Library / Tipiṭaka / ತಿಪಿಟಕ • Tipiṭaka / ಸಾರತ್ಥದೀಪನೀ-ಟೀಕಾ • Sāratthadīpanī-ṭīkā |
ಆಚರಿಯವತ್ತಕಥಾವಣ್ಣನಾ
Ācariyavattakathāvaṇṇanā
೭೫. ಉಪಸೇನವತ್ಥುಮ್ಹಿ ಆಚಿಣ್ಣನ್ತಿ ಚರಿತಂ ವತ್ತಂ ಅನುಧಮ್ಮತಾ। ಕಚ್ಚಿ ಭಿಕ್ಖು ಖಮನೀಯನ್ತಿ ಭಿಕ್ಖು ಕಚ್ಚಿ ತುಯ್ಹಂ ಇದಂ ಚತುಚಕ್ಕಂ ನವದ್ವಾರಂ ಸರೀರಯನ್ತಂ ಖಮನೀಯಂ ಸಕ್ಕಾ ಖಮಿತುಂ ಸಹಿತುಂ ಪರಿಹರಿತುಂ, ನ ಕಿಞ್ಚಿ ದುಕ್ಖಂ ಉಪ್ಪಾದೇತೀತಿ। ಕಚ್ಚಿ ಯಾಪನೀಯನ್ತಿ ಕಚ್ಚಿ ಸಬ್ಬಕಿಚ್ಚೇಸು ಯಾಪೇತುಂ ಸಕ್ಕಾ, ನ ಕಿಞ್ಚಿ ಅನ್ತರಾಯಂ ದಸ್ಸೇತೀತಿ। ಜಾನನ್ತಾಪಿ ತಥಾಗತಾತಿಏವಮಾದಿ ಯಂ ಪರತೋ ‘‘ಕತಿ ವಸ್ಸೋಸಿ ತ್ವಂ ಭಿಕ್ಖೂ’’ತಿಆದಿನಾ ಪುಚ್ಛಿ, ತಸ್ಸ ಪರಿಹಾರದಸ್ಸನತ್ಥಂ ವುತ್ತಂ। ತತ್ರಾಯಂ ಸಙ್ಖೇಪತ್ಥೋ – ತಥಾಗತಾ ನಾಮ ಜಾನನ್ತಾಪಿ ಸಚೇ ತಾದಿಸಂ ಪುಚ್ಛಾಕಾರಣಂ ಹೋತಿ, ಪುಚ್ಛನ್ತಿ। ಸಚೇ ಪನ ತಾದಿಸಂ ಪುಚ್ಛಾಕಾರಣಂ ನತ್ಥಿ, ಜಾನನ್ತಾಪಿ ನ ಪುಚ್ಛನ್ತಿ। ಯಸ್ಮಾ ಪನ ಬುದ್ಧಾನಂ ಅಜಾನನಂ ನಾಮ ನತ್ಥಿ, ತಸ್ಮಾ ‘‘ಅಜಾನನ್ತಾಪೀ’’ತಿ ನ ವುತ್ತಂ। ಕಾಲಂ ವಿದಿತ್ವಾ ಪುಚ್ಛನ್ತೀತಿ ಸಚೇ ತಸ್ಸಾ ಪುಚ್ಛಾಯ ಸೋ ಕಾಲೋ ಹೋತಿ, ಏವಂ ತಂ ಕಾಲಂ ವಿದಿತ್ವಾ ಪುಚ್ಛನ್ತಿ। ಸಚೇ ನ ಹೋತಿ, ಏವಮ್ಪಿ ಕಾಲಂ ವಿದಿತ್ವಾವ ನ ಪುಚ್ಛನ್ತಿ। ಏವಂ ಪುಚ್ಛನ್ತಾಪಿ ಚ ಅತ್ಥಸಂಹಿತಂ ತಥಾಗತಾ ಪುಚ್ಛನ್ತಿ, ಯಂ ಅತ್ಥನಿಸ್ಸಿತಂ ಕಾರಣನಿಸ್ಸಿತಂ, ತದೇವ ಪುಚ್ಛನ್ತಿ, ನೋ ಅನತ್ಥಸಂಹಿತಂ। ಕಸ್ಮಾ? ಯಸ್ಮಾ ಅನತ್ಥಸಂಹಿತೇ ಸೇತುಘಾತೋ ತಥಾಗತಾನಂ। ಸೇತು ವುಚ್ಚತಿ ಮಗ್ಗೋ, ಮಗ್ಗೇನೇವ ತಾದಿಸಸ್ಸ ವಚನಸ್ಸ ಘಾತೋ ಸಮುಚ್ಛೇದೋತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ।
75. Upasenavatthumhi āciṇṇanti caritaṃ vattaṃ anudhammatā. Kacci bhikkhu khamanīyanti bhikkhu kacci tuyhaṃ idaṃ catucakkaṃ navadvāraṃ sarīrayantaṃ khamanīyaṃ sakkā khamituṃ sahituṃ pariharituṃ, na kiñci dukkhaṃ uppādetīti. Kacci yāpanīyanti kacci sabbakiccesu yāpetuṃ sakkā, na kiñci antarāyaṃ dassetīti. Jānantāpi tathāgatātievamādi yaṃ parato ‘‘kati vassosi tvaṃ bhikkhū’’tiādinā pucchi, tassa parihāradassanatthaṃ vuttaṃ. Tatrāyaṃ saṅkhepattho – tathāgatā nāma jānantāpi sace tādisaṃ pucchākāraṇaṃ hoti, pucchanti. Sace pana tādisaṃ pucchākāraṇaṃ natthi, jānantāpi na pucchanti. Yasmā pana buddhānaṃ ajānanaṃ nāma natthi, tasmā ‘‘ajānantāpī’’ti na vuttaṃ. Kālaṃ viditvā pucchantīti sace tassā pucchāya so kālo hoti, evaṃ taṃ kālaṃ viditvā pucchanti. Sace na hoti, evampi kālaṃ viditvāva na pucchanti. Evaṃ pucchantāpi ca atthasaṃhitaṃ tathāgatā pucchanti, yaṃ atthanissitaṃ kāraṇanissitaṃ, tadeva pucchanti, no anatthasaṃhitaṃ. Kasmā? Yasmā anatthasaṃhite setughāto tathāgatānaṃ. Setu vuccati maggo, maggeneva tādisassa vacanassa ghāto samucchedoti vuttaṃ hoti.
ಇದಾನಿ ಅತ್ಥಸಂಹಿತನ್ತಿ ಏತ್ಥ ಯಂ ಅತ್ಥನಿಸ್ಸಿತಂ ವಚನಂ ತಥಾಗತಾ ಪುಚ್ಛನ್ತಿ, ತಂ ದಸ್ಸೇನ್ತೋ ‘‘ದ್ವೀಹಿ ಆಕಾರೇಹೀ’’ತಿಆದಿಮಾಹ। ತತ್ಥ ಆಕಾರೇಹೀತಿ ಕಾರಣೇಹಿ । ಧಮ್ಮಂ ವಾ ದೇಸೇಸ್ಸಾಮಾತಿ ಅಟ್ಠುಪ್ಪತ್ತಿಯುತ್ತಂ ಸುತ್ತಂ ವಾ ಪುಬ್ಬಚರಿತಕಾರಣಯುತ್ತಂ ಜಾತಕಂ ವಾ ಕಥಯಿಸ್ಸಾಮ। ಸಾವಕಾನಂ ವಾ ಸಿಕ್ಖಾಪದಂ ಪಞ್ಞಪೇಸ್ಸಾಮಾತಿ ಸಾವಕಾನಂ ವಾ ತಾಯ ಪುಚ್ಛಾಯ ವೀತಿಕ್ಕಮಂ ಪಾಕಟಂ ಕತ್ವಾ ಗರುಕಂ ವಾ ಲಹುಕಂ ವಾ ಸಿಕ್ಖಾಪದಂ ಪಞ್ಞಪೇಸ್ಸಾಮ ಆಣಂ ಠಪೇಸ್ಸಾಮ। ಅತಿಲಹುನ್ತಿ ಅತಿಸೀಘಂ।
Idāni atthasaṃhitanti ettha yaṃ atthanissitaṃ vacanaṃ tathāgatā pucchanti, taṃ dassento ‘‘dvīhi ākārehī’’tiādimāha. Tattha ākārehīti kāraṇehi . Dhammaṃ vā desessāmāti aṭṭhuppattiyuttaṃ suttaṃ vā pubbacaritakāraṇayuttaṃ jātakaṃ vā kathayissāma. Sāvakānaṃ vā sikkhāpadaṃ paññapessāmāti sāvakānaṃ vā tāya pucchāya vītikkamaṃ pākaṭaṃ katvā garukaṃ vā lahukaṃ vā sikkhāpadaṃ paññapessāma āṇaṃ ṭhapessāma. Atilahunti atisīghaṃ.
