಾ • Vimativinodanī-ṭīkā

    ಆಚರಿಯಪರಮ್ಪರಕಥಾವಣ್ಣನಾ

    Ācariyaparamparakathāvaṇṇanā

    ಕೇನಾಭತನ್ತಿ ಇಮಂ ಪಞ್ಹಂ ವಿಸ್ಸಜ್ಜೇನ್ತೇನ ಜಮ್ಬುದೀಪೇ ತಾವ ಯಾವ ತತಿಯಸಙ್ಗೀತಿ, ತಾವ ದಸ್ಸೇತ್ವಾ ಇದಾನಿ ಸೀಹಳದೀಪೇ ಆಚರಿಯಪರಮ್ಪರಂ ದಸ್ಸೇತುಂ ತತಿಯಸಙ್ಗಹತೋ ಪನ ಉದ್ಧನ್ತಿಆದಿ ಆರದ್ಧಂ। ಇಮಂ ದೀಪನ್ತಿ ತಮ್ಬಪಣ್ಣಿದೀಪಂ। ತಸ್ಮಿಂ ದೀಪೇ ನಿಸೀದಿತ್ವಾ ಆಚರಿಯೇನ ಅಟ್ಠಕಥಾಯ ಕತತ್ತಾ ‘‘ಇಮಂ ದೀಪ’’ನ್ತಿ ವುತ್ತಂ। ಕಞ್ಚಿ ಕಾಲನ್ತಿ ಅಚ್ಚನ್ತಸಂಯೋಗೇ ಉಪಯೋಗವಚನಂ, ಕಿಸ್ಮಿಞ್ಚಿ ಕಾಲೇತಿ ಅತ್ಥೋ। ಪೋರಾಣಾತಿ ಸೀಹಳದೀಪೇ ಸೀಹಳಟ್ಠಕಥಾಕಾರಕಾ। ಭದ್ದನಾಮೋತಿ ಭದ್ದಸಾಲತ್ಥೇರೋ। ಆಗುಂ ಪಾಪಂ ನ ಕರೋನ್ತೀತಿ ನಾಗಾ। ವಿನಯಪಿಟಕಂ ವಾಚಯಿಂಸೂತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ। ತಮ್ಬಪಣ್ಣಿಯಾತಿ ಭುಮ್ಮವಚನಂ। ನಿಕಾಯೇ ಪಞ್ಚಾತಿ ವಿನಯಾಭಿಧಮ್ಮಾನಂ ವಿಸುಂ ಗಹಿತತ್ತಾ ತಬ್ಬಿನಿಮುತ್ತಾ ಪಞ್ಚ ನಿಕಾಯಾ ಗಹೇತಬ್ಬಾ। ಪಕರಣೇತಿ ಅಭಿಧಮ್ಮಪಕರಣೇ ವಾಚೇಸುನ್ತಿ ಯೋಜನಾ। ತೀಣಿ ಪಿಟಕಾನಿ ಸ್ವಾಗತಾನಿ ಅಸ್ಸಾತಿ ‘‘ತೇಪಿಟಕೋ’’ತಿ ವತ್ತಬ್ಬೇ ‘‘ತಿಪೇಟಕೋ’’ತಿ ಛನ್ದಾನುರಕ್ಖಣತ್ಥಂ ವುತ್ತಂ। ತಾರಕರಾಜಾತಿ ಚನ್ದಿಮಾ। ಪುಪ್ಫನಾಮೋತಿ ಏತ್ಥ ಮಹಾಪದುಮತ್ಥೇರೋ ಸುಮನತ್ಥೇರೋ ಚ ಞಾತಬ್ಬೋತಿ ದ್ವಿಕ್ಖತ್ತುಂ ‘‘ಪುಪ್ಫನಾಮೋ’’ತಿ ವುತ್ತಂ।

    Kenābhatanti imaṃ pañhaṃ vissajjentena jambudīpe tāva yāva tatiyasaṅgīti, tāva dassetvā idāni sīhaḷadīpe ācariyaparamparaṃ dassetuṃ tatiyasaṅgahato pana uddhantiādi āraddhaṃ. Imaṃ dīpanti tambapaṇṇidīpaṃ. Tasmiṃ dīpe nisīditvā ācariyena aṭṭhakathāya katattā ‘‘imaṃ dīpa’’nti vuttaṃ. Kañci kālanti accantasaṃyoge upayogavacanaṃ, kismiñci kāleti attho. Porāṇāti sīhaḷadīpe sīhaḷaṭṭhakathākārakā. Bhaddanāmoti bhaddasālatthero. Āguṃ pāpaṃ na karontīti nāgā. Vinayapiṭakaṃ vācayiṃsūti sambandho. Tambapaṇṇiyāti bhummavacanaṃ. Nikāye pañcāti vinayābhidhammānaṃ visuṃ gahitattā tabbinimuttā pañca nikāyā gahetabbā. Pakaraṇeti abhidhammapakaraṇe vācesunti yojanā. Tīṇi piṭakāni svāgatāni assāti ‘‘tepiṭako’’ti vattabbe ‘‘tipeṭako’’ti chandānurakkhaṇatthaṃ vuttaṃ. Tārakarājāti candimā. Pupphanāmoti ettha mahāpadumatthero sumanatthero ca ñātabboti dvikkhattuṃ ‘‘pupphanāmo’’ti vuttaṃ.

    ವನವಾಸಿನ್ತಿ ವನವಾಸೀರಟ್ಠಂ। ಕರಕವಸ್ಸನ್ತಿ ಹಿಮಪಾತನಕವಸ್ಸಂ, ಕರಕಧಾರಾಸದಿಸಂ ವಾ ವಸ್ಸಂ। ಹರಾಪೇತ್ವಾತಿ ಉದಕೋಘೇನ ಹರಾಪೇತ್ವಾ। ಛಿನ್ನಭಿನ್ನಪಟಧರೋತಿ ಸತ್ಥಕೇನ ಛಿನ್ನಂ ರಙ್ಗೇನ ಭಿನ್ನಂ ಪಟಂ ಧಾರಣಕೋ। ಭಣ್ಡೂತಿ ಮುಣ್ಡಕೋ। ಮಕ್ಖಂ ಅಸಹಮಾನೋತಿ ಥೇರಸ್ಸ ಆನುಭಾವಂ ಪಟಿಚ್ಚ ಅತ್ತನೋ ಉಪ್ಪನ್ನಂ ಪರೇಸಂ ಗುಣಮಕ್ಖನಲಕ್ಖಣಂ ಮಕ್ಖಂ ತಥಾ ಪವತ್ತಂ ಕೋಧಂ ಅಸಹಮಾನೋ। ಅಸನಿಯೋ ಫಲನ್ತೀತಿ ಗಜ್ಜನ್ತಾ ಪತನ್ತಿ। ಮೇ ಮಮ ಭಯಭೇರವಂ ಜನೇತುಂ ಪಟಿಬಲೋ ನ ಅಸ್ಸ ನ ಭವೇಯ್ಯಾತಿ ಯೋಜನಾ। ಅಞ್ಞದತ್ಥೂತಿ ಏಕಂಸೇನ। ಕಸ್ಮೀರಗನ್ಧಾರಾತಿ ಕಸ್ಮೀರಗನ್ಧಾರರಟ್ಠವಾಸಿನೋ। ಇಸಿವಾತಪಟಿವಾತಾತಿ ಭಿಕ್ಖೂನಂ ಚೀವರಚಲನಕಾಯಚಲನೇಹಿ ಸಞ್ಜನಿತವಾತೇಹಿ ಪರಿತೋ ಸಮನ್ತತೋ ಬೀಜಯಮಾನಾ ಅಹೇಸುಂ। ಧಮ್ಮಚಕ್ಖುನ್ತಿ ಹೇಟ್ಠಾಮಗ್ಗತ್ತಯೇ ಞಾಣಂ। ಅನಮತಗ್ಗಿಯನ್ತಿ ಅನಮತಗ್ಗಸಂಯುತ್ತಂ (ಸಂ॰ ನಿ॰ ೨.೧೨೪ ಆದಯೋ)। ಸಮಧಿಕಾನೀತಿ ಸಾಧಿಕಾನಿ। ಪಞ್ಚ ರಟ್ಠಾನೀತಿ ಪಞ್ಚ ಚಿನರಟ್ಠಾನಿ। ವೇಗಸಾತಿ ವೇಗೇನ। ಸಮನ್ತತೋ ರಕ್ಖಂ ಠಪೇಸೀತಿ ತೇಸಂ ಅಪ್ಪವೇಸನತ್ಥಾಯ ಅಧಿಟ್ಠಾನವಸೇನ ರಕ್ಖಂ ಠಪೇಸಿ। ಅಡ್ಢುಡ್ಢಾನಿ ಸಹಸ್ಸಾನೀತಿ ಅಡ್ಢೇನ ಚತುತ್ಥಾನಿ ಅಡ್ಢುಡ್ಢಾನಿ, ಅತಿರೇಕಪಞ್ಚಸತಾನಿ ತೀಣಿ ಸಹಸ್ಸಾನೀತಿ ಅತ್ಥೋ। ದಿಯಡ್ಢಸಹಸ್ಸನ್ತಿ ಅಡ್ಢೇನ ದುತಿಯಂ ದಿಯಡ್ಢಂ, ಅತಿರೇಕಪಞ್ಚಸತಿಕಂ ಸಹಸ್ಸನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ। ನಿದ್ಧಮೇತ್ವಾನಾತಿ ಪಲಾಪೇತ್ವಾ।

    Vanavāsinti vanavāsīraṭṭhaṃ. Karakavassanti himapātanakavassaṃ, karakadhārāsadisaṃ vā vassaṃ. Harāpetvāti udakoghena harāpetvā. Chinnabhinnapaṭadharoti satthakena chinnaṃ raṅgena bhinnaṃ paṭaṃ dhāraṇako. Bhaṇḍūti muṇḍako. Makkhaṃ asahamānoti therassa ānubhāvaṃ paṭicca attano uppannaṃ paresaṃ guṇamakkhanalakkhaṇaṃ makkhaṃ tathā pavattaṃ kodhaṃ asahamāno. Asaniyo phalantīti gajjantā patanti. Me mama bhayabheravaṃ janetuṃ paṭibalo na assa na bhaveyyāti yojanā. Aññadatthūti ekaṃsena. Kasmīragandhārāti kasmīragandhāraraṭṭhavāsino. Isivātapaṭivātāti bhikkhūnaṃ cīvaracalanakāyacalanehi sañjanitavātehi parito samantato bījayamānā ahesuṃ. Dhammacakkhunti heṭṭhāmaggattaye ñāṇaṃ. Anamataggiyanti anamataggasaṃyuttaṃ (saṃ. ni. 2.124 ādayo). Samadhikānīti sādhikāni. Pañca raṭṭhānīti pañca cinaraṭṭhāni. Vegasāti vegena. Samantato rakkhaṃ ṭhapesīti tesaṃ appavesanatthāya adhiṭṭhānavasena rakkhaṃ ṭhapesi. Aḍḍhuḍḍhāni sahassānīti aḍḍhena catutthāni aḍḍhuḍḍhāni, atirekapañcasatāni tīṇi sahassānīti attho. Diyaḍḍhasahassanti aḍḍhena dutiyaṃ diyaḍḍhaṃ, atirekapañcasatikaṃ sahassanti attho. Niddhametvānāti palāpetvā.

    ರಾಜಗಹನಗರಪರಿವತ್ತಕೇನಾತಿ ರಾಜಗಹನಗರಂ ಪರಿವತ್ತೇತ್ವಾ ತತೋ ಬಹಿ ತಂ ಪದಕ್ಖಿಣಂ ಕತ್ವಾ ಗತಮಗ್ಗೇನ, ಗಮನೇನ ವಾ। ಆರೋಪೇಸೀತಿ ಪಟಿಪಾದೇಸಿ। ಪಳಿನಾತಿ ಆಕಾಸಂ ಪಕ್ಖನ್ದಿಂಸು। ನಗುತ್ತಮೇತಿ ಚೇತಿಯಗಿರಿಮಾಹ। ಪುರತೋತಿ ಪಾಚೀನದಿಸಾಭಾಗೇ। ಪುರಸೇಟ್ಠಸ್ಸಾತಿ ಸೇಟ್ಠಸ್ಸ ಅನುರಾಧಪುರಸ್ಸ। ಸಿಲಕೂಟಮ್ಹೀತಿ ಏವಂನಾಮಕೇ ಪಬ್ಬತಕೂಟೇ। ಸೀಹಕುಮಾರಸ್ಸ ಪುತ್ತೋತಿ ಏತ್ಥ ‘‘ಕಲಿಙ್ಗರಾಜಧೀತು ಕುಚ್ಛಿಸ್ಮಿಂ ಸೀಹಸ್ಸ ಜಾತೋ ಸೀಹಕುಮಾರೋ’’ತಿ ವದನ್ತಿ। ಜೇಟ್ಠಮಾಸಸ್ಸ ಪುಣ್ಣಮಿಯಂ ಜೇಟ್ಠನಕ್ಖತ್ತಂ ವಾ ಮೂಲನಕ್ಖತ್ತಂ ವಾ ಹೋತೀತಿ ಆಹ ‘‘ಜೇಟ್ಠಮೂಲನಕ್ಖತ್ತಂ ನಾಮ ಹೋತೀ’’ತಿ। ಮಿಗಾನಂ ವಾನತೋ ಹಿಂಸನತೋ ಬಾಧನತೋ ಮಿಗವಂ, ಮಿಗವಿಜ್ಝನಕೀಳಾ। ರೋಹಿತಮಿಗರೂಪನ್ತಿ ಗೋಕಣ್ಣಮಿಗವೇಸಂ। ರಥಯಟ್ಠಿಪ್ಪಮಾಣಾತಿ ರಥಪತೋದಪ್ಪಮಾಣಾ। ಏಕಾ ಲತಾಯಟ್ಠಿ ನಾಮಾತಿ ಏಕಾ ರಜತಮಯಾ ಕಞ್ಚನಲತಾಯ ಪಟಿಮಣ್ಡಿತತ್ತಾ ಏವಂ ಲದ್ಧನಾಮಾ। ಪುಪ್ಫಯಟ್ಠಿಯಂ ನೀಲಾದೀನಿ ಪುಪ್ಫಾನಿ, ಸಕುಣಯಟ್ಠಿಯಂ ನಾನಪ್ಪಕಾರಾ ಮಿಗಪಕ್ಖಿನೋ ವಿಚಿತ್ತಕಮ್ಮಕತಾ ವಿಯ ಖಾಯನ್ತೀತಿ ದಟ್ಠಬ್ಬಂ। ರಾಜಕಕುಧಭಣ್ಡಾನೀತಿ ರಾಜಾರಹಉತ್ತಮಭಣ್ಡಾನಿ। ಸಙ್ಖನ್ತಿ ದಕ್ಖಿಣಾವಟ್ಟಂ ಅಭಿಸೇಕಸಙ್ಖಂ। ವಡ್ಢಮಾನನ್ತಿ ಅಲಙ್ಕಾರಚುಣ್ಣಂ, ‘‘ನಹಾನಚುಣ್ಣ’’ನ್ತಿ ಕೇಚಿ। ವಟಂಸಕನ್ತಿ ಕಣ್ಣಪಿಳನ್ಧನಂ ವಟಂಸಕನ್ತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ। ನನ್ದಿಯಾವಟ್ಟನ್ತಿ ನನ್ದಿಯಾವಟ್ಟಪುಪ್ಫಾಕಾರೇನ ಮಙ್ಗಲತ್ಥಂ ಸುವಣ್ಣೇನ ಕತಂ। ಕಞ್ಞನ್ತಿ ಖತ್ತಿಯಕುಮಾರಿಂ। ಹತ್ಥಪುಞ್ಛನನ್ತಿ ಪೀತವಣ್ಣಂ ಮಹಗ್ಘಹತ್ಥಪುಞ್ಛನವತ್ಥಂ। ಅರುಣವಣ್ಣಮತ್ತಿಕನ್ತಿ ನಾಗಭವನಸಮ್ಭವಂ। ವತ್ಥಕೋಟಿಕನ್ತಿ ವತ್ಥಯುಗಮೇವ। ನಾಗಮಾಹಟನ್ತಿ ನಾಗೇಹಿ ಆಹಟಂ। ಅಮತೋಸಧನ್ತಿ ಏವಂನಾಮಿಕಾ ಗುಳಿಕಜಾತಿ। ಅಮತಸದಿಸಕಿಚ್ಚತ್ತಾ ಏವಂ ವುಚ್ಚತಿ। ಭೂಮತ್ಥರಣಸಙ್ಖೇಪೇನಾತಿ ಭೂಮತ್ಥರಣಾಕಾರೇನ। ಉಪ್ಪಾತಪಾಠಕಾತಿ ನಿಮಿತ್ತಪಾಠಕಾ। ಅಲಂ ಗಚ್ಛಾಮಾತಿ ‘‘ಪುರಸ್ಸ ಅಚ್ಚಾಸನ್ನತ್ತಾ ಸಾರುಪ್ಪಂ ನ ಹೋತೀ’’ತಿ ಪಟಿಕ್ಖಿಪನ್ತೋ ಆಹ। ಅಡ್ಢನವಮಾನಂ ಪಾಣಸಹಸ್ಸಾನನ್ತಿ (ಅ॰ ನಿ॰ ೬.೫೩) ಪಞ್ಚಸತಾಧಿಕಾನಂ ಅಟ್ಠನ್ನಂ ಪಾಣಸಹಸ್ಸಾನಂ। ಅಪ್ಪಮಾದಸುತ್ತನ್ತಿ ಅಙ್ಗುತ್ತರನಿಕಾಯೇ ಮಹಾಅಪ್ಪಮಾದಸುತ್ತಂ, ರಾಜೋವಾದಸುತ್ತನ್ತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ।

    Rājagahanagaraparivattakenāti rājagahanagaraṃ parivattetvā tato bahi taṃ padakkhiṇaṃ katvā gatamaggena, gamanena vā. Āropesīti paṭipādesi. Paḷināti ākāsaṃ pakkhandiṃsu. Naguttameti cetiyagirimāha. Puratoti pācīnadisābhāge. Puraseṭṭhassāti seṭṭhassa anurādhapurassa. Silakūṭamhīti evaṃnāmake pabbatakūṭe. Sīhakumārassa puttoti ettha ‘‘kaliṅgarājadhītu kucchismiṃ sīhassa jāto sīhakumāro’’ti vadanti. Jeṭṭhamāsassa puṇṇamiyaṃ jeṭṭhanakkhattaṃ vā mūlanakkhattaṃ vā hotīti āha ‘‘jeṭṭhamūlanakkhattaṃ nāma hotī’’ti. Migānaṃ vānato hiṃsanato bādhanato migavaṃ, migavijjhanakīḷā. Rohitamigarūpanti gokaṇṇamigavesaṃ. Rathayaṭṭhippamāṇāti rathapatodappamāṇā. Ekā latāyaṭṭhi nāmāti ekā rajatamayā kañcanalatāya paṭimaṇḍitattā evaṃ laddhanāmā. Pupphayaṭṭhiyaṃ nīlādīni pupphāni, sakuṇayaṭṭhiyaṃ nānappakārā migapakkhino vicittakammakatā viya khāyantīti daṭṭhabbaṃ. Rājakakudhabhaṇḍānīti rājārahauttamabhaṇḍāni. Saṅkhanti dakkhiṇāvaṭṭaṃ abhisekasaṅkhaṃ. Vaḍḍhamānanti alaṅkāracuṇṇaṃ, ‘‘nahānacuṇṇa’’nti keci. Vaṭaṃsakanti kaṇṇapiḷandhanaṃ vaṭaṃsakanti vuttaṃ hoti. Nandiyāvaṭṭanti nandiyāvaṭṭapupphākārena maṅgalatthaṃ suvaṇṇena kataṃ. Kaññanti khattiyakumāriṃ. Hatthapuñchananti pītavaṇṇaṃ mahagghahatthapuñchanavatthaṃ. Aruṇavaṇṇamattikanti nāgabhavanasambhavaṃ. Vatthakoṭikanti vatthayugameva. Nāgamāhaṭanti nāgehi āhaṭaṃ. Amatosadhanti evaṃnāmikā guḷikajāti. Amatasadisakiccattā evaṃ vuccati. Bhūmattharaṇasaṅkhepenāti bhūmattharaṇākārena. Uppātapāṭhakāti nimittapāṭhakā. Alaṃ gacchāmāti ‘‘purassa accāsannattā sāruppaṃ na hotī’’ti paṭikkhipanto āha. Aḍḍhanavamānaṃ pāṇasahassānanti (a. ni. 6.53) pañcasatādhikānaṃ aṭṭhannaṃ pāṇasahassānaṃ. Appamādasuttanti aṅguttaranikāye mahāappamādasuttaṃ, rājovādasuttanti vuttaṃ hoti.

    ಮಹಚ್ಚಾತಿ ಮಹತಾ। ಉಪಸಙ್ಕಮನ್ತೋತಿ ಅತಿವಿಯ ಕಿಲನ್ತರೂಪೋ ಹುತ್ವಾ ಉಪಸಙ್ಕಮೀತಿ ಅತ್ಥೋ। ತುಮ್ಹೇ ಜಾನನತ್ಥನ್ತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ। ಪಞ್ಚಪಣ್ಣಾಸಾಯಾತಿ ಏತ್ಥ ‘‘ಚತುಪಞ್ಞಾಸಾಯಾತಿ ವತ್ತಬ್ಬಂ। ಏವಞ್ಹಿ ಸತಿ ಉಪರಿ ವುಚ್ಚಮಾನಂ ದ್ವಾಸಟ್ಠಿ ಅರಹನ್ತೋತಿ ವಚನಂ ಸಮೇತೀ’’ತಿ ಸಾರತ್ಥದೀಪನಿಯಂ (ಸಾರತ್ಥ॰ ಟೀ॰ ೧.ಆಚರಿಯಪರಮ್ಪರಕಥಾವಣ್ಣನಾ) ವುತ್ತಂ। ದಸಭಾತಿಕಸಮಾಕುಲನ್ತಿ ಮುಟಸಿವಸ್ಸ ಪುತ್ತೇಹಿ ದೇವಾನಂಪಿಯತಿಸ್ಸಾದೀಹಿ ದಸಹಿ ಭಾತಿಕೇಹಿ ಸಮಾಕಿಣ್ಣಂ। ಚಿರದಿಟ್ಠೋ ಸಮ್ಮಾಸಮ್ಬುದ್ಧೋತಿ ಧಾತುಯೋ ಸನ್ಧಾಯಾಹ। ಸಬ್ಬತಾಳಾವಚರೇತಿ ಸಬ್ಬಾನಿ ತುರಿಯಭಣ್ಡಾನಿ, ತಂಸಹಚರಿತೇ ವಾ ವಾದಕೇ। ಉಪಟ್ಠಾಪೇತ್ವಾತಿ ಉಪಹಾರಕಾರಾಪನವಸೇನ ಸನ್ನಿಪಾತೇತ್ವಾ। ವಡ್ಢಮಾನಕಚ್ಛಾಯಾಯಾತಿ ಪಚ್ಛಾಭತ್ತಂ। ಪೋಕ್ಖರವಸ್ಸನ್ತಿ ಪೋಕ್ಖರಪತ್ತೇ ವಿಯ ಅತೇಮಿತುಕಾಮಾನಂ ಉಪರಿ ಅತೇಮೇತ್ವಾ ಪವತ್ತನಕವಸ್ಸಂ। ಮಹಾವೀರೋತಿ ಸತ್ಥುವೋಹಾರೇನ ಧಾತು ಏವ ವುತ್ತಾ। ಪಚ್ಛಿಮದಿಸಾಭಿಮುಖೋವ ಹುತ್ವಾ ಅಪಸಕ್ಕನ್ತೋತಿ ಏತ್ಥ ಪುರತ್ಥಾಭಿಮುಖೋ ಠಿತೋವ ಪಿಟ್ಠಿತೋ ಅಪಸಕ್ಕನೇನ ಪಚ್ಛಿಮದಿಸಾಯ ಗಚ್ಛನ್ತೋ ತಾದಿಸೋಪಸಙ್ಕಮನಂ ಸನ್ಧಾಯ ‘‘ಪಚ್ಛಿಮದಿಸಾಭಿಮುಖೋ’’ತಿ ವುತ್ತೋ। ‘‘ಮಹೇಜವತ್ಥು ನಾಮ ಏವಂನಾಮಕಂ ದೇವಟ್ಠಾನ’’ನ್ತಿ ವದನ್ತಿ।

    Mahaccāti mahatā. Upasaṅkamantoti ativiya kilantarūpo hutvā upasaṅkamīti attho. Tumhe jānanatthanti sambandho. Pañcapaṇṇāsāyāti ettha ‘‘catupaññāsāyāti vattabbaṃ. Evañhi sati upari vuccamānaṃ dvāsaṭṭhi arahantoti vacanaṃ sametī’’ti sāratthadīpaniyaṃ (sārattha. ṭī. 1.ācariyaparamparakathāvaṇṇanā) vuttaṃ. Dasabhātikasamākulanti muṭasivassa puttehi devānaṃpiyatissādīhi dasahi bhātikehi samākiṇṇaṃ. Ciradiṭṭho sammāsambuddhoti dhātuyo sandhāyāha. Sabbatāḷāvacareti sabbāni turiyabhaṇḍāni, taṃsahacarite vā vādake. Upaṭṭhāpetvāti upahārakārāpanavasena sannipātetvā. Vaḍḍhamānakacchāyāyāti pacchābhattaṃ. Pokkharavassanti pokkharapatte viya atemitukāmānaṃ upari atemetvā pavattanakavassaṃ. Mahāvīroti satthuvohārena dhātu eva vuttā. Pacchimadisābhimukhova hutvā apasakkantoti ettha puratthābhimukho ṭhitova piṭṭhito apasakkanena pacchimadisāya gacchanto tādisopasaṅkamanaṃ sandhāya ‘‘pacchimadisābhimukho’’ti vutto. ‘‘Mahejavatthu nāma evaṃnāmakaṃ devaṭṭhāna’’nti vadanti.

    ಪಜ್ಜರಕೇನಾತಿ ಅಮನುಸ್ಸಸಮುಟ್ಠಾಪಿತೇನ ಪಜ್ಜರಕರೋಗೇನ। ದೇವೋತಿ ಮೇಘೋ। ಅನುಪ್ಪವೇಚ್ಛೀತಿ ವಿಮುಚ್ಚಿ। ವಿವಾದೋ ಹೋತೀತಿ ಏತ್ಥ ಕಿರಿಯಾಕಾಲಮಪೇಕ್ಖಿತ್ವಾ ವತ್ತಮಾನಪ್ಪಯೋಗೋ ದಟ್ಠಬ್ಬೋ। ಏವಂ ಈದಿಸೇಸು ಸಬ್ಬತ್ಥ। ತದೇತನ್ತಿ ಠಾನಂ ತಿಟ್ಠತೀತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ। ‘‘ಛನ್ನಂ ವಣ್ಣಾನಂ ಸಮ್ಬನ್ಧಭೂತಾನಂ ರಂಸಿಯೋ ಚಾ’’ತಿ ಅಜ್ಝಾಹರಿತಬ್ಬಂ, ‘‘ಛನ್ನಂ ವಣ್ಣಾನಂ ಉದಕಧಾರಾ ಚಾ’’ತಿ ಏವಮ್ಪೇತ್ಥ ಸಮ್ಬನ್ಧಂ ವದನ್ತಿ। ಪರಿನಿಬ್ಬುತೇಪಿ ಭಗವತಿ ತಸ್ಸಾನುಭಾವೇನ ಏವರೂಪಂ ಪಾಟಿಹಾರಿಯಂ ಅಹೋಸಿ ಏವಾತಿ ದಸ್ಸೇತುಂ ಏವಂ ಅಚಿನ್ತಿಯಾತಿಆದಿಗಾಥಮಾಹ। ರಕ್ಖಂ ಕರೋನ್ತೋತಿ ಅತ್ತನಾ ಉಪಾಯೇನ ಪಲಾಪಿತಾನಂ ಯಕ್ಖಾನಂ ಪುನ ಅಪ್ಪವಿಸನತ್ಥಾಯ ಪರಿತ್ತಾನಂ ಕರೋನ್ತೋ। ಆವಿಜ್ಜೀತಿ ಪರಿಯಾಯಿ।

    Pajjarakenāti amanussasamuṭṭhāpitena pajjarakarogena. Devoti megho. Anuppavecchīti vimucci. Vivādo hotīti ettha kiriyākālamapekkhitvā vattamānappayogo daṭṭhabbo. Evaṃ īdisesu sabbattha. Tadetanti ṭhānaṃ tiṭṭhatīti sambandho. ‘‘Channaṃ vaṇṇānaṃ sambandhabhūtānaṃ raṃsiyo cā’’ti ajjhāharitabbaṃ, ‘‘channaṃ vaṇṇānaṃ udakadhārā cā’’ti evampettha sambandhaṃ vadanti. Parinibbutepi bhagavati tassānubhāvena evarūpaṃ pāṭihāriyaṃ ahosi evāti dassetuṃ evaṃ acintiyātiādigāthamāha. Rakkhaṃ karontoti attanā upāyena palāpitānaṃ yakkhānaṃ puna appavisanatthāya parittānaṃ karonto. Āvijjīti pariyāyi.

    ರಞ್ಞೋ ಭಾತಾತಿ ರಞ್ಞೋ ಕನಿಟ್ಠಭಾತಾ। ಅನುಳಾದೇವೀ ನಾಮ ರಞ್ಞೋ ಜೇಟ್ಠಭಾತು ಜಾಯಾ। ಸರಸರಂಸಿಜಾಲವಿಸ್ಸಜ್ಜನಕೇನಾತಿ ಸಿನಿದ್ಧತಾಯ ರಸವನ್ತಂ ಓಜವನ್ತಂ ರಂಸಿಜಾಲಂ ವಿಸ್ಸಜ್ಜೇನ್ತೇನ। ಏಕದಿವಸೇನ ಅಗಮಾಸೀತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ। ಅಪ್ಪೇಸೀತಿ ಲೇಖಸಾಸನಂ ಪತಿಟ್ಠಾಪೇಸಿ। ಉದಿಕ್ಖತೀತಿ ಅಪೇಕ್ಖತಿ ಪತ್ಥೇತಿ। ಭಾರಿಯನ್ತಿ ಗರುಕಂ, ಅನತಿಕ್ಕಮನೀಯನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ। ಮಂ ಪಟಿಮಾನೇತೀತಿ ಮಂ ಉದಿಕ್ಖತಿ। ಕಮ್ಮಾರವಣ್ಣನ್ತಿ ರಞ್ಞೋ ಪಕತಿಸುವಣ್ಣಕಾರವಣ್ಣಂ। ತಿಹತ್ಥವಿಕ್ಖಮ್ಭನ್ತಿ ತಿಹತ್ಥವಿತ್ಥಾರಂ। ಸಕಲಜಮ್ಬುದೀಪರಜ್ಜೇನಾತಿ ಏತ್ಥ ರಞ್ಞೋ ಇದನ್ತಿ ರಜ್ಜಂ, ಸಕಲಜಮ್ಬುದೀಪತೋ ಉಪ್ಪಜ್ಜನಕಆಯೋ ಚೇವ ಆಣಾದಯೋ ಚ, ತೇನ ಪೂಜೇಮೀತಿ ಅತ್ಥೋ, ನ ಸಕಲಪಥವೀಪಾಸಾದಾದಿವತ್ಥುನಾ ತಸ್ಸ ಸತ್ತಾಹಂ ದೇಮೀತಿಆದಿನಾ ಕಾಲಪರಿಚ್ಛೇದಂ ಕತ್ವಾ ದಾತುಂ ಅಯುತ್ತತ್ತಾ। ಏವಞ್ಹಿ ದೇನ್ತೋ ತಾವಕಾಲಿಕಂ ದೇತಿ ನಾಮ ವತ್ಥುಪರಿಚ್ಚಾಗಲಕ್ಖಣತ್ತಾ ದಾನಸ್ಸ, ಪಥವಾದಿವತ್ಥುಪರಿಚ್ಚಾಗೇನ ಚ ಪುನ ಗಹಣಸ್ಸ ಅಯುತ್ತತ್ತಾ। ನಿಯಮಿತಕಾಲೇ ಪನ ಆಯಾದಯೋ ಪರಿಚ್ಚತ್ತಾ ಏವಾತಿ ತತೋ ಪರಂ ಅಪರಿಚ್ಚತ್ತತ್ತಾ ಗಹೇತುಂ ವಟ್ಟತಿ। ತಸ್ಮಾ ವುತ್ತನಯೇನೇತ್ಥ ಇತೋ ಪರಮ್ಪಿ ಆಯಾದಿದಾನವಸೇನೇವ ರಜ್ಜದಾನಂ ವೇದಿತಬ್ಬಂ। ಪುಪ್ಫುಳಕಾ ಹುತ್ವಾತಿ ಕೇತಕೀಪಾರೋಹಙ್ಕುರಾ ವಿಯ ಉದಕಪುಪ್ಫುಳಕಾಕಾರಾ ಹುತ್ವಾ। ಗವಕ್ಖಜಾಲಸದಿಸನ್ತಿ ಭಾವನಪುಂಸಕಂ, ವಾತಪಾನೇಸು ಜಾಲಾಕಾರೇನ ಠಪಿತದಾರುಪಟಸದಿಸನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ, ಗವಕ್ಖೇನ ಚ ಸುತ್ತಾದಿಮಯಜಾಲೇನ ಚ ಸದಿಸನ್ತಿ ವಾ ಅತ್ಥೋ।

    Raññobhātāti rañño kaniṭṭhabhātā. Anuḷādevī nāma rañño jeṭṭhabhātu jāyā. Sarasaraṃsijālavissajjanakenāti siniddhatāya rasavantaṃ ojavantaṃ raṃsijālaṃ vissajjentena. Ekadivasena agamāsīti sambandho. Appesīti lekhasāsanaṃ patiṭṭhāpesi. Udikkhatīti apekkhati pattheti. Bhāriyanti garukaṃ, anatikkamanīyanti attho. Maṃ paṭimānetīti maṃ udikkhati. Kammāravaṇṇanti rañño pakatisuvaṇṇakāravaṇṇaṃ. Tihatthavikkhambhanti tihatthavitthāraṃ. Sakalajambudīparajjenāti ettha rañño idanti rajjaṃ, sakalajambudīpato uppajjanakaāyo ceva āṇādayo ca, tena pūjemīti attho, na sakalapathavīpāsādādivatthunā tassa sattāhaṃ demītiādinā kālaparicchedaṃ katvā dātuṃ ayuttattā. Evañhi dento tāvakālikaṃ deti nāma vatthupariccāgalakkhaṇattā dānassa, pathavādivatthupariccāgena ca puna gahaṇassa ayuttattā. Niyamitakāle pana āyādayo pariccattā evāti tato paraṃ apariccattattā gahetuṃ vaṭṭati. Tasmā vuttanayenettha ito parampi āyādidānavaseneva rajjadānaṃ veditabbaṃ. Pupphuḷakā hutvāti ketakīpārohaṅkurā viya udakapupphuḷakākārā hutvā. Gavakkhajālasadisanti bhāvanapuṃsakaṃ, vātapānesu jālākārena ṭhapitadārupaṭasadisanti attho, gavakkhena ca suttādimayajālena ca sadisanti vā attho.

