Library / Tipiṭaka / ತಿಪಿಟಕ • Tipiṭaka / ವಜಿರಬುದ್ಧಿ-ಟೀಕಾ • Vajirabuddhi-ṭīkā |
೮. ಅಚ್ಚೇಕಚೀವರಸಿಕ್ಖಾಪದವಣ್ಣನಾ
8. Accekacīvarasikkhāpadavaṇṇanā
೬೪೬. ‘‘ಅನುಜಾನಾಮಿ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಅಚ್ಚೇಕಚೀವರಂ ಪಟಿಗ್ಗಹೇತ್ವಾ ನಿಕ್ಖಿಪಿತು’’ನ್ತಿ, ‘‘ಯಾವ ಪವಾರಣಾ ಪವಾರಿತಾ’’ತಿ ಚ ಯಂ ವುತ್ತಂ, ತೇ ಪನ ಭಿಕ್ಖೂ ತಸ್ಸ ವಚನಸ್ಸ ಅತ್ಥಂ ಮಿಚ್ಛಾ ಗಹೇತ್ವಾ ಅಚ್ಚೇಕಚೀವರಂ ನಿಕ್ಖಿಪನ್ತಾ ಚೀವರಕಾಲಸಮಯಂ ಅತಿಕ್ಕಾಮೇಸುಂ। ಕಿಮಿದಂ ವಿಭತ್ತಂ, ಉದಾಹು ಅವಿಭತ್ತನ್ತಿ? ವಿಭತ್ತಂ, ಪುಗ್ಗಲಿಕಂ ವಾ। ತೇನೇವ ಪರತೋ ‘‘ಅಮ್ಹಾಕಂ, ಆವುಸೋ, ಅಚ್ಚೇಕಚೀವರಾನೀ’’ತಿ ವುತ್ತಂ, ಅವಿಭತ್ತಂ ಪನ ಸಙ್ಘಿಕತ್ತಾ ನ ಕಸ್ಸಚಿ ನಿಸ್ಸಗ್ಗಿಯಂ ಕರೋತಿ।
646. ‘‘Anujānāmi, bhikkhave, accekacīvaraṃ paṭiggahetvā nikkhipitu’’nti, ‘‘yāva pavāraṇā pavāritā’’ti ca yaṃ vuttaṃ, te pana bhikkhū tassa vacanassa atthaṃ micchā gahetvā accekacīvaraṃ nikkhipantā cīvarakālasamayaṃ atikkāmesuṃ. Kimidaṃ vibhattaṃ, udāhu avibhattanti? Vibhattaṃ, puggalikaṃ vā. Teneva parato ‘‘amhākaṃ, āvuso, accekacīvarānī’’ti vuttaṃ, avibhattaṃ pana saṅghikattā na kassaci nissaggiyaṃ karoti.
ಅಪಿಚ ‘‘ಅಚ್ಚೇಕಚೀವರಂ ಪಟಿಗ್ಗಹೇತ್ವಾ ನಿಕ್ಖಿಪಿತು’’ನ್ತಿ ಇಮಿನಾ ಸಾಮಞ್ಞವಚನೇನ ವಸ್ಸೂಪನಾಯಿಕದಿವಸತೋ ಪಟ್ಠಾಯ, ಪಿಟ್ಠಿಸಮಯತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ವಾ ಯಾವ ಪವಾರಣಾ ನಿಕ್ಖಿಪಿತುಂ ವಟ್ಟತಿ ಏವ ಸಙ್ಘಿಕತ್ತಾ, ಪುಗ್ಗಲಿಕಮ್ಪಿ ‘‘ವಸ್ಸಂವುತ್ಥಕಾಲೇ ಗಣ್ಹಥಾ’’ತಿ ದಿನ್ನತ್ತಾ। ತಾದಿಸಞ್ಹಿ ಯಾವ ವಸ್ಸಂವುತ್ಥೋ ಹೋತಿ, ತಾವ ನ ತಸ್ಸೇವ, ದಾಯಕಸ್ಸ ಸನ್ತಕಂ ಹೋತಿ, ತಥಾ ಇತೋ ತತಿಯವಸ್ಸೇ, ಚತುತ್ಥವಸ್ಸೇ ವಾ ‘‘ಪವಾರಣಾಯ ಗಣ್ಹಥಾ’’ತಿಆದಿನಾ ದಿನ್ನಮ್ಪಿ ನಿಕ್ಖಿಪಿತ್ವಾ ಯಥಾದಾನಮೇವ ಗಹೇತಬ್ಬಂ। ಅಯಮತ್ಥೋ ಅಟ್ಠಕಥಾಯಂ (ಪಾರಾ॰ ಅಟ್ಠ॰ ೨.೬೪೬-೯ ಆದಯೋ) ಪಾಕಟೋ। ತಾನಿ ಚೀವರಕಾಲಸಮಯಾತಿಕ್ಕಮೇ ನ ನಿಸ್ಸಗ್ಗಿಯಾನೀತಿ ಚೇ? ನ, ಉದ್ದಿಸ್ಸ ದಿನ್ನತ್ತಾ। ಯಸ್ಮಾ ಅಯಂ ಸಮಯೋ ‘‘ಕಾಲೇಪಿ ಆದಿಸ್ಸ ದಿನ್ನ’’ನ್ತಿ ಏತ್ಥ ‘‘ಕಾಲೋ’’ತಿ ಆಗತೋ, ಗಣಭೋಜನಸಿಕ್ಖಾಪದಾದೀಸು ‘‘ಸಮಯೋ’’ತ್ವೇವ ಆಗತೋ, ತಸ್ಮಾ ಇಧ ತೇಸಂ ಏಕತ್ಥತಾದಸ್ಸನತ್ಥಂ ಏಕತೋ ‘‘ಚೀವರಕಾಲಸಮಯೋ’’ತಿ ವುತ್ತನ್ತಿ ವೇದಿತಬ್ಬಂ। ಮಾತಿಕಾಯಂ ಪನೇತ್ಥ ತಾದಿಸಂ ಚೀವರಂ ಅತ್ತನೋ ಸನ್ತಕಭಾವಂ ಉಪಗತಂ ಪುಗ್ಗಲಿಕಂ ಸನ್ಧಾಯ ವುತ್ತಂ, ತೇನೇವಾಹ ‘‘ಭಿಕ್ಖುನೋ ಪನೇವ ಅಚ್ಚೇಕಚೀವರಂ ಉಪ್ಪಜ್ಜೇಯ್ಯಾ’’ತಿ। ಅತ್ತನೋ ಕುಟಿಯಾ ವಸ್ಸಂವುತ್ಥಸ್ಸ ಭಿಕ್ಖುನೋ ಹಿ ದಾತುಂ ಅಲಭನ್ತೋ ಅನ್ತೋವಸ್ಸೇ ಏವ ದಾನಕಿಚ್ಚಂ ಪರಿನಿಟ್ಠಾಪೇತ್ವಾ ಗಚ್ಛತಿ, ತಥಾ ಸಙ್ಘಸ್ಸ। ತಸ್ಮಾ ಇದಂ ಅಚ್ಚೇಕಚೀವರಂ ಅತ್ಥಿ ಉಪ್ಪನ್ನಕಾಲತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಸಙ್ಘಸ್ಸ ವಾ ಪುಗ್ಗಲಸ್ಸ ವಾ ಸನ್ತಕಭಾವಂ ಉಪಗಚ್ಛನ್ತಂ, ಯಂ ನ ವಸ್ಸಾವಾಸಿಕಭಾವೇನ ದಿನ್ನಂ, ಅತ್ಥಿ ಉಪ್ಪನ್ನಕಾಲತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಅನುಪಗನ್ತ್ವಾ ವಸ್ಸಂವುತ್ಥಕಾಲೇಯೇವ ಪುಗ್ಗಲಸ್ಸ ವಾ ಸಙ್ಘಸ್ಸ ವಾ ಉಪಗಚ್ಛನ್ತಂ, ಯಂ ವಸ್ಸಾವಾಸಿಕಭಾವೇನ ಉಪ್ಪಜ್ಜಿತ್ವಾ ಸಮಯೇ ದಿನ್ನಂ, ಅತ್ಥಿ ಸಮಯೇ ದಿನ್ನಮ್ಪಿ ಪುಗ್ಗಲಸ್ಸ ಸನ್ತಕಭಾವಂ ಅನುಪಗಚ್ಛನ್ತಂ, ಸಙ್ಘಸನ್ತಕಭಾವಂ ವಾ ದಾಯಕಸನ್ತಕಭಾವಂ ವಾ ಉಪಗಚ್ಛನ್ತಂ, ಈದಿಸಂ ಸನ್ಧಾಯ ‘‘ಸಞ್ಞಾಣಂ ಕತ್ವಾ ನಿಕ್ಖಿಪಿತಬ್ಬ’’ನ್ತಿ ವುತ್ತಂ। ಇದಂ ಅತಿರೇಕಸಂವಚ್ಛರಮ್ಪಿ ನಿಕ್ಖಿಪಿತುಂ ಲಭತಿ ಅತ್ತನೋ ಸನ್ತಕಭಾವಂ ಅನುಪಗತತ್ತಾ, ತಸ್ಮಾ ‘‘ದಸಾಹಾನಾಗತ’’ನ್ತಿ ಇತೋ ಅಞ್ಞಂ ಸನ್ಧಾಯ ವುತ್ತನ್ತಿ ಸಿದ್ಧಮೇತನ್ತಿ। ದಸಾಹತೋ ಪುರೇತರಂ ಲಭಿತ್ವಾ ಯಾವ ಪವಾರಣಾ ನಿಕ್ಖಿಪಿತುಂ ನ ಲಭತಿ, ತಸ್ಮಾ ಸಕಭಾವೂಪಗತಮೇವ ಅಧಿಟ್ಠಾತಬ್ಬಂ, ತಂಯೇವ ಸನ್ಧಾಯ ‘‘ದಸಾಹಾನಾಗತ’’ನ್ತಿ ವುತ್ತಂ, ಯತೋ ‘‘ಅನ್ತೋಸಮಯೇ ಅಧಿಟ್ಠೇತಿ, ವಿಕಪ್ಪೇತೀ’’ತಿ ಅನಾಪತ್ತಿವಾರೇ ವುತ್ತಂ। ಸಞ್ಞಾಣಂ ಕತ್ವಾ ನಿಕ್ಖಿಪಿತಬ್ಬಕಂ ಪನ ಪರಸ್ಸ ದಾತಬ್ಬತಾಯ ಸಕಭಾವಂ ಅನುಪಗತಂ, ನ ಹಿ ತಂ ಸನ್ಧಾಯ ‘‘ಅಧಿಟ್ಠೇತಿ, ವಿಕಪ್ಪೇತೀ’’ತಿ ಸಕ್ಕಾ ವತ್ತುಂ, ನ ಚ ತಂ ಇಮಸ್ಮಿಂ ಅತ್ಥೇ ನಿಸ್ಸಗ್ಗಿಯಂ ಹೋತಿ ಸಙ್ಘಸ್ಸ ನಿಸ್ಸಗ್ಗಿಯಾಭಾವತೋ, ಅಟ್ಠಕಥಾಯಮ್ಪಿ ಅಯಮತ್ಥೋ ಸುಟ್ಠು ಪಾಕಟೋವ। ಕತಮಂ ಸಞ್ಞಾಣಂ ಕತ್ವಾ ನಿಕ್ಖಿಪಿತಬ್ಬನ್ತಿ ಚೇ? ಪರಸನ್ತಕಂ ಚೀವರಂ ಸಙ್ಘಿಕಮೇವ ಹೋತಿ, ತತೋ ‘‘ಸಲ್ಲಕ್ಖೇತ್ವಾ ಸುಖಂ ದಾತುಂ ಭವಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ ಇಮಿನಾ ಹಿ ಪರಸ್ಸ ಸನ್ತಕಭಾವೋ ದಸ್ಸಿತೋ।
Apica ‘‘accekacīvaraṃ paṭiggahetvā nikkhipitu’’nti iminā sāmaññavacanena vassūpanāyikadivasato paṭṭhāya, piṭṭhisamayato paṭṭhāya vā yāva pavāraṇā nikkhipituṃ vaṭṭati eva saṅghikattā, puggalikampi ‘‘vassaṃvutthakāle gaṇhathā’’ti dinnattā. Tādisañhi yāva vassaṃvuttho hoti, tāva na tasseva, dāyakassa santakaṃ hoti, tathā ito tatiyavasse, catutthavasse vā ‘‘pavāraṇāya gaṇhathā’’tiādinā dinnampi nikkhipitvā yathādānameva gahetabbaṃ. Ayamattho aṭṭhakathāyaṃ (pārā. aṭṭha. 2.646-9 ādayo) pākaṭo. Tāni cīvarakālasamayātikkame na nissaggiyānīti ce? Na, uddissa dinnattā. Yasmā ayaṃ samayo ‘‘kālepi ādissa dinna’’nti ettha ‘‘kālo’’ti āgato, gaṇabhojanasikkhāpadādīsu ‘‘samayo’’tveva āgato, tasmā idha tesaṃ ekatthatādassanatthaṃ ekato ‘‘cīvarakālasamayo’’ti vuttanti veditabbaṃ. Mātikāyaṃ panettha tādisaṃ cīvaraṃ attano santakabhāvaṃ upagataṃ puggalikaṃ sandhāya vuttaṃ, tenevāha ‘‘bhikkhuno paneva accekacīvaraṃ uppajjeyyā’’ti. Attano kuṭiyā vassaṃvutthassa bhikkhuno hi dātuṃ alabhanto antovasse eva dānakiccaṃ pariniṭṭhāpetvā gacchati, tathā saṅghassa. Tasmā idaṃ accekacīvaraṃ atthi uppannakālato paṭṭhāya saṅghassa vā puggalassa vā santakabhāvaṃ upagacchantaṃ, yaṃ na vassāvāsikabhāvena dinnaṃ, atthi uppannakālato paṭṭhāya anupagantvā vassaṃvutthakāleyeva puggalassa vā saṅghassa vā upagacchantaṃ, yaṃ vassāvāsikabhāvena uppajjitvā samaye dinnaṃ, atthi samaye dinnampi puggalassa santakabhāvaṃ anupagacchantaṃ, saṅghasantakabhāvaṃ vā dāyakasantakabhāvaṃ vā upagacchantaṃ, īdisaṃ sandhāya ‘‘saññāṇaṃ katvā nikkhipitabba’’nti vuttaṃ. Idaṃ atirekasaṃvaccharampi nikkhipituṃ labhati attano santakabhāvaṃ anupagatattā, tasmā ‘‘dasāhānāgata’’nti ito aññaṃ sandhāya vuttanti siddhametanti. Dasāhato puretaraṃ labhitvā yāva pavāraṇā nikkhipituṃ na labhati, tasmā sakabhāvūpagatameva adhiṭṭhātabbaṃ, taṃyeva sandhāya ‘‘dasāhānāgata’’nti vuttaṃ, yato ‘‘antosamaye adhiṭṭheti, vikappetī’’ti anāpattivāre vuttaṃ. Saññāṇaṃ katvā nikkhipitabbakaṃ pana parassa dātabbatāya sakabhāvaṃ anupagataṃ, na hi taṃ sandhāya ‘‘adhiṭṭheti, vikappetī’’ti sakkā vattuṃ, na ca taṃ imasmiṃ atthe nissaggiyaṃ hoti saṅghassa nissaggiyābhāvato, aṭṭhakathāyampi ayamattho suṭṭhu pākaṭova. Katamaṃ saññāṇaṃ katvā nikkhipitabbanti ce? Parasantakaṃ cīvaraṃ saṅghikameva hoti, tato ‘‘sallakkhetvā sukhaṃ dātuṃ bhavissatī’’ti iminā hi parassa santakabhāvo dassito.
‘‘ತತೋ ಪರಂ ಏಕದಿವಸಮ್ಪಿ ಪರಿಹಾರೋ ನತ್ಥೀತಿ ದಸಾಹಪರಮತೋ ಉದ್ಧಂ ಅನುಪಗತತ್ತಾ’’ತಿ ಲಿಖಿತಂ, ಇತೋ ಸಮಯತೋ ಉದ್ಧಮೇವ ದಸಾಹಸ್ಸ ಅನುಪಗತತ್ತಾ ಸಮಯತೋ ಪರಂ ದಸಾಹಂ ನ ಲಭತೀತಿ ಕಿರಸ್ಸ ಅಧಿಪ್ಪಾಯೋ। ‘‘ಏತಂ ಪರಿಹಾರಂ ಲಭತಿಯೇವಾ’’ತಿ ಏತ್ಥ ‘‘ಏಕಾದಸಮಂ ಅರುಣಂ ಚೀವರಮಾಸೇ ಉಟ್ಠೇತೀ’’ತಿ ಕಾರಣಂ ಲಿಖಿತಂ। ಅನುಗಣ್ಠಿಪದೇ ಪನ ‘‘ಅನಧಿಟ್ಠಹಿತ್ವಾ ಏಕಾದಸದಿವಸೇ ನಿಕ್ಖಿಪಿತುಂ ಲಭತೀ’ತಿ ವದನ್ತೋ ಭಗವಾ ಇತರಮ್ಪಿ ಅನಚ್ಚೇಕಚೀವರಾದಿಂ ಅನುಜಾನಾತಿ, ಅಚ್ಚೇಕಚೀವರಮುಖೇನಾತಿ ಅಪರೇ’’ತಿ ವುತ್ತಂ। ಏತ್ಥ ಕತರಂ ಸುಭಾಸಿತಂ? ಉಭಯಮ್ಪೀತಿ ಏಕೇ। ಕಥಂ? ಪಠಮಂ ‘‘ಅಚ್ಚೇಕಚೀವರಸ್ಸ ಅನತ್ಥತೇ ಕಥಿನೇ ದಸದಿವಸಾಧಿಕೋ ಮಾಸೋ, ಅತ್ಥತೇ ಕಥಿನೇ ದಸದಿವಸಾಧಿಕಾ ಪಞ್ಚಮಾಸಾ’’ತಿ ಇಮಿನಾ ಸಮೇತಿ, ಅನುಗಣ್ಠಿಪದಲದ್ಧಿಯಾ ಹಿ ಏತ್ಥ ‘‘ಏಕಾದಸದಿವಸಾಧಿಕೋ’’ತಿ ವತ್ತಬ್ಬತಂ ಆಪಜ್ಜತಿ, ದುತಿಯಂ ‘‘ದಸಾಹಾನಾಗತನ್ತಿ…ಪೇ॰… ದಸಾಹೇನ ಅಸಮ್ಪತ್ತಾತಿ ಅತ್ಥೋ’’ತಿ ಇಮಿನಾ ಸಮೇತಿ। ಇಮಸ್ಸ ನಯಸ್ಸ ವಸೇನ ‘‘ಪಞ್ಚಮಿತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಉಪ್ಪನ್ನಸ್ಸ ಚೀವರಸ್ಸ ನಿಧಾನಕಾಲೋ ದಸ್ಸಿತೋ ಹೋತೀ’’ತಿ ಪಾಠೋ ಯುಜ್ಜತಿ। ತಥಾ ಗಣ್ಠಿಪದಲದ್ಧಿಯಾ ‘‘ನವಾಹಾನಾಗತಂ ಕತ್ತಿಕತೇಮಾಸಿಕಪುಣ್ಣಮ’’ನ್ತಿ ವತ್ತಬ್ಬತಂ ಆಪಜ್ಜತಿ, ತಸ್ಸ ವಸೇನ ‘‘ಕಾಮಞ್ಚೇಸ ದಸಾಹಪರಮಂ ಅತಿರೇಕಚೀವರಂ ಧಾರೇತಬ್ಬನ್ತಿ ಇಮಿನಾವ ಸಿದ್ಧೋ, ಅಟ್ಠುಪ್ಪತ್ತಿವಸೇನ ಪನ ಅಪುಬ್ಬಂ ವಿಯ ಅತ್ಥಂ ದಸ್ಸೇತ್ವಾ ಸಿಕ್ಖಾಪದಂ ಠಪಿತ’’ನ್ತಿ ಅಯಂ ಪಾಠೋ ಯುಜ್ಜತಿ। ಕೋ ಪನೇತ್ಥ ಸಾರೋತಿ? ಯೋ ಪಚ್ಛಾ ವುತ್ತೋ, ಸೋವ ಸಾರೋ। ತೇನೇವ ಅಟ್ಠಕಥಾಚರಿಯೇನ ‘‘ಪಞ್ಚಮಿತೋ ಪಟ್ಠಾಯಾ’’ತಿ ವುತ್ತಂ। ಪೋರಾಣಗಣ್ಠಿಪದೇಹಿ ಅಟ್ಠಕಥಾಯ ಚ ಸದ್ಧಿಂ ಸಂಸನ್ದನತೋ, ‘‘ದಸಾಹಾನಾಗತ’’ನ್ತಿ ಪಾಳಿಯಾ ಸಂಸನ್ದನತೋ ಚ ಏತ್ಥ ಗಣ್ಠಿಪದಲದ್ಧಿಪಿ ಪಾಳಿಯಾ ಸಮೇತಿ।
‘‘Tato paraṃ ekadivasampi parihāro natthīti dasāhaparamato uddhaṃ anupagatattā’’ti likhitaṃ, ito samayato uddhameva dasāhassa anupagatattā samayato paraṃ dasāhaṃ na labhatīti kirassa adhippāyo. ‘‘Etaṃ parihāraṃ labhatiyevā’’ti ettha ‘‘ekādasamaṃ aruṇaṃ cīvaramāse uṭṭhetī’’ti kāraṇaṃ likhitaṃ. Anugaṇṭhipade pana ‘‘anadhiṭṭhahitvā ekādasadivase nikkhipituṃ labhatī’ti vadanto bhagavā itarampi anaccekacīvarādiṃ anujānāti, accekacīvaramukhenāti apare’’ti vuttaṃ. Ettha kataraṃ subhāsitaṃ? Ubhayampīti eke. Kathaṃ? Paṭhamaṃ ‘‘accekacīvarassa anatthate kathine dasadivasādhiko māso, atthate kathine dasadivasādhikā pañcamāsā’’ti iminā sameti, anugaṇṭhipadaladdhiyā hi ettha ‘‘ekādasadivasādhiko’’ti vattabbataṃ āpajjati, dutiyaṃ ‘‘dasāhānāgatanti…pe… dasāhena asampattāti attho’’ti iminā sameti. Imassa nayassa vasena ‘‘pañcamito paṭṭhāya uppannassa cīvarassa nidhānakālo dassito hotī’’ti pāṭho yujjati. Tathā gaṇṭhipadaladdhiyā ‘‘navāhānāgataṃ kattikatemāsikapuṇṇama’’nti vattabbataṃ āpajjati, tassa vasena ‘‘kāmañcesa dasāhaparamaṃ atirekacīvaraṃ dhāretabbanti imināva siddho, aṭṭhuppattivasena pana apubbaṃ viya atthaṃ dassetvā sikkhāpadaṃ ṭhapita’’nti ayaṃ pāṭho yujjati. Ko panettha sāroti? Yo pacchā vutto, sova sāro. Teneva aṭṭhakathācariyena ‘‘pañcamito paṭṭhāyā’’ti vuttaṃ. Porāṇagaṇṭhipadehi aṭṭhakathāya ca saddhiṃ saṃsandanato, ‘‘dasāhānāgata’’nti pāḷiyā saṃsandanato ca ettha gaṇṭhipadaladdhipi pāḷiyā sameti.
ಕಥಂ? ಯಸ್ಮಾ ಪವಾರಣಾದಿವಸೇ ಅರುಣುಗ್ಗಮನೇ ಭಿಕ್ಖು ವಸ್ಸಂವುತ್ಥೋ ಹೋತಿ, ತಸ್ಮಾ ಇಮಿನಾ ದಸಮೇನ ಅಹೇನ ಸದ್ಧಿಂ ಛಟ್ಠಿತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ನವದಿವಸಾ ದಸ ಅಹಾನೀತಿ ದಸಾಹಂ, ತೇನ ದಸಾಹೇನ, ಸಹಯೋಗತ್ಥೇ ಕರಣವಚನಂ। ಕತ್ತಿಕತೇಮಾಸಿಕಪುಣ್ಣಮಾ ಚೀವರಸಮಯಂ ಅಸಮ್ಪತ್ತಾತಿ ಕತ್ವಾ ‘‘ಅನಾಗತಾ’’ತಿ ವುಚ್ಚತಿ। ಯಥಾ ಅಪರಕತ್ತಿಕಪುಣ್ಣಮಾಯ ವಸ್ಸಿಕಸಾಟಿಕಂ ಪಚ್ಚುದ್ಧರಿತ್ವಾ ವಿಕಪ್ಪೇನ್ತೋ ‘‘ಚಾತುಮಾಸಂ ಅಧಿಟ್ಠಾತುಂ ತತೋ ಪರಂ ವಿಕಪ್ಪೇತು’’ನ್ತಿ ವುಚ್ಚತಿ , ಏವಂಸಮ್ಪದಮಿದನ್ತಿ। ಏತ್ಥ ವುಚ್ಚತೀತಿ ಚೇ? ನ, ಇಮಸ್ಸ ನಿಪ್ಪಯೋಜನಭಾವಪ್ಪಸಙ್ಗತೋ। ಅಚ್ಚೇಕಚೀವರಪಟಿಗ್ಗಹಣಕಾಲಂ ನಿಯಮಿತನ್ತಿ ಚೇ? ನ, ‘‘ಛಟ್ಠಿತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಉಪ್ಪನ್ನಚೀವರಂ ಅಚ್ಚೇಕಮೇವ ನ ಹೋತಿ। ಪಠಮಕಥಿನೇನ ಸಿದ್ಧತ್ತಾ’’ತಿ ಪೋರಾಣಟ್ಠಕಥಾಗಣ್ಠಿಪದೇಸು ವುತ್ತತ್ತಾ ತತೋ ಉಪರಿ ‘‘ಅಚ್ಚೇಕಚೀವರ’’ನ್ತಿ ವುಚ್ಚತಿ, ಪಟಿಗ್ಗಣ್ಹನ್ತಸ್ಸ ಆಪತ್ತಿಸಙ್ಗಹೋ ಚ। ನ ಚ ಸಾ ಆಪತ್ತಿ ಪಾಳಿಯಾ, ಅಟ್ಠಕಥಾಯ, ಯುತ್ತಿತೋ ವಾ ಸಮ್ಭವತಿ। ಅಟ್ಠುಪ್ಪತ್ತಿಮತ್ತವಸೇನ ವುತ್ತನ್ತಿ ಚೇ? ನ, ದಸಾಹಾಧಿಚ್ಚಕಾರಿಕಾ ಅಟ್ಠುಪ್ಪತ್ತಿಪಾಯಂ ನ ದಿಸ್ಸತಿ। ‘‘ಭಿಕ್ಖೂ ಅಚ್ಚೇಕಚೀವರಂ ಪಟಿಗ್ಗಹೇತ್ವಾ ಚೀವರಕಾಲಸಮಯಂ ಅತಿಕ್ಕಾಮೇನ್ತೀ’’ತಿ ಏತ್ಥ ಏತ್ತಿಕಾ ಏವ ಹಿ ಅಟ್ಠುಪ್ಪತ್ತಿ। ತಥಾ ಹಿ ಪರಿವಾರೇ (ಪರಿ॰ ೪೭-೫೩) ‘‘ಕಿಸ್ಮಿಂ ವತ್ಥುಸ್ಮಿ’’ನ್ತಿ ಆರಭಿತ್ವಾ ಏತ್ತಕಮೇವ ವುತ್ತನ್ತಿ ವೇದಿತಬ್ಬಂ। ಅಚ್ಚೇಕಚೀವರಂ ಚೀವರಕಾಲಂ ನಾತಿಕ್ಕಾಮೇತಬ್ಬಂ, ಇತರಂ ಅತಿಕ್ಕಾಮೇತಬ್ಬನ್ತಿ ದಸ್ಸನತ್ಥಂ ಇದಂ ಪಞ್ಞತ್ತನ್ತಿ ಚೇ? ನ, ಅಚ್ಚೇಕಚೀವರಸ್ಸೇವ ಅಪರಾಧದಸ್ಸನತೋ, ವಿಸೇಸಕಾರಣಾಭಾವಾ , ‘‘ಕಾಮಞ್ಚೇಸ ದಸಾಹಪರಮಂ ಅತಿರೇಕಚೀವರಂ ಧಾರೇತಬ್ಬನ್ತಿ ಇಮಿನಾವ ಸಿದ್ಧೋ’’ತಿಆದಿವಚನವಿರೋಧತೋ ಚ ಯಥಾವುತ್ತವಚನಾಸಮ್ಭವತೋ ಚ।
Kathaṃ? Yasmā pavāraṇādivase aruṇuggamane bhikkhu vassaṃvuttho hoti, tasmā iminā dasamena ahena saddhiṃ chaṭṭhito paṭṭhāya navadivasā dasa ahānīti dasāhaṃ, tena dasāhena, sahayogatthe karaṇavacanaṃ. Kattikatemāsikapuṇṇamā cīvarasamayaṃ asampattāti katvā ‘‘anāgatā’’ti vuccati. Yathā aparakattikapuṇṇamāya vassikasāṭikaṃ paccuddharitvā vikappento ‘‘cātumāsaṃ adhiṭṭhātuṃ tato paraṃ vikappetu’’nti vuccati , evaṃsampadamidanti. Ettha vuccatīti ce? Na, imassa nippayojanabhāvappasaṅgato. Accekacīvarapaṭiggahaṇakālaṃ niyamitanti ce? Na, ‘‘chaṭṭhito paṭṭhāya uppannacīvaraṃ accekameva na hoti. Paṭhamakathinena siddhattā’’ti porāṇaṭṭhakathāgaṇṭhipadesu vuttattā tato upari ‘‘accekacīvara’’nti vuccati, paṭiggaṇhantassa āpattisaṅgaho ca. Na ca sā āpatti pāḷiyā, aṭṭhakathāya, yuttito vā sambhavati. Aṭṭhuppattimattavasena vuttanti ce? Na, dasāhādhiccakārikā aṭṭhuppattipāyaṃ na dissati. ‘‘Bhikkhū accekacīvaraṃ paṭiggahetvā cīvarakālasamayaṃ atikkāmentī’’ti ettha ettikā eva hi aṭṭhuppatti. Tathā hi parivāre (pari. 47-53) ‘‘kismiṃ vatthusmi’’nti ārabhitvā ettakameva vuttanti veditabbaṃ. Accekacīvaraṃ cīvarakālaṃ nātikkāmetabbaṃ, itaraṃ atikkāmetabbanti dassanatthaṃ idaṃ paññattanti ce? Na, accekacīvarasseva aparādhadassanato, visesakāraṇābhāvā , ‘‘kāmañcesa dasāhaparamaṃ atirekacīvaraṃ dhāretabbanti imināva siddho’’tiādivacanavirodhato ca yathāvuttavacanāsambhavato ca.
ಕಥಂ? ದಸಾಹೇನ ಸಹ ಕತ್ತಿಕಪುಣ್ಣಮಾ ‘‘ಅನಾಗತಾ’’ತಿ ಹಿ ವುತ್ತೇ ದಸಾಹತೋ ಅಞ್ಞಾ ಸಾ ಪುಣ್ಣಮಾತಿ ಆಪಜ್ಜತಿ। ಅನಞ್ಞಾ ಚೇ, ಸಹ-ಸದ್ದೋ ನ ಸಮ್ಭವತಿ, ನ ಹಿ ಅತ್ತನಾವ ಅತ್ತನೋ ಯೋಗೋ ಸಮ್ಭವತಿ, ಅನಾಗತ-ಸದ್ದೋ ಚ ನ ಸಮ್ಭವತಿ। ಆಗತಾ ಸಮ್ಪತ್ತಾ ಏವ ಹಿ ಸಾ ಪುಣ್ಣಮಾ। ಚೀವರಸಮಯಸ್ಸ ಅನನ್ತರತ್ತಾ ಏಕೀಭಾವಂ ಅನಾಗತತ್ತಾ ಅನಾಗತಾಯೇವಾತಿ ಚೇ? ನ, ತಥಾಪಿ ಅನಾಗತ-ಸದ್ದಸ್ಸ ಸಮ್ಭವತೋ, ಆಗಮನಸಮ್ಭವೇ ಸತಿಯೇವ ಹಿ ಅನಾಗತ-ಸದ್ದೋ ಸಮ್ಭವತಿ, ನ ಹಿ ನಿಬ್ಬಾನಂ, ಪಞ್ಞತ್ತಿ ವಾ ‘‘ಅನಾಗತಾ’’ತಿ ವುಚ್ಚತಿ। ನಿಬ್ಬಾನಂ ವಿಯ ಖಣತ್ತಯಂ, ಸಾ ಚ ಪುಣ್ಣಮಾ ನ ಕದಾಚಿ ಸಮಯಭಾವಂ ಪಾಪುಣಾತೀತಿ ಅಯುತ್ತಮೇವ। ‘‘ತತೋ ಪರಂ ವಿಕಪ್ಪೇತು’’ನ್ತಿ ಪನ ವಚನಂ ಪಿಟ್ಠಿಸಮಯಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಠಿತತ್ತಾ ಸಮ್ಭವತಿ। ಅಪಿಚ ಪವಾರಣಾಯಂ ಅರುಣೇ ಚ ಉಟ್ಠಿತೇ ಸಾ ಪುಣ್ಣಮಾ ಚೀವರಸಮಯಂ ಏಕಾಹಾನಾಗತಾ ಏವಾಪಜ್ಜತಿ ಪುಬ್ಬೇ ಸಹಯೋಗಪತ್ತತ್ತಾ। ಏವಂ ಸನ್ತೇ ಏಕೀಭಾವಗತಾಪಿ ಸಾ ಚೀವರಸಮಯಂ ಅನಾಗತಾ ಏವ ಜಾತಾತಿ ಸಬ್ಬದಾ ನ ತಥಾವಿಗ್ಗಹಕರಣವಚನತ್ಥಂ ಕೋಚಿದೇವ ವಚನತೋ ದೀಪೇತೀತಿ ವೇದಿತಬ್ಬಂ।
Kathaṃ? Dasāhena saha kattikapuṇṇamā ‘‘anāgatā’’ti hi vutte dasāhato aññā sā puṇṇamāti āpajjati. Anaññā ce, saha-saddo na sambhavati, na hi attanāva attano yogo sambhavati, anāgata-saddo ca na sambhavati. Āgatā sampattā eva hi sā puṇṇamā. Cīvarasamayassa anantarattā ekībhāvaṃ anāgatattā anāgatāyevāti ce? Na, tathāpi anāgata-saddassa sambhavato, āgamanasambhave satiyeva hi anāgata-saddo sambhavati, na hi nibbānaṃ, paññatti vā ‘‘anāgatā’’ti vuccati. Nibbānaṃ viya khaṇattayaṃ, sā ca puṇṇamā na kadāci samayabhāvaṃ pāpuṇātīti ayuttameva. ‘‘Tato paraṃ vikappetu’’nti pana vacanaṃ piṭṭhisamayaṃ gahetvā ṭhitattā sambhavati. Apica pavāraṇāyaṃ aruṇe ca uṭṭhite sā puṇṇamā cīvarasamayaṃ ekāhānāgatā evāpajjati pubbe sahayogapattattā. Evaṃ sante ekībhāvagatāpi sā cīvarasamayaṃ anāgatā eva jātāti sabbadā na tathāviggahakaraṇavacanatthaṃ kocideva vacanato dīpetīti veditabbaṃ.
ಕಿಮತ್ಥಂ ಪನೇತ್ಥ ‘‘ದಸದಿವಸಾಧಿಕೋ ಮಾಸೋ’’ತಿಆದಿ ವುತ್ತನ್ತಿ? ತಂ ಪಾರಿಪೂರಿಸಮ್ಭವತೋ। ಪಞ್ಚಮಿಯಞ್ಹಿ ಪುರೇ ಅರುಣಂ ಉಪ್ಪನ್ನಅಚ್ಚೇಕಚೀವರಸ್ಸ ದಸದಿವಸಾಧಿಕೋ ಮಾಸೋಯೇವ ಪರಿಪೂರೋತಿ ಕತ್ವಾ ತಥಾ ವುತ್ತಂ। ಅಪಿಚ ತಸ್ಸಾ ಪಞ್ಚಮಿಯಾ ದಿವಸಭಾಗೋಪಿ ಸಮ್ಪತ್ತಾಯ ರತ್ತಿಯಾ ‘‘ಹಿಯ್ಯೋ’’ತಿ ವುಚ್ಚತಿ, ಪಗೇವ ಪುರೇ ಅರುಣಂ, ತೇನೇವಾಹ ‘‘ಹಿಯ್ಯೋ ಖೋ, ಆವುಸೋ, ಅಮ್ಹಾಕ’’ನ್ತಿಆದಿ। ‘‘ಏವಂ ಸನ್ತೇ ‘ಛಟ್ಠಿತೋ ಪಟ್ಠಾಯಾ’ತಿ ವುತ್ತಪಠಮಪಾಠಸ್ಸ ವಸೇನ ‘ಅನಚ್ಚೇಕಚೀವರಮ್ಪಿ ಪಚ್ಚುದ್ಧರಿತ್ವಾ ಠಪಿತಂ ತಿಚೀವರಮ್ಪಿ ಏತಂ ಪರಿಹಾರಂ ಲಭತಿಯೇವಾ’’’ತಿ ಚ ‘‘ದಸದಿವಸಾಧಿಕೋ ಮಾಸೋ’’ತಿಆದಿ ಚ ಯಂ ಲಿಖಿತಂ। ತಂ ನ, ‘‘ಪಞ್ಚಮಿತೋ ಪಟ್ಠಾಯಾ’’ತಿ ಪಾಠೇ ಸಜ್ಜಿತೇವ ಏತೇನ ಪರಿಯಾಯೇನ ಯಥಾವುತ್ತಅತ್ಥಸಮ್ಭವತೋ, ನ ತಾನಿ ಠಾನಾನಿ ಪುನ ಸಜ್ಜಿತಾನಿ। ಯಥಾಠಿತವಸೇನೇವ ಅಜ್ಝುಪೇಕ್ಖಿತಬ್ಬಾನೀತಿ ನೋ ತಕ್ಕೋತಿ ಆಚರಿಯೋ। ಇದಂ ಸಿಕ್ಖಾಪದಂ ಪುಣ್ಣಮಾಯಂ ಅನಿಸ್ಸಗ್ಗಿಯತ್ಥಮೇವಾತಿ ಉಪತಿಸ್ಸತ್ಥೇರೋ। ‘‘ಪವಾರಣಾಮಾಸಸ್ಸ ಜುಣ್ಹಪಕ್ಖಪಞ್ಚಮಿತೋ ಪಟ್ಠಾಯಾ’’ತಿ ಪಾಠೇ ಸಜ್ಜಿತೇ ಏತೇನ ಪರಿಯಾಯೇನ ಯಥಾವುತ್ತೋ ಉಪ್ಪನ್ನಸ್ಸ ಚೀವರಸ್ಸ ನಿಧಾನಕಾಲೋ ದಸ್ಸಿತೋ ಹೋತಿ, ‘‘ಅಚ್ಚೇಕಚೀವರನ್ತಿ ಅಚ್ಚಾಯಿಕಚೀವರಂ ವುಚ್ಚತೀ’’ತಿಆದಿ ಪಾಠೋ। ‘‘ಛಟ್ಠಿತೋ ಪಟ್ಠಾಯಾ’’ತಿ ಚ ‘‘ಕಾಮಞ್ಚೇಸ ದಸಾಹಪರಮ’’ನ್ತಿಆದಿ ಚ ಯಂ ಲಿಖಿತಂ, ತಂ ನ ಪಾಠೋ, ತಸ್ಮಾ ಏಕಾದಸದಿವಸಂ ಪರಿಹಾರಂ ಲಭತೀತಿ ಕತ್ವಾ ಆಚರಿಯೇನ ‘‘ಪಞ್ಚಮಿತೋ ಪಟ್ಠಾಯಾ’’ತಿ ಲಿಖಾಪಿತೋ ಕಿರ। ‘‘ಪವಾರಣಾಮಾಸಸ್ಸ ಜುಣ್ಹಪಕ್ಖಛಟ್ಠಿತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಪನ ಉಪ್ಪನ್ನಂ ಅನಚ್ಚೇಕಚೀವರಮ್ಪಿ ಪಚ್ಚುದ್ಧರಿತ್ವಾ ಠಪಿತಂ ತಿಚೀವರಮ್ಪಿ ಏತಂ ಪರಿಹಾರಂ ಲಭತಿಯೇವಾತಿ ಪಾಠೋ’’ತಿ ಚ ‘‘ಅಚ್ಚೇಕಚೀವರಸ್ಸ ಅನತ್ಥತೇ ಕಥಿನೇ ಏಕಾದಸದಿವಸಾಧಿಕೋ ಮಾಸೋ, ಅತ್ಥತೇ ಕಥಿನೇ ಏಕಾದಸದಿವಸಾಧಿಕಾ ಪಞ್ಚಮಾಸಾತಿ ಪಾಠೋ’’ತಿ ಚ ಏತ್ಥ ಪಪಞ್ಚೇನ್ತಿ, ತಸ್ಮಾ ಸುಟ್ಠು ಸಲ್ಲಕ್ಖೇತ್ವಾ ಕಥೇತಬ್ಬಂ, ತುಣ್ಹೀಭೂತೇನ ವಾ ಭವಿತಬ್ಬಂ।
Kimatthaṃ panettha ‘‘dasadivasādhiko māso’’tiādi vuttanti? Taṃ pāripūrisambhavato. Pañcamiyañhi pure aruṇaṃ uppannaaccekacīvarassa dasadivasādhiko māsoyeva paripūroti katvā tathā vuttaṃ. Apica tassā pañcamiyā divasabhāgopi sampattāya rattiyā ‘‘hiyyo’’ti vuccati, pageva pure aruṇaṃ, tenevāha ‘‘hiyyo kho, āvuso, amhāka’’ntiādi. ‘‘Evaṃ sante ‘chaṭṭhito paṭṭhāyā’ti vuttapaṭhamapāṭhassa vasena ‘anaccekacīvarampi paccuddharitvā ṭhapitaṃ ticīvarampi etaṃ parihāraṃ labhatiyevā’’’ti ca ‘‘dasadivasādhiko māso’’tiādi ca yaṃ likhitaṃ. Taṃ na, ‘‘pañcamito paṭṭhāyā’’ti pāṭhe sajjiteva etena pariyāyena yathāvuttaatthasambhavato, na tāni ṭhānāni puna sajjitāni. Yathāṭhitavaseneva ajjhupekkhitabbānīti no takkoti ācariyo. Idaṃ sikkhāpadaṃ puṇṇamāyaṃ anissaggiyatthamevāti upatissatthero. ‘‘Pavāraṇāmāsassa juṇhapakkhapañcamito paṭṭhāyā’’ti pāṭhe sajjite etena pariyāyena yathāvutto uppannassa cīvarassa nidhānakālo dassito hoti, ‘‘accekacīvaranti accāyikacīvaraṃ vuccatī’’tiādi pāṭho. ‘‘Chaṭṭhito paṭṭhāyā’’ti ca ‘‘kāmañcesa dasāhaparama’’ntiādi ca yaṃ likhitaṃ, taṃ na pāṭho, tasmā ekādasadivasaṃ parihāraṃ labhatīti katvā ācariyena ‘‘pañcamito paṭṭhāyā’’ti likhāpito kira. ‘‘Pavāraṇāmāsassa juṇhapakkhachaṭṭhito paṭṭhāya pana uppannaṃ anaccekacīvarampi paccuddharitvā ṭhapitaṃ ticīvarampi etaṃ parihāraṃ labhatiyevāti pāṭho’’ti ca ‘‘accekacīvarassa anatthate kathine ekādasadivasādhiko māso, atthate kathine ekādasadivasādhikā pañcamāsāti pāṭho’’ti ca ettha papañcenti, tasmā suṭṭhu sallakkhetvā kathetabbaṃ, tuṇhībhūtena vā bhavitabbaṃ.
ಅಚ್ಚೇಕಚೀವರಸಿಕ್ಖಾಪದವಣ್ಣನಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ।
Accekacīvarasikkhāpadavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
ತಿಪಿಟಕ (ಮೂಲ) • Tipiṭaka (Mūla) / ವಿನಯಪಿಟಕ • Vinayapiṭaka / ಮಹಾವಿಭಙ್ಗ • Mahāvibhaṅga / ೮. ಅಚ್ಚೇಕಚೀವರಸಿಕ್ಖಾಪದಂ • 8. Accekacīvarasikkhāpadaṃ
ಅಟ್ಠಕಥಾ • Aṭṭhakathā / ವಿನಯಪಿಟಕ (ಅಟ್ಠಕಥಾ) • Vinayapiṭaka (aṭṭhakathā) / ಮಹಾವಿಭಙ್ಗ-ಅಟ್ಠಕಥಾ • Mahāvibhaṅga-aṭṭhakathā / ೮. ಅಚ್ಚೇಕಚೀವರಸಿಕ್ಖಾಪದವಣ್ಣನಾ • 8. Accekacīvarasikkhāpadavaṇṇanā
ಟೀಕಾ • Tīkā / ವಿನಯಪಿಟಕ (ಟೀಕಾ) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / ಸಾರತ್ಥದೀಪನೀ-ಟೀಕಾ • Sāratthadīpanī-ṭīkā / ೮. ಅಚ್ಚೇಕಚೀವರಸಿಕ್ಖಾಪದವಣ್ಣನಾ • 8. Accekacīvarasikkhāpadavaṇṇanā
ಟೀಕಾ • Tīkā / ವಿನಯಪಿಟಕ (ಟೀಕಾ) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / ವಿಮತಿವಿನೋದನೀ-ಟೀಕಾ • Vimativinodanī-ṭīkā / ೮. ಅಚ್ಚೇಕಚೀವರಸಿಕ್ಖಾಪದವಣ್ಣನಾ • 8. Accekacīvarasikkhāpadavaṇṇanā