೭೬. ಅಞ್ಞತಿತ್ಥಿಯವತ್ಥುಮ್ಹಿ ಅಞ್ಞತಿತ್ಥಿಯಪುಬ್ಬೋತಿ ಪುಬ್ಬೇ ಅಞ್ಞತಿತ್ಥಿಯೋ ಭೂತೋತಿ ಅಞ್ಞತಿತ್ಥಿಯಪುಬ್ಬೋ। ಏತ್ಥ (ಅ॰ ನಿ॰ ಅಟ್ಠ॰ ೨.೩.೬೨) ಚ ತಿತ್ಥಂ ಜಾನಿತಬ್ಬಂ, ತಿತ್ಥಕರೋ ಜಾನಿತಬ್ಬೋ , ತಿತ್ಥಿಯಾ ಜಾನಿತಬ್ಬಾ, ತಿತ್ಥಿಯಸಾವಕಾ ಜಾನಿತಬ್ಬಾ। ತತ್ಥ ತಿತ್ಥಂ ನಾಮ ದ್ವಾಸಟ್ಠಿ ದಿಟ್ಠಿಯೋ। ಏತ್ಥ ಹಿ ಸತ್ತಾ ತರನ್ತಿ ಉಪ್ಪಿಲವನ್ತಿ ಉಮ್ಮುಜ್ಜನಿಮುಜ್ಜಂ ಕರೋನ್ತಿ, ತಸ್ಮಾ ‘‘ತಿತ್ಥ’’ನ್ತಿ ವುಚ್ಚನ್ತಿ। ತಾಸಂ ದಿಟ್ಠೀನಂ ಉಪ್ಪಾದೇತಾ ತಿತ್ಥಕರೋ ನಾಮ ಪೂರಣಕಸ್ಸಪಾದಿಕೋ। ತಸ್ಸ ಲದ್ಧಿಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಪಬ್ಬಜಿತಾ ತಿತ್ಥಿಯಾ ನಾಮ। ತೇ ಹಿ ತಿತ್ಥೇ ಜಾತಾತಿ ತಿತ್ಥಿಯಾ, ಯಥಾವುತ್ತಂ ವಾ ದಿಟ್ಠಿಗತಸಙ್ಖಾತಂ ತಿತ್ಥಂ ಏತೇಸಂ ಅತ್ಥೀತಿ ತಿತ್ಥಿಕಾ, ತಿತ್ಥಿಕಾ ಏವ ತಿತ್ಥಿಯಾ। ತೇಸಂ ಪಚ್ಚಯದಾಯಕಾ ತಿತ್ಥಿಯಸಾವಕಾತಿ ವೇದಿತಬ್ಬಾ। ಸಹಧಮ್ಮಿಕಂ ವುಚ್ಚಮಾನೋತಿ ಸಹಧಮ್ಮಿಕೇನ ವುಚ್ಚಮಾನೋ, ಕರಣತ್ಥೇ ಉಪಯೋಗವಚನಂ। ಪಞ್ಚಹಿ ಸಹಧಮ್ಮಿಕೇಹಿ ಸಿಕ್ಖಿತಬ್ಬತ್ತಾ, ತೇಸಂ ವಾ ಸನ್ತಕತ್ತಾ ‘‘ಸಹಧಮ್ಮಿಕ’’ನ್ತಿ ಲದ್ಧನಾಮೇನ ಬುದ್ಧಪಞ್ಞತ್ತೇನ ಸಿಕ್ಖಾಪದೇನ ವುಚ್ಚಮಾನೋತಿ ಅತ್ಥೋ। ಪಸೂರೋತಿ ತಸ್ಸ ನಾಮಂ। ಪರಿಬ್ಬಾಜಕೋತಿ ಗಿಹಿಬನ್ಧನಂ ಪಹಾಯ ಪಬ್ಬಜ್ಜುಪಗತೋ।
76. Aññatitthiyavatthumhi aññatitthiyapubboti pubbe aññatitthiyo bhūtoti aññatitthiyapubbo. Ettha (a. ni. aṭṭha. 2.3.62) ca titthaṃ jānitabbaṃ, titthakaro jānitabbo , titthiyā jānitabbā, titthiyasāvakā jānitabbā. Tattha titthaṃ nāma dvāsaṭṭhi diṭṭhiyo. Ettha hi sattā taranti uppilavanti ummujjanimujjaṃ karonti, tasmā ‘‘tittha’’nti vuccanti. Tāsaṃ diṭṭhīnaṃ uppādetā titthakaro nāma pūraṇakassapādiko. Tassa laddhiṃ gahetvā pabbajitā titthiyā nāma. Te hi titthe jātāti titthiyā, yathāvuttaṃ vā diṭṭhigatasaṅkhātaṃ titthaṃ etesaṃ atthīti titthikā, titthikā eva titthiyā. Tesaṃ paccayadāyakā titthiyasāvakāti veditabbā. Sahadhammikaṃ vuccamānoti sahadhammikena vuccamāno, karaṇatthe upayogavacanaṃ. Pañcahi sahadhammikehi sikkhitabbattā, tesaṃ vā santakattā ‘‘sahadhammika’’nti laddhanāmena buddhapaññattena sikkhāpadena vuccamānoti attho. Pasūroti tassa nāmaṃ. Paribbājakoti gihibandhanaṃ pahāya pabbajjupagato.
ತಂಯೇವ ತಿತ್ಥಾಯತನನ್ತಿ ಏತ್ಥ ದ್ವಾಸಟ್ಠಿದಿಟ್ಠಿಸಙ್ಖಾತಂ ತಿತ್ಥಮೇವ ಆಯತನನ್ತಿ ತಿತ್ಥಾಯತನಂ, ತಿತ್ಥಂ ವಾ ಏತೇಸಂ ಅತ್ಥೀತಿ ತಿತ್ಥಿನೋ, ತಿತ್ಥಿಯಾ, ತೇಸಂ ಆಯತನನ್ತಿಪಿ ತಿತ್ಥಾಯತನಂ। ಆಯತನನ್ತಿ ಚ ‘‘ಅಸ್ಸಾನಂ ಕಮ್ಬೋಜೋ ಆಯತನಂ, ಗುನ್ನಂ ದಕ್ಖಿಣಪಥೋ ಆಯತನ’’ನ್ತಿ ಏತ್ಥ ಸಞ್ಜಾತಿಟ್ಠಾನಂ ಆಯತನಂ ನಾಮ।
Taṃyeva titthāyatananti ettha dvāsaṭṭhidiṭṭhisaṅkhātaṃ titthameva āyatananti titthāyatanaṃ, titthaṃ vā etesaṃ atthīti titthino, titthiyā, tesaṃ āyatanantipi titthāyatanaṃ. Āyatananti ca ‘‘assānaṃ kambojo āyatanaṃ, gunnaṃ dakkhiṇapatho āyatana’’nti ettha sañjātiṭṭhānaṃ āyatanaṃ nāma.
‘‘ಮನೋರಮೇ ಆಯತನೇ, ಸೇವನ್ತಿ ನಂ ವಿಹಙ್ಗಮಾ।
‘‘Manorame āyatane, sevanti naṃ vihaṅgamā;
ಛಾಯಂ ಛಾಯತ್ಥಿನೋ ಯನ್ತಿ, ಫಲತ್ಥಂ ಫಲಭೋಜಿನೋ’’ತಿ॥ (ಅ॰ ನಿ॰ ೫.೩೮) –
Chāyaṃ chāyatthino yanti, phalatthaṃ phalabhojino’’ti. (a. ni. 5.38) –
ಏತ್ಥ ಸಮೋಸರಣಟ್ಠಾನಂ। ‘‘ಪಞ್ಚಿಮಾನಿ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ವಿಮುತ್ತಾಯತನಾನೀ’’ತಿ (ಅ॰ ನಿ॰ ೫.೨೬) ಏತ್ಥ ಕಾರಣಂ, ತಂ ಇಧ ಸಬ್ಬಮ್ಪಿ ಲಬ್ಭತಿ। ಸಬ್ಬೇಪಿ ಹಿ ದಿಟ್ಠಿಗತಿಕಾ ಸಞ್ಜಾಯಮಾನಾ ಇಮಾಸುಯೇವ ದ್ವಾಸಟ್ಠಿಯಾ ದಿಟ್ಠೀಸು ಸಞ್ಜಾಯನ್ತಿ, ಸಮೋಸರಮಾನಾಪಿ ಏತಾಸುಯೇವ ಸಮೋಸರನ್ತಿ ಸನ್ನಿಪತನ್ತಿ, ದಿಟ್ಠಿಗತಿಕಭಾವೇ ಚ ನೇಸಂ ಇಮಾಯೇವ ದ್ವಾಸಟ್ಠಿ ದಿಟ್ಠಿಯೋ ಕಾರಣಂ, ತಸ್ಮಾ ಯಥಾವುತ್ತಂ ತಿತ್ಥಮೇವ ಸಞ್ಜಾತಿಆದಿನಾ ಅತ್ಥೇನ ಆಯತನನ್ತಿ ತಿತ್ಥಾಯತನಂ, ತೇನೇವತ್ಥೇನ ತಿತ್ಥೀನಂ ಆಯತನನ್ತಿಪಿ ತಿತ್ಥಾಯತನಂ।
Ettha samosaraṇaṭṭhānaṃ. ‘‘Pañcimāni, bhikkhave, vimuttāyatanānī’’ti (a. ni. 5.26) ettha kāraṇaṃ, taṃ idha sabbampi labbhati. Sabbepi hi diṭṭhigatikā sañjāyamānā imāsuyeva dvāsaṭṭhiyā diṭṭhīsu sañjāyanti, samosaramānāpi etāsuyeva samosaranti sannipatanti, diṭṭhigatikabhāve ca nesaṃ imāyeva dvāsaṭṭhi diṭṭhiyo kāraṇaṃ, tasmā yathāvuttaṃ titthameva sañjātiādinā atthena āyatananti titthāyatanaṃ, tenevatthena titthīnaṃ āyatanantipi titthāyatanaṃ.
