| Library / Tipiṭaka / तिपिटक • Tipiṭaka / पञ्चपकरण-अट्ठकथा • Pañcapakaraṇa-aṭṭhakathā |
७. अच्चन्तनियामकथावण्णना
7. Accantaniyāmakathāvaṇṇanā
८४७. इदानि अच्चन्तनियामकथा नाम होति। तत्थ येसं ‘‘सकिं निमुग्गो निमुग्गोव होती’’ति (अ॰ नि॰ ७.१५) सुत्तं निस्साय ‘‘अत्थि पुथुज्जनस्स अच्चन्तनियामता’’ति लद्धि, सेय्यथापि एकच्चानं उत्तरापथकानं, ते सन्धाय पुच्छा सकवादिस्स, पटिञ्ञा इतरस्स। मातुघातकोतिआदि ‘‘नियतमिच्छादिट्ठिकस्स च मातुघातकादीनञ्च समाने मिच्छत्तनियामे मातुघातकादीहिपि ते अच्चन्तनियतेहि भवितब्ब’’न्ति चोदनत्थं वुत्तं। इतरो ‘‘नियतमिच्छादिट्ठिको संसारखाणुको भवन्तरेपि नियतोव इमे पन एकस्मिञ्ञेव अत्तभावे’’ति लद्धिया न हेवन्ति पटिक्खिपति ।
847. Idāni accantaniyāmakathā nāma hoti. Tattha yesaṃ ‘‘sakiṃ nimuggo nimuggova hotī’’ti (a. ni. 7.15) suttaṃ nissāya ‘‘atthi puthujjanassa accantaniyāmatā’’ti laddhi, seyyathāpi ekaccānaṃ uttarāpathakānaṃ, te sandhāya pucchā sakavādissa, paṭiññā itarassa. Mātughātakotiādi ‘‘niyatamicchādiṭṭhikassa ca mātughātakādīnañca samāne micchattaniyāme mātughātakādīhipi te accantaniyatehi bhavitabba’’nti codanatthaṃ vuttaṃ. Itaro ‘‘niyatamicchādiṭṭhiko saṃsārakhāṇuko bhavantarepi niyatova ime pana ekasmiññeva attabhāve’’ti laddhiyā na hevanti paṭikkhipati .
८४८. विचिकिच्छा उप्पज्जेय्याति ‘‘अयं नियतो वा नो वा’’ति एवं उप्पज्जेय्याति पुच्छति। इतरो अनुप्पत्तिकारणं अपस्सन्तो पटिजानाति। नुप्पज्जेय्याति पुट्ठो पन यं दिट्ठिं आसेवन्तो नियामं ओक्कन्तो, तत्थ अनुप्पत्तिं सन्धाय पटिजानाति। ततो पहीनाति पुट्ठो मग्गेन अप्पहीनत्ता पटिक्खिपति, तं दिट्ठिं आरब्भ असमुदाचारतो पटिजानाति। अथ नं यस्मा पहानं नाम विना अरियमग्गेन नत्थि, तस्मा तस्स वसेन चोदेतुं सोतापत्तिमग्गेनातिआदिमाह। सो एकमग्गेनापि अप्पहीनत्ता पटिक्खिपति। पुन कतमेनाति पुट्ठो मिच्छामग्गं सन्धाय अकुसलेनातिआदिमाह।
848. Vicikicchā uppajjeyyāti ‘‘ayaṃ niyato vā no vā’’ti evaṃ uppajjeyyāti pucchati. Itaro anuppattikāraṇaṃ apassanto paṭijānāti. Nuppajjeyyāti puṭṭho pana yaṃ diṭṭhiṃ āsevanto niyāmaṃ okkanto, tattha anuppattiṃ sandhāya paṭijānāti. Tato pahīnāti puṭṭho maggena appahīnattā paṭikkhipati, taṃ diṭṭhiṃ ārabbha asamudācārato paṭijānāti. Atha naṃ yasmā pahānaṃ nāma vinā ariyamaggena natthi, tasmā tassa vasena codetuṃ sotāpattimaggenātiādimāha. So ekamaggenāpi appahīnattā paṭikkhipati. Puna katamenāti puṭṭho micchāmaggaṃ sandhāya akusalenātiādimāha.
