| Library / Tipiṭaka / තිපිටක • Tipiṭaka / විමතිවිනොදනී-ටීකා • Vimativinodanī-ṭīkā |
ආචරියපරම්‌පරකථාවණ්‌ණනා
Ācariyaparamparakathāvaṇṇanā
කෙනාභතන්‌ති ඉමං පඤ්‌හං විස්‌සජ්‌ජෙන්‌තෙන ජම්‌බුදීපෙ තාව යාව තතියසඞ්‌ගීති, තාව දස්‌සෙත්‌වා ඉදානි සීහළදීපෙ ආචරියපරම්‌පරං දස්‌සෙතුං තතියසඞ්‌ගහතො පන උද්‌ධන්‌තිආදි ආරද්‌ධං. ඉමං දීපන්‌ති තම්‌බපණ්‌ණිදීපං. තස්‌මිං දීපෙ නිසීදිත්‌වා ආචරියෙන අට්‌ඨකථාය කතත්‌තා ‘‘ඉමං දීප’’න්‌ති වුත්‌තං. කඤ්‌චි කාලන්‌ති අච්‌චන්‌තසංයොගෙ උපයොගවචනං, කිස්‌මිඤ්‌චි කාලෙති අත්‌ථො. පොරාණාති සීහළදීපෙ සීහළට්‌ඨකථාකාරකා. භද්‌දනාමොති භද්‌දසාලත්‌ථෙරො. ආගුං පාපං න කරොන්‌තීති නාගා. විනයපිටකං වාචයිංසූති සම්‌බන්‌ධො. තම්‌බපණ්‌ණියාති භුම්‌මවචනං. නිකායෙ පඤ්‌චාති විනයාභිධම්‌මානං විසුං ගහිතත්‌තා තබ්‌බිනිමුත්‌තා පඤ්‌ච නිකායා ගහෙතබ්‌බා. පකරණෙති අභිධම්‌මපකරණෙ වාචෙසුන්‌ති යොජනා. තීණි පිටකානි ස්‌වාගතානි අස්‌සාති ‘‘තෙපිටකො’’ති වත්‌තබ්‌බෙ ‘‘තිපෙටකො’’ති ඡන්‌දානුරක්‌ඛණත්‌ථං වුත්‌තං. තාරකරාජාති චන්‌දිමා. පුප්‌ඵනාමොති එත්‌ථ මහාපදුමත්‌ථෙරො සුමනත්‌ථෙරො ච ඤාතබ්‌බොති ද්‌වික්‌ඛත්‌තුං ‘‘පුප්‌ඵනාමො’’ති වුත්‌තං.
Kenābhatanti imaṃ pañhaṃ vissajjentena jambudīpe tāva yāva tatiyasaṅgīti, tāva dassetvā idāni sīhaḷadīpe ācariyaparamparaṃ dassetuṃ tatiyasaṅgahato pana uddhantiādi āraddhaṃ. Imaṃ dīpanti tambapaṇṇidīpaṃ. Tasmiṃ dīpe nisīditvā ācariyena aṭṭhakathāya katattā ‘‘imaṃ dīpa’’nti vuttaṃ. Kañci kālanti accantasaṃyoge upayogavacanaṃ, kismiñci kāleti attho. Porāṇāti sīhaḷadīpe sīhaḷaṭṭhakathākārakā. Bhaddanāmoti bhaddasālatthero. Āguṃ pāpaṃ na karontīti nāgā. Vinayapiṭakaṃ vācayiṃsūti sambandho. Tambapaṇṇiyāti bhummavacanaṃ. Nikāye pañcāti vinayābhidhammānaṃ visuṃ gahitattā tabbinimuttā pañca nikāyā gahetabbā. Pakaraṇeti abhidhammapakaraṇe vācesunti yojanā. Tīṇi piṭakāni svāgatāni assāti ‘‘tepiṭako’’ti vattabbe ‘‘tipeṭako’’ti chandānurakkhaṇatthaṃ vuttaṃ. Tārakarājāti candimā. Pupphanāmoti ettha mahāpadumatthero sumanatthero ca ñātabboti dvikkhattuṃ ‘‘pupphanāmo’’ti vuttaṃ.
වනවාසින්‌ති වනවාසීරට්‌ඨං. කරකවස්‌සන්‌ති හිමපාතනකවස්‌සං, කරකධාරාසදිසං වා වස්‌සං. හරාපෙත්‌වාති උදකොඝෙන හරාපෙත්‌වා. ඡින්‌නභින්‌නපටධරොති සත්‌ථකෙන ඡින්‌නං රඞ්‌ගෙන භින්‌නං පටං ධාරණකො. භණ්‌ඩූති මුණ්‌ඩකො. මක්‌ඛං අසහමානොති ථෙරස්‌ස ආනුභාවං පටිච්‌ච අත්‌තනො උප්‌පන්‌නං පරෙසං ගුණමක්‌ඛනලක්‌ඛණං මක්‌ඛං තථා පවත්‌තං කොධං අසහමානො. අසනියො ඵලන්‌තීති ගජ්‌ජන්‌තා පතන්‌ති. මෙ මම භයභෙරවං ජනෙතුං පටිබලො න අස්‌ස න භවෙය්‍යාති යොජනා. අඤ්‌ඤදත්‌ථූති එකංසෙන. කස්‌මීරගන්‌ධාරාති කස්‌මීරගන්‌ධාරරට්‌ඨවාසිනො. ඉසිවාතපටිවාතාති භික්‌ඛූනං චීවරචලනකායචලනෙහි සඤ්‌ජනිතවාතෙහි පරිතො සමන්‌තතො බීජයමානා අහෙසුං. ධම්‌මචක්‌ඛුන්‌ති හෙට්‌ඨාමග්‌ගත්‌තයෙ ඤාණං. අනමතග්‌ගියන්‌ති අනමතග්‌ගසංයුත්‌තං (සං. නි. 2.124 ආදයො). සමධිකානීති සාධිකානි. පඤ්‌ච රට්‌ඨානීති පඤ්‌ච චිනරට්‌ඨානි. වෙගසාති වෙගෙන. සමන්‌තතො රක්‌ඛං ඨපෙසීති තෙසං අප්‌පවෙසනත්‌ථාය අධිට්‌ඨානවසෙන රක්‌ඛං ඨපෙසි. අඩ්‌ඪුඩ්‌ඪානි සහස්‌සානීති අඩ්‌ඪෙන චතුත්‌ථානි අඩ්‌ඪුඩ්‌ඪානි, අතිරෙකපඤ්‌චසතානි තීණි සහස්‌සානීති අත්‌ථො. දියඩ්‌ඪසහස්‌සන්‌ති අඩ්‌ඪෙන දුතියං දියඩ්‌ඪං, අතිරෙකපඤ්‌චසතිකං සහස්‌සන්‌ති අත්‌ථො. නිද්‌ධමෙත්‌වානාති පලාපෙත්‌වා.
