Library / Tipiṭaka / തിപിടക • Tipiṭaka / സാരത്ഥദീപനീ-ടീകാ • Sāratthadīpanī-ṭīkā |
ആചരിയവത്തകഥാവണ്ണനാ
Ācariyavattakathāvaṇṇanā
൭൫. ഉപസേനവത്ഥുമ്ഹി ആചിണ്ണന്തി ചരിതം വത്തം അനുധമ്മതാ. കച്ചി ഭിക്ഖു ഖമനീയന്തി ഭിക്ഖു കച്ചി തുയ്ഹം ഇദം ചതുചക്കം നവദ്വാരം സരീരയന്തം ഖമനീയം സക്കാ ഖമിതും സഹിതും പരിഹരിതും, ന കിഞ്ചി ദുക്ഖം ഉപ്പാദേതീതി. കച്ചി യാപനീയന്തി കച്ചി സബ്ബകിച്ചേസു യാപേതും സക്കാ, ന കിഞ്ചി അന്തരായം ദസ്സേതീതി. ജാനന്താപി തഥാഗതാതിഏവമാദി യം പരതോ ‘‘കതി വസ്സോസി ത്വം ഭിക്ഖൂ’’തിആദിനാ പുച്ഛി, തസ്സ പരിഹാരദസ്സനത്ഥം വുത്തം. തത്രായം സങ്ഖേപത്ഥോ – തഥാഗതാ നാമ ജാനന്താപി സചേ താദിസം പുച്ഛാകാരണം ഹോതി, പുച്ഛന്തി. സചേ പന താദിസം പുച്ഛാകാരണം നത്ഥി, ജാനന്താപി ന പുച്ഛന്തി. യസ്മാ പന ബുദ്ധാനം അജാനനം നാമ നത്ഥി, തസ്മാ ‘‘അജാനന്താപീ’’തി ന വുത്തം. കാലം വിദിത്വാ പുച്ഛന്തീതി സചേ തസ്സാ പുച്ഛായ സോ കാലോ ഹോതി, ഏവം തം കാലം വിദിത്വാ പുച്ഛന്തി. സചേ ന ഹോതി, ഏവമ്പി കാലം വിദിത്വാവ ന പുച്ഛന്തി. ഏവം പുച്ഛന്താപി ച അത്ഥസംഹിതം തഥാഗതാ പുച്ഛന്തി, യം അത്ഥനിസ്സിതം കാരണനിസ്സിതം, തദേവ പുച്ഛന്തി, നോ അനത്ഥസംഹിതം. കസ്മാ? യസ്മാ അനത്ഥസംഹിതേ സേതുഘാതോ തഥാഗതാനം. സേതു വുച്ചതി മഗ്ഗോ, മഗ്ഗേനേവ താദിസസ്സ വചനസ്സ ഘാതോ സമുച്ഛേദോതി വുത്തം ഹോതി.
75. Upasenavatthumhi āciṇṇanti caritaṃ vattaṃ anudhammatā. Kacci bhikkhu khamanīyanti bhikkhu kacci tuyhaṃ idaṃ catucakkaṃ navadvāraṃ sarīrayantaṃ khamanīyaṃ sakkā khamituṃ sahituṃ pariharituṃ, na kiñci dukkhaṃ uppādetīti. Kacci yāpanīyanti kacci sabbakiccesu yāpetuṃ sakkā, na kiñci antarāyaṃ dassetīti. Jānantāpi tathāgatātievamādi yaṃ parato ‘‘kati vassosi tvaṃ bhikkhū’’tiādinā pucchi, tassa parihāradassanatthaṃ vuttaṃ. Tatrāyaṃ saṅkhepattho – tathāgatā nāma jānantāpi sace tādisaṃ pucchākāraṇaṃ hoti, pucchanti. Sace pana tādisaṃ pucchākāraṇaṃ natthi, jānantāpi na pucchanti. Yasmā pana buddhānaṃ ajānanaṃ nāma natthi, tasmā ‘‘ajānantāpī’’ti na vuttaṃ. Kālaṃ viditvā pucchantīti sace tassā pucchāya so kālo hoti, evaṃ taṃ kālaṃ viditvā pucchanti. Sace na hoti, evampi kālaṃ viditvāva na pucchanti. Evaṃ pucchantāpi ca atthasaṃhitaṃ tathāgatā pucchanti, yaṃ atthanissitaṃ kāraṇanissitaṃ, tadeva pucchanti, no anatthasaṃhitaṃ. Kasmā? Yasmā anatthasaṃhite setughāto tathāgatānaṃ. Setu vuccati maggo, maggeneva tādisassa vacanassa ghāto samucchedoti vuttaṃ hoti.