    ದೇವದುನ್ದುಭಿಯೋತಿ ಏತ್ಥ ದೇವೋತಿ ಮೇಘೋ, ತಸ್ಸ ಅಚ್ಛಸುಕ್ಖತಾಯ ಆಕಾಸಮಿವ ಖಾಯಮಾನಸ್ಸ ಅನಿಮಿತ್ತಗಜ್ಜಿತಂ ದೇವದುನ್ದುಭಿ ನಾಮ, ಯಂ ‘‘ಆಕಾಸದುನ್ದುಭೀ’’ತಿಪಿ ವದನ್ತಿ। ಫಲಿಂಸೂತಿ ಥನಿಂಸು। ಪಬ್ಬತಾನಂ ನಚ್ಚೇಹೀತಿ ಪಥವೀಕಮ್ಪೇನ ಇತೋ ಚಿತೋ ಚ ಭಮನ್ತಾನಂ ಪಬ್ಬತಾನಂ ನಚ್ಚೇಹಿ। ವಿಮ್ಹಯಜಾತಾ ಯಕ್ಖಾ ‘‘ಹಿ’’ನ್ತಿಸದ್ದಂ ನಿಚ್ಛಾರೇನ್ತೀತಿ ಆಹ ‘‘ಯಕ್ಖಾನಂ ಹಿಙ್ಕಾರೇಹೀ’’ತಿ। ಸಕಸಕಪಟಿಭಾನೇಹೀತಿ ಅತ್ತನೋ ಅತ್ತನೋ ಸಿಪ್ಪಕೋಸಲ್ಲೇಹಿ। ಅಭಿಸೇಕಂ ದತ್ವಾತಿ ಅನೋತತ್ತದಹೋದಕೇನ ಅಭಿಸೇಕಂ ದತ್ವಾ।

    Devadundubhiyoti ettha devoti megho, tassa acchasukkhatāya ākāsamiva khāyamānassa animittagajjitaṃ devadundubhi nāma, yaṃ ‘‘ākāsadundubhī’’tipi vadanti. Phaliṃsūti thaniṃsu. Pabbatānaṃnaccehīti pathavīkampena ito cito ca bhamantānaṃ pabbatānaṃ naccehi. Vimhayajātā yakkhā ‘‘hi’’ntisaddaṃ nicchārentīti āha ‘‘yakkhānaṃ hiṅkārehī’’ti. Sakasakapaṭibhānehīti attano attano sippakosallehi. Abhisekaṃ datvāti anotattadahodakena abhisekaṃ datvā.

    ದೇವತಾಕುಲಾನೀತಿ ಮಹಾಬೋಧಿಂ ಪರಿವಾರೇತ್ವಾ ಠಿತನಾಗಯಕ್ಖಾದಿದೇವತಾಕುಲಾನಿ ದತ್ವಾತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ। ಗೋಪಕರಾಜಕಮ್ಮಿನೋ ತಥಾ ‘‘ತರಚ್ಛಾ’’ತಿ ವದನ್ತಿ। ಇಮಿನಾ ಪರಿವಾರೇನಾತಿ ಸಹತ್ಥೇ ಕರಣವಚನಂ, ಇಮಿನಾ ಪರಿವಾರೇನ ಸಹಾತಿ ಅತ್ಥೋ। ತಾಮಲಿತ್ತಿನ್ತಿ ಏವಂನಾಮಕಂ ಸಮುದ್ದತೀರೇ ಪಟ್ಟನಂ। ಇದಮಸ್ಸ ತತಿಯನ್ತಿ ಸುವಣ್ಣಕಟಾಹೇ ಪತಿಟ್ಠಿತಸಾಖಾಬೋಧಿಯಾ ರಜ್ಜಸಮ್ಪದಾನಂ ಸನ್ಧಾಯ ವುತ್ತಂ। ತತೋ ಪನ ಪುಬ್ಬೇ ಏಕವಾರಂ ರಜ್ಜಸಮ್ಪದಾನಂ ಅಚ್ಛಿನ್ನಾಯ ಸಾಖಾಯ ಮಹಾಬೋಧಿಯಾ ಏವ ಕತಂ, ತೇನ ಸದ್ಧಿಂ ಚತುಕ್ಖತ್ತುಂ ರಾಜಾ ರಜ್ಜೇನ ಪೂಜೇಸಿ। ರಜ್ಜೇನ ಪೂಜಿತದಿವಸೇಸು ಕಿರ ಸಕಲದೀಪತೋ ಉಪ್ಪನ್ನಂ ಆಯಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಮಹಾಬೋಧಿಮೇವ ಪೂಜೇಸಿ।

    Devatākulānīti mahābodhiṃ parivāretvā ṭhitanāgayakkhādidevatākulāni datvāti sambandho. Gopakarājakammino tathā ‘‘taracchā’’ti vadanti. Iminā parivārenāti sahatthe karaṇavacanaṃ, iminā parivārena sahāti attho. Tāmalittinti evaṃnāmakaṃ samuddatīre paṭṭanaṃ. Idamassa tatiyanti suvaṇṇakaṭāhe patiṭṭhitasākhābodhiyā rajjasampadānaṃ sandhāya vuttaṃ. Tato pana pubbe ekavāraṃ rajjasampadānaṃ acchinnāya sākhāya mahābodhiyā eva kataṃ, tena saddhiṃ catukkhattuṃ rājā rajjena pūjesi. Rajjena pūjitadivasesu kira sakaladīpato uppannaṃ āyaṃ gahetvā mahābodhimeva pūjesi.

    ಪಠಮಪಾಟಿಪದದಿವಸೇತಿ ಸುಕ್ಕಪಕ್ಖಪಾಟಿಪದದಿವಸೇ। ತಞ್ಹಿ ಕಣ್ಹಪಕ್ಖಪಾಟಿಪದದಿವಸಂ ಅಪೇಕ್ಖಿತ್ವಾ ‘‘ಪಠಮಪಾಟಿಪದದಿವಸ’’ನ್ತಿ ವುತ್ತಂ, ಇದಞ್ಚ ತಸ್ಮಿಂ ತಮ್ಬಪಣ್ಣಿದೀಪೇ ವೋಹಾರಂ ಗಹೇತ್ವಾ ವುತ್ತಂ, ಇಧ ಪನ ಪುಣ್ಣಮಿತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಯಾವ ಅಪರಾ ಪುಣ್ಣಮೀ, ತಾವ ಏಕೋ ಮಾಸೋತಿ ವೋಹಾರೋ। ತಸ್ಮಾ ಇಮಿನಾ ವೋಹಾರೇನ ‘‘ದುತಿಯಪಾಟಿಪದದಿವಸೇ’’ತಿ ವತ್ತಬ್ಬಂ ಸಿಯಾ ಕಣ್ಹಪಕ್ಖಪಾಟಿಪದಸ್ಸ ಇಧ ಪಠಮಪಾಟಿಪದತ್ತಾ। ಗಚ್ಛತಿ ವತರೇತಿ ಏತ್ಥ ಅರೇತಿ ಖೇದೇ। ಸಮನ್ತಾಯೋಜನನ್ತಿ ಅಚ್ಚನ್ತಸಂಯೋಗೇ ಉಪಯೋಗವಚನಂ, ಯೋಜನಪ್ಪಮಾಣೇ ಪದೇಸೇ ಸಬ್ಬತ್ಥಾತಿ ಅತ್ಥೋ। ಸುಪಣ್ಣರೂಪೇನಾತಿ ಮಹಾಬೋಧಿಂ ಬಲಕ್ಕಾರೇನ ಗಹೇತ್ವಾ ನಾಗಭವನಂ ನೇತುಕಾಮಾನಿ ನಾಗರಾಜಕುಲಾನಿ ಇದ್ಧಿಯಾ ಗಹಿತೇನ ಗರುಳರೂಪೇನ ಸನ್ತಾಸೇತಿತಂ ವಿಭೂತಿಂ ಪಸ್ಸಿತ್ವಾತಿ ದೇವತಾದೀಹಿ ಕರೀಯಮಾನಂ ಪೂಜಾಮಹತ್ತಂ, ಮಹಾಬೋಧಿಯಾ ಚ ಆನುಭಾವಮಹತ್ತಂ ದಿಸ್ವಾ ಸಯಮ್ಪಿ ತಥಾ ಪೂಜೇತುಕಾಮಾ ಥೇರಿಂ ಯಾಚಿತ್ವಾತಿ ಯೋಜನಾ। ಸಮುದ್ದಸಾಲವತ್ಥುಸ್ಮಿನ್ತಿ ಯಸ್ಮಿಂ ಪದೇಸೇ ಠತ್ವಾ ರಾಜಾ ಸಮುದ್ದೇ ಆಗಚ್ಛನ್ತಂ ಬೋಧಿಂ ಥೇರಾನುಭಾವೇನ ಅದ್ದಸ, ಯತ್ಥ ಚ ಪಚ್ಛಾ ಸಮುದ್ದಸ್ಸ ದಿಟ್ಠಟ್ಠಾನನ್ತಿ ಪಕಾಸೇತುಂ ಸಮುದ್ದಸಾಲಂ ನಾಮ ಸಾಲಂ ಅಕಂಸು, ತಸ್ಮಿಂ ಸಮುದ್ದಸಾಲಾಯ ವತ್ಥುಭೂತೇ ಪದೇಸೇ। ಥೇರಸ್ಸಾತಿ ಮಹಾಮಹಿನ್ದತ್ಥೇರಸ್ಸ। ಪುಪ್ಫಅಗ್ಘಿಯಾನೀತಿ ಕೂಟಾಗಾರಸದಿಸಾನಿ ಪುಪ್ಫಚೇತಿಯಾನಿ। ಆಗತೋ ವತರೇತಿ ಏತ್ಥ ಅರೇತಿ ಪಮೋದೇ। ಅಟ್ಠಹಿ ಅಮಚ್ಚಕುಲೇಹಿ ಅಟ್ಠಹಿ ಬ್ರಾಹ್ಮಣಕುಲೇಹಿ ಚಾತಿ ಸೋಳಸಹಿ ಜಾತಿಸಮ್ಪನ್ನಕುಲೇಹಿ। ರಜ್ಜಂ ವಿಚಾರೇಸೀತಿ ರಜ್ಜಂ ವಿಚಾರೇತುಂ ವಿಸ್ಸಜ್ಜೇಸಿ। ರಾಜವತ್ಥುದ್ವಾರಕೋಟ್ಠಕಟ್ಠಾನೇತಿ ರಾಜುಯ್ಯಾನಸ್ಸ ದ್ವಾರಕೋಟ್ಠಕಟ್ಠಾನೇ। ಅನುಪುಬ್ಬವಿಪಸ್ಸನನ್ತಿ ಉದಯಬ್ಬಯಾದಿಅನುಪುಬ್ಬವಿಪಸ್ಸನಂ। ‘‘ಸಹ ಬೋಧಿಪತಿಟ್ಠಾನೇನಾ’’ತಿ ಕರಣವಚನೇನ ವತ್ತಬ್ಬೇ ವಿಭತ್ತಿಪರಿಣಾಮೇನ ‘‘ಸಹ ಬೋಧಿಪತಿಟ್ಠಾನಾ’’ತಿ ನಿಸ್ಸಕ್ಕವಚನಂ ಕತಂ। ಸತಿ ಹಿ ಸಹಸದ್ದಪ್ಪಯೋಗೇ ಕರಣವಚನೇನೇವ ಭವಿತಬ್ಬಂ। ದಸ್ಸಿಂಸೂತಿ ಪಞ್ಞಾಯಿಂಸು। ಮಹಾಆಸನಟ್ಠಾನೇತಿ ಪುಬ್ಬಪಸ್ಸೇ ಮಹಾಸಿಲಾಸನೇನ ಪತಿಟ್ಠಿತಟ್ಠಾನೇ। ಪೂಜೇತ್ವಾ ವನ್ದೀತಿ ಆಗಾಮಿನಂ ಮಹಾಚೇತಿಯಂ ವನ್ದಿ। ಪುರಿಮೇ ಪನ ಮಹಾವಿಹಾರಟ್ಠಾನೇ ಪೂಜಾಮತ್ತಸ್ಸೇವ ಕತತ್ತಾ ಅನಾಗತೇ ಸಙ್ಘಸ್ಸಪಿ ನವಕತಾ ಅವನ್ದಿತಬ್ಬತಾ ಚ ಪಕಾಸಿತಾತಿ ವೇದಿತಬ್ಬಾ। ಅನಾಗತೇ ಪನ ಮೇತ್ತೇಯ್ಯಾದಿಬುದ್ಧಾ ಪಚ್ಚೇಕಬುದ್ಧಾ ಚ ಬುದ್ಧಭಾವಕ್ಖಣಂ ಉದ್ದಿಸ್ಸ ವನ್ದಿತಬ್ಬಾವ ಸಭಾವೇನ ವಿಸಿಟ್ಠಪುಗ್ಗಲತ್ತಾತಿ ಗಹೇತಬ್ಬಂ।