Vanavāsinti vanavāsīraṭṭhaṃ. Karakavassanti himapātanakavassaṃ, karakadhārāsadisaṃ vā vassaṃ. Harāpetvāti udakoghena harāpetvā. Chinnabhinnapaṭadharoti satthakena chinnaṃ raṅgena bhinnaṃ paṭaṃ dhāraṇako. Bhaṇḍūti muṇḍako. Makkhaṃ asahamānoti therassa ānubhāvaṃ paṭicca attano uppannaṃ paresaṃ guṇamakkhanalakkhaṇaṃ makkhaṃ tathā pavattaṃ kodhaṃ asahamāno. Asaniyo phalantīti gajjantā patanti. Me mama bhayabheravaṃ janetuṃ paṭibalo na assa na bhaveyyāti yojanā. Aññadatthūti ekaṃsena. Kasmīragandhārāti kasmīragandhāraraṭṭhavāsino. Isivātapaṭivātāti bhikkhūnaṃ cīvaracalanakāyacalanehi sañjanitavātehi parito samantato bījayamānā ahesuṃ. Dhammacakkhunti heṭṭhāmaggattaye ñāṇaṃ. Anamataggiyanti anamataggasaṃyuttaṃ (saṃ. ni. 2.124 ādayo). Samadhikānīti sādhikāni. Pañca raṭṭhānīti pañca cinaraṭṭhāni. Vegasāti vegena. Samantato rakkhaṃ ṭhapesīti tesaṃ appavesanatthāya adhiṭṭhānavasena rakkhaṃ ṭhapesi. Aḍḍhuḍḍhāni sahassānīti aḍḍhena catutthāni aḍḍhuḍḍhāni, atirekapañcasatāni tīṇi sahassānīti attho. Diyaḍḍhasahassanti aḍḍhena dutiyaṃ diyaḍḍhaṃ, atirekapañcasatikaṃ sahassanti attho. Niddhametvānāti palāpetvā.
රාජගහනගරපරිවත්‌තකෙනාති රාජගහනගරං පරිවත්‌තෙත්‌වා තතො බහි තං පදක්‌ඛිණං කත්‌වා ගතමග්‌ගෙන, ගමනෙන වා. ආරොපෙසීති පටිපාදෙසි. පළිනාති ආකාසං පක්‌ඛන්‌දිංසු. නගුත්‌තමෙති චෙතියගිරිමාහ. පුරතොති පාචීනදිසාභාගෙ. පුරසෙට්‌ඨස්‌සාති සෙට්‌ඨස්‌ස අනුරාධපුරස්‌ස. සිලකූටම්‌හීති එවංනාමකෙ පබ්‌බතකූටෙ. සීහකුමාරස්‌ස පුත්‌තොති එත්‌ථ ‘‘කලිඞ්‌ගරාජධීතු කුච්‌ඡිස්‌මිං සීහස්‌ස ජාතො සීහකුමාරො’’ති වදන්‌ති. ජෙට්‌ඨමාසස්‌ස පුණ්‌ණමියං ජෙට්‌ඨනක්‌ඛත්‌තං වා මූලනක්‌ඛත්‌තං වා හොතීති ආහ ‘‘ජෙට්‌ඨමූලනක්‌ඛත්‌තං නාම හොතී’’ති. මිගානං වානතො හිංසනතො බාධනතො මිගවං, මිගවිජ්‌ඣනකීළා. රොහිතමිගරූපන්‌ති ගොකණ්‌ණමිගවෙසං. රථයට්‌ඨිප්‌පමාණාති රථපතොදප්‌පමාණා. එකා ලතායට්‌ඨි නාමාති එකා රජතමයා කඤ්‌චනලතාය පටිමණ්‌ඩිතත්‌තා එවං ලද්‌ධනාමා. පුප්‌ඵයට්‌ඨියං නීලාදීනි පුප්‌ඵානි, සකුණයට්‌ඨියං නානප්‌පකාරා මිගපක්‌ඛිනො විචිත්‌තකම්‌මකතා විය ඛායන්‌තීති දට්‌ඨබ්‌බං. රාජකකුධභණ්‌ඩානීති රාජාරහඋත්‌තමභණ්‌ඩානි. සඞ්‌ඛන්‌ති දක්‌ඛිණාවට්‌ටං අභිසෙකසඞ්‌ඛං. වඩ්‌ඪමානන්‌ති අලඞ්‌කාරචුණ්‌ණං, ‘‘නහානචුණ්‌ණ’’න්‌ති කෙචි. වටංසකන්‌ති කණ්‌ණපිළන්‌ධනං වටංසකන්‌ති වුත්‌තං හොති. නන්‌දියාවට්‌ටන්‌ති නන්‌දියාවට්‌ටපුප්‌ඵාකාරෙන මඞ්‌ගලත්‌ථං සුවණ්‌ණෙන කතං. කඤ්‌ඤන්‌ති ඛත්‌තියකුමාරිං. හත්‌ථපුඤ්‌ඡනන්‌ති පීතවණ්‌ණං මහග්‌ඝහත්‌ථපුඤ්‌ඡනවත්‌ථං. අරුණවණ්‌ණමත්‌තිකන්‌ති නාගභවනසම්‌භවං. වත්‌ථකොටිකන්‌ති වත්‌ථයුගමෙව. නාගමාහටන්‌ති නාගෙහි ආහටං. අමතොසධන්‌ති එවංනාමිකා ගුළිකජාති. අමතසදිසකිච්‌චත්‌තා එවං වුච්‌චති. භූමත්‌ථරණසඞ්‌ඛෙපෙනාති භූමත්‌ථරණාකාරෙන. උප්‌පාතපාඨකාති නිමිත්‌තපාඨකා. අලං ගච්‌ඡාමාති ‘‘පුරස්‌ස අච්‌චාසන්‌නත්‌තා සාරුප්‌පං න හොතී’’ති පටික්‌ඛිපන්‌තො ආහ. අඩ්‌ඪනවමානං පාණසහස්‌සානන්‌ති (අ. නි. 6.53) පඤ්‌චසතාධිකානං අට්‌ඨන්‌නං පාණසහස්‌සානං. අප්‌පමාදසුත්‌තන්‌ති අඞ්‌ගුත්‌තරනිකායෙ මහාඅප්‌පමාදසුත්‌තං, රාජොවාදසුත්‌තන්‌ති වුත්‌තං හොති.
