| Library / Tipiṭaka / ติปิฎก • Tipiṭaka / สํยุตฺตนิกาย (ฎีกา) • Saṃyuttanikāya (ṭīkā) |
๔. อเจฺจนฺติสุตฺตวณฺณนา
4. Accentisuttavaṇṇanā
๔. กาลยนฺติ เขเปนฺตีติ กาลาฯ ปุเรภตฺตาทโย หิ กาลา ธมฺมปฺปวตฺติมตฺตตาย ปรมตฺถโต อวิชฺชมานาปิ โลกสเงฺกตมตฺตสิทฺธา ตสฺสาเยว ธมฺมปฺปวตฺติยา คตคตาย อนิวตฺตนโต ตํ ตํ ธมฺมปฺปวตฺติํ เขเปนฺตา วินาสยนฺตา วิย สยญฺจ ตาหิ สทฺธิํ อเจฺจนฺตา วิย โหนฺติฯ เตนาห – ‘‘กาโล ฆสติ ภูตานิ, สพฺพาเนว สหตฺตนา’’ติ (ชา. ๑.๒.๑๙๐)ฯ ‘‘ตรยนฺติ รตฺติโย’’ติ เอตฺถาปิ วุตฺตนเยเนว อโตฺถ เวทิตโพฺพฯ ‘‘เอตํ ภยํ มรเณ เปกฺขมาโน’’ติ วุจฺจมานตฺตา ปุคฺคลํ มรณูปคมนาย ตรยนฺตีติ อโตฺถ วุโตฺตฯ วโยคุณาติ เอตฺถ โกฎฺฐาสา คุณาฯ ติตฺถิยานํ หิ จริมจิเตฺตน สกลจิเตฺต วยสมูเห วยสมญฺญาติ อาห – ‘‘ปฐมมชฺฌิมปจฺฉิมวยานํ คุณา, ราสโยติ อโตฺถ’’ติฯ อานิสํสโฎฺฐ คุณโฎฺฐ ‘‘วากจิรํ นิวาเสสิํ, ทฺวาทสคุณมุปาคต’’นฺติอาทีสุ (พุ. วํ. ๒.๓๐) วิยฯ ‘‘ตนฺทิคุณาหํ กริสฺสามิ, ทิคุณํ ทิคุณํ วเทฺธยฺยา’’ติ จ เอวมาทีสุ ปน ตพฺภาววุตฺติอโตฺถ คุณโฎฺฐฯ
4. Kālayanti khepentīti kālā. Purebhattādayo hi kālā dhammappavattimattatāya paramatthato avijjamānāpi lokasaṅketamattasiddhā tassāyeva dhammappavattiyā gatagatāya anivattanato taṃ taṃ dhammappavattiṃ khepentā vināsayantā viya sayañca tāhi saddhiṃ accentā viya honti. Tenāha – ‘‘kālo ghasati bhūtāni, sabbāneva sahattanā’’ti (jā. 1.2.190). ‘‘Tarayanti rattiyo’’ti etthāpi vuttanayeneva attho veditabbo. ‘‘Etaṃ bhayaṃ maraṇe pekkhamāno’’ti vuccamānattā puggalaṃ maraṇūpagamanāya tarayantīti attho vutto. Vayoguṇāti ettha koṭṭhāsā guṇā. Titthiyānaṃ hi carimacittena sakalacitte vayasamūhe vayasamaññāti āha – ‘‘paṭhamamajjhimapacchimavayānaṃ guṇā, rāsayoti attho’’ti. Ānisaṃsaṭṭho guṇaṭṭho ‘‘vākaciraṃ nivāsesiṃ, dvādasaguṇamupāgata’’ntiādīsu (bu. vaṃ. 2.30) viya. ‘‘Tandiguṇāhaṃ karissāmi, diguṇaṃ diguṇaṃ vaddheyyā’’ti ca evamādīsu pana tabbhāvavuttiattho guṇaṭṭho.
‘‘อสเงฺขฺยยฺยานิ นามานิ, สคุเณน มเหสิโน;
‘‘Asaṅkhyeyyāni nāmāni, saguṇena mahesino;
คุเณน นามมุเทฺธยฺยํ, อปิ นาม สหสฺสโต’’ติฯ (ธ. ส. อฎฺฐ. ๑๓๑๓; อุทา. ๕๓; ปฎิ. ม. อฎฺฐ. ๑.๑.๗๖) –
Guṇena nāmamuddheyyaṃ, api nāma sahassato’’ti. (dha. sa. aṭṭha. 1313; udā. 53; paṭi. ma. aṭṭha. 1.1.76) –
อาทีสุ ปสํสโฎฺฐ คุณโฎฺฐ ทฎฺฐโพฺพฯ ‘‘วโยคุณา อนุปุพฺพํ ชหนฺตี’’ติ เอตฺถ อโตฺถ ‘‘อเจฺจนฺติ กาลา’’ติ เอตฺถ วุตฺตนโย เอวฯ ปฐมมชฺฌิมวยาติ ปฐมคฺคหณเญฺจตฺถ วยสฺส คตสฺส อปุนราวตฺติทสฺสนตฺถํ กตํฯ เตเนวาห – ‘‘มรณกฺขเณ ปน ตโยปิ วยา ชหเนฺตวา’’ติฯ
Ādīsu pasaṃsaṭṭho guṇaṭṭho daṭṭhabbo. ‘‘Vayoguṇā anupubbaṃ jahantī’’ti ettha attho ‘‘accenti kālā’’ti ettha vuttanayo eva. Paṭhamamajjhimavayāti paṭhamaggahaṇañcettha vayassa gatassa apunarāvattidassanatthaṃ kataṃ. Tenevāha – ‘‘maraṇakkhaṇe pana tayopi vayā jahantevā’’ti.
เอตฺถ จ ปาฬิยํ ‘‘อเจฺจนฺติ กาลา’’ติ สามญฺญโต กาลสฺส อปคมนํ ทสฺสิตํ, ปุน ตํ วิเสสโตปิ ทเสฺสตุํ อิตรทฺวยํ วุตฺตํฯ อฎฺฐกถายํ ปน มุทินฺทฺริยสฺส วเสน ‘‘วโยคุณา อนุปุพฺพํ ชหนฺตี’’ติ วุตฺตํ, มชฺฌิมินฺทฺริยสฺส วเสน ‘‘ตรยนฺติ รตฺติโย’’ติ วุตฺตนฺติ อธิปฺปาเยน ‘‘กาลาติ ปุเรภตฺตาทโย กาลา’’ติ วุตฺตํฯ ตสฺมา ตตฺถ อาทิ-สเทฺทน ปจฺฉาภตฺตปฐมยาม-มุหุตฺตกาลาทิ-กาลโกฎฺฐาโส เอว อณุปเภโท กาลวิภาโค คหิโตติ เวทิตโพฺพฯ เสสนฺติ อิธ ทฺวีสุ คาถาสุ ปจฺฉิมโทฺธฯ โส หิ อิธ อตฺถโต อธิคตตฺตา อนนฺตรสุเตฺต จ วุตฺตตฺตา อติทิสิโตฯ
Ettha ca pāḷiyaṃ ‘‘accenti kālā’’ti sāmaññato kālassa apagamanaṃ dassitaṃ, puna taṃ visesatopi dassetuṃ itaradvayaṃ vuttaṃ. Aṭṭhakathāyaṃ pana mudindriyassa vasena ‘‘vayoguṇā anupubbaṃ jahantī’’ti vuttaṃ, majjhimindriyassa vasena ‘‘tarayanti rattiyo’’ti vuttanti adhippāyena ‘‘kālāti purebhattādayo kālā’’ti vuttaṃ. Tasmā tattha ādi-saddena pacchābhattapaṭhamayāma-muhuttakālādi-kālakoṭṭhāso eva aṇupabhedo kālavibhāgo gahitoti veditabbo. Sesanti idha dvīsu gāthāsu pacchimaddho. So hi idha atthato adhigatattā anantarasutte ca vuttattā atidisito.
อเจฺจนฺติสุตฺตวณฺณนา นิฎฺฐิตาฯ
Accentisuttavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
ติปิฎก (มูล) • Tipiṭaka (Mūla) / สุตฺตปิฎก • Suttapiṭaka / สํยุตฺตนิกาย • Saṃyuttanikāya / ๔. อเจฺจนฺติสุตฺตํ • 4. Accentisuttaṃ
อฎฺฐกถา • Aṭṭhakathā / สุตฺตปิฎก (อฎฺฐกถา) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / สํยุตฺตนิกาย (อฎฺฐกถา) • Saṃyuttanikāya (aṭṭhakathā) / ๔. อเจฺจนฺติสุตฺตวณฺณนา • 4. Accentisuttavaṇṇanā