    Paṭhamapāṭipadadivaseti sukkapakkhapāṭipadadivase. Tañhi kaṇhapakkhapāṭipadadivasaṃ apekkhitvā ‘‘paṭhamapāṭipadadivasa’’nti vuttaṃ, idañca tasmiṃ tambapaṇṇidīpe vohāraṃ gahetvā vuttaṃ, idha pana puṇṇamito paṭṭhāya yāva aparā puṇṇamī, tāva eko māsoti vohāro. Tasmā iminā vohārena ‘‘dutiyapāṭipadadivase’’ti vattabbaṃ siyā kaṇhapakkhapāṭipadassa idha paṭhamapāṭipadattā. Gacchati vatareti ettha areti khede. Samantāyojananti accantasaṃyoge upayogavacanaṃ, yojanappamāṇe padese sabbatthāti attho. Supaṇṇarūpenāti mahābodhiṃ balakkārena gahetvā nāgabhavanaṃ netukāmāni nāgarājakulāni iddhiyā gahitena garuḷarūpena santāseti. Taṃ vibhūtiṃ passitvāti devatādīhi karīyamānaṃ pūjāmahattaṃ, mahābodhiyā ca ānubhāvamahattaṃ disvā sayampi tathā pūjetukāmā theriṃ yācitvāti yojanā. Samuddasālavatthusminti yasmiṃ padese ṭhatvā rājā samudde āgacchantaṃ bodhiṃ therānubhāvena addasa, yattha ca pacchā samuddassa diṭṭhaṭṭhānanti pakāsetuṃ samuddasālaṃ nāma sālaṃ akaṃsu, tasmiṃ samuddasālāya vatthubhūte padese. Therassāti mahāmahindattherassa. Pupphaagghiyānīti kūṭāgārasadisāni pupphacetiyāni. Āgato vatareti ettha areti pamode. Aṭṭhahi amaccakulehi aṭṭhahi brāhmaṇakulehi cāti soḷasahi jātisampannakulehi. Rajjaṃ vicāresīti rajjaṃ vicāretuṃ vissajjesi. Rājavatthudvārakoṭṭhakaṭṭhāneti rājuyyānassa dvārakoṭṭhakaṭṭhāne. Anupubbavipassananti udayabbayādianupubbavipassanaṃ. ‘‘Saha bodhipatiṭṭhānenā’’ti karaṇavacanena vattabbe vibhattipariṇāmena ‘‘saha bodhipatiṭṭhānā’’ti nissakkavacanaṃ kataṃ. Sati hi sahasaddappayoge karaṇavacaneneva bhavitabbaṃ. Dassiṃsūti paññāyiṃsu. Mahāāsanaṭṭhāneti pubbapasse mahāsilāsanena patiṭṭhitaṭṭhāne. Pūjetvā vandīti āgāminaṃ mahācetiyaṃ vandi. Purime pana mahāvihāraṭṭhāne pūjāmattasseva katattā anāgate saṅghassapi navakatā avanditabbatā ca pakāsitāti veditabbā. Anāgate pana metteyyādibuddhā paccekabuddhā ca buddhabhāvakkhaṇaṃ uddissa vanditabbāva sabhāvena visiṭṭhapuggalattāti gahetabbaṃ.

    ಮಹಾಅರಿಟ್ಠೋತಿ ಪಞ್ಚಪಞ್ಞಾಸಾಯ ಭಾತುಕೇಹಿ ಸದ್ಧಿಂ ಚೇತಿಯಗಿರಿಮ್ಹಿ ಪಬ್ಬಜಿತಂ ಸನ್ಧಾಯ ವುತ್ತಂ। ಮೇಘವಣ್ಣಾಭಯಅಮಚ್ಚಸ್ಸ ಪರಿವೇಣಟ್ಠಾನೇತಿ ಮೇಘವಣ್ಣಅಭಯಸ್ಸ ರಞ್ಞೋ ಅಮಚ್ಚೇನ ಕತ್ತಬ್ಬಸ್ಸ ಪರಿವೇಣಸ್ಸ ವತ್ಥುಭೂತೇ ಠಾನೇ। ಮಙ್ಗಲನಿಮಿತ್ತಭಾವೇನ ಆಕಾಸೇ ಸಮುಪ್ಪನ್ನೋ ಮನೋಹರಸದ್ದೋ ಆಕಾಸಸ್ಸ ರವೋ ವಿಯ ಹೋತೀತಿ ವುತ್ತಂ ‘‘ಆಕಾಸಂ ಮಹಾವಿರವಂ ರವೀ’’ತಿ। ನ ಹಿ ಆಕಾಸೋ ನಾಮ ಕೋಚಿ ಧಮ್ಮೋ ಅತ್ಥಿ, ಯೋ ಸದ್ದಂ ಸಮುಟ್ಠಾಪೇಯ್ಯ, ಆಕಾಸಗತಉತುವಿಸೇಸಸಮುಟ್ಠಿತೋವ ಸೋ ಸದ್ದೋತಿ ಗಹೇತಬ್ಬೋ। ಪಠಮಕತ್ತಿಕಪವಾರಣದಿವಸೇ…ಪೇ॰… ವಿನಯಪಿಟಕಂ ಪಕಾಸೇಸೀತಿ ಇದಂ ವಿನಯಂ ವಾಚೇತುಂ ಆರದ್ಧದಿವಸಂ ಸನ್ಧಾಯ ವುತ್ತಂ। ಅನುಸಿಟ್ಠಿಕರಾನನ್ತಿ ಅನುಸಾಸನೀಕರಾನಂ। ರಾಜಿನೋತಿ ಉಪಯೋಗತ್ಥೇ ಸಾಮಿವಚನಂ, ದೇವಾನಂಪಿಯತಿಸ್ಸರಾಜಾನನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ। ಅಞ್ಞೇಪೀತಿ ಮಹಿನ್ದಾದೀಹಿ ಅಟ್ಠಸಟ್ಠಿಮಹಾಥೇರೇಹಿ ಅಞ್ಞೇಪಿ, ತೇಸಂ ಸರೂಪಂ ದಸ್ಸೇನ್ತೋ ಆಹ ತೇಸಂ ಥೇರಾನನ್ತಿಆದಿ। ತತ್ಥ ತೇಸಂ ಥೇರಾನಂ ಅನ್ತೇವಾಸಿಕಾತಿ ಮಹಿನ್ದತ್ಥೇರಾದೀನಂ ಅಟ್ಠಸಟ್ಠಿಮಹಾಥೇರಾನಂ ಅರಿಟ್ಠಾದಯೋ ಅನ್ತೇವಾಸಿಕಾ ಚ ಮಹಾಅರಿಟ್ಠತ್ಥೇರಸ್ಸ ಅನ್ತೇವಾಸಿಕಾ ತಿಸ್ಸದತ್ತಕಾಳಸುಮನಾದಯೋ ಚಾತಿ ಯೋಜೇತಬ್ಬಂ। ಅನ್ತೇವಾಸಿಕಾನಂ ಅನ್ತೇವಾಸಿಕಾತಿ ಉಭಯತ್ಥ ವುತ್ತಅನ್ತೇವಾಸಿಕಾನಂ ಅನ್ತೇವಾಸಿಕಪರಮ್ಪರಾ ಚಾತಿ ಅತ್ಥೋ। ಪುಬ್ಬೇ ವುತ್ತಪ್ಪಕಾರಾತಿ ಮಹಿನ್ದೋ ಇಟ್ಟಿಯೋ ಉತ್ತಿಯೋತಿಆದಿಗಾಥಾಹಿ (ಪಾರಾ॰ ಅಟ್ಠ॰ ೧.ತತಿಯಸಙ್ಗೀತಿಕಥಾ) ಪಕಾಸಿತಾ ಆಚರಿಯಪರಮ್ಪರಾ।