Rājagahanagaraparivattakenāti rājagahanagaraṃ parivattetvā tato bahi taṃ padakkhiṇaṃ katvā gatamaggena, gamanena vā. Āropesīti paṭipādesi. Paḷināti ākāsaṃ pakkhandiṃsu. Naguttameti cetiyagirimāha. Puratoti pācīnadisābhāge. Puraseṭṭhassāti seṭṭhassa anurādhapurassa. Silakūṭamhīti evaṃnāmake pabbatakūṭe. Sīhakumārassa puttoti ettha ‘‘kaliṅgarājadhītu kucchismiṃ sīhassa jāto sīhakumāro’’ti vadanti. Jeṭṭhamāsassa puṇṇamiyaṃ jeṭṭhanakkhattaṃ vā mūlanakkhattaṃ vā hotīti āha ‘‘jeṭṭhamūlanakkhattaṃ nāma hotī’’ti. Migānaṃ vānato hiṃsanato bādhanato migavaṃ, migavijjhanakīḷā. Rohitamigarūpanti gokaṇṇamigavesaṃ. Rathayaṭṭhippamāṇāti rathapatodappamāṇā. Ekā latāyaṭṭhi nāmāti ekā rajatamayā kañcanalatāya paṭimaṇḍitattā evaṃ laddhanāmā. Pupphayaṭṭhiyaṃ nīlādīni pupphāni, sakuṇayaṭṭhiyaṃ nānappakārā migapakkhino vicittakammakatā viya khāyantīti daṭṭhabbaṃ. Rājakakudhabhaṇḍānīti rājārahauttamabhaṇḍāni. Saṅkhanti dakkhiṇāvaṭṭaṃ abhisekasaṅkhaṃ. Vaḍḍhamānanti alaṅkāracuṇṇaṃ, ‘‘nahānacuṇṇa’’nti keci. Vaṭaṃsakanti kaṇṇapiḷandhanaṃ vaṭaṃsakanti vuttaṃ hoti. Nandiyāvaṭṭanti nandiyāvaṭṭapupphākārena maṅgalatthaṃ suvaṇṇena kataṃ. Kaññanti khattiyakumāriṃ. Hatthapuñchananti pītavaṇṇaṃ mahagghahatthapuñchanavatthaṃ. Aruṇavaṇṇamattikanti nāgabhavanasambhavaṃ. Vatthakoṭikanti vatthayugameva. Nāgamāhaṭanti nāgehi āhaṭaṃ. Amatosadhanti evaṃnāmikā guḷikajāti. Amatasadisakiccattā evaṃ vuccati. Bhūmattharaṇasaṅkhepenāti bhūmattharaṇākārena. Uppātapāṭhakāti nimittapāṭhakā. Alaṃ gacchāmāti ‘‘purassa accāsannattā sāruppaṃ na hotī’’ti paṭikkhipanto āha. Aḍḍhanavamānaṃ pāṇasahassānanti (a. ni. 6.53) pañcasatādhikānaṃ aṭṭhannaṃ pāṇasahassānaṃ. Appamādasuttanti aṅguttaranikāye mahāappamādasuttaṃ, rājovādasuttanti vuttaṃ hoti.
මහච්‌චාති මහතා. උපසඞ්‌කමන්‌තොති අතිවිය කිලන්‌තරූපො හුත්‌වා උපසඞ්‌කමීති අත්‌ථො. තුම්‌හෙ ජානනත්‌ථන්‌ති සම්‌බන්‌ධො. පඤ්‌චපණ්‌ණාසායාති එත්‌ථ ‘‘චතුපඤ්‌ඤාසායාති වත්‌තබ්‌බං. එවඤ්‌හි සති උපරි වුච්‌චමානං ද්‌වාසට්‌ඨි අරහන්‌තොති වචනං සමෙතී’’ති සාරත්‌ථදීපනියං (සාරත්‌ථ. ටී. 1.ආචරියපරම්‌පරකථාවණ්‌ණනා) වුත්‌තං. දසභාතිකසමාකුලන්‌ති මුටසිවස්‌ස පුත්‌තෙහි දෙවානංපියතිස්‌සාදීහි දසහි භාතිකෙහි සමාකිණ්‌ණං. චිරදිට්‌ඨො සම්‌මාසම්‌බුද්‌ධොති ධාතුයො සන්‌ධායාහ. සබ්‌බතාළාවචරෙති සබ්‌බානි තුරියභණ්‌ඩානි, තංසහචරිතෙ වා වාදකෙ. උපට්‌ඨාපෙත්‌වාති උපහාරකාරාපනවසෙන සන්‌නිපාතෙත්‌වා. වඩ්‌ඪමානකච්‌ඡායායාති පච්‌ඡාභත්‌තං. පොක්‌ඛරවස්‌සන්‌ති පොක්‌ඛරපත්‌තෙ විය අතෙමිතුකාමානං උපරි අතෙමෙත්‌වා පවත්‌තනකවස්‌සං. මහාවීරොති සත්‌ථුවොහාරෙන ධාතු එව වුත්‌තා. පච්‌ඡිමදිසාභිමුඛොව හුත්‌වා අපසක්‌කන්‌තොති එත්‌ථ පුරත්‌ථාභිමුඛො ඨිතොව පිට්‌ඨිතො අපසක්‌කනෙන පච්‌ඡිමදිසාය ගච්‌ඡන්‌තො තාදිසොපසඞ්‌කමනං සන්‌ධාය ‘‘පච්‌ඡිමදිසාභිමුඛො’’ති වුත්‌තො. ‘‘මහෙජවත්‌ථු නාම එවංනාමකං දෙවට්‌ඨාන’’න්‌ති වදන්‌ති.
Mahaccāti mahatā. Upasaṅkamantoti ativiya kilantarūpo hutvā upasaṅkamīti attho. Tumhe jānanatthanti sambandho. Pañcapaṇṇāsāyāti ettha ‘‘catupaññāsāyāti vattabbaṃ. Evañhi sati upari vuccamānaṃ dvāsaṭṭhi arahantoti vacanaṃ sametī’’ti sāratthadīpaniyaṃ (sārattha. ṭī. 1.ācariyaparamparakathāvaṇṇanā) vuttaṃ. Dasabhātikasamākulanti muṭasivassa puttehi devānaṃpiyatissādīhi dasahi bhātikehi samākiṇṇaṃ. Ciradiṭṭho sammāsambuddhoti dhātuyo sandhāyāha. Sabbatāḷāvacareti sabbāni turiyabhaṇḍāni, taṃsahacarite vā vādake. Upaṭṭhāpetvāti upahārakārāpanavasena sannipātetvā. Vaḍḍhamānakacchāyāyāti pacchābhattaṃ. Pokkharavassanti pokkharapatte viya atemitukāmānaṃ upari atemetvā pavattanakavassaṃ. Mahāvīroti satthuvohārena dhātu eva vuttā. Pacchimadisābhimukhova hutvā apasakkantoti ettha puratthābhimukho ṭhitova piṭṭhito apasakkanena pacchimadisāya gacchanto tādisopasaṅkamanaṃ sandhāya ‘‘pacchimadisābhimukho’’ti vutto. ‘‘Mahejavatthu nāma evaṃnāmakaṃ devaṭṭhāna’’nti vadanti.