ಆಯಸ್ಮತೋ ನಿಸ್ಸಾಯ ವಚ್ಛಾಮೀತಿ ಏತ್ಥ ಆಯಸ್ಮತೋತಿ ಉಪಯೋಗತ್ಥೇ ಸಾಮಿವಚನಂ, ಆಯಸ್ಮನ್ತಂ ನಿಸ್ಸಾಯ ವಸಿಸ್ಸಾಮೀತಿ ಅತ್ಥೋ। ಬ್ಯತ್ತೋ…ಪೇ॰… ವುತ್ತಲಕ್ಖಣೋಯೇವಾತಿ ಪರಿಸುಪಟ್ಠಾಪಕಬಹುಸ್ಸುತಂ ಸನ್ಧಾಯ ವದತಿ। ಪಞ್ಚಹುಪಾಲಿ ಅಙ್ಗೇಹೀತಿಆದೀಸು ಯಂ ವತ್ತಬ್ಬಂ, ತಂ ಪರತೋ ಆವಿ ಭವಿಸ್ಸತಿ।
Āyasmato nissāya vacchāmīti ettha āyasmatoti upayogatthe sāmivacanaṃ, āyasmantaṃ nissāya vasissāmīti attho. Byatto…pe… vuttalakkhaṇoyevāti parisupaṭṭhāpakabahussutaṃ sandhāya vadati. Pañcahupāli aṅgehītiādīsu yaṃ vattabbaṃ, taṃ parato āvi bhavissati.
ಆಚರಿಯವತ್ತಕಥಾವಣ್ಣನಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ।
Ācariyavattakathāvaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
ತಿಪಿಟಕ (ಮೂಲ) • Tipiṭaka (Mūla) / ವಿನಯಪಿಟಕ • Vinayapiṭaka / ಮಹಾವಗ್ಗಪಾಳಿ • Mahāvaggapāḷi / ೧೮. ಆಚರಿಯವತ್ತಕಥಾ • 18. Ācariyavattakathā
ಅಟ್ಠಕಥಾ • Aṭṭhakathā / ವಿನಯಪಿಟಕ (ಅಟ್ಠಕಥಾ) • Vinayapiṭaka (aṭṭhakathā) / ಮಹಾವಗ್ಗ-ಅಟ್ಠಕಥಾ • Mahāvagga-aṭṭhakathā / ಆಚರಿಯವತ್ತಕಥಾ • Ācariyavattakathā
ಟೀಕಾ • Tīkā / ವಿನಯಪಿಟಕ (ಟೀಕಾ) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / ವಜಿರಬುದ್ಧಿ-ಟೀಕಾ • Vajirabuddhi-ṭīkā / ಆಚರಿಯವತ್ತಕಥಾವಣ್ಣನಾ • Ācariyavattakathāvaṇṇanā
ಟೀಕಾ • Tīkā / ವಿನಯಪಿಟಕ (ಟೀಕಾ) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / ವಿಮತಿವಿನೋದನೀ-ಟೀಕಾ • Vimativinodanī-ṭīkā / ಆಚರಿಯವತ್ತಕಥಾವಣ್ಣನಾ • Ācariyavattakathāvaṇṇanā
ಟೀಕಾ • Tīkā / ವಿನಯಪಿಟಕ (ಟೀಕಾ) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / ಪಾಚಿತ್ಯಾದಿಯೋಜನಾಪಾಳಿ • Pācityādiyojanāpāḷi / ೧೮. ಆಚರಿಯವತ್ತಕಥಾ • 18. Ācariyavattakathā