    Mahāariṭṭhoti pañcapaññāsāya bhātukehi saddhiṃ cetiyagirimhi pabbajitaṃ sandhāya vuttaṃ. Meghavaṇṇābhayaamaccassa pariveṇaṭṭhāneti meghavaṇṇaabhayassa rañño amaccena kattabbassa pariveṇassa vatthubhūte ṭhāne. Maṅgalanimittabhāvena ākāse samuppanno manoharasaddo ākāsassa ravo viya hotīti vuttaṃ ‘‘ākāsaṃ mahāviravaṃ ravī’’ti. Na hi ākāso nāma koci dhammo atthi, yo saddaṃ samuṭṭhāpeyya, ākāsagatautuvisesasamuṭṭhitova so saddoti gahetabbo. Paṭhamakattikapavāraṇadivase…pe… vinayapiṭakaṃ pakāsesīti idaṃ vinayaṃ vācetuṃ āraddhadivasaṃ sandhāya vuttaṃ. Anusiṭṭhikarānanti anusāsanīkarānaṃ. Rājinoti upayogatthe sāmivacanaṃ, devānaṃpiyatissarājānanti attho. Aññepīti mahindādīhi aṭṭhasaṭṭhimahātherehi aññepi, tesaṃ sarūpaṃ dassento āha tesaṃ therānantiādi. Tattha tesaṃ therānaṃ antevāsikāti mahindattherādīnaṃ aṭṭhasaṭṭhimahātherānaṃ ariṭṭhādayo antevāsikā ca mahāariṭṭhattherassa antevāsikā tissadattakāḷasumanādayo cāti yojetabbaṃ. Antevāsikānaṃ antevāsikāti ubhayattha vuttaantevāsikānaṃ antevāsikaparamparā cāti attho. Pubbe vuttappakārāti mahindo iṭṭiyo uttiyotiādigāthāhi (pārā. aṭṭha. 1.tatiyasaṅgītikathā) pakāsitā ācariyaparamparā.

    ನ ಪಗ್ಘರತೀತಿ ನ ಗಳತಿ, ನ ಪಮುಸ್ಸತೀತಿ ಅತ್ಥೋ। ಸತಿಗತಿಧಿತಿಮನ್ತೇಸೂತಿ ಏತ್ಥ ಸತೀತಿ ಉಗ್ಗಹಧಾರಣೇ ಸತಿ। ಗತೀತಿ ಸದ್ದತ್ಥವಿಭಾಗಗ್ಗಹಣೇ ಞಾಣಂ। ಧಿತೀತಿ ಉಗ್ಗಹಪರಿಹರಣಾದೀಸು ವೀರಿಯಂ। ಕುಕ್ಕುಚ್ಚಕೇಸೂತಿ ‘‘ಕಪ್ಪತಿ ನ ಕಪ್ಪತೀ’’ತಿ ವೀಮಂಸಕುಕ್ಕುಚ್ಚಕಾರೀಸು। ಮಾತಾಪಿತುಟ್ಠಾನಿಯೋತಿ ವತ್ವಾ ತಮೇವತ್ಥಂ ಸಮತ್ಥೇತುಂ ಆಹ ತದಾಯತ್ತಾಹೀತಿಆದಿ। ವಿನಯಪರಿಯತ್ತಿಂ ನಿಸ್ಸಾಯಾತಿ ವಿನಯಪಿಟಕಪರಿಯಾಪುಣನಂ ನಿಸ್ಸಾಯ। ಅತ್ತನೋ ಸೀಲಕ್ಖನ್ಧೋ ಸುಗುತ್ತೋತಿ ಲಜ್ಜಿನೋ ವಿನಯಧಾರಣಸ್ಸ ಅಲಜ್ಜಿಅಞ್ಞಾಣತಾದೀಹಿ ಛಹಿ ಆಕಾರೇಹಿ ಆಪತ್ತಿಯಾ ಅನಾಪಜ್ಜನತೋ ಅತ್ತನೋ ಸೀಲಕ್ಖನ್ಧೋ ಖಣ್ಡಾದಿದೋಸವಿರಹಿತೋ ಸುಗುತ್ತೋ ಸುರಕ್ಖಿತೋ ಹೋತಿ। ಕುಕ್ಕುಚ್ಚಪಕತಾನನ್ತಿ ಕಪ್ಪಿಯಾಕಪ್ಪಿಯಂ ನಿಸ್ಸಾಯ ಉಪ್ಪನ್ನೇನ ಕುಕ್ಕುಚ್ಚೇನ ಪಕತಾನಂ ಉಪದ್ದುತಾನಂ ಅಭಿಭೂತಾನಂ ಯಥಾವಿನಯಂ ಕುಕ್ಕುಚ್ಚಂ ವಿನೋದೇತ್ವಾ ಸುದ್ಧನ್ತೇ ಪತಿಟ್ಠಾಪನೇನ ಪಟಿಸರಣಂ ಹೋತಿ। ವಿಗತೋ ಸಾರದೋ ಭಯಮೇತಸ್ಸಾತಿ ವಿಸಾರದೋ। ‘‘ಏವಂ ಕಥೇನ್ತಸ್ಸ ದೋಸೋ ಏವಂ ನ ದೋಸೋ’’ತಿ ಞತ್ವಾವ ಕಥನತೋ ನಿಬ್ಭಯೋವ ಸಙ್ಘಮಜ್ಝೇ ವೋಹರತಿ । ಪಚ್ಚತ್ಥಿಕೇತಿ ಅತ್ತಪಚ್ಚತ್ಥಿಕೇ ಚೇವ ವಜ್ಜಿಪುತ್ತಕಾದಿಸಾಸನಪಚ್ಚತ್ಥಿಕೇ ಚ। ಸಹಧಮ್ಮೇನಾತಿ ಸಕಾರಣೇನ ವಚನೇನ ಸಿಕ್ಖಾಪದಂ ದಸ್ಸೇತ್ವಾ ಯಥಾ ತೇ ಅಸದ್ಧಮ್ಮಂ ಪತಿಟ್ಠಾಪೇತುಂ ನ ಸಕ್ಕೋನ್ತಿ, ಏವಂ ಸುನಿಗ್ಗಹಿತಂ ಕತ್ವಾ ನಿಗ್ಗಣ್ಹಾತಿ। ಸದ್ಧಮ್ಮಟ್ಠಿತಿಯಾತಿ ಪರಿಯತ್ತಿಪಟಿಪತ್ತಿಪಟಿವೇಧಸಙ್ಖಾತಸ್ಸ ತಿವಿಧಸ್ಸಾಪಿ ಸದ್ಧಮ್ಮಸ್ಸ ಠಿತಿಯಾ, ಪವತ್ತಿಯಾತಿ ಅತ್ಥೋ।

    Na paggharatīti na gaḷati, na pamussatīti attho. Satigatidhitimantesūti ettha satīti uggahadhāraṇe sati. Gatīti saddatthavibhāgaggahaṇe ñāṇaṃ. Dhitīti uggahapariharaṇādīsu vīriyaṃ. Kukkuccakesūti ‘‘kappati na kappatī’’ti vīmaṃsakukkuccakārīsu. Mātāpituṭṭhāniyoti vatvā tamevatthaṃ samatthetuṃ āha tadāyattāhītiādi. Vinayapariyattiṃ nissāyāti vinayapiṭakapariyāpuṇanaṃ nissāya. Attano sīlakkhandho suguttoti lajjino vinayadhāraṇassa alajjiaññāṇatādīhi chahi ākārehi āpattiyā anāpajjanato attano sīlakkhandho khaṇḍādidosavirahito sugutto surakkhito hoti. Kukkuccapakatānanti kappiyākappiyaṃ nissāya uppannena kukkuccena pakatānaṃ upaddutānaṃ abhibhūtānaṃ yathāvinayaṃ kukkuccaṃ vinodetvā suddhante patiṭṭhāpanena paṭisaraṇaṃ hoti. Vigato sārado bhayametassāti visārado. ‘‘Evaṃ kathentassa doso evaṃ na doso’’ti ñatvāva kathanato nibbhayova saṅghamajjhe voharati. Paccatthiketi attapaccatthike ceva vajjiputtakādisāsanapaccatthike ca. Sahadhammenāti sakāraṇena vacanena sikkhāpadaṃ dassetvā yathā te asaddhammaṃ patiṭṭhāpetuṃ na sakkonti, evaṃ suniggahitaṃ katvā niggaṇhāti. Saddhammaṭṭhitiyāti pariyattipaṭipattipaṭivedhasaṅkhātassa tividhassāpi saddhammassa ṭhitiyā, pavattiyāti attho.

    ವಿನಯೋ ಸಂವರತ್ಥಾಯಾತಿಆದೀಸು ವಿನಯಪರಿಯಾಪುಣನಂ ವಿನಯೋ, ವಿನಯಪಞ್ಞತ್ತಿ ವಾ ಕಾಯವಚೀದ್ವಾರಸಂವರತ್ಥಾಯ। ಅವಿಪ್ಪಟಿಸಾರೋತಿ ಕತಾಕತಂ ನಿಸ್ಸಾಯ ವಿಪ್ಪಟಿಸಾರಾಭಾವೋ ಸನ್ತಾಪಾಭಾವೋ। ಪಾಮೋಜ್ಜಂ ತರುಣಪೀತಿ। ಪೀತಿ ನಾಮ ಬಲವಪೀತಿ। ಪಸ್ಸದ್ಧೀತಿ ಕಾಯಚಿತ್ತಪಸ್ಸದ್ಧಿ। ಯಥಾಭೂತಞಾಣದಸ್ಸನನ್ತಿ ಸಪ್ಪಚ್ಚಯನಾಮರೂಪಪರಿಗ್ಗಹೋ। ನಿಬ್ಬಿದಾತಿ ವಿಪಸ್ಸನಾ। ವಿರಾಗೋತಿ ಅರಿಯಮಗ್ಗೋ। ವಿಮುತ್ತೀತಿ ಅಗ್ಗಫಲಂ। ವಿಮುತ್ತಿಞಾಣದಸ್ಸನನ್ತಿ ಪಚ್ಚವೇಕ್ಖಣಞಾಣಂ। ಅನುಪಾದಾತಿ ಕಞ್ಚಿ ಧಮ್ಮಂ ಅನುಪಾದಿಯಿತ್ವಾ ಪರಿಚ್ಚಜಿತ್ವಾ। ಪರಿನಿಬ್ಬಾನತ್ಥಾಯಾತಿ ಪಚ್ಚವೇಕ್ಖಣಞಾಣೇ ಅನುಪ್ಪನ್ನೇ ಅನ್ತರಾ ಪರಿನಿಬ್ಬಾನಾಭಾವೇನ ತಂಪರಿನಿಬ್ಬಾನತ್ಥಾಯಾತಿ ಪಚ್ಚಯತ್ತೇನ ವುತ್ತಂ ಅನನ್ತರಾದಿಪಚ್ಚಯತ್ತಾ। ಏತದತ್ಥಾ ಕಥಾತಿ ಅಯಂ ವಿನಯಕಥಾ ನಾಮ ಏತಸ್ಸ ಅನುಪಾದಾಪರಿನಿಬ್ಬಾನಸ್ಸ ಅತ್ಥಾಯಾತಿ ಅತ್ಥೋ। ಮನ್ತನಾತಿ ವಿನಯಮನ್ತನಾಯೇವ, ಭಿಕ್ಖೂನಂ ‘‘ಏವಂ ಕರಿಸ್ಸಾಮ, ಏವಂ ನ ಕರಿಸ್ಸಾಮಾ’’ತಿ ವಿನಯಪಟಿಬದ್ಧಮನ್ತನಾ। ಉಪನಿಸಾತಿ ಉಪನಿಸೀದತಿ ಏತ್ಥ ಫಲನ್ತಿ ಉಪನಿಸಾ, ಕಾರಣಂ। ವಿನಯೋ ಸಂವರತ್ಥಾಯಾತಿಆದಿಕಾರಣಪರಮ್ಪರಾಪಿ ಏತದತ್ಥಾತಿ ಅತ್ಥೋ। ಸೋತಾವಧಾನನ್ತಿ ಇಮಿಸ್ಸಾ ಪರಮ್ಪರಪಚ್ಚಯಕಥಾಯ ಅತ್ತಾನಂ ಸಮನತ್ಥಾಯ ಸೋತಾವಧಾನಂ, ತಮ್ಪಿ ಏತಮತ್ಥಂ। ಯದಿದನ್ತಿ ನಿಪಾತೋ। ಯೋ ಅಯಂ ಚತೂಹಿ ಉಪಾದಾನೇಹಿ ಅನುಪಾದಿಯಿತ್ವಾ ಚಿತ್ತಸ್ಸ ಅರಹತ್ತಮಗ್ಗಸಙ್ಖಾತೋ, ತಪ್ಫಲಸಙ್ಖಾತೋ ವಾ ವಿಮೋಕ್ಖೋ, ಸೋಪಿ ಏತದತ್ಥಾಯ ಅನುಪಾದಾಪರಿನಿಬ್ಬಾನತ್ಥಾಯ। ಅಥ ವಾ ಯೋ ಅಯಂ ಕಞ್ಚಿ ಧಮ್ಮಂ ಅನುಪಾದಾಚಿತ್ತಸ್ಸ ವಿಮೋಕ್ಖೋ ವಿಮುಚ್ಚನಂ ವಿಗಮೋ ಪರಿನಿಬ್ಬಾನಂ ಏತದತ್ಥಾ ಕಥಾತಿ ಏವಂ ಉಪಸಂಹರಣವಸೇನ ಯೋಜೇತುಮ್ಪಿ ವಟ್ಟತಿ ಮಗ್ಗಫಲವಿಮೋಕ್ಖಸ್ಸ ಪುಬ್ಬೇ ವುತ್ತತ್ತಾ। ಆಯೋಗೋತಿ ಉಗ್ಗಹಣಾದಿವಸೇನ ಪುನಪ್ಪುನಂ ಅಭಿಯೋಗೋ।

    Vinayo saṃvaratthāyātiādīsu vinayapariyāpuṇanaṃ vinayo, vinayapaññatti vā kāyavacīdvārasaṃvaratthāya. Avippaṭisāroti katākataṃ nissāya vippaṭisārābhāvo santāpābhāvo. Pāmojjaṃ taruṇapīti. Pīti nāma balavapīti. Passaddhīti kāyacittapassaddhi. Yathābhūtañāṇadassananti sappaccayanāmarūpapariggaho. Nibbidāti vipassanā. Virāgoti ariyamaggo. Vimuttīti aggaphalaṃ. Vimuttiñāṇadassananti paccavekkhaṇañāṇaṃ. Anupādāti kañci dhammaṃ anupādiyitvā pariccajitvā. Parinibbānatthāyāti paccavekkhaṇañāṇe anuppanne antarā parinibbānābhāvena taṃparinibbānatthāyāti paccayattena vuttaṃ anantarādipaccayattā. Etadatthā kathāti ayaṃ vinayakathā nāma etassa anupādāparinibbānassa atthāyāti attho. Mantanāti vinayamantanāyeva, bhikkhūnaṃ ‘‘evaṃ karissāma, evaṃ na karissāmā’’ti vinayapaṭibaddhamantanā. Upanisāti upanisīdati ettha phalanti upanisā, kāraṇaṃ. Vinayo saṃvaratthāyātiādikāraṇaparamparāpi etadatthāti attho. Sotāvadhānanti imissā paramparapaccayakathāya attānaṃ samanatthāya sotāvadhānaṃ, tampi etamatthaṃ. Yadidanti nipāto. Yo ayaṃ catūhi upādānehi anupādiyitvā cittassa arahattamaggasaṅkhāto, tapphalasaṅkhāto vā vimokkho, sopi etadatthāya anupādāparinibbānatthāya. Atha vā yo ayaṃ kañci dhammaṃ anupādācittassa vimokkho vimuccanaṃ vigamo parinibbānaṃ etadatthā kathāti evaṃ upasaṃharaṇavasena yojetumpi vaṭṭati maggaphalavimokkhassa pubbe vuttattā. Āyogoti uggahaṇādivasena punappunaṃ abhiyogo.

    ಆಚರಿಯಪರಮ್ಪರಕಥಾವಣ್ಣನಾನಯೋ ನಿಟ್ಠಿತೋ।

    Ācariyaparamparakathāvaṇṇanānayo niṭṭhito.

    ಇತಿ ಸಮನ್ತಪಾಸಾದಿಕಾಯ ವಿನಯಟ್ಠಕಥಾಯ ವಿಮತಿವಿನೋದನಿಯಂ

    Iti samantapāsādikāya vinayaṭṭhakathāya vimativinodaniyaṃ

    ಬಾಹಿರನಿದಾನಕಥಾವಣ್ಣನಾನಯೋ ನಿಟ್ಠಿತೋ।

    Bāhiranidānakathāvaṇṇanānayo niṭṭhito.





    © 1991-2023 The Titi Tudorancea Bulletin | Titi Tudorancea® is a Registered Trademark | Terms of use and privacy policy
    Contact