පජ්‌ජරකෙනාති අමනුස්‌සසමුට්‌ඨාපිතෙන පජ්‌ජරකරොගෙන. දෙවොති මෙඝො. අනුප්‌පවෙච්‌ඡීති විමුච්‌චි. විවාදො හොතීති එත්‌ථ කිරියාකාලමපෙක්‌ඛිත්‌වා වත්‌තමානප්‌පයොගො දට්‌ඨබ්‌බො. එවං ඊදිසෙසු සබ්‌බත්‌ථ. තදෙතන්‌ති ඨානං තිට්‌ඨතීති සම්‌බන්‌ධො. ‘‘ඡන්‌නං වණ්‌ණානං සම්‌බන්‌ධභූතානං රංසියො චා’’ති අජ්‌ඣාහරිතබ්‌බං, ‘‘ඡන්‌නං වණ්‌ණානං උදකධාරා චා’’ති එවම්‌පෙත්‌ථ සම්‌බන්‌ධං වදන්‌ති. පරිනිබ්‌බුතෙපි භගවති තස්‌සානුභාවෙන එවරූපං පාටිහාරියං අහොසි එවාති දස්‌සෙතුං එවං අචින්‌තියාතිආදිගාථමාහ. රක්‌ඛං කරොන්‌තොති අත්‌තනා උපායෙන පලාපිතානං යක්‌ඛානං පුන අප්‌පවිසනත්‌ථාය පරිත්‌තානං කරොන්‌තො. ආවිජ්‌ජීති පරියායි.
Pajjarakenāti amanussasamuṭṭhāpitena pajjarakarogena. Devoti megho. Anuppavecchīti vimucci. Vivādo hotīti ettha kiriyākālamapekkhitvā vattamānappayogo daṭṭhabbo. Evaṃ īdisesu sabbattha. Tadetanti ṭhānaṃ tiṭṭhatīti sambandho. ‘‘Channaṃ vaṇṇānaṃ sambandhabhūtānaṃ raṃsiyo cā’’ti ajjhāharitabbaṃ, ‘‘channaṃ vaṇṇānaṃ udakadhārā cā’’ti evampettha sambandhaṃ vadanti. Parinibbutepi bhagavati tassānubhāvena evarūpaṃ pāṭihāriyaṃ ahosi evāti dassetuṃ evaṃ acintiyātiādigāthamāha. Rakkhaṃ karontoti attanā upāyena palāpitānaṃ yakkhānaṃ puna appavisanatthāya parittānaṃ karonto. Āvijjīti pariyāyi.
රඤ්‌ඤො භාතාති රඤ්‌ඤො කනිට්‌ඨභාතා. අනුළාදෙවී නාම රඤ්‌ඤො ජෙට්‌ඨභාතු ජායා. සරසරංසිජාලවිස්‌සජ්‌ජනකෙනාති සිනිද්‌ධතාය රසවන්‌තං ඔජවන්‌තං රංසිජාලං විස්‌සජ්‌ජෙන්‌තෙන. එකදිවසෙන අගමාසීති සම්‌බන්‌ධො. අප්‌පෙසීති ලෙඛසාසනං පතිට්‌ඨාපෙසි. උදික්‌ඛතීති අපෙක්‌ඛති පත්‌ථෙති. භාරියන්‌ති ගරුකං, අනතික්‌කමනීයන්‌ති අත්‌ථො. මං පටිමානෙතීති මං උදික්‌ඛති. කම්‌මාරවණ්‌ණන්‌ති රඤ්‌ඤො පකතිසුවණ්‌ණකාරවණ්‌ණං. තිහත්‌ථවික්‌ඛම්‌භන්‌ති තිහත්‌ථවිත්‌ථාරං. සකලජම්‌බුදීපරජ්‌ජෙනාති එත්‌ථ රඤ්‌ඤො ඉදන්‌ති රජ්‌ජං, සකලජම්‌බුදීපතො උප්‌පජ්‌ජනකආයො චෙව ආණාදයො ච, තෙන පූජෙමීති අත්‌ථො, න සකලපථවීපාසාදාදිවත්‌ථුනා තස්‌ස සත්‌තාහං දෙමීතිආදිනා කාලපරිච්‌ඡෙදං කත්‌වා දාතුං අයුත්‌තත්‌තා. එවඤ්‌හි දෙන්‌තො තාවකාලිකං දෙති නාම වත්‌ථුපරිච්‌චාගලක්‌ඛණත්‌තා දානස්‌ස, පථවාදිවත්‌ථුපරිච්‌චාගෙන ච පුන ගහණස්‌ස අයුත්‌තත්‌තා. නියමිතකාලෙ පන ආයාදයො පරිච්‌චත්‌තා එවාති තතො පරං අපරිච්‌චත්‌තත්‌තා ගහෙතුං වට්‌ටති. තස්‌මා වුත්‌තනයෙනෙත්‌ථ ඉතො පරම්‌පි ආයාදිදානවසෙනෙව රජ්‌ජදානං වෙදිතබ්‌බං. පුප්‌ඵුළකා හුත්‌වාති කෙතකීපාරොහඞ්‌කුරා විය උදකපුප්‌ඵුළකාකාරා හුත්‌වා. ගවක්‌ඛජාලසදිසන්‌ති භාවනපුංසකං, වාතපානෙසු ජාලාකාරෙන ඨපිතදාරුපටසදිසන්‌ති අත්‌ථො, ගවක්‌ඛෙන ච සුත්‌තාදිමයජාලෙන ච සදිසන්‌ති වා අත්‌ථො.
Raññobhātāti rañño kaniṭṭhabhātā. Anuḷādevī nāma rañño jeṭṭhabhātu jāyā. Sarasaraṃsijālavissajjanakenāti siniddhatāya rasavantaṃ ojavantaṃ raṃsijālaṃ vissajjentena. Ekadivasena agamāsīti sambandho. Appesīti lekhasāsanaṃ patiṭṭhāpesi. Udikkhatīti apekkhati pattheti. Bhāriyanti garukaṃ, anatikkamanīyanti attho. Maṃ paṭimānetīti maṃ udikkhati. Kammāravaṇṇanti rañño pakatisuvaṇṇakāravaṇṇaṃ. Tihatthavikkhambhanti tihatthavitthāraṃ. Sakalajambudīparajjenāti ettha rañño idanti rajjaṃ, sakalajambudīpato uppajjanakaāyo ceva āṇādayo ca, tena pūjemīti attho, na sakalapathavīpāsādādivatthunā tassa sattāhaṃ demītiādinā kālaparicchedaṃ katvā dātuṃ ayuttattā. Evañhi dento tāvakālikaṃ deti nāma vatthupariccāgalakkhaṇattā dānassa, pathavādivatthupariccāgena ca puna gahaṇassa ayuttattā. Niyamitakāle pana āyādayo pariccattā evāti tato paraṃ apariccattattā gahetuṃ vaṭṭati. Tasmā vuttanayenettha ito parampi āyādidānavaseneva rajjadānaṃ veditabbaṃ. Pupphuḷakā hutvāti ketakīpārohaṅkurā viya udakapupphuḷakākārā hutvā. Gavakkhajālasadisanti bhāvanapuṃsakaṃ, vātapānesu jālākārena ṭhapitadārupaṭasadisanti attho, gavakkhena ca suttādimayajālena ca sadisanti vā attho.
දෙවදුන්‌දුභියොති එත්‌ථ දෙවොති මෙඝො, තස්‌ස අච්‌ඡසුක්‌ඛතාය ආකාසමිව ඛායමානස්‌ස අනිමිත්‌තගජ්‌ජිතං දෙවදුන්‌දුභි නාම, යං ‘‘ආකාසදුන්‌දුභී’’තිපි වදන්‌ති. ඵලිංසූති ථනිංසු. පබ්‌බතානං නච්‌චෙහීති පථවීකම්‌පෙන ඉතො චිතො ච භමන්‌තානං පබ්‌බතානං නච්‌චෙහි. විම්‌හයජාතා යක්‌ඛා ‘‘හි’’න්‌තිසද්‌දං නිච්‌ඡාරෙන්‌තීති ආහ ‘‘යක්‌ඛානං හිඞ්‌කාරෙහී’’ති. සකසකපටිභානෙහීති අත්‌තනො අත්‌තනො සිප්‌පකොසල්‌ලෙහි. අභිසෙකං දත්‌වාති අනොතත්‌තදහොදකෙන අභිසෙකං දත්‌වා.
Devadundubhiyoti ettha devoti megho, tassa acchasukkhatāya ākāsamiva khāyamānassa animittagajjitaṃ devadundubhi nāma, yaṃ ‘‘ākāsadundubhī’’tipi vadanti. Phaliṃsūti thaniṃsu. Pabbatānaṃnaccehīti pathavīkampena ito cito ca bhamantānaṃ pabbatānaṃ naccehi. Vimhayajātā yakkhā ‘‘hi’’ntisaddaṃ nicchārentīti āha ‘‘yakkhānaṃ hiṅkārehī’’ti. Sakasakapaṭibhānehīti attano attano sippakosallehi. Abhisekaṃ datvāti anotattadahodakena abhisekaṃ datvā.
දෙවතාකුලානීති මහාබොධිං පරිවාරෙත්‌වා ඨිතනාගයක්‌ඛාදිදෙවතාකුලානි දත්‌වාති සම්‌බන්‌ධො. ගොපකරාජකම්‌මිනො තථා ‘‘තරච්‌ඡා’’ති වදන්‌ති. ඉමිනා පරිවාරෙනාති සහත්‌ථෙ කරණවචනං, ඉමිනා පරිවාරෙන සහාති අත්‌ථො. තාමලිත්‌තින්‌ති එවංනාමකං සමුද්‌දතීරෙ පට්‌ටනං. ඉදමස්‌ස තතියන්‌ති සුවණ්‌ණකටාහෙ පතිට්‌ඨිතසාඛාබොධියා රජ්‌ජසම්‌පදානං සන්‌ධාය වුත්‌තං. තතො පන පුබ්‌බෙ එකවාරං රජ්‌ජසම්‌පදානං අච්‌ඡින්‌නාය සාඛාය මහාබොධියා එව කතං, තෙන සද්‌ධිං චතුක්‌ඛත්‌තුං රාජා රජ්‌ජෙන පූජෙසි. රජ්‌ජෙන පූජිතදිවසෙසු කිර සකලදීපතො උප්‌පන්‌නං ආයං ගහෙත්‌වා මහාබොධිමෙව පූජෙසි.
Devatākulānīti mahābodhiṃ parivāretvā ṭhitanāgayakkhādidevatākulāni datvāti sambandho. Gopakarājakammino tathā ‘‘taracchā’’ti vadanti. Iminā parivārenāti sahatthe karaṇavacanaṃ, iminā parivārena sahāti attho. Tāmalittinti evaṃnāmakaṃ samuddatīre paṭṭanaṃ. Idamassa tatiyanti suvaṇṇakaṭāhe patiṭṭhitasākhābodhiyā rajjasampadānaṃ sandhāya vuttaṃ. Tato pana pubbe ekavāraṃ rajjasampadānaṃ acchinnāya sākhāya mahābodhiyā eva kataṃ, tena saddhiṃ catukkhattuṃ rājā rajjena pūjesi. Rajjena pūjitadivasesu kira sakaladīpato uppannaṃ āyaṃ gahetvā mahābodhimeva pūjesi.
පඨමපාටිපදදිවසෙති සුක්‌කපක්‌ඛපාටිපදදිවසෙ. තඤ්‌හි කණ්‌හපක්‌ඛපාටිපදදිවසං අපෙක්‌ඛිත්‌වා ‘‘පඨමපාටිපදදිවස’’න්‌ති වුත්‌තං, ඉදඤ්‌ච තස්‌මිං තම්‌බපණ්‌ණිදීපෙ වොහාරං ගහෙත්‌වා වුත්‌තං, ඉධ පන පුණ්‌ණමිතො පට්‌ඨාය යාව අපරා පුණ්‌ණමී, තාව එකො මාසොති වොහාරො. තස්‌මා ඉමිනා වොහාරෙන ‘‘දුතියපාටිපදදිවසෙ’’ති වත්‌තබ්‌බං සියා කණ්‌හපක්‌ඛපාටිපදස්‌ස ඉධ පඨමපාටිපදත්‌තා. ගච්‌ඡති වතරෙති එත්‌ථ අරෙති ඛෙදෙ. සමන්‌තායොජනන්‌ති අච්‌චන්‌තසංයොගෙ උපයොගවචනං, යොජනප්‌පමාණෙ පදෙසෙ සබ්‌බත්‌ථාති අත්‌ථො. සුපණ්‌ණරූපෙනාති මහාබොධිං බලක්‌කාරෙන ගහෙත්‌වා නාගභවනං නෙතුකාමානි නාගරාජකුලානි ඉද්‌ධියා ගහිතෙන ගරුළරූපෙන සන්‌තාසෙති. තං විභූතිං පස්‌සිත්‌වාති දෙවතාදීහි කරීයමානං පූජාමහත්‌තං, මහාබොධියා ච ආනුභාවමහත්‌තං දිස්‌වා සයම්‌පි තථා පූජෙතුකාමා ථෙරිං යාචිත්‌වාති යොජනා. සමුද්‌දසාලවත්‌ථුස්‌මින්‌ති යස්‌මිං පදෙසෙ ඨත්‌වා රාජා සමුද්‌දෙ ආගච්‌ඡන්‌තං බොධිං ථෙරානුභාවෙන අද්‌දස, යත්‌ථ ච පච්‌ඡා සමුද්‌දස්‌ස දිට්‌ඨට්‌ඨානන්‌ති පකාසෙතුං සමුද්‌දසාලං නාම සාලං අකංසු, තස්‌මිං සමුද්‌දසාලාය වත්‌ථුභූතෙ පදෙසෙ. ථෙරස්‌සාති මහාමහින්‌දත්‌ථෙරස්‌ස. පුප්‌ඵඅග්‌ඝියානීති කූටාගාරසදිසානි පුප්‌ඵචෙතියානි. ආගතො වතරෙති එත්‌ථ අරෙති පමොදෙ. අට්‌ඨහි අමච්‌චකුලෙහි අට්‌ඨහි බ්‍රාහ්‌මණකුලෙහි චාති සොළසහි ජාතිසම්‌පන්‌නකුලෙහි. රජ්‌ජං විචාරෙසීති රජ්‌ජං විචාරෙතුං විස්‌සජ්‌ජෙසි. රාජවත්‌ථුද්‌වාරකොට්‌ඨකට්‌ඨානෙති රාජුය්‍යානස්‌ස ද්‌වාරකොට්‌ඨකට්‌ඨානෙ. අනුපුබ්‌බවිපස්‌සනන්‌ති උදයබ්‌බයාදිඅනුපුබ්‌බවිපස්‌සනං. ‘‘සහ බොධිපතිට්‌ඨානෙනා’’ති කරණවචනෙන වත්‌තබ්‌බෙ විභත්‌තිපරිණාමෙන ‘‘සහ බොධිපතිට්‌ඨානා’’ති නිස්‌සක්‌කවචනං කතං. සති හි සහසද්‌දප්‌පයොගෙ කරණවචනෙනෙව භවිතබ්‌බං. දස්‌සිංසූති පඤ්‌ඤායිංසු. මහාආසනට්‌ඨානෙති පුබ්‌බපස්‌සෙ මහාසිලාසනෙන පතිට්‌ඨිතට්‌ඨානෙ. පූජෙත්‌වා වන්‌දීති ආගාමිනං මහාචෙතියං වන්‌දි. පුරිමෙ පන මහාවිහාරට්‌ඨානෙ පූජාමත්‌තස්‌සෙව කතත්‌තා අනාගතෙ සඞ්‌ඝස්‌සපි නවකතා අවන්‌දිතබ්‌බතා ච පකාසිතාති වෙදිතබ්‌බා. අනාගතෙ පන මෙත්‌තෙය්‍යාදිබුද්‌ධා පච්‌චෙකබුද්‌ධා ච බුද්‌ධභාවක්‌ඛණං උද්‌දිස්‌ස වන්‌දිතබ්‌බාව සභාවෙන විසිට්‌ඨපුග්‌ගලත්‌තාති ගහෙතබ්‌බං.
Paṭhamapāṭipadadivaseti sukkapakkhapāṭipadadivase. Tañhi kaṇhapakkhapāṭipadadivasaṃ apekkhitvā ‘‘paṭhamapāṭipadadivasa’’nti vuttaṃ, idañca tasmiṃ tambapaṇṇidīpe vohāraṃ gahetvā vuttaṃ, idha pana puṇṇamito paṭṭhāya yāva aparā puṇṇamī, tāva eko māsoti vohāro. Tasmā iminā vohārena ‘‘dutiyapāṭipadadivase’’ti vattabbaṃ siyā kaṇhapakkhapāṭipadassa idha paṭhamapāṭipadattā. Gacchati vatareti ettha areti khede. Samantāyojananti accantasaṃyoge upayogavacanaṃ, yojanappamāṇe padese sabbatthāti attho. Supaṇṇarūpenāti mahābodhiṃ balakkārena gahetvā nāgabhavanaṃ netukāmāni nāgarājakulāni iddhiyā gahitena garuḷarūpena santāseti. Taṃ vibhūtiṃ passitvāti devatādīhi karīyamānaṃ pūjāmahattaṃ, mahābodhiyā ca ānubhāvamahattaṃ disvā sayampi tathā pūjetukāmā theriṃ yācitvāti yojanā. Samuddasālavatthusminti yasmiṃ padese ṭhatvā rājā samudde āgacchantaṃ bodhiṃ therānubhāvena addasa, yattha ca pacchā samuddassa diṭṭhaṭṭhānanti pakāsetuṃ samuddasālaṃ nāma sālaṃ akaṃsu, tasmiṃ samuddasālāya vatthubhūte padese. Therassāti mahāmahindattherassa. Pupphaagghiyānīti kūṭāgārasadisāni pupphacetiyāni. Āgato vatareti ettha areti pamode. Aṭṭhahi amaccakulehi aṭṭhahi brāhmaṇakulehi cāti soḷasahi jātisampannakulehi. Rajjaṃ vicāresīti rajjaṃ vicāretuṃ vissajjesi. Rājavatthudvārakoṭṭhakaṭṭhāneti rājuyyānassa dvārakoṭṭhakaṭṭhāne. Anupubbavipassananti udayabbayādianupubbavipassanaṃ. ‘‘Saha bodhipatiṭṭhānenā’’ti karaṇavacanena vattabbe vibhattipariṇāmena ‘‘saha bodhipatiṭṭhānā’’ti nissakkavacanaṃ kataṃ. Sati hi sahasaddappayoge karaṇavacaneneva bhavitabbaṃ. Dassiṃsūti paññāyiṃsu. Mahāāsanaṭṭhāneti pubbapasse mahāsilāsanena patiṭṭhitaṭṭhāne. Pūjetvā vandīti āgāminaṃ mahācetiyaṃ vandi. Purime pana mahāvihāraṭṭhāne pūjāmattasseva katattā anāgate saṅghassapi navakatā avanditabbatā ca pakāsitāti veditabbā. Anāgate pana metteyyādibuddhā paccekabuddhā ca buddhabhāvakkhaṇaṃ uddissa vanditabbāva sabhāvena visiṭṭhapuggalattāti gahetabbaṃ.
මහාඅරිට්‌ඨොති පඤ්‌චපඤ්‌ඤාසාය භාතුකෙහි සද්‌ධිං චෙතියගිරිම්‌හි පබ්‌බජිතං සන්‌ධාය වුත්‌තං. මෙඝවණ්‌ණාභයඅමච්‌චස්‌ස පරිවෙණට්‌ඨානෙති මෙඝවණ්‌ණඅභයස්‌ස රඤ්‌ඤො අමච්‌චෙන කත්‌තබ්‌බස්‌ස පරිවෙණස්‌ස වත්‌ථුභූතෙ ඨානෙ. මඞ්‌ගලනිමිත්‌තභාවෙන ආකාසෙ සමුප්‌පන්‌නො මනොහරසද්‌දො ආකාසස්‌ස රවො විය හොතීති වුත්‌තං ‘‘ආකාසං මහාවිරවං රවී’’ති. න හි ආකාසො නාම කොචි ධම්‌මො අත්‌ථි, යො සද්‌දං සමුට්‌ඨාපෙය්‍ය, ආකාසගතඋතුවිසෙසසමුට්‌ඨිතොව සො සද්‌දොති ගහෙතබ්‌බො. පඨමකත්‌තිකපවාරණදිවසෙ…පෙ.… විනයපිටකං පකාසෙසීති ඉදං විනයං වාචෙතුං ආරද්‌ධදිවසං සන්‌ධාය වුත්‌තං. අනුසිට්‌ඨිකරානන්‌ති අනුසාසනීකරානං. රාජිනොති උපයොගත්‌ථෙ සාමිවචනං, දෙවානංපියතිස්‌සරාජානන්‌ති අත්‌ථො. අඤ්‌ඤෙපීති මහින්‌දාදීහි අට්‌ඨසට්‌ඨිමහාථෙරෙහි අඤ්‌ඤෙපි, තෙසං සරූපං දස්‌සෙන්‌තො ආහ තෙසං ථෙරානන්‌තිආදි. තත්‌ථ තෙසං ථෙරානං අන්‌තෙවාසිකාති මහින්‌දත්‌ථෙරාදීනං අට්‌ඨසට්‌ඨිමහාථෙරානං අරිට්‌ඨාදයො අන්‌තෙවාසිකා ච මහාඅරිට්‌ඨත්‌ථෙරස්‌ස අන්‌තෙවාසිකා තිස්‌සදත්‌තකාළසුමනාදයො චාති යොජෙතබ්‌බං. අන්‌තෙවාසිකානං අන්‌තෙවාසිකාති උභයත්‌ථ වුත්‌තඅන්‌තෙවාසිකානං අන්‌තෙවාසිකපරම්‌පරා චාති අත්‌ථො. පුබ්‌බෙ වුත්‌තප්‌පකාරාති මහින්‌දො ඉට්‌ටියො උත්‌තියොතිආදිගාථාහි (පාරා. අට්‌ඨ. 1.තතියසඞ්‌ගීතිකථා) පකාසිතා ආචරියපරම්‌පරා.
Mahāariṭṭhoti pañcapaññāsāya bhātukehi saddhiṃ cetiyagirimhi pabbajitaṃ sandhāya vuttaṃ. Meghavaṇṇābhayaamaccassa pariveṇaṭṭhāneti meghavaṇṇaabhayassa rañño amaccena kattabbassa pariveṇassa vatthubhūte ṭhāne. Maṅgalanimittabhāvena ākāse samuppanno manoharasaddo ākāsassa ravo viya hotīti vuttaṃ ‘‘ākāsaṃ mahāviravaṃ ravī’’ti. Na hi ākāso nāma koci dhammo atthi, yo saddaṃ samuṭṭhāpeyya, ākāsagatautuvisesasamuṭṭhitova so saddoti gahetabbo. Paṭhamakattikapavāraṇadivase…pe… vinayapiṭakaṃ pakāsesīti idaṃ vinayaṃ vācetuṃ āraddhadivasaṃ sandhāya vuttaṃ. Anusiṭṭhikarānanti anusāsanīkarānaṃ. Rājinoti upayogatthe sāmivacanaṃ, devānaṃpiyatissarājānanti attho. Aññepīti mahindādīhi aṭṭhasaṭṭhimahātherehi aññepi, tesaṃ sarūpaṃ dassento āha tesaṃ therānantiādi. Tattha tesaṃ therānaṃ antevāsikāti mahindattherādīnaṃ aṭṭhasaṭṭhimahātherānaṃ ariṭṭhādayo antevāsikā ca mahāariṭṭhattherassa antevāsikā tissadattakāḷasumanādayo cāti yojetabbaṃ. Antevāsikānaṃ antevāsikāti ubhayattha vuttaantevāsikānaṃ antevāsikaparamparā cāti attho. Pubbe vuttappakārāti mahindo iṭṭiyo uttiyotiādigāthāhi (pārā. aṭṭha. 1.tatiyasaṅgītikathā) pakāsitā ācariyaparamparā.
න පග්‌ඝරතීති න ගළති, න පමුස්‌සතීති අත්‌ථො. සතිගතිධිතිමන්‌තෙසූති එත්‌ථ සතීති උග්‌ගහධාරණෙ සති. ගතීති සද්‌දත්‌ථවිභාගග්‌ගහණෙ ඤාණං. ධිතීති උග්‌ගහපරිහරණාදීසු වීරියං. කුක්‌කුච්‌චකෙසූති ‘‘කප්‌පති න කප්‌පතී’’ති වීමංසකුක්‌කුච්‌චකාරීසු. මාතාපිතුට්‌ඨානියොති වත්‌වා තමෙවත්‌ථං සමත්‌ථෙතුං ආහ තදායත්‌තාහීතිආදි. විනයපරියත්‌තිං නිස්‌සායාති විනයපිටකපරියාපුණනං නිස්‌සාය. අත්‌තනො සීලක්‌ඛන්‌ධො සුගුත්‌තොති ලජ්‌ජිනො විනයධාරණස්‌ස අලජ්‌ජිඅඤ්‌ඤාණතාදීහි ඡහි ආකාරෙහි ආපත්‌තියා අනාපජ්‌ජනතො අත්‌තනො සීලක්‌ඛන්‌ධො ඛණ්‌ඩාදිදොසවිරහිතො සුගුත්‌තො සුරක්‌ඛිතො හොති. කුක්‌කුච්‌චපකතානන්‌ති කප්‌පියාකප්‌පියං නිස්‌සාය උප්‌පන්‌නෙන කුක්‌කුච්‌චෙන පකතානං උපද්‌දුතානං අභිභූතානං යථාවිනයං කුක්‌කුච්‌චං විනොදෙත්‌වා සුද්‌ධන්‌තෙ පතිට්‌ඨාපනෙන පටිසරණං හොති. විගතො සාරදො භයමෙතස්‌සාති විසාරදො. ‘‘එවං කථෙන්‌තස්‌ස දොසො එවං න දොසො’’ති ඤත්‌වාව කථනතො නිබ්‌භයොව සඞ්‌ඝමජ්‌ඣෙ වොහරති . පච්‌චත්‌ථිකෙති අත්‌තපච්‌චත්‌ථිකෙ චෙව වජ්‌ජිපුත්‌තකාදිසාසනපච්‌චත්‌ථිකෙ ච. සහධම්‌මෙනාති සකාරණෙන වචනෙන සික්‌ඛාපදං දස්‌සෙත්‌වා යථා තෙ අසද්‌ධම්‌මං පතිට්‌ඨාපෙතුං න සක්‌කොන්‌ති, එවං සුනිග්‌ගහිතං කත්‌වා නිග්‌ගණ්‌හාති. සද්‌ධම්‌මට්‌ඨිතියාති පරියත්‌තිපටිපත්‌තිපටිවෙධසඞ්‌ඛාතස්‌ස තිවිධස්‌සාපි සද්‌ධම්‌මස්‌ස ඨිතියා, පවත්‌තියාති අත්‌ථො.
Na paggharatīti na gaḷati, na pamussatīti attho. Satigatidhitimantesūti ettha satīti uggahadhāraṇe sati. Gatīti saddatthavibhāgaggahaṇe ñāṇaṃ. Dhitīti uggahapariharaṇādīsu vīriyaṃ. Kukkuccakesūti ‘‘kappati na kappatī’’ti vīmaṃsakukkuccakārīsu. Mātāpituṭṭhāniyoti vatvā tamevatthaṃ samatthetuṃ āha tadāyattāhītiādi. Vinayapariyattiṃ nissāyāti vinayapiṭakapariyāpuṇanaṃ nissāya. Attano sīlakkhandho suguttoti lajjino vinayadhāraṇassa alajjiaññāṇatādīhi chahi ākārehi āpattiyā anāpajjanato attano sīlakkhandho khaṇḍādidosavirahito sugutto surakkhito hoti. Kukkuccapakatānanti kappiyākappiyaṃ nissāya uppannena kukkuccena pakatānaṃ upaddutānaṃ abhibhūtānaṃ yathāvinayaṃ kukkuccaṃ vinodetvā suddhante patiṭṭhāpanena paṭisaraṇaṃ hoti. Vigato sārado bhayametassāti visārado. ‘‘Evaṃ kathentassa doso evaṃ na doso’’ti ñatvāva kathanato nibbhayova saṅghamajjhe voharati. Paccatthiketi attapaccatthike ceva vajjiputtakādisāsanapaccatthike ca. Sahadhammenāti sakāraṇena vacanena sikkhāpadaṃ dassetvā yathā te asaddhammaṃ patiṭṭhāpetuṃ na sakkonti, evaṃ suniggahitaṃ katvā niggaṇhāti. Saddhammaṭṭhitiyāti pariyattipaṭipattipaṭivedhasaṅkhātassa tividhassāpi saddhammassa ṭhitiyā, pavattiyāti attho.
විනයො සංවරත්‌ථායාතිආදීසු විනයපරියාපුණනං විනයො, විනයපඤ්‌ඤත්‌ති වා කායවචීද්‌වාරසංවරත්‌ථාය. අවිප්‌පටිසාරොති කතාකතං නිස්‌සාය විප්‌පටිසාරාභාවො සන්‌තාපාභාවො. පාමොජ්‌ජං තරුණපීති. පීති නාම බලවපීති. පස්‌සද්‌ධීති කායචිත්‌තපස්‌සද්‌ධි. යථාභූතඤාණදස්‌සනන්‌ති සප්‌පච්‌චයනාමරූපපරිග්‌ගහො. නිබ්‌බිදාති විපස්‌සනා. විරාගොති අරියමග්‌ගො. විමුත්‌තීති අග්‌ගඵලං. විමුත්‌තිඤාණදස්‌සනන්‌ති පච්‌චවෙක්‌ඛණඤාණං. අනුපාදාති කඤ්‌චි ධම්‌මං අනුපාදියිත්‌වා පරිච්‌චජිත්‌වා. පරිනිබ්‌බානත්‌ථායාති පච්‌චවෙක්‌ඛණඤාණෙ අනුප්‌පන්‌නෙ අන්‌තරා පරිනිබ්‌බානාභාවෙන තංපරිනිබ්‌බානත්‌ථායාති පච්‌චයත්‌තෙන වුත්‌තං අනන්‌තරාදිපච්‌චයත්‌තා. එතදත්‌ථා කථාති අයං විනයකථා නාම එතස්‌ස අනුපාදාපරිනිබ්‌බානස්‌ස අත්‌ථායාති අත්‌ථො. මන්‌තනාති විනයමන්‌තනායෙව, භික්‌ඛූනං ‘‘එවං කරිස්‌සාම, එවං න කරිස්‌සාමා’’ති විනයපටිබද්‌ධමන්‌තනා. උපනිසාති උපනිසීදති එත්‌ථ ඵලන්‌ති උපනිසා, කාරණං. විනයො සංවරත්‌ථායාතිආදිකාරණපරම්‌පරාපි එතදත්‌ථාති අත්‌ථො. සොතාවධානන්‌ති ඉමිස්‌සා පරම්‌පරපච්‌චයකථාය අත්‌තානං සමනත්‌ථාය සොතාවධානං, තම්‌පි එතමත්‌ථං. යදිදන්‌ති නිපාතො. යො අයං චතූහි උපාදානෙහි අනුපාදියිත්‌වා චිත්‌තස්‌ස අරහත්‌තමග්‌ගසඞ්‌ඛාතො, තප්‌ඵලසඞ්‌ඛාතො වා විමොක්‌ඛො, සොපි එතදත්‌ථාය අනුපාදාපරිනිබ්‌බානත්‌ථාය. අථ වා යො අයං කඤ්‌චි ධම්‌මං අනුපාදාචිත්‌තස්‌ස විමොක්‌ඛො විමුච්‌චනං විගමො පරිනිබ්‌බානං එතදත්‌ථා කථාති එවං උපසංහරණවසෙන යොජෙතුම්‌පි වට්‌ටති මග්‌ගඵලවිමොක්‌ඛස්‌ස පුබ්‌බෙ වුත්‌තත්‌තා. ආයොගොති උග්‌ගහණාදිවසෙන පුනප්‌පුනං අභියොගො.
Vinayo saṃvaratthāyātiādīsu vinayapariyāpuṇanaṃ vinayo, vinayapaññatti vā kāyavacīdvārasaṃvaratthāya. Avippaṭisāroti katākataṃ nissāya vippaṭisārābhāvo santāpābhāvo. Pāmojjaṃ taruṇapīti. Pīti nāma balavapīti. Passaddhīti kāyacittapassaddhi. Yathābhūtañāṇadassananti sappaccayanāmarūpapariggaho. Nibbidāti vipassanā. Virāgoti ariyamaggo. Vimuttīti aggaphalaṃ. Vimuttiñāṇadassananti paccavekkhaṇañāṇaṃ. Anupādāti kañci dhammaṃ anupādiyitvā pariccajitvā. Parinibbānatthāyāti paccavekkhaṇañāṇe anuppanne antarā parinibbānābhāvena taṃparinibbānatthāyāti paccayattena vuttaṃ anantarādipaccayattā. Etadatthā kathāti ayaṃ vinayakathā nāma etassa anupādāparinibbānassa atthāyāti attho. Mantanāti vinayamantanāyeva, bhikkhūnaṃ ‘‘evaṃ karissāma, evaṃ na karissāmā’’ti vinayapaṭibaddhamantanā. Upanisāti upanisīdati ettha phalanti upanisā, kāraṇaṃ. Vinayo saṃvaratthāyātiādikāraṇaparamparāpi etadatthāti attho. Sotāvadhānanti imissā paramparapaccayakathāya attānaṃ samanatthāya sotāvadhānaṃ, tampi etamatthaṃ. Yadidanti nipāto. Yo ayaṃ catūhi upādānehi anupādiyitvā cittassa arahattamaggasaṅkhāto, tapphalasaṅkhāto vā vimokkho, sopi etadatthāya anupādāparinibbānatthāya. Atha vā yo ayaṃ kañci dhammaṃ anupādācittassa vimokkho vimuccanaṃ vigamo parinibbānaṃ etadatthā kathāti evaṃ upasaṃharaṇavasena yojetumpi vaṭṭati maggaphalavimokkhassa pubbe vuttattā. Āyogoti uggahaṇādivasena punappunaṃ abhiyogo.
ආචරියපරම්‌පරකථාවණ්‌ණනානයො නිට්‌ඨිතො.
Ācariyaparamparakathāvaṇṇanānayo niṭṭhito.
ඉති සමන්‌තපාසාදිකාය විනයට්‌ඨකථාය විමතිවිනොදනියං
Iti samantapāsādikāya vinayaṭṭhakathāya vimativinodaniyaṃ
බාහිරනිදානකථාවණ්‌ණනානයො නිට්‌ඨිතො.
Bāhiranidānakathāvaṇṇanānayo niṭṭhito.
