| Library / Tipiṭaka / තිපිටක • Tipiṭaka / සංයුත්‌තනිකාය (ටීකා) • Saṃyuttanikāya (ṭīkā) |
4. අච්‌චෙන්‌තිසුත්‌තවණ්‌ණනා
4. Accentisuttavaṇṇanā
4. කාලයන්‌ති ඛෙපෙන්‌තීති කාලා. පුරෙභත්‌තාදයො හි කාලා ධම්‌මප්‌පවත්‌තිමත්‌තතාය පරමත්‌ථතො අවිජ්‌ජමානාපි ලොකසඞ්‌කෙතමත්‌තසිද්‌ධා තස්‌සායෙව ධම්‌මප්‌පවත්‌තියා ගතගතාය අනිවත්‌තනතො තං තං ධම්‌මප්‌පවත්‌තිං ඛෙපෙන්‌තා විනාසයන්‌තා විය සයඤ්‌ච තාහි සද්‌ධිං අච්‌චෙන්‌තා විය හොන්‌ති. තෙනාහ – ‘‘කාලො ඝසති භූතානි, සබ්‌බානෙව සහත්‌තනා’’ති (ජා. 1.2.190). ‘‘තරයන්‌ති රත්‌තියො’’ති එත්‌ථාපි වුත්‌තනයෙනෙව අත්‌ථො වෙදිතබ්‌බො. ‘‘එතං භයං මරණෙ පෙක්‌ඛමානො’’ති වුච්‌චමානත්‌තා පුග්‌ගලං මරණූපගමනාය තරයන්‌තීති අත්‌ථො වුත්‌තො. වයොගුණාති එත්‌ථ කොට්‌ඨාසා ගුණා. තිත්‌ථියානං හි චරිමචිත්‌තෙන සකලචිත්‌තෙ වයසමූහෙ වයසමඤ්‌ඤාති ආහ – ‘‘පඨමමජ්‌ඣිමපච්‌ඡිමවයානං ගුණා, රාසයොති අත්‌ථො’’ති. ආනිසංසට්‌ඨො ගුණට්‌ඨො ‘‘වාකචිරං නිවාසෙසිං, ද්‌වාදසගුණමුපාගත’’න්‌තිආදීසු (බු. වං. 2.30) විය. ‘‘තන්‌දිගුණාහං කරිස්‌සාමි, දිගුණං දිගුණං වද්‌ධෙය්‍යා’’ති ච එවමාදීසු පන තබ්‌භාවවුත්‌තිඅත්‌ථො ගුණට්‌ඨො.
4. Kālayanti khepentīti kālā. Purebhattādayo hi kālā dhammappavattimattatāya paramatthato avijjamānāpi lokasaṅketamattasiddhā tassāyeva dhammappavattiyā gatagatāya anivattanato taṃ taṃ dhammappavattiṃ khepentā vināsayantā viya sayañca tāhi saddhiṃ accentā viya honti. Tenāha – ‘‘kālo ghasati bhūtāni, sabbāneva sahattanā’’ti (jā. 1.2.190). ‘‘Tarayanti rattiyo’’ti etthāpi vuttanayeneva attho veditabbo. ‘‘Etaṃ bhayaṃ maraṇe pekkhamāno’’ti vuccamānattā puggalaṃ maraṇūpagamanāya tarayantīti attho vutto. Vayoguṇāti ettha koṭṭhāsā guṇā. Titthiyānaṃ hi carimacittena sakalacitte vayasamūhe vayasamaññāti āha – ‘‘paṭhamamajjhimapacchimavayānaṃ guṇā, rāsayoti attho’’ti. Ānisaṃsaṭṭho guṇaṭṭho ‘‘vākaciraṃ nivāsesiṃ, dvādasaguṇamupāgata’’ntiādīsu (bu. vaṃ. 2.30) viya. ‘‘Tandiguṇāhaṃ karissāmi, diguṇaṃ diguṇaṃ vaddheyyā’’ti ca evamādīsu pana tabbhāvavuttiattho guṇaṭṭho.
‘‘අසඞ්‌ඛ්‍යෙය්‍යානි නාමානි, සගුණෙන මහෙසිනො;
‘‘Asaṅkhyeyyāni nāmāni, saguṇena mahesino;
ගුණෙන නාමමුද්‌ධෙය්‍යං, අපි නාම සහස්‌සතො’’ති. (ධ. ස. අට්‌ඨ. 1313; උදා. 53; පටි. ම. අට්‌ඨ. 1.1.76) –
Guṇena nāmamuddheyyaṃ, api nāma sahassato’’ti. (dha. sa. aṭṭha. 1313; udā. 53; paṭi. ma. aṭṭha. 1.1.76) –
ආදීසු පසංසට්‌ඨො ගුණට්‌ඨො දට්‌ඨබ්‌බො. ‘‘වයොගුණා අනුපුබ්‌බං ජහන්‌තී’’ති එත්‌ථ අත්‌ථො ‘‘අච්‌චෙන්‌ති කාලා’’ති එත්‌ථ වුත්‌තනයො එව. පඨමමජ්‌ඣිමවයාති පඨමග්‌ගහණඤ්‌චෙත්‌ථ වයස්‌ස ගතස්‌ස අපුනරාවත්‌තිදස්‌සනත්‌ථං කතං. තෙනෙවාහ – ‘‘මරණක්‌ඛණෙ පන තයොපි වයා ජහන්‌තෙවා’’ති.
Ādīsu pasaṃsaṭṭho guṇaṭṭho daṭṭhabbo. ‘‘Vayoguṇā anupubbaṃ jahantī’’ti ettha attho ‘‘accenti kālā’’ti ettha vuttanayo eva. Paṭhamamajjhimavayāti paṭhamaggahaṇañcettha vayassa gatassa apunarāvattidassanatthaṃ kataṃ. Tenevāha – ‘‘maraṇakkhaṇe pana tayopi vayā jahantevā’’ti.
එත්‌ථ ච පාළියං ‘‘අච්‌චෙන්‌ති කාලා’’ති සාමඤ්‌ඤතො කාලස්‌ස අපගමනං දස්‌සිතං, පුන තං විසෙසතොපි දස්‌සෙතුං ඉතරද්‌වයං වුත්‌තං. අට්‌ඨකථායං පන මුදින්‌ද්‍රියස්‌ස වසෙන ‘‘වයොගුණා අනුපුබ්‌බං ජහන්‌තී’’ති වුත්‌තං, මජ්‌ඣිමින්‌ද්‍රියස්‌ස වසෙන ‘‘තරයන්‌ති රත්‌තියො’’ති වුත්‌තන්‌ති අධිප්‌පායෙන ‘‘කාලාති පුරෙභත්‌තාදයො කාලා’’ති වුත්‌තං. තස්‌මා තත්‌ථ ආදි-සද්‌දෙන පච්‌ඡාභත්‌තපඨමයාම-මුහුත්‌තකාලාදි-කාලකොට්‌ඨාසො එව අණුපභෙදො කාලවිභාගො ගහිතොති වෙදිතබ්‌බො. සෙසන්‌ති ඉධ ද්‌වීසු ගාථාසු පච්‌ඡිමද්‌ධො. සො හි ඉධ අත්‌ථතො අධිගතත්‌තා අනන්‌තරසුත්‌තෙ ච වුත්‌තත්‌තා අතිදිසිතො.
Ettha ca pāḷiyaṃ ‘‘accenti kālā’’ti sāmaññato kālassa apagamanaṃ dassitaṃ, puna taṃ visesatopi dassetuṃ itaradvayaṃ vuttaṃ. Aṭṭhakathāyaṃ pana mudindriyassa vasena ‘‘vayoguṇā anupubbaṃ jahantī’’ti vuttaṃ, majjhimindriyassa vasena ‘‘tarayanti rattiyo’’ti vuttanti adhippāyena ‘‘kālāti purebhattādayo kālā’’ti vuttaṃ. Tasmā tattha ādi-saddena pacchābhattapaṭhamayāma-muhuttakālādi-kālakoṭṭhāso eva aṇupabhedo kālavibhāgo gahitoti veditabbo. Sesanti idha dvīsu gāthāsu pacchimaddho. So hi idha atthato adhigatattā anantarasutte ca vuttattā atidisito.
අච්‌චෙන්‌තිසුත්‌තවණ්‌ණනා නිට්‌ඨිතා.
Accentisuttavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
තිපිටක (මූල) • Tipiṭaka (Mūla) / සුත්‌තපිටක • Suttapiṭaka / සංයුත්‌තනිකාය • Saṃyuttanikāya / 4. අච්‌චෙන්‌තිසුත්‌තං • 4. Accentisuttaṃ
අට්‌ඨකථා • Aṭṭhakathā / සුත්‌තපිටක (අට්‌ඨකථා) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / සංයුත්‌තනිකාය (අට්‌ඨකථා) • Saṃyuttanikāya (aṭṭhakathā) / 4. අච්‌චෙන්‌තිසුත්‌තවණ්‌ණනා • 4. Accentisuttavaṇṇanā
