| Library / Tipiṭaka / តិបិដក • Tipiṭaka / អង្គុត្តរនិកាយ (អដ្ឋកថា) • Aṅguttaranikāya (aṭṭhakathā) |
៦. អច្ឆរាសង្ឃាតវគ្គវណ្ណនា
6. Accharāsaṅghātavaggavaṇṇanā
៥១. ឆដ្ឋស្ស បឋមេ តំ អស្សុតវា បុថុជ្ជនោតិ តំ ភវង្គចិត្តំ សុតវិរហិតោ បុថុជ្ជនោ។ តត្ថ អាគមាធិគមាភាវា ញេយ្យោ អស្សុតវា ឥតិ។ យោ ហិ ឥទំ សុត្តំ អាទិតោ បដ្ឋាយ អត្ថវសេន ឧបបរិក្ខន្តោ ‘‘ឥទំ ភវង្គចិត្តំ នាម បកតិបរិសុទ្ធម្បិ ជវនក្ខណេ ឧប្បន្នេហិ លោភាទីហិ ឧបក្កិលេសេហិ ឧបក្កិលិដ្ឋ’’ន្តិ នេវ អាគមវសេន ន អធិគមវសេន ជានាតិ, យស្ស ច ខន្ធធាតុអាយតនបច្ចយាការសតិបដ្ឋានាទីសុ ឧគ្គហបរិបុច្ឆាវិនិច្ឆយវិរហិតត្តា យថាភូតញាណបដិវេធសាធកោ នេវ អាគមោ, បដិបត្តិយា អធិគន្តព្ពស្ស អនធិគតត្តា ន អធិគមោ អត្ថិ។ សោ អាគមាធិគមាភាវា ញេយ្យោ អស្សុតវា ឥតិ។ ស្វាយំ –
51. Chaṭṭhassa paṭhame taṃ assutavā puthujjanoti taṃ bhavaṅgacittaṃ sutavirahito puthujjano. Tattha āgamādhigamābhāvā ñeyyo assutavā iti. Yo hi idaṃ suttaṃ ādito paṭṭhāya atthavasena upaparikkhanto ‘‘idaṃ bhavaṅgacittaṃ nāma pakatiparisuddhampi javanakkhaṇe uppannehi lobhādīhi upakkilesehi upakkiliṭṭha’’nti neva āgamavasena na adhigamavasena jānāti, yassa ca khandhadhātuāyatanapaccayākārasatipaṭṭhānādīsu uggahaparipucchāvinicchayavirahitattā yathābhūtañāṇapaṭivedhasādhako neva āgamo, paṭipattiyā adhigantabbassa anadhigatattā na adhigamo atthi. So āgamādhigamābhāvā ñeyyo assutavā iti. Svāyaṃ –
‘‘បុថូនំ ជននាទីហិ, ការណេហិ បុថុជ្ជនោ;
‘‘Puthūnaṃ jananādīhi, kāraṇehi puthujjano;
បុថុជ្ជនន្តោគធត្តា, បុថុវាយំ ជនោ ឥតិ’’។
Puthujjanantogadhattā, puthuvāyaṃ jano iti’’.
សោ ហិ បុថូនំ នានប្បការានំ កិលេសាទីនំ ជននាទីហិ ការណេហិ បុថុជ្ជនោ។ យថាហ –
So hi puthūnaṃ nānappakārānaṃ kilesādīnaṃ jananādīhi kāraṇehi puthujjano. Yathāha –
‘‘បុថុ កិលេសេ ជនេន្តីតិ បុថុជ្ជនា, បុថុ អវិហតសក្កាយទិដ្ឋិកាតិ បុថុជ្ជនា, បុថុ សត្ថារានំ មុខុល្លោកិកាតិ បុថុជ្ជនា, បុថុ សព្ពគតីហិ អវុដ្ឋិតាតិ បុថុជ្ជនា, បុថុ នានាភិសង្ខារេ អភិសង្ខរោន្តីតិ បុថុជ្ជនា, បុថុ នានាឱឃេហិ វុយ្ហន្តីតិ បុថុជ្ជនា, បុថុ នានាសន្តាបេហិ សន្តប្បន្តីតិ បុថុជ្ជនា, បុថុ នានាបរិឡាហេហិ បរិឌយ្ហន្តីតិ បុថុជ្ជនា, បុថុ បញ្ចសុ កាមគុណេសុ រត្តា គិទ្ធា គធិតា មុច្ឆិតា អជ្ឈោបន្នា លគ្គា លគ្គិតា បលិពុទ្ធាតិ បុថុជ្ជនា, បុថុ បញ្ចហិ នីវរណេហិ អាវុតា និវុតា ឱវុតា បិហិតា បដិច្ឆន្នា បដិកុជ្ជិតាតិ បុថុជ្ជនា’’តិ (មហានិ. ៥១, ៩៤)។
‘‘Puthu kilese janentīti puthujjanā, puthu avihatasakkāyadiṭṭhikāti puthujjanā, puthu satthārānaṃ mukhullokikāti puthujjanā, puthu sabbagatīhi avuṭṭhitāti puthujjanā, puthu nānābhisaṅkhāre abhisaṅkharontīti puthujjanā, puthu nānāoghehi vuyhantīti puthujjanā, puthu nānāsantāpehi santappantīti puthujjanā, puthu nānāpariḷāhehi pariḍayhantīti puthujjanā, puthu pañcasu kāmaguṇesu rattā giddhā gadhitā mucchitā ajjhopannā laggā laggitā palibuddhāti puthujjanā, puthu pañcahi nīvaraṇehi āvutā nivutā ovutā pihitā paṭicchannā paṭikujjitāti puthujjanā’’ti (mahāni. 51, 94).
បុថូនំ វា គណនបថមតីតានំ អរិយធម្មបរម្មុខានំ នីចធម្មសមាចារានំ ជនានំ អន្តោគធត្តាបិ បុថុជ្ជនោ, បុថុ វា អយំ វិសុំយេវ សង្ខំ គតោ, វិសំសដ្ឋោ សីលសុតាទិគុណយុត្តេហិ អរិយេហិ ជនោតិ បុថុជ្ជនោ។ ឯវមេតេហិ ‘‘អស្សុតវា បុថុជ្ជនោ’’តិ ទ្វីហិ បទេហិ យេ តេ –
Puthūnaṃ vā gaṇanapathamatītānaṃ ariyadhammaparammukhānaṃ nīcadhammasamācārānaṃ janānaṃ antogadhattāpi puthujjano, puthu vā ayaṃ visuṃyeva saṅkhaṃ gato, visaṃsaṭṭho sīlasutādiguṇayuttehi ariyehi janoti puthujjano. Evametehi ‘‘assutavā puthujjano’’ti dvīhi padehi ye te –
‘‘ទុវេ បុថុជ្ជនា វុត្តា, ពុទ្ធេនាទិច្ចពន្ធុនា;
‘‘Duve puthujjanā vuttā, buddhenādiccabandhunā;
អន្ធោ បុថុជ្ជនោ ឯកោ, កល្យាណេកោ បុថុជ្ជនោ’’តិ។ –
Andho puthujjano eko, kalyāṇeko puthujjano’’ti. –
ទ្វេ បុថុជ្ជនា វុត្តា, តេសុ អន្ធបុថុជ្ជនោ វុត្តោ ហោតីតិ វេទិតព្ពោ។
Dve puthujjanā vuttā, tesu andhaputhujjano vutto hotīti veditabbo.
យថាភូតំ នប្បជានាតីតិ ‘‘ឥទញ្ច ភវង្គចិត្តំ ឯវំ អាគន្តុកេហិ ឧបក្កិលេសេហិ ឧបក្កិលិដ្ឋំ នាម ហោតិ, ឯវំ វិប្បមុត្តំ នាមា’’តិ យថាសភាវតោ ន ជានាតិ។ តស្មាតិ យស្មា ន ជានាតិ, តស្មា។ ចិត្តភាវនា នត្ថីតិ ចិត្តដ្ឋិតិ ចិត្តបរិគ្គហោ នត្ថិ, នត្ថិភាវេនេវ ‘‘នត្ថី’’តិ វទាមីតិ ទស្សេតិ។
Yathābhūtaṃ nappajānātīti ‘‘idañca bhavaṅgacittaṃ evaṃ āgantukehi upakkilesehi upakkiliṭṭhaṃ nāma hoti, evaṃ vippamuttaṃ nāmā’’ti yathāsabhāvato na jānāti. Tasmāti yasmā na jānāti, tasmā. Cittabhāvanā natthīti cittaṭṭhiti cittapariggaho natthi, natthibhāveneva ‘‘natthī’’ti vadāmīti dasseti.
៥២. ទុតិយេ សុតវាតិ សុតសម្បន្នោ។ វិត្ថារតោ បនេត្ថ អស្សុតវាតិ បទស្ស បដិបក្ខវសេន អត្ថោ វេទិតព្ពោ។ អរិយសាវកោតិ អត្ថិ អរិយោ ន សាវកោ, សេយ្យថាបិ ពុទ្ធា ចេវ បច្ចេកពុទ្ធា ច; អត្ថិ សាវកោ ន អរិយោ, សេយ្យថាបិ គិហី អនាគតផលោ; អត្ថិ នេវ អរិយោ ន សាវកោ សេយ្យថាបិ បុថុតិត្ថិយា។ អត្ថិ អរិយោចេវ សាវកោ ច, សេយ្យថាបិ សមណា សក្យបុត្តិយា អាគតផលា វិញ្ញាតសាសនា។ ឥធ បន គិហី វា ហោតុ បព្ពជិតោ វា, យោ កោចិ សុតវាតិ ឯត្ថ វុត្តស្ស អត្ថស្ស វសេន សុតសម្បន្នោ, អយំ អរិយសាវកោតិ វេទិតព្ពោ។ យថាភូតំ បជានាតីតិ ‘‘ឯវមិទំ ភវង្គចិត្តំ អាគន្តុកេហិ ឧបក្កិលេសេហិ វិប្បមុត្តំ ហោតិ, ឯវំ ឧបក្កិលិដ្ឋ’’ន្តិ យថាសភាវតោ ជានាតិ។ ចិត្តភាវនា អត្ថីតិ ចិត្តដ្ឋិតិ ចិត្តបរិគ្គហោ អត្ថិ, អត្ថិភាវេនេវ ‘‘អត្ថី’’តិ វទាមីតិ ទស្សេតិ។ ឥមស្មិំ សុត្តេ ពលវវិបស្សនា កថិតា។ កេចិ តរុណវិបស្សនាតិ វទន្តិ។
52. Dutiye sutavāti sutasampanno. Vitthārato panettha assutavāti padassa paṭipakkhavasena attho veditabbo. Ariyasāvakoti atthi ariyo na sāvako, seyyathāpi buddhā ceva paccekabuddhā ca; atthi sāvako na ariyo, seyyathāpi gihī anāgataphalo; atthi neva ariyo na sāvako seyyathāpi puthutitthiyā. Atthi ariyoceva sāvako ca, seyyathāpi samaṇā sakyaputtiyā āgataphalā viññātasāsanā. Idha pana gihī vā hotu pabbajito vā, yo koci sutavāti ettha vuttassa atthassa vasena sutasampanno, ayaṃ ariyasāvakoti veditabbo. Yathābhūtaṃ pajānātīti ‘‘evamidaṃ bhavaṅgacittaṃ āgantukehi upakkilesehi vippamuttaṃ hoti, evaṃ upakkiliṭṭha’’nti yathāsabhāvato jānāti. Cittabhāvanā atthīti cittaṭṭhiti cittapariggaho atthi, atthibhāveneva ‘‘atthī’’ti vadāmīti dasseti. Imasmiṃ sutte balavavipassanā kathitā. Keci taruṇavipassanāti vadanti.
៥៣. តតិយំ អដ្ឋុប្បត្តិយំ កថិតំ។ កតរាយំ បន អដ្ឋុប្បត្តិយំ? អគ្គិក្ខន្ធោបមសុត្តន្តអដ្ឋុប្បត្តិយំ។ ភគវា កិរ ឯកស្មិំ សមយេ សាវត្ថិំ ឧបនិស្សាយ ជេតវនមហាវិហារេ បដិវសតិ។ ពុទ្ធានញ្ច យត្ថ កត្ថចិ បដិវសន្តានំ បញ្ចវិធំ កិច្ចំ អវិជហិតមេវ ហោតិ។ បញ្ច ហិ ពុទ្ធកិច្ចានិ – បុរេភត្តកិច្ចំ, បច្ឆាភត្តកិច្ចំ, បុរិមយាមកិច្ចំ, មជ្ឈិមយាមកិច្ចំ, បច្ឆិមយាមកិច្ចន្តិ។
53. Tatiyaṃ aṭṭhuppattiyaṃ kathitaṃ. Katarāyaṃ pana aṭṭhuppattiyaṃ? Aggikkhandhopamasuttantaaṭṭhuppattiyaṃ. Bhagavā kira ekasmiṃ samaye sāvatthiṃ upanissāya jetavanamahāvihāre paṭivasati. Buddhānañca yattha katthaci paṭivasantānaṃ pañcavidhaṃ kiccaṃ avijahitameva hoti. Pañca hi buddhakiccāni – purebhattakiccaṃ, pacchābhattakiccaṃ, purimayāmakiccaṃ, majjhimayāmakiccaṃ, pacchimayāmakiccanti.
តត្រិទំ បុរេភត្តកិច្ចំ – ភគវា ហិ បាតោវ វុដ្ឋាយ ឧបដ្ឋាកានុគ្គហត្ថំ សរីរផាសុកត្ថញ្ច មុខធោវនាទិសរីរបរិកម្មំ កត្វា យាវ ភិក្ខាចារវេលា តាវ វិវិត្តាសនេ វីតិនាមេត្វា ភិក្ខាចារវេលាយ និវាសេត្វា កាយពន្ធនំ ពន្ធិត្វា ចីវរំ បារុបិត្វា បត្តមាទាយ កទាចិ ឯកកោវ, កទាចិ ភិក្ខុសង្ឃបរិវុតោ គាមំ វា និគមំ វា បិណ្ឌាយ បវិសតិ កទាចិ បកតិយា, កទាចិ អនេកេហិ បាដិហារិយេហិ វត្តមានេហិ។ សេយ្យថិទំ – បិណ្ឌាយ បវិសតោ លោកនាថស្ស បុរតោ បុរតោ គន្ត្វា មុទុគតវាតា បថវិំ សោធេន្តិ, វលាហកា ឧទកផុសិតានិ មុញ្ចន្តា មគ្គេ រេណុំ វូបសមេត្វា ឧបរិ វិតានំ ហុត្វា តិដ្ឋន្តិ, អបរេ វាតា បុប្ផានិ ឧបសំហរិត្វា មគ្គេ ឱកិរន្តិ, ឧន្នតា ភូមិប្បទេសា ឱនមន្តិ, ឱនតា ឧន្នមន្តិ, បាទនិក្ខេបសមយេ សមាវ ភូមិ ហោតិ, សុខសម្ផស្សានិ បទុមបុប្ផានិ វា បាទេ សម្បដិច្ឆន្តិ។ ឥន្ទខីលស្ស អន្តោ ឋបិតមត្តេ ទក្ខិណបាទេ សរីរតោ ឆព្ពណ្ណរស្មិយោ និក្ខមិត្វា សុវណ្ណរសបិញ្ជរានិ វិយ ចិត្របដបរិក្ខិត្តានិ វិយ ច បាសាទកូដាគារាទីនិ អលង្ករោន្តិយោ ឥតោ ចិតោ ច ធាវន្តិ, ហត្ថិអស្សវិហង្គាទយោ សកសកដ្ឋានេសុ ឋិតាយេវ មធុរេនាការេន សទ្ទំ ករោន្តិ, តថា ភេរិវីណាទីនិ តូរិយានិ មនុស្សានញ្ច កាយូបគានិ អាភរណានិ។ តេន សញ្ញាណេន មនុស្សា ជានន្តិ ‘‘អជ្ជ ភគវា ឥធ បិណ្ឌាយ បវិដ្ឋោ’’តិ។ តេ សុនិវត្ថា សុបារុតា គន្ធបុប្ផាទីនិ អាទាយ ឃរា និក្ខមិត្វា អន្តរវីថិំ បដិបជ្ជិត្វា ភគវន្តំ គន្ធបុប្ផាទីហិ សក្កច្ចំ បូជេត្វា វន្ទិត្វា ‘‘អម្ហាកំ, ភន្តេ, ទស ភិក្ខូ, អម្ហាកំ វីសតិ, បញ្ញាសំ…បេ.… សតំ ទេថា’’តិ យាចិត្វា ភគវតោបិ បត្តំ គហេត្វា អាសនំ បញ្ញាបេត្វា សក្កច្ចំ បិណ្ឌបាតេន បដិមានេន្តិ។ ភគវា កតភត្តកិច្ចោ តេសំ ឧបនិស្សយចិត្តសន្តានានិ ឱលោកេត្វា តថា ធម្មំ ទេសេតិ, យថា កេចិ សរណគមនេសុ បតិដ្ឋហន្តិ, កេចិ បញ្ចសុ សីលេសុ, កេចិ សោតាបត្តិសកទាគាមិអនាគាមិផលានំ អញ្ញតរស្មិំ, កេចិ បព្ពជិត្វា អគ្គផលេ អរហត្តេតិ។ ឯវំ មហាជនំ អនុគ្គហេត្វា ឧដ្ឋាយាសនា វិហារំ គច្ឆតិ។ តត្ថ គន្ត្វា គន្ធមណ្ឌលមាឡេ បញ្ញត្តវរពុទ្ធាសនេ និសីទតិ ភិក្ខូនំ ភត្តកិច្ចបរិយោសានំ អាគមយមានោ។ តតោ ភិក្ខូនំ ភត្តកិច្ចបរិយោសានេ ឧបដ្ឋាកោ ភគវតោ និវេទេតិ។ អថ ភគវា គន្ធកុដិំ បវិសតិ។ ឥទំ តាវ បុរេភត្តកិច្ចំ។
Tatridaṃ purebhattakiccaṃ – bhagavā hi pātova vuṭṭhāya upaṭṭhākānuggahatthaṃ sarīraphāsukatthañca mukhadhovanādisarīraparikammaṃ katvā yāva bhikkhācāravelā tāva vivittāsane vītināmetvā bhikkhācāravelāya nivāsetvā kāyabandhanaṃ bandhitvā cīvaraṃ pārupitvā pattamādāya kadāci ekakova, kadāci bhikkhusaṅghaparivuto gāmaṃ vā nigamaṃ vā piṇḍāya pavisati kadāci pakatiyā, kadāci anekehi pāṭihāriyehi vattamānehi. Seyyathidaṃ – piṇḍāya pavisato lokanāthassa purato purato gantvā mudugatavātā pathaviṃ sodhenti, valāhakā udakaphusitāni muñcantā magge reṇuṃ vūpasametvā upari vitānaṃ hutvā tiṭṭhanti, apare vātā pupphāni upasaṃharitvā magge okiranti, unnatā bhūmippadesā onamanti, onatā unnamanti, pādanikkhepasamaye samāva bhūmi hoti, sukhasamphassāni padumapupphāni vā pāde sampaṭicchanti. Indakhīlassa anto ṭhapitamatte dakkhiṇapāde sarīrato chabbaṇṇarasmiyo nikkhamitvā suvaṇṇarasapiñjarāni viya citrapaṭaparikkhittāni viya ca pāsādakūṭāgārādīni alaṅkarontiyo ito cito ca dhāvanti, hatthiassavihaṅgādayo sakasakaṭṭhānesu ṭhitāyeva madhurenākārena saddaṃ karonti, tathā bherivīṇādīni tūriyāni manussānañca kāyūpagāni ābharaṇāni. Tena saññāṇena manussā jānanti ‘‘ajja bhagavā idha piṇḍāya paviṭṭho’’ti. Te sunivatthā supārutā gandhapupphādīni ādāya gharā nikkhamitvā antaravīthiṃ paṭipajjitvā bhagavantaṃ gandhapupphādīhi sakkaccaṃ pūjetvā vanditvā ‘‘amhākaṃ, bhante, dasa bhikkhū, amhākaṃ vīsati, paññāsaṃ…pe… sataṃ dethā’’ti yācitvā bhagavatopi pattaṃ gahetvā āsanaṃ paññāpetvā sakkaccaṃ piṇḍapātena paṭimānenti. Bhagavā katabhattakicco tesaṃ upanissayacittasantānāni oloketvā tathā dhammaṃ deseti, yathā keci saraṇagamanesu patiṭṭhahanti, keci pañcasu sīlesu, keci sotāpattisakadāgāmianāgāmiphalānaṃ aññatarasmiṃ, keci pabbajitvā aggaphale arahatteti. Evaṃ mahājanaṃ anuggahetvā uṭṭhāyāsanā vihāraṃ gacchati. Tattha gantvā gandhamaṇḍalamāḷe paññattavarabuddhāsane nisīdati bhikkhūnaṃ bhattakiccapariyosānaṃ āgamayamāno. Tato bhikkhūnaṃ bhattakiccapariyosāne upaṭṭhāko bhagavato nivedeti. Atha bhagavā gandhakuṭiṃ pavisati. Idaṃ tāva purebhattakiccaṃ.
អថ ភគវា ឯវំ កតបុរេភត្តកិច្ចោ គន្ធកុដិយា ឧបដ្ឋានេ និសីទិត្វា បាទេ បក្ខាលេត្វា បាទបីឋេ ឋត្វា ភិក្ខុសង្ឃំ ឱវទតិ – ‘‘ភិក្ខវេ, អប្បមាទេន សម្បាទេថ, ទុល្លភោ ពុទ្ធុប្បាទោ លោកស្មិំ, ទុល្លភោ មនុស្សត្តបដិលាភោ, ទុល្លភា ខណសម្បត្តិ, ទុល្លភា បព្ពជ្ជា, ទុល្លភំ សទ្ធម្មស្សវន’’ន្តិ។ តត្ថ កេចិ ភគវន្តំ កម្មដ្ឋានំ បុច្ឆន្តិ។ ភគវា តេសំ ចរិយានុរូបំ កម្មដ្ឋានំ ទេតិ។ តតោ សព្ពេបិ ភគវន្តំ វន្ទិត្វា អត្តនោ អត្តនោ រត្តិដ្ឋានទិវាដ្ឋានានិ គច្ឆន្តិ។ កេចិ អរញ្ញំ, កេចិ រុក្ខមូលំ, កេចិ បព្ពតាទីនំ អញ្ញតរំ, កេចិ ចាតុមហារាជិកភវនំ…បេ.… កេចិ វសវត្តិភវនន្តិ ។ តតោ ភគវា គន្ធកុដិំ បវិសិត្វា សចេ អាកង្ខតិ, ទក្ខិណេន បស្សេន សតោ សម្បជានោ មុហុត្តំ សីហសេយ្យំ កប្បេតិ។ អថ សមស្សាសិតកាយោ ឧដ្ឋហិត្វា ទុតិយភាគេ លោកំ វោលោកេតិ។ តតិយភាគេ យំ គាមំ វា និគមំ វា ឧបនិស្សាយ វិហរតិ, តត្ថ មហាជនោ បុរេភត្តំ ទានំ ទត្វា បច្ឆាភត្តំ សុនិវត្ថោ សុបារុតោ គន្ធបុប្ផាទីនិ អាទាយ វិហារេ សន្និបតតិ។ តតោ ភគវា សម្បត្តបរិសាយ អនុរូបេន បាដិហារិយេន គន្ត្វា ធម្មសភាយំ បញ្ញត្តវរពុទ្ធាសនេ និសជ្ជ ធម្មំ ទេសេតិ កាលយុត្តំ សមយយុត្តំ, អថ កាលំ វិទិត្វា បរិសំ ឧយ្យោជេតិ, មនុស្សា ភគវន្តំ វន្ទិត្វា បក្កមន្តិ។ ឥទំ បច្ឆាភត្តកិច្ចំ។
Atha bhagavā evaṃ katapurebhattakicco gandhakuṭiyā upaṭṭhāne nisīditvā pāde pakkhāletvā pādapīṭhe ṭhatvā bhikkhusaṅghaṃ ovadati – ‘‘bhikkhave, appamādena sampādetha, dullabho buddhuppādo lokasmiṃ, dullabho manussattapaṭilābho, dullabhā khaṇasampatti, dullabhā pabbajjā, dullabhaṃ saddhammassavana’’nti. Tattha keci bhagavantaṃ kammaṭṭhānaṃ pucchanti. Bhagavā tesaṃ cariyānurūpaṃ kammaṭṭhānaṃ deti. Tato sabbepi bhagavantaṃ vanditvā attano attano rattiṭṭhānadivāṭṭhānāni gacchanti. Keci araññaṃ, keci rukkhamūlaṃ, keci pabbatādīnaṃ aññataraṃ, keci cātumahārājikabhavanaṃ…pe… keci vasavattibhavananti . Tato bhagavā gandhakuṭiṃ pavisitvā sace ākaṅkhati, dakkhiṇena passena sato sampajāno muhuttaṃ sīhaseyyaṃ kappeti. Atha samassāsitakāyo uṭṭhahitvā dutiyabhāge lokaṃ voloketi. Tatiyabhāge yaṃ gāmaṃ vā nigamaṃ vā upanissāya viharati, tattha mahājano purebhattaṃ dānaṃ datvā pacchābhattaṃ sunivattho supāruto gandhapupphādīni ādāya vihāre sannipatati. Tato bhagavā sampattaparisāya anurūpena pāṭihāriyena gantvā dhammasabhāyaṃ paññattavarabuddhāsane nisajja dhammaṃ deseti kālayuttaṃ samayayuttaṃ, atha kālaṃ viditvā parisaṃ uyyojeti, manussā bhagavantaṃ vanditvā pakkamanti. Idaṃ pacchābhattakiccaṃ.
សោ ឯវំ និដ្ឋិតបច្ឆាភត្តកិច្ចោ សចេ គត្តានិ ឱសិញ្ចិតុកាមោ ហោតិ, ពុទ្ធាសនា ឧដ្ឋាយ ន្ហានកោដ្ឋកំ បវិសិត្វា ឧបដ្ឋាកេន បដិយាទិតឧទកេន គត្តានិ ឧតុំ គណ្ហាបេតិ។ ឧបដ្ឋាកោបិ ពុទ្ធាសនំ អានេត្វា គន្ធកុដិបរិវេណេ បញ្ញបេតិ។ ភគវា សុរត្តទុបដ្ដំ និវាសេត្វា កាយពន្ធនំ ពន្ធិត្វា ឧត្តរាសង្គំ ឯកំសំ កត្វា តត្ថ អាគន្ត្វា និសីទតិ ឯកកោវ មុហុត្តំ បដិសល្លីនោ, អថ ភិក្ខូ តតោ តតោ អាគម្ម ភគវតោ ឧបដ្ឋានំ អាគច្ឆន្តិ។ តត្ថ ឯកច្ចេ បញ្ហំ បុច្ឆន្តិ, ឯកច្ចេ កម្មដ្ឋានំ, ឯកច្ចេ ធម្មស្សវនំ យាចន្តិ។ ភគវា តេសំ អធិប្បាយំ សម្បាទេន្តោ បុរិមយាមំ វិតិនាមេតិ។ ឥទំ បុរិមយាមកិច្ចំ។
So evaṃ niṭṭhitapacchābhattakicco sace gattāni osiñcitukāmo hoti, buddhāsanā uṭṭhāya nhānakoṭṭhakaṃ pavisitvā upaṭṭhākena paṭiyāditaudakena gattāni utuṃ gaṇhāpeti. Upaṭṭhākopi buddhāsanaṃ ānetvā gandhakuṭipariveṇe paññapeti. Bhagavā surattadupaṭṭaṃ nivāsetvā kāyabandhanaṃ bandhitvā uttarāsaṅgaṃ ekaṃsaṃ katvā tattha āgantvā nisīdati ekakova muhuttaṃ paṭisallīno, atha bhikkhū tato tato āgamma bhagavato upaṭṭhānaṃ āgacchanti. Tattha ekacce pañhaṃ pucchanti, ekacce kammaṭṭhānaṃ, ekacce dhammassavanaṃ yācanti. Bhagavā tesaṃ adhippāyaṃ sampādento purimayāmaṃ vitināmeti. Idaṃ purimayāmakiccaṃ.
បុរិមយាមកិច្ចបរិយោសានេ បន ភិក្ខូសុ ភគវន្តំ វន្ទិត្វា បក្កន្តេសុ សកលទសសហស្សិលោកធាតុទេវតាយោ ឱកាសំ លភមានា ភគវន្តំ ឧបសង្កមិត្វា បញ្ហំ បុច្ឆន្តិ យថាភិសង្ខតំ អន្តមសោ ចតុរក្ខរម្បិ។ ភគវា តាសំ ទេវតានំ បញ្ហំ វិស្សជ្ជេន្តោ មជ្ឈិមយាមំ វីតិនាមេតិ។ ឥទំ មជ្ឈិមយាមកិច្ចំ។
Purimayāmakiccapariyosāne pana bhikkhūsu bhagavantaṃ vanditvā pakkantesu sakaladasasahassilokadhātudevatāyo okāsaṃ labhamānā bhagavantaṃ upasaṅkamitvā pañhaṃ pucchanti yathābhisaṅkhataṃ antamaso caturakkharampi. Bhagavā tāsaṃ devatānaṃ pañhaṃ vissajjento majjhimayāmaṃ vītināmeti. Idaṃ majjhimayāmakiccaṃ.
បច្ឆិមយាមំ បន តយោ កោដ្ឋាសេ កត្វា បុរេភត្តតោ បដ្ឋាយ និសជ្ជាបីឡិតស្ស សរីរស្ស កិលាសុភាវមោចនត្ថំ ឯកំ កោដ្ឋាសំ ចង្កមេន វីតិនាមេតិ, ទុតិយកោដ្ឋាសេ គន្ធកុដិំ បវិសិត្វា ទក្ខិណេន បស្សេន សតោ សម្បជានោ សីហសេយ្យំ កប្បេតិ។ តតិយកោដ្ឋាសេ បច្ចុដ្ឋាយ និសីទិត្វា បុរិមពុទ្ធានំ សន្តិកេ ទានសីលាទិវសេន កតាធិការបុគ្គលទស្សនត្ថំ ពុទ្ធចក្ខុនា លោកំ វោលោកេតិ។ ឥទំ បច្ឆិមយាមកិច្ចំ។
Pacchimayāmaṃ pana tayo koṭṭhāse katvā purebhattato paṭṭhāya nisajjāpīḷitassa sarīrassa kilāsubhāvamocanatthaṃ ekaṃ koṭṭhāsaṃ caṅkamena vītināmeti, dutiyakoṭṭhāse gandhakuṭiṃ pavisitvā dakkhiṇena passena sato sampajāno sīhaseyyaṃ kappeti. Tatiyakoṭṭhāse paccuṭṭhāya nisīditvā purimabuddhānaṃ santike dānasīlādivasena katādhikārapuggaladassanatthaṃ buddhacakkhunā lokaṃ voloketi. Idaṃ pacchimayāmakiccaṃ.
តម្បិ ទិវសំ ភគវា ឥមស្មិំយេវ កិច្ចេ ឋិតោ លោកំ ឱលោកេន្តោ ឥទំ អទ្ទស – មយា កោសលរដ្ឋេ ចារិកំ ចរន្តេន អគ្គិក្ខន្ធេន ឧបមេត្វា ឯកស្មិំ សុត្តេ ទេសិតេ សដ្ឋិ ភិក្ខូ អរហត្តំ បាបុណិស្សន្តិ, សដ្ឋិមត្តានំ ឧណ្ហំ លោហិតំ មុខតោ ឧគ្គច្ឆិស្សតិ, សដ្ឋិមត្តា គិហិភាវំ គមិស្សន្តិ។ តត្ថ យេ អរហត្តំ បាបុណិស្សន្តិ, តេ យំកិញ្ចិ ធម្មទេសនំ សុត្វា បាបុណិស្សន្តេវ។ ឥតរេសំ បន ភិក្ខូនំ សង្គហត្ថាយ ចារិកំ ចរិតុកាមោ ហុត្វា, ‘‘អានន្ទ, ភិក្ខូនំ អារោចេហី’’តិ អាហ។
Tampi divasaṃ bhagavā imasmiṃyeva kicce ṭhito lokaṃ olokento idaṃ addasa – mayā kosalaraṭṭhe cārikaṃ carantena aggikkhandhena upametvā ekasmiṃ sutte desite saṭṭhi bhikkhū arahattaṃ pāpuṇissanti, saṭṭhimattānaṃ uṇhaṃ lohitaṃ mukhato uggacchissati, saṭṭhimattā gihibhāvaṃ gamissanti. Tattha ye arahattaṃ pāpuṇissanti, te yaṃkiñci dhammadesanaṃ sutvā pāpuṇissanteva. Itaresaṃ pana bhikkhūnaṃ saṅgahatthāya cārikaṃ caritukāmo hutvā, ‘‘ānanda, bhikkhūnaṃ ārocehī’’ti āha.
ថេរោ អនុបរិវេណំ គន្ត្វា, ‘‘អាវុសោ, សត្ថា មហាជនស្ស សង្គហត្ថាយ ចារិកំ ចរិតុកាមោ, គន្តុកាមា អាគច្ឆថា’’តិ អាហ។ ភិក្ខូ មហាលាភំ លភិត្វា វិយ តុដ្ឋមានសា ‘‘លភិស្សាម វត មហាជនស្ស ធម្មំ ទេសេន្តស្ស ភគវតោ សុវណ្ណវណ្ណំ សរីរំ ឱលោកេតុំ មធុរញ្ច ធម្មកថំ សោតុ’’ន្តិ បរុឡ្ហកេសា កេសេ ឱហារេត្វា មលគ្គហិតបត្តា បត្តេ បចិត្វា កិលិដ្ឋចីវរា ចីវរានិ ធោវិត្វា គមនសជ្ជា អហេសុំ។ សត្ថា អបរិច្ឆិន្នេន ភិក្ខុសង្ឃេន បរិវុតោ កោសលរដ្ឋំ ចារិកាយ និក្ខន្តោ គាមនិគមបដិបាដិយា ឯកទិវសំ គាវុតអឌ្ឍយោជនតិគាវុតយោជនបរមំ ចារិកំ ចរន្តោ ឯកស្មិំ បទេសេ មហន្តំ សុសិររុក្ខំ អគ្គិនា សម្បជ្ជលិតំ ទិស្វា ‘‘ឥមមេវ វត្ថុំ កត្វា សត្តហិ អង្គេហិ បដិមណ្ឌេត្វា ធម្មទេសនំ កថេស្សាមី’’តិ គមនំ បច្ឆិន្ទិត្វា អញ្ញតរំ រុក្ខមូលំ ឧបសង្កមិត្វា និសជ្ជាការំ ទស្សេសិ។ អានន្ទត្ថេរោ សត្ថុ អធិប្បាយំ ញត្វា ‘‘អទ្ធា ការណំ ភវិស្សតិ, ន អការណេន តថាគតា គមនំ បច្ឆិន្ទិត្វា និសីទន្តី’’តិ ចតុគ្គុណំ សង្ឃាដិំ បញ្ញាបេសិ។ សត្ថា និសីទិត្វា ភិក្ខូ អាមន្តេត្វា ‘‘បស្សថ នោ តុម្ហេ, ភិក្ខវេ, អមុំ មហន្តំ អគ្គិក្ខន្ធ’’ន្តិ អគ្គិក្ខន្ធោបមសុត្តន្តំ (អ. និ. ៧.៧២) ទេសេតិ។
Thero anupariveṇaṃ gantvā, ‘‘āvuso, satthā mahājanassa saṅgahatthāya cārikaṃ caritukāmo, gantukāmā āgacchathā’’ti āha. Bhikkhū mahālābhaṃ labhitvā viya tuṭṭhamānasā ‘‘labhissāma vata mahājanassa dhammaṃ desentassa bhagavato suvaṇṇavaṇṇaṃ sarīraṃ oloketuṃ madhurañca dhammakathaṃ sotu’’nti paruḷhakesā kese ohāretvā malaggahitapattā patte pacitvā kiliṭṭhacīvarā cīvarāni dhovitvā gamanasajjā ahesuṃ. Satthā aparicchinnena bhikkhusaṅghena parivuto kosalaraṭṭhaṃ cārikāya nikkhanto gāmanigamapaṭipāṭiyā ekadivasaṃ gāvutaaḍḍhayojanatigāvutayojanaparamaṃ cārikaṃ caranto ekasmiṃ padese mahantaṃ susirarukkhaṃ agginā sampajjalitaṃ disvā ‘‘imameva vatthuṃ katvā sattahi aṅgehi paṭimaṇḍetvā dhammadesanaṃ kathessāmī’’ti gamanaṃ pacchinditvā aññataraṃ rukkhamūlaṃ upasaṅkamitvā nisajjākāraṃ dassesi. Ānandatthero satthu adhippāyaṃ ñatvā ‘‘addhā kāraṇaṃ bhavissati, na akāraṇena tathāgatā gamanaṃ pacchinditvā nisīdantī’’ti catugguṇaṃ saṅghāṭiṃ paññāpesi. Satthā nisīditvā bhikkhū āmantetvā ‘‘passatha no tumhe, bhikkhave, amuṃ mahantaṃ aggikkhandha’’nti aggikkhandhopamasuttantaṃ (a. ni. 7.72) deseti.
ឥមស្មិញ្ច បន វេយ្យាករណេ ភញ្ញមានេ សដ្ឋិមត្តានំ ភិក្ខូនំ ឧណ្ហំ លោហិតំ មុខតោ ឧគ្គញ្ឆិ, សដ្ឋិមត្តា ភិក្ខូ សិក្ខំ បច្ចក្ខាយ ហីនាយាវត្តិំសុ, សដ្ឋិមត្តានំ ភិក្ខូនំ អនុបាទាយ អាសវេហិ ចិត្តានិ វិមុច្ចិំសុ។ តញ្ហិ វេយ្យាករណំ សុត្វា សដ្ឋិមត្តានំ ភិក្ខូនំ នាមកាយោ សន្តត្តោ, នាមកាយេ សន្តត្តេ ករជកាយោ សន្តត្តោ, ករជកាយេ សន្តត្តេ និធានគតំ ឧណ្ហំ លោហិតំ មុខតោ ឧគ្គញ្ឆិ។ សដ្ឋិមត្តា ភិក្ខូ ‘‘ទុក្ករំ វត ពុទ្ធសាសនេ យាវជីវំ បរិបុណ្ណំ បរិសុទ្ធំ ព្រហ្មចរិយំ ចរិតុ’’ន្តិ សិក្ខំ បច្ចក្ខាយ ហីនាយាវត្តា, សដ្ឋិមត្តា ភិក្ខូ សត្ថុ ទេសនាភិមុខំ ញាណំ បេសេត្វា សហ បដិសម្ភិទាហិ អរហត្តំ បត្តា។
Imasmiñca pana veyyākaraṇe bhaññamāne saṭṭhimattānaṃ bhikkhūnaṃ uṇhaṃ lohitaṃ mukhato uggañchi, saṭṭhimattā bhikkhū sikkhaṃ paccakkhāya hīnāyāvattiṃsu, saṭṭhimattānaṃ bhikkhūnaṃ anupādāya āsavehi cittāni vimucciṃsu. Tañhi veyyākaraṇaṃ sutvā saṭṭhimattānaṃ bhikkhūnaṃ nāmakāyo santatto, nāmakāye santatte karajakāyo santatto, karajakāye santatte nidhānagataṃ uṇhaṃ lohitaṃ mukhato uggañchi. Saṭṭhimattā bhikkhū ‘‘dukkaraṃ vata buddhasāsane yāvajīvaṃ paripuṇṇaṃ parisuddhaṃ brahmacariyaṃ caritu’’nti sikkhaṃ paccakkhāya hīnāyāvattā, saṭṭhimattā bhikkhū satthu desanābhimukhaṃ ñāṇaṃ pesetvā saha paṭisambhidāhi arahattaṃ pattā.
តត្ថ យេសំ ឧណ្ហំ លោហិតំ មុខតោ ឧគ្គញ្ឆិ, តេ បារាជិកំ អាបជ្ជិំសុ។ យេ គិហិភាវំ បត្តា, តេ ខុទ្ទានុខុទ្ទកានិ សិក្ខាបទានិ មទ្ទន្តា វិចរិំសុ។ យេ អរហត្តំ បត្តា, តេ បរិសុទ្ធសីលាវ អហេសុំ។ សត្ថុ ធម្មទេសនា ឥមេសំ តិណ្ណម្បិ សផលាវ ជាតាតិ។ អរហត្តំ បត្តានំ តាវ សផលា ហោតុ, ឥតរេសំ កថំ សផលា ជាតាតិ? តេបិ ហិ សចេ ឥមំ ធម្មទេសនំ ន សុណេយ្យុំ, បមត្តាវ ហុត្វា ឋានំ ជហិតុំ ន សក្កុណេយ្យុំ។ តតោ នេសំ តំ បាបំ វឌ្ឍមានំ អបាយេសុយេវ សំសីទាបេយ្យ ។ ឥមំ បន ទេសនំ សុត្វា ជាតសំវេគា ឋានំ ជហិត្វា សាមណេរភូមិយំ ឋិតា ទស សីលានិ បូរេត្វា យោនិសោ មនសិការេ យុត្តប្បយុត្តា កេចិ សោតាបន្នា កេចិ សកទាគាមិនោ កេចិ អនាគាមិនោ អហេសុំ, កេចិ ទេវលោកេ និព្ពត្តិំសុ, ឯវំ បារាជិកាបន្នានម្បិ សផលា អហោសិ។ ឥតរេ បន សចេ ឥមំ ធម្មទេសនំ ន សុណេយ្យុំ, គច្ឆន្តេ គច្ឆន្តេ កាលេ អនុបុព្ពេន សង្ឃាទិសេសម្បិ បារាជិកម្បិ បាបុណិត្វា អបាយេសុយេវ ឧប្បជ្ជិត្វា មហាទុក្ខំ អនុភវេយ្យុំ។ ឥមំ បន ទេសនំ សុត្វា ‘‘អហោ សល្លេខិតំ ពុទ្ធសាសនំ, ន សក្កា អម្ហេហិ យាវជីវំ ឥមំ បដិបត្តិំ បូរេតុំ, សិក្ខំ បច្ចក្ខាយ ឧបាសកធម្មំ បូរេត្វា ទុក្ខា មុច្ចិស្សាមា’’តិ គិហិភាវំ ឧបគមិំសុ។ តេ តីសុ សរណេសុ បតិដ្ឋាយ បញ្ច សីលានិ រក្ខិត្វា ឧបាសកធម្មំ បូរេត្វា កេចិ សោតាបន្នា កេចិ សកទាគាមិនោ កេចិ អនាគាមិនោ ជាតា, កេចិ ទេវលោកេ និព្ពត្តាតិ។ ឯវំ តេសម្បិ សផលាវ អហោសិ។
Tattha yesaṃ uṇhaṃ lohitaṃ mukhato uggañchi, te pārājikaṃ āpajjiṃsu. Ye gihibhāvaṃ pattā, te khuddānukhuddakāni sikkhāpadāni maddantā vicariṃsu. Ye arahattaṃ pattā, te parisuddhasīlāva ahesuṃ. Satthu dhammadesanā imesaṃ tiṇṇampi saphalāva jātāti. Arahattaṃ pattānaṃ tāva saphalā hotu, itaresaṃ kathaṃ saphalā jātāti? Tepi hi sace imaṃ dhammadesanaṃ na suṇeyyuṃ, pamattāva hutvā ṭhānaṃ jahituṃ na sakkuṇeyyuṃ. Tato nesaṃ taṃ pāpaṃ vaḍḍhamānaṃ apāyesuyeva saṃsīdāpeyya . Imaṃ pana desanaṃ sutvā jātasaṃvegā ṭhānaṃ jahitvā sāmaṇerabhūmiyaṃ ṭhitā dasa sīlāni pūretvā yoniso manasikāre yuttappayuttā keci sotāpannā keci sakadāgāmino keci anāgāmino ahesuṃ, keci devaloke nibbattiṃsu, evaṃ pārājikāpannānampi saphalā ahosi. Itare pana sace imaṃ dhammadesanaṃ na suṇeyyuṃ, gacchante gacchante kāle anupubbena saṅghādisesampi pārājikampi pāpuṇitvā apāyesuyeva uppajjitvā mahādukkhaṃ anubhaveyyuṃ. Imaṃ pana desanaṃ sutvā ‘‘aho sallekhitaṃ buddhasāsanaṃ, na sakkā amhehi yāvajīvaṃ imaṃ paṭipattiṃ pūretuṃ, sikkhaṃ paccakkhāya upāsakadhammaṃ pūretvā dukkhā muccissāmā’’ti gihibhāvaṃ upagamiṃsu. Te tīsu saraṇesu patiṭṭhāya pañca sīlāni rakkhitvā upāsakadhammaṃ pūretvā keci sotāpannā keci sakadāgāmino keci anāgāmino jātā, keci devaloke nibbattāti. Evaṃ tesampi saphalāva ahosi.
ឥមំ បន សត្ថុ ធម្មទេសនំ សុត្វា ទេវសង្ឃា យេហិបិ សុតា, យេហិបិ ន សុតា, សព្ពេសំយេវ អារោចេន្តា វិចរិំសុ។ ភិក្ខូ សុត្វា សុត្វា ‘‘ទុក្ករំ, ភោ, ពុទ្ធានំ សាសនេ យាវជីវំ បរិបុណ្ណំ បរិសុទ្ធំ ព្រហ្មចរិយំ ចរិតុ’’ន្តិ ឯកក្ខណេនេវ ទសបិ ភិក្ខូ វីសតិបិ សដ្ឋិបិ សតម្បិ សហស្សម្បិ ភិក្ខូ គិហី ហោន្តិ។ សត្ថា យថារុចិយា ចារិកំ ចរិត្វា បុន ជេតវនមេវ អាគន្ត្វា ភិក្ខូ អាមន្តេសិ – ‘‘ភិក្ខវេ, តថាគតោ ចារិកំ ចរមានោ ចិរំ អាកិណ្ណោ វិហាសិ, ឥច្ឆាមហំ, ភិក្ខវេ, អឌ្ឍមាសំ បដិសល្លីយិតុំ, នាម្ហិ កេនចិ ឧបសង្កមិតព្ពោ អញ្ញត្រ ឯកេន បិណ្ឌបាតនីហារកេនា’’តិ។ អឌ្ឍមាសំ ឯកីភាវេន វីតិនាមេត្វា បដិសល្លានា វុដ្ឋិតោ អានន្ទត្ថេរេន សទ្ធិំ វិហារចារិកំ ចរមានោ ឱលោកិតោលោកិតដ្ឋានេ តនុភូតំ ភិក្ខុសង្ឃំ ទិស្វា ជានន្តោយេវ ថេរំ បុច្ឆិ – ‘‘អានន្ទ, អញ្ញស្មិំ កាលេ តថាគតេ ចារិកំ ចរិត្វា ជេតវនំ អាគតេ សកលវិហារោ កាសាវបជ្ជោតោ ឥសិវាតប្បដិវាតោ ហោតិ, ឥទានិ បន តនុភូតោ ភិក្ខុសង្ឃោ ទិស្សតិ, យេភុយ្យេន ច ឧប្បណ្ឌុបណ្ឌុកជាតា ភិក្ខូ, កិំ នុ ខោ ឯត’’ន្តិ? ឯតរហិ ភគវា តុម្ហាកំ អគ្គិក្ខន្ធោបមធម្មទេសនំ កថិតកាលតោ បដ្ឋាយ ភិក្ខូ សំវេគប្បត្តា ហុត្វា ‘‘មយំ ឯតំ ធម្មំ សព្ពប្បការេន បរិបូរេតុំ ន សក្ខិស្សាម, អសម្មាវត្តន្តានញ្ច ជនស្ស សទ្ធាទេយ្យំ បរិភុញ្ជិតុំ អយុត្ត’’ន្តិ គិហិភាវំ សង្កមន្តីតិ។
Imaṃ pana satthu dhammadesanaṃ sutvā devasaṅghā yehipi sutā, yehipi na sutā, sabbesaṃyeva ārocentā vicariṃsu. Bhikkhū sutvā sutvā ‘‘dukkaraṃ, bho, buddhānaṃ sāsane yāvajīvaṃ paripuṇṇaṃ parisuddhaṃ brahmacariyaṃ caritu’’nti ekakkhaṇeneva dasapi bhikkhū vīsatipi saṭṭhipi satampi sahassampi bhikkhū gihī honti. Satthā yathāruciyā cārikaṃ caritvā puna jetavanameva āgantvā bhikkhū āmantesi – ‘‘bhikkhave, tathāgato cārikaṃ caramāno ciraṃ ākiṇṇo vihāsi, icchāmahaṃ, bhikkhave, aḍḍhamāsaṃ paṭisallīyituṃ, nāmhi kenaci upasaṅkamitabbo aññatra ekena piṇḍapātanīhārakenā’’ti. Aḍḍhamāsaṃ ekībhāvena vītināmetvā paṭisallānā vuṭṭhito ānandattherena saddhiṃ vihāracārikaṃ caramāno olokitolokitaṭṭhāne tanubhūtaṃ bhikkhusaṅghaṃ disvā jānantoyeva theraṃ pucchi – ‘‘ānanda, aññasmiṃ kāle tathāgate cārikaṃ caritvā jetavanaṃ āgate sakalavihāro kāsāvapajjoto isivātappaṭivāto hoti, idāni pana tanubhūto bhikkhusaṅgho dissati, yebhuyyena ca uppaṇḍupaṇḍukajātā bhikkhū, kiṃ nu kho eta’’nti? Etarahi bhagavā tumhākaṃ aggikkhandhopamadhammadesanaṃ kathitakālato paṭṭhāya bhikkhū saṃvegappattā hutvā ‘‘mayaṃ etaṃ dhammaṃ sabbappakārena paripūretuṃ na sakkhissāma, asammāvattantānañca janassa saddhādeyyaṃ paribhuñjituṃ ayutta’’nti gihibhāvaṃ saṅkamantīti.
តស្មិំ ខណេ ភគវតោ ធម្មសំវេគោ ឧប្បជ្ជិ។ តតោ ថេរំ អាហ – ‘‘មយិ បដិសល្លានេ វីតិនាមេន្តេ ន កោចិ មម បុត្តានំ ឯកំ អស្សាសដ្ឋានំ កថេសិ។ សាគរស្ស ហិ ឱតរណតិត្ថានិ វិយ ពហូនិ ឥមស្មិំ សាសនេ អស្សាសការណានិ។ គច្ឆានន្ទ, គន្ធកុដិបរិវេណេ ពុទ្ធាសនំ បញ្ញាបេត្វា ភិក្ខុសង្ឃំ សន្និបាតេហី’’តិ។ ថេរោ តថា អកាសិ។ សត្ថា ពុទ្ធាសនវរគតោ ភិក្ខូ អាមន្តេត្វា, ‘‘ភិក្ខវេ, មេត្តាយ សព្ពបុព្ពភាគោ នាម នេវ អប្បនា, ន ឧបចារោ, សត្តានំ ហិតផរណមត្តមេវា’’តិ វត្វា ឥមិស្សា អដ្ឋុប្បត្តិយា ឥមំ ចូឡច្ឆរាសង្ឃាតសុត្តំ ទេសេសិ។
Tasmiṃ khaṇe bhagavato dhammasaṃvego uppajji. Tato theraṃ āha – ‘‘mayi paṭisallāne vītināmente na koci mama puttānaṃ ekaṃ assāsaṭṭhānaṃ kathesi. Sāgarassa hi otaraṇatitthāni viya bahūni imasmiṃ sāsane assāsakāraṇāni. Gacchānanda, gandhakuṭipariveṇe buddhāsanaṃ paññāpetvā bhikkhusaṅghaṃ sannipātehī’’ti. Thero tathā akāsi. Satthā buddhāsanavaragato bhikkhū āmantetvā, ‘‘bhikkhave, mettāya sabbapubbabhāgo nāma neva appanā, na upacāro, sattānaṃ hitapharaṇamattamevā’’ti vatvā imissā aṭṭhuppattiyā imaṃ cūḷaccharāsaṅghātasuttaṃ desesi.
តត្ថ អច្ឆរាសង្ឃាតមត្តន្តិ អច្ឆរាបហរណមត្តំ, ទ្វេ អង្គុលិយោ បហរិត្វា សទ្ទករណមត្តន្តិ អត្ថោ។ មេត្តាចិត្តន្តិ សព្ពសត្តានំ ហិតផរណចិត្តំ។ អាសេវតីតិ កថំ អាសេវតិ? អាវជ្ជេន្តោ អាសេវតិ, ជានន្តោ អាសេវតិ, បស្សន្តោ អាសេវតិ, បច្ចវេក្ខន្តោ អាសេវតិ, ចិត្តំ អធិដ្ឋហន្តោ អាសេវតិ, សទ្ធាយ អធិមុច្ចន្តោ អាសេវតិ, វីរិយំ បគ្គណ្ហន្តោ អាសេវតិ, សតិំ ឧបដ្ឋាបេន្តោ អាសេវតិ, ចិត្តំ សមាទហន្តោ អាសេវតិ, បញ្ញាយ បជានន្តោ អាសេវតិ, អភិញ្ញេយ្យំ អភិជានន្តោ អាសេវតិ, បរិញ្ញេយ្យំ បរិជានន្តោ អាសេវតិ, បហាតព្ពំ បជហន្តោ អាសេវតិ, ភាវេតព្ពំ ភាវេន្តោ អាសេវតិ, សច្ឆិកាតព្ពំ សច្ឆិករោន្តោ អាសេវតីតិ (បដិ. ម. ២.២)។ ឥធ បន មេត្តាបុព្ពភាគេន ហិតផរណប្បវត្តនមត្តេនេវ អាសេវតីតិ វេទិតព្ពោ។
Tattha accharāsaṅghātamattanti accharāpaharaṇamattaṃ, dve aṅguliyo paharitvā saddakaraṇamattanti attho. Mettācittanti sabbasattānaṃ hitapharaṇacittaṃ. Āsevatīti kathaṃ āsevati? Āvajjento āsevati, jānanto āsevati, passanto āsevati, paccavekkhanto āsevati, cittaṃ adhiṭṭhahanto āsevati, saddhāya adhimuccanto āsevati, vīriyaṃ paggaṇhanto āsevati, satiṃ upaṭṭhāpento āsevati, cittaṃ samādahanto āsevati, paññāya pajānanto āsevati, abhiññeyyaṃ abhijānanto āsevati, pariññeyyaṃ parijānanto āsevati, pahātabbaṃ pajahanto āsevati, bhāvetabbaṃ bhāvento āsevati, sacchikātabbaṃ sacchikaronto āsevatīti (paṭi. ma. 2.2). Idha pana mettāpubbabhāgena hitapharaṇappavattanamatteneva āsevatīti veditabbo.
អរិត្តជ្ឈានោតិ អតុច្ឆជ្ឈានោ អបរិច្ចត្តជ្ឈានោ វា។ វិហរតីតិ ឥរិយតិ បវត្តតិ បាលេតិ យបេតិ យាបេតិ ចរតិ វិហរតិ។ តេន វុច្ចតិ វិហរតីតិ។ ឥមិនា បទេន មេត្តំ អាសេវន្តស្ស ភិក្ខុនោ ឥរិយាបថវិហារោ កថិតោ។ សត្ថុសាសនករោតិ សត្ថុ អនុសាសនិករោ។ ឱវាទបតិករោតិ ឱវាទការកោ។ ឯត្ថ ច សកិំវចនំ ឱវាទោ, បុនប្បុនវចនំ អនុសាសនី។ សម្មុខាវចនម្បិ ឱវាទោ, បេសេត្វា បរម្មុខាវចនំ, អនុសាសនី។ ឱតិណ្ណេ វត្ថុស្មិំ វចនំ ឱវាទោ, ឱតិណ្ណេ វា អនោតិណ្ណេ វា វត្ថុស្មិំ តន្តិឋបនវសេន វចនំ អនុសាសនី។ ឯវំ វិសេសោ វេទិតព្ពោ។ បរមត្ថតោ បន ឱវាទោតិ វា អនុសាសនីតិ វា ឯសេ ឯកេ ឯកដ្ឋេ សមេ សមភាគេ តជ្ជាតេ តញ្ញេវាតិ។ ឯត្ថ ច ‘‘អច្ឆរាសង្ឃាតមត្តម្បិ ចេ, ភិក្ខវេ, ភិក្ខុ មេត្តាចិត្តំ អាសេវតី’’តិ ឥទមេវ សត្ថុសាសនញ្ចេវ ឱវាទោ ច, តស្ស ករណតោ ឯស សាសនករោ ឱវាទបតិករោតិ វេទិតព្ពោ។
Arittajjhānoti atucchajjhāno apariccattajjhāno vā. Viharatīti iriyati pavattati pāleti yapeti yāpeti carati viharati. Tena vuccati viharatīti. Iminā padena mettaṃ āsevantassa bhikkhuno iriyāpathavihāro kathito. Satthusāsanakaroti satthu anusāsanikaro. Ovādapatikaroti ovādakārako. Ettha ca sakiṃvacanaṃ ovādo, punappunavacanaṃ anusāsanī. Sammukhāvacanampi ovādo, pesetvā parammukhāvacanaṃ, anusāsanī. Otiṇṇe vatthusmiṃ vacanaṃ ovādo, otiṇṇe vā anotiṇṇe vā vatthusmiṃ tantiṭhapanavasena vacanaṃ anusāsanī. Evaṃ viseso veditabbo. Paramatthato pana ovādoti vā anusāsanīti vā ese eke ekaṭṭhe same samabhāge tajjāte taññevāti. Ettha ca ‘‘accharāsaṅghātamattampi ce, bhikkhave, bhikkhu mettācittaṃ āsevatī’’ti idameva satthusāsanañceva ovādo ca, tassa karaṇato esa sāsanakaro ovādapatikaroti veditabbo.
អមោឃន្តិ អតុច្ឆំ។ រដ្ឋបិណ្ឌន្តិ ញាតិបរិវដ្ដំ បហាយ រដ្ឋំ និស្សាយ បព្ពជិតេន បរេសំ គេហតោ បដិលទ្ធត្តា បិណ្ឌបាតោ រដ្ឋបិណ្ឌោ នាម វុច្ចតិ។ បរិភុញ្ជតីតិ ចត្តារោ បរិភោគា ថេយ្យបរិភោគោ ឥណបរិភោគោ ទាយជ្ជបរិភោគោ សាមិបរិភោគោតិ។ តត្ថ ទុស្សីលស្ស បរិភោគោ ថេយ្យបរិភោគោ នាម។ សីលវតោ អបច្ចវេក្ខិតបរិភោគោ ឥណបរិភោគោ នាម។ សត្តន្នំ សេក្ខានំ បរិភោគោ ទាយជ្ជបរិភោគា នាម។ ខីណាសវស្ស បរិភោគោ សាមិបរិភោគោ នាម។ តត្ថ ឥមស្ស ភិក្ខុនោ អយំ រដ្ឋបិណ្ឌបរិភោគោ ទ្វីហិ ការណេហិ អមោឃោ ហោតិ។ អច្ឆរាសង្ឃាតមត្តម្បិ មេត្តាចិត្តំ អាសេវន្តោ ភិក្ខុ រដ្ឋបិណ្ឌស្ស សាមិកោ ហុត្វា, អណណោ ហុត្វា, ទាយាទោ ហុត្វា បរិភុញ្ជតីតិបិស្ស អមោឃោ រដ្ឋបិណ្ឌបរិភោគោ។ អច្ឆរាសង្ឃាតមត្តម្បិ មេត្តំ អាសេវន្តស្ស ភិក្ខុនោ ទិន្នទានំ មហដ្ឋិយំ ហោតិ មហប្ផលំ មហានិសំសំ មហាជុតិកំ មហាវិប្ផារន្តិបិស្ស អមោឃោ រដ្ឋបិណ្ឌបរិភោគោ។ កោ បន វាទោ យេ នំ ពហុលីករោន្តីតិ យេ បន ឥមំ មេត្តាចិត្តំ ពហុលំ អាសេវន្តិ ភាវេន្តិ បុនប្បុនំ ករោន្តិ, តេ អមោឃំ រដ្ឋបិណ្ឌំ បរិភុញ្ជន្តីតិ ឯត្ថ វត្តព្ពមេវ កិំ? ឯវរូបា ហិ ភិក្ខូ រដ្ឋបិណ្ឌស្ស សាមិនោ អណណា ទាយាទា ហុត្វា បរិភុញ្ជន្តីតិ។
Amoghanti atucchaṃ. Raṭṭhapiṇḍanti ñātiparivaṭṭaṃ pahāya raṭṭhaṃ nissāya pabbajitena paresaṃ gehato paṭiladdhattā piṇḍapāto raṭṭhapiṇḍo nāma vuccati. Paribhuñjatīti cattāro paribhogā theyyaparibhogo iṇaparibhogo dāyajjaparibhogo sāmiparibhogoti. Tattha dussīlassa paribhogo theyyaparibhogo nāma. Sīlavato apaccavekkhitaparibhogo iṇaparibhogo nāma. Sattannaṃ sekkhānaṃ paribhogo dāyajjaparibhogā nāma. Khīṇāsavassa paribhogo sāmiparibhogo nāma. Tattha imassa bhikkhuno ayaṃ raṭṭhapiṇḍaparibhogo dvīhi kāraṇehi amogho hoti. Accharāsaṅghātamattampi mettācittaṃ āsevanto bhikkhu raṭṭhapiṇḍassa sāmiko hutvā, aṇaṇo hutvā, dāyādo hutvā paribhuñjatītipissa amogho raṭṭhapiṇḍaparibhogo. Accharāsaṅghātamattampi mettaṃ āsevantassa bhikkhuno dinnadānaṃ mahaṭṭhiyaṃ hoti mahapphalaṃ mahānisaṃsaṃ mahājutikaṃ mahāvipphārantipissa amogho raṭṭhapiṇḍaparibhogo. Ko pana vādo ye naṃ bahulīkarontīti ye pana imaṃ mettācittaṃ bahulaṃ āsevanti bhāventi punappunaṃ karonti, te amoghaṃ raṭṭhapiṇḍaṃ paribhuñjantīti ettha vattabbameva kiṃ? Evarūpā hi bhikkhū raṭṭhapiṇḍassa sāmino aṇaṇā dāyādā hutvā paribhuñjantīti.
៥៤-៥៥. ចតុត្ថេ ភាវេតីតិ ឧប្បាទេតិ វឌ្ឍេតិ។ បញ្ចមេ មនសិ ករោតីតិ មនស្មិំ ករោតិ។ សេសំ ឥមេសុ ទ្វីសុបិ តតិយេ វុត្តនយេនេវ វេទិតព្ពំ។ យោ ហិ អាសេវតិ, អយមេវ ភាវេតិ, អយំ មនសិ ករោតិ។ យេន ចិត្តេន អាសេវតិ, តេនេវ ភាវេតិ, តេន មនសិ ករោតិ។ សម្មាសម្ពុទ្ធោ បន យាយ ធម្មធាតុយា សុប្បដិវិទ្ធត្តា ទេសនាវិលាសប្បត្តោ នាម ហោតិ, តស្សា សុប្បដិវិទ្ធត្តា អត្តនោ ទេសនាវិលាសំ ធម្មិស្សរិយតំ បដិសម្ភិទាបភេទកុសលតំ អប្បដិហតសព្ពញ្ញុតញ្ញាណញ្ច និស្សាយ ឯកក្ខណេ ឧប្បន្នំ ឯកចិត្តមេវ តីហិ កោដ្ឋាសេហិ វិភជិត្វា ទស្សេសីតិ។
54-55. Catutthe bhāvetīti uppādeti vaḍḍheti. Pañcame manasi karotīti manasmiṃ karoti. Sesaṃ imesu dvīsupi tatiye vuttanayeneva veditabbaṃ. Yo hi āsevati, ayameva bhāveti, ayaṃ manasi karoti. Yena cittena āsevati, teneva bhāveti, tena manasi karoti. Sammāsambuddho pana yāya dhammadhātuyā suppaṭividdhattā desanāvilāsappatto nāma hoti, tassā suppaṭividdhattā attano desanāvilāsaṃ dhammissariyataṃ paṭisambhidāpabhedakusalataṃ appaṭihatasabbaññutaññāṇañca nissāya ekakkhaṇe uppannaṃ ekacittameva tīhi koṭṭhāsehi vibhajitvā dassesīti.
៥៦. ឆដ្ឋេ យេ កេចីតិ អនិយាមិតវចនំ។ អកុសលាតិ តេសំ និយាមិតវចនំ។ ឯត្តាវតា សព្ពាកុសលា អសេសតោ បរិយាទិន្នា ហោន្តិ។ អកុសលភាគិយា អកុសលបក្ខិកាតិ អកុសលានមេវេតំ នាមំ។ អកុសលាយេវ ហិ ឯកច្ចេ អកុសលំ សហជាតវសេន, ឯកច្ចេ ឧបនិស្សយវសេន ភជន្តិ ចេវ, តេសញ្ច បក្ខា ភវន្តីតិ ‘‘អកុសលភាគិយា អកុសលបក្ខិកា’’តិ វុច្ចន្តិ។ សព្ពេតេ មនោបុព្ពង្គមាតិ មនោ បុព្ពំ បឋមតរំ គច្ឆតិ ឯតេសន្តិ មនោបុព្ពង្គមា។ ឯតេ ហិ កិញ្ចាបិ មនេន សទ្ធិំ ឯកុប្បាទា ឯកវត្ថុកា ឯកនិរោធា ឯការម្មណា ច ហោន្តិ។ យស្មា បន តេសំ មនោ ឧប្បាទកោ ការកោ ជនកោ សមុដ្ឋាបកោ និព្ពត្តកោ, តស្មា មនោបុព្ពង្គមា នាម ហោន្តិ។
56. Chaṭṭhe ye kecīti aniyāmitavacanaṃ. Akusalāti tesaṃ niyāmitavacanaṃ. Ettāvatā sabbākusalā asesato pariyādinnā honti. Akusalabhāgiyāakusalapakkhikāti akusalānamevetaṃ nāmaṃ. Akusalāyeva hi ekacce akusalaṃ sahajātavasena, ekacce upanissayavasena bhajanti ceva, tesañca pakkhā bhavantīti ‘‘akusalabhāgiyā akusalapakkhikā’’ti vuccanti. Sabbete manopubbaṅgamāti mano pubbaṃ paṭhamataraṃ gacchati etesanti manopubbaṅgamā. Ete hi kiñcāpi manena saddhiṃ ekuppādā ekavatthukā ekanirodhā ekārammaṇā ca honti. Yasmā pana tesaṃ mano uppādako kārako janako samuṭṭhāpako nibbattako, tasmā manopubbaṅgamā nāma honti.
បឋមំ ឧប្បជ្ជតីតិ យថា នាម ‘‘រាជា និក្ខន្តោ’’តិ វុត្តេ ‘‘រាជាយេវ និក្ខន្តោ, សេសា រាជសេនា និក្ខន្តា អនិក្ខន្តា’’តិ បុច្ឆិតព្ពការណំ នត្ថិ, សព្ពា និក្ខន្តាតេវ បញ្ញាយន្តិ, ឯវមេវ មនោ ឧប្បន្នោតិ វុត្តកាលតោ បដ្ឋាយ អវសេសា សហជាតសំសដ្ឋសម្បយុត្តា ឧប្បន្នា ន ឧប្បន្នាតិ បុច្ឆិតព្ពការណំ នត្ថិ, សព្ពេ តេ ឧប្បន្នា ត្វេវ បញ្ញាយន្តិ។ ឯតមត្ថវសំ បដិច្ច តេហិ សំសដ្ឋសម្បយុត្តោ ឯកុប្បាទេកនិរោធោបិ សមានោ មនោ តេសំ ធម្មានំ បឋមំ ឧប្បជ្ជតីតិ វុត្តោ។ អន្វទេវាតិ អនុទេវ, សហេវ ឯកតោយេវាតិ អត្ថោ។ ព្យញ្ជនច្ឆាយំ បន គហេត្វា បឋមំ ចិត្តំ ឧប្បជ្ជតិ, បច្ឆា ចេតសិកាតិ ន គហេតព្ពំ។ អត្ថោ ហិ បដិសរណំ , ន ព្យញ្ជនំ។ ‘‘មនោបុព្ពង្គមា ធម្មា, មនោសេដ្ឋា មនោមយា’’តិ គាថាយបិ ឯសេវ នយោ។
Paṭhamaṃ uppajjatīti yathā nāma ‘‘rājā nikkhanto’’ti vutte ‘‘rājāyeva nikkhanto, sesā rājasenā nikkhantā anikkhantā’’ti pucchitabbakāraṇaṃ natthi, sabbā nikkhantāteva paññāyanti, evameva mano uppannoti vuttakālato paṭṭhāya avasesā sahajātasaṃsaṭṭhasampayuttā uppannā na uppannāti pucchitabbakāraṇaṃ natthi, sabbe te uppannā tveva paññāyanti. Etamatthavasaṃ paṭicca tehi saṃsaṭṭhasampayutto ekuppādekanirodhopi samāno mano tesaṃ dhammānaṃ paṭhamaṃ uppajjatīti vutto. Anvadevāti anudeva, saheva ekatoyevāti attho. Byañjanacchāyaṃ pana gahetvā paṭhamaṃ cittaṃ uppajjati, pacchā cetasikāti na gahetabbaṃ. Attho hi paṭisaraṇaṃ , na byañjanaṃ. ‘‘Manopubbaṅgamā dhammā, manoseṭṭhā manomayā’’ti gāthāyapi eseva nayo.
៥៧. សត្តមេ កុសលាតិ ចតុភូមកាបិ កុសលា ធម្មា កថិតា។ សេសំ ឆដ្ឋេ វុត្តនយេនេវ វេទិតព្ពំ។
57. Sattame kusalāti catubhūmakāpi kusalā dhammā kathitā. Sesaṃ chaṭṭhe vuttanayeneva veditabbaṃ.
៥៨. អដ្ឋមេ យថយិទំ, ភិក្ខវេ, បមាទោតិ ឯត្ថ, ភិក្ខវេតិ អាលបនំ, យថា អយំ បមាទោតិ អត្ថោ។ បមាទោតិ បមជ្ជនាការោ។ វុត្តញ្ហេតំ –
58. Aṭṭhame yathayidaṃ, bhikkhave, pamādoti ettha, bhikkhaveti ālapanaṃ, yathā ayaṃ pamādoti attho. Pamādoti pamajjanākāro. Vuttañhetaṃ –
‘‘តត្ថ កតមោ បមាទោ? កាយទុច្ចរិតេ វា វចីទុច្ចរិតេ វា មនោទុច្ចរិតេ វា បញ្ចសុ វា កាមគុណេសុ ចិត្តស្ស វោស្សគ្គោ វោស្សគ្គានុប្បទានំ កុសលានំ វា ធម្មានំ ភាវនាយ អសក្កច្ចកិរិយតា អសាតច្ចកិរិយតា អនដ្ឋិតកិរិយតា ឱលីនវុត្តិតា និក្ខិត្តឆន្ទតា និក្ខិត្តធុរតា អនធិដ្ឋានំ អននុយោគោ អនាសេវនា អភាវនា អពហុលីកម្មំ ។ យោ ឯវរូបោ បមាទោ បមជ្ជនា បមជ្ជិតត្តំ, អយំ វុច្ចតិ បមាទោ’’តិ (វិភ. ៨៤៦)។
‘‘Tattha katamo pamādo? Kāyaduccarite vā vacīduccarite vā manoduccarite vā pañcasu vā kāmaguṇesu cittassa vossaggo vossaggānuppadānaṃ kusalānaṃ vā dhammānaṃ bhāvanāya asakkaccakiriyatā asātaccakiriyatā anaṭṭhitakiriyatā olīnavuttitā nikkhittachandatā nikkhittadhuratā anadhiṭṭhānaṃ ananuyogo anāsevanā abhāvanā abahulīkammaṃ . Yo evarūpo pamādo pamajjanā pamajjitattaṃ, ayaṃ vuccati pamādo’’ti (vibha. 846).
ឧប្បន្នា ច កុសលា ធម្មា បរិហាយន្តីតិ ឥទំ ឈានវិបស្សនានំ វសេន វុត្តំ។ មគ្គផលានំ បន សកិំ ឧប្បន្នានំ បុន បរិហានំ នាម នត្ថិ។
Uppannā ca kusalā dhammā parihāyantīti idaṃ jhānavipassanānaṃ vasena vuttaṃ. Maggaphalānaṃ pana sakiṃ uppannānaṃ puna parihānaṃ nāma natthi.
៥៩. នវមេ អប្បមាទោ បមាទស្ស បដិបក្ខវសេន វិត្ថារតោ វេទិតព្ពោ។
59. Navame appamādo pamādassa paṭipakkhavasena vitthārato veditabbo.
៦០. ទសមេ កោសជ្ជន្តិ កុសីតភាវោ។ សេសំ វុត្តនយមេវាតិ។
60. Dasame kosajjanti kusītabhāvo. Sesaṃ vuttanayamevāti.
អច្ឆរាសង្ឃាតវគ្គវណ្ណនា។
Accharāsaṅghātavaggavaṇṇanā.
Related texts:
តិបិដក (មូល) • Tipiṭaka (Mūla) / សុត្តបិដក • Suttapiṭaka / អង្គុត្តរនិកាយ • Aṅguttaranikāya / ៦. អច្ឆរាសង្ឃាតវគ្គោ • 6. Accharāsaṅghātavaggo
ដីកា • Tīkā / សុត្តបិដក (ដីកា) • Suttapiṭaka (ṭīkā) / អង្គុត្តរនិកាយ (ដីកា) • Aṅguttaranikāya (ṭīkā) / ៦. អច្ឆរាសង្ឃាតវគ្គវណ្ណនា • 6. Accharāsaṅghātavaggavaṇṇanā