ഇദാനി അത്ഥസംഹിതന്തി ഏത്ഥ യം അത്ഥനിസ്സിതം വചനം തഥാഗതാ പുച്ഛന്തി, തം ദസ്സേന്തോ ‘‘ദ്വീഹി ആകാരേഹീ’’തിആദിമാഹ. തത്ഥ ആകാരേഹീതി കാരണേഹി . ധമ്മം വാ ദേസേസ്സാമാതി അട്ഠുപ്പത്തിയുത്തം സുത്തം വാ പുബ്ബചരിതകാരണയുത്തം ജാതകം വാ കഥയിസ്സാമ. സാവകാനം വാ സിക്ഖാപദം പഞ്ഞപേസ്സാമാതി സാവകാനം വാ തായ പുച്ഛായ വീതിക്കമം പാകടം കത്വാ ഗരുകം വാ ലഹുകം വാ സിക്ഖാപദം പഞ്ഞപേസ്സാമ ആണം ഠപേസ്സാമ. അതിലഹുന്തി അതിസീഘം.
Idāni atthasaṃhitanti ettha yaṃ atthanissitaṃ vacanaṃ tathāgatā pucchanti, taṃ dassento ‘‘dvīhi ākārehī’’tiādimāha. Tattha ākārehīti kāraṇehi . Dhammaṃ vā desessāmāti aṭṭhuppattiyuttaṃ suttaṃ vā pubbacaritakāraṇayuttaṃ jātakaṃ vā kathayissāma. Sāvakānaṃ vā sikkhāpadaṃ paññapessāmāti sāvakānaṃ vā tāya pucchāya vītikkamaṃ pākaṭaṃ katvā garukaṃ vā lahukaṃ vā sikkhāpadaṃ paññapessāma āṇaṃ ṭhapessāma. Atilahunti atisīghaṃ.
൭൬. അഞ്ഞതിത്ഥിയവത്ഥുമ്ഹി അഞ്ഞതിത്ഥിയപുബ്ബോതി പുബ്ബേ അഞ്ഞതിത്ഥിയോ ഭൂതോതി അഞ്ഞതിത്ഥിയപുബ്ബോ. ഏത്ഥ (അ॰ നി॰ അട്ഠ॰ ൨.൩.൬൨) ച തിത്ഥം ജാനിതബ്ബം, തിത്ഥകരോ ജാനിതബ്ബോ , തിത്ഥിയാ ജാനിതബ്ബാ, തിത്ഥിയസാവകാ ജാനിതബ്ബാ. തത്ഥ തിത്ഥം നാമ ദ്വാസട്ഠി ദിട്ഠിയോ. ഏത്ഥ ഹി സത്താ തരന്തി ഉപ്പിലവന്തി ഉമ്മുജ്ജനിമുജ്ജം കരോന്തി, തസ്മാ ‘‘തിത്ഥ’’ന്തി വുച്ചന്തി. താസം ദിട്ഠീനം ഉപ്പാദേതാ തിത്ഥകരോ നാമ പൂരണകസ്സപാദികോ. തസ്സ ലദ്ധിം ഗഹേത്വാ പബ്ബജിതാ തിത്ഥിയാ നാമ. തേ ഹി തിത്ഥേ ജാതാതി തിത്ഥിയാ, യഥാവുത്തം വാ ദിട്ഠിഗതസങ്ഖാതം തിത്ഥം ഏതേസം അത്ഥീതി തിത്ഥികാ, തിത്ഥികാ ഏവ തിത്ഥിയാ. തേസം പച്ചയദായകാ തിത്ഥിയസാവകാതി വേദിതബ്ബാ. സഹധമ്മികം വുച്ചമാനോതി സഹധമ്മികേന വുച്ചമാനോ, കരണത്ഥേ ഉപയോഗവചനം. പഞ്ചഹി സഹധമ്മികേഹി സിക്ഖിതബ്ബത്താ, തേസം വാ സന്തകത്താ ‘‘സഹധമ്മിക’’ന്തി ലദ്ധനാമേന ബുദ്ധപഞ്ഞത്തേന സിക്ഖാപദേന വുച്ചമാനോതി അത്ഥോ. പസൂരോതി തസ്സ നാമം. പരിബ്ബാജകോതി ഗിഹിബന്ധനം പഹായ പബ്ബജ്ജുപഗതോ.
76. Aññatitthiyavatthumhi aññatitthiyapubboti pubbe aññatitthiyo bhūtoti aññatitthiyapubbo. Ettha (a. ni. aṭṭha. 2.3.62) ca titthaṃ jānitabbaṃ, titthakaro jānitabbo , titthiyā jānitabbā, titthiyasāvakā jānitabbā. Tattha titthaṃ nāma dvāsaṭṭhi diṭṭhiyo. Ettha hi sattā taranti uppilavanti ummujjanimujjaṃ karonti, tasmā ‘‘tittha’’nti vuccanti. Tāsaṃ diṭṭhīnaṃ uppādetā titthakaro nāma pūraṇakassapādiko. Tassa laddhiṃ gahetvā pabbajitā titthiyā nāma. Te hi titthe jātāti titthiyā, yathāvuttaṃ vā diṭṭhigatasaṅkhātaṃ titthaṃ etesaṃ atthīti titthikā, titthikā eva titthiyā. Tesaṃ paccayadāyakā titthiyasāvakāti veditabbā. Sahadhammikaṃ vuccamānoti sahadhammikena vuccamāno, karaṇatthe upayogavacanaṃ. Pañcahi sahadhammikehi sikkhitabbattā, tesaṃ vā santakattā ‘‘sahadhammika’’nti laddhanāmena buddhapaññattena sikkhāpadena vuccamānoti attho. Pasūroti tassa nāmaṃ. Paribbājakoti gihibandhanaṃ pahāya pabbajjupagato.
തംയേവ തിത്ഥായതനന്തി ഏത്ഥ ദ്വാസട്ഠിദിട്ഠിസങ്ഖാതം തിത്ഥമേവ ആയതനന്തി തിത്ഥായതനം, തിത്ഥം വാ ഏതേസം അത്ഥീതി തിത്ഥിനോ, തിത്ഥിയാ, തേസം ആയതനന്തിപി തിത്ഥായതനം. ആയതനന്തി ച ‘‘അസ്സാനം കമ്ബോജോ ആയതനം, ഗുന്നം ദക്ഖിണപഥോ ആയതന’’ന്തി ഏത്ഥ സഞ്ജാതിട്ഠാനം ആയതനം നാമ.
Taṃyeva titthāyatananti ettha dvāsaṭṭhidiṭṭhisaṅkhātaṃ titthameva āyatananti titthāyatanaṃ, titthaṃ vā etesaṃ atthīti titthino, titthiyā, tesaṃ āyatanantipi titthāyatanaṃ. Āyatananti ca ‘‘assānaṃ kambojo āyatanaṃ, gunnaṃ dakkhiṇapatho āyatana’’nti ettha sañjātiṭṭhānaṃ āyatanaṃ nāma.
‘‘മനോരമേ ആയതനേ, സേവന്തി നം വിഹങ്ഗമാ;
‘‘Manorame āyatane, sevanti naṃ vihaṅgamā;
ഛായം ഛായത്ഥിനോ യന്തി, ഫലത്ഥം ഫലഭോജിനോ’’തി. (അ॰ നി॰ ൫.൩൮) –
Chāyaṃ chāyatthino yanti, phalatthaṃ phalabhojino’’ti. (a. ni. 5.38) –
ഏത്ഥ സമോസരണട്ഠാനം. ‘‘പഞ്ചിമാനി, ഭിക്ഖവേ, വിമുത്തായതനാനീ’’തി (അ॰ നി॰ ൫.൨൬) ഏത്ഥ കാരണം, തം ഇധ സബ്ബമ്പി ലബ്ഭതി. സബ്ബേപി ഹി ദിട്ഠിഗതികാ സഞ്ജായമാനാ ഇമാസുയേവ ദ്വാസട്ഠിയാ ദിട്ഠീസു സഞ്ജായന്തി, സമോസരമാനാപി ഏതാസുയേവ സമോസരന്തി സന്നിപതന്തി, ദിട്ഠിഗതികഭാവേ ച നേസം ഇമായേവ ദ്വാസട്ഠി ദിട്ഠിയോ കാരണം, തസ്മാ യഥാവുത്തം തിത്ഥമേവ സഞ്ജാതിആദിനാ അത്ഥേന ആയതനന്തി തിത്ഥായതനം, തേനേവത്ഥേന തിത്ഥീനം ആയതനന്തിപി തിത്ഥായതനം.
Ettha samosaraṇaṭṭhānaṃ. ‘‘Pañcimāni, bhikkhave, vimuttāyatanānī’’ti (a. ni. 5.26) ettha kāraṇaṃ, taṃ idha sabbampi labbhati. Sabbepi hi diṭṭhigatikā sañjāyamānā imāsuyeva dvāsaṭṭhiyā diṭṭhīsu sañjāyanti, samosaramānāpi etāsuyeva samosaranti sannipatanti, diṭṭhigatikabhāve ca nesaṃ imāyeva dvāsaṭṭhi diṭṭhiyo kāraṇaṃ, tasmā yathāvuttaṃ titthameva sañjātiādinā atthena āyatananti titthāyatanaṃ, tenevatthena titthīnaṃ āyatanantipi titthāyatanaṃ.
ആയസ്മതോ നിസ്സായ വച്ഛാമീതി ഏത്ഥ ആയസ്മതോതി ഉപയോഗത്ഥേ സാമിവചനം, ആയസ്മന്തം നിസ്സായ വസിസ്സാമീതി അത്ഥോ. ബ്യത്തോ…പേ॰… വുത്തലക്ഖണോയേവാതി പരിസുപട്ഠാപകബഹുസ്സുതം സന്ധായ വദതി. പഞ്ചഹുപാലി അങ്ഗേഹീതിആദീസു യം വത്തബ്ബം, തം പരതോ ആവി ഭവിസ്സതി.
Āyasmato nissāya vacchāmīti ettha āyasmatoti upayogatthe sāmivacanaṃ, āyasmantaṃ nissāya vasissāmīti attho. Byatto…pe… vuttalakkhaṇoyevāti parisupaṭṭhāpakabahussutaṃ sandhāya vadati. Pañcahupāli aṅgehītiādīsu yaṃ vattabbaṃ, taṃ parato āvi bhavissati.
ആചരിയവത്തകഥാവണ്ണനാ നിട്ഠിതാ.
Ācariyavattakathāvaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
തിപിടക (മൂല) • Tipiṭaka (Mūla) / വിനയപിടക • Vinayapiṭaka / മഹാവഗ്ഗപാളി • Mahāvaggapāḷi / ൧൮. ആചരിയവത്തകഥാ • 18. Ācariyavattakathā
അട്ഠകഥാ • Aṭṭhakathā / വിനയപിടക (അട്ഠകഥാ) • Vinayapiṭaka (aṭṭhakathā) / മഹാവഗ്ഗ-അട്ഠകഥാ • Mahāvagga-aṭṭhakathā / ആചരിയവത്തകഥാ • Ācariyavattakathā
ടീകാ • Tīkā / വിനയപിടക (ടീകാ) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / വജിരബുദ്ധി-ടീകാ • Vajirabuddhi-ṭīkā / ആചരിയവത്തകഥാവണ്ണനാ • Ācariyavattakathāvaṇṇanā
ടീകാ • Tīkā / വിനയപിടക (ടീകാ) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / വിമതിവിനോദനീ-ടീകാ • Vimativinodanī-ṭīkā / ആചരിയവത്തകഥാവണ്ണനാ • Ācariyavattakathāvaṇṇanā
ടീകാ • Tīkā / വിനയപിടക (ടീകാ) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / പാചിത്യാദിയോജനാപാളി • Pācityādiyojanāpāḷi / ൧൮. ആചരിയവത്തകഥാ • 18. Ācariyavattakathā