८४९. उच्छेददिट्ठि उप्पज्जेय्याति दुतियनियामुप्पत्तिं पुच्छति। इतरो यस्मा ‘‘येपि ते ओक्कला वयभिञ्ञा नत्थिकवादा अकिरियवादा अहेतुकवादा’’ति (म॰ नि॰ ३.१४३) वचनतो तिस्सोपि नियतमिच्छादिट्ठियो एकस्स उप्पज्जन्ति, तस्मा पटिजानाति।
849. Ucchedadiṭṭhi uppajjeyyāti dutiyaniyāmuppattiṃ pucchati. Itaro yasmā ‘‘yepi te okkalā vayabhiññā natthikavādā akiriyavādā ahetukavādā’’ti (ma. ni. 3.143) vacanato tissopi niyatamicchādiṭṭhiyo ekassa uppajjanti, tasmā paṭijānāti.
८५०. अथ नं ‘‘न च नाम सो अच्चन्तनियामो’’ति चोदेतुं हञ्चीतिआदिमाह। अच्चन्तनियतस्स हि दुतियनियामो निरत्थको। नुप्पज्जेय्याति पञ्हे यं सस्सतदिट्ठिया सस्सतन्ति गहितं, तदेव उच्छिज्जिस्सतीति गहेत्वा अनुप्पत्तिं सन्धाय पटिजानाति। पहीनाति पुट्ठो मग्गेन अप्पहीनत्ता पटिक्खिपति, वुत्तनयेन अनुप्पज्जनतो पटिजानाति। सस्सतदिट्ठि उप्पज्जेय्यातिआदीसुपि एसेव नयो। सेसं विचिकिच्छावारे वुत्तनयमेव।
850. Atha naṃ ‘‘na ca nāma so accantaniyāmo’’ti codetuṃ hañcītiādimāha. Accantaniyatassa hi dutiyaniyāmo niratthako. Nuppajjeyyāti pañhe yaṃ sassatadiṭṭhiyā sassatanti gahitaṃ, tadeva ucchijjissatīti gahetvā anuppattiṃ sandhāya paṭijānāti. Pahīnāti puṭṭho maggena appahīnattā paṭikkhipati, vuttanayena anuppajjanato paṭijānāti. Sassatadiṭṭhi uppajjeyyātiādīsupi eseva nayo. Sesaṃ vicikicchāvāre vuttanayameva.
८५१-८५२. न वत्तब्बन्ति पुच्छा परवादिस्स, सुत्तस्स अत्थिताय पटिञ्ञा सकवादिस्स। न पन सो भवन्तरेपि निमुग्गोव। इमस्मिञ्ञेव हि भवे अभब्बो सो तं दिट्ठिं पजहितुन्ति अयमेत्थ अधिप्पायो, तस्मा असाधकमेतन्ति। सब्बकालं उम्मुज्जित्वा निमुज्जतीतिआदि वचनमत्ते अभिनिवेसं अकत्वा अत्थो परियेसितब्बोति दस्सनत्थं वुत्तन्ति।
851-852. Na vattabbanti pucchā paravādissa, suttassa atthitāya paṭiññā sakavādissa. Na pana so bhavantarepi nimuggova. Imasmiññeva hi bhave abhabbo so taṃ diṭṭhiṃ pajahitunti ayamettha adhippāyo, tasmā asādhakametanti. Sabbakālaṃ ummujjitvā nimujjatītiādi vacanamatte abhinivesaṃ akatvā attho pariyesitabboti dassanatthaṃ vuttanti.
अच्चन्तनियामकथावण्णना।
Accantaniyāmakathāvaṇṇanā.
Related texts:
तिपिटक (मूल) • Tipiṭaka (Mūla) / अभिधम्मपिटक • Abhidhammapiṭaka / कथावत्थुपाळि • Kathāvatthupāḷi / (१९२) ७. अच्चन्तनियामकथा • (192) 7. Accantaniyāmakathā
टीका • Tīkā / अभिधम्मपिटक (टीका) • Abhidhammapiṭaka (ṭīkā) / पञ्चपकरण-मूलटीका • Pañcapakaraṇa-mūlaṭīkā / ७. अच्चन्तनियामकथावण्णना • 7. Accantaniyāmakathāvaṇṇanā
टीका • Tīkā / अभिधम्मपिटक (टीका) • Abhidhammapiṭaka (ṭīkā) / पञ्चपकरण-अनुटीका • Pañcapakaraṇa-anuṭīkā / ७. अच्चन्तनियामकथावण्णना • 7. Accantaniyāmakathāvaṇṇanā
