Library / Tipiṭaka / තිපිටක • Tipiṭaka / සංයුත්තනිකාය (අට්ඨකථා) • Saṃyuttanikāya (aṭṭhakathā) |
7. අචෙලකස්සපසුත්තවණ්ණනා
7. Acelakassapasuttavaṇṇanā
17. සත්තමෙ අචෙලො කස්සපොති ලිඞ්ගෙන අචෙලො නිච්චෙලො, නාමෙන කස්සපො. දූරතොවාති මහතා භික්ඛුසඞ්ඝෙන පරිවුතං ආගච්ඡන්තං දූරතො එව අද්දස. කිඤ්චිදෙව දෙසන්ති කිඤ්චිදෙව කාරණං. ඔකාසන්ති පඤ්හබ්යාකරණස්ස ඛණං කාලං. අන්තරඝරන්ති ‘‘න පල්ලත්ථිකාය අන්තරඝරෙ නිසීදිස්සාමී’’ති එත්ථ අන්තොනිවෙසනං අන්තරඝරං. ‘‘ඔක්ඛිත්තචක්ඛු අන්තරඝරෙ ගමිස්සාමී’’ති එත්ථ ඉන්දඛීලතො පට්ඨාය අන්තොගාමො. ඉධාපි අයමෙව අධිප්පෙතො. යදාකඞ්ඛසීති යං ඉච්ඡසි.
17. Sattame acelo kassapoti liṅgena acelo niccelo, nāmena kassapo. Dūratovāti mahatā bhikkhusaṅghena parivutaṃ āgacchantaṃ dūrato eva addasa. Kiñcideva desanti kiñcideva kāraṇaṃ. Okāsanti pañhabyākaraṇassa khaṇaṃ kālaṃ. Antaragharanti ‘‘na pallatthikāya antaraghare nisīdissāmī’’ti ettha antonivesanaṃ antaragharaṃ. ‘‘Okkhittacakkhu antaraghare gamissāmī’’ti ettha indakhīlato paṭṭhāya antogāmo. Idhāpi ayameva adhippeto. Yadākaṅkhasīti yaṃ icchasi.
කස්මා පන භගවා කථෙතුකාමො යාවතතියං පටික්ඛිපීති? ගාරවජනනත්ථං. දිට්ඨිගතිකා හි ඛිප්පං කථියමානෙ ගාරවං න කරොන්ති, ‘‘සමණං ගොතමං උපසඞ්කමිතුම්පි පුච්ඡිතුම්පි සුකරං, පුච්ඡිතමත්තෙයෙව කථෙතී’’ති වචනම්පි න සද්දහන්ති. ද්වෙ තයො වාරෙ පටික්ඛිත්තෙ පන ගාරවං කරොන්ති, ‘‘සමණං ගොතමං උපසඞ්කමිතුම්පි පඤ්හං පුච්ඡිතුම්පි දුක්කර’’න්ති යාවතතියං යාචිතෙ කථියමානං සුස්සූසන්ති සද්දහන්ති. ඉති භගවා ‘‘අයං සුස්සූසිස්සති සද්දහිස්සතී’’ති යාවතතියං යාචාපෙත්වා කථෙසි. අපිච යථා භිසක්කො තෙලං වා ඵාණිතං වා පචන්තො මුදුපාකඛරපාකානං පාකකාලං ආගමයමානො පාකකාලං අනතික්කමිත්වාව ඔතාරෙති. එවං භගවා සත්තානං ඤාණපරිපාකං ආගමයමානො ‘‘එත්තකෙන කාලෙන ඉමස්ස ඤාණං පරිපාකං ගමිස්සතී’’ති ඤත්වාව යාවතතියං යාචාපෙසි.
Kasmā pana bhagavā kathetukāmo yāvatatiyaṃ paṭikkhipīti? Gāravajananatthaṃ. Diṭṭhigatikā hi khippaṃ kathiyamāne gāravaṃ na karonti, ‘‘samaṇaṃ gotamaṃ upasaṅkamitumpi pucchitumpi sukaraṃ, pucchitamatteyeva kathetī’’ti vacanampi na saddahanti. Dve tayo vāre paṭikkhitte pana gāravaṃ karonti, ‘‘samaṇaṃ gotamaṃ upasaṅkamitumpi pañhaṃ pucchitumpi dukkara’’nti yāvatatiyaṃ yācite kathiyamānaṃ sussūsanti saddahanti. Iti bhagavā ‘‘ayaṃ sussūsissati saddahissatī’’ti yāvatatiyaṃ yācāpetvā kathesi. Apica yathā bhisakko telaṃ vā phāṇitaṃ vā pacanto mudupākakharapākānaṃ pākakālaṃ āgamayamāno pākakālaṃ anatikkamitvāva otāreti. Evaṃ bhagavā sattānaṃ ñāṇaparipākaṃ āgamayamāno ‘‘ettakena kālena imassa ñāṇaṃ paripākaṃ gamissatī’’ti ñatvāva yāvatatiyaṃ yācāpesi.
මා හෙවං, කස්සපාති, කස්සප, මා එවං භණි. සයංකතං දුක්ඛන්ති හි වත්තුං න වට්ටති, අත්තා නාම කොචි දුක්ඛස්ස කාරකො නත්ථීති දීපෙති. පරතොපි එසෙව නයො. අධිච්චසමුප්පන්නන්ති අකාරණෙන යදිච්ඡාය උප්පන්නං. ඉති පුට්ඨො සමානොති කස්මා එවමාහ? එවං කිරස්ස අහොසි – ‘‘අයං ‘සයංකතං දුක්ඛ’න්තිආදිනා පුට්ඨො ‘මා හෙව’න්ති වදති, ‘නත්ථී’ති පුට්ඨො ‘අත්ථී’ති වදති. ‘භවං ගොතමො දුක්ඛං න ජානාති න පස්සතී’ති පුට්ඨො ‘ජානාමි ඛ්වාහ’න්ති වදති. කිඤ්චි නු ඛො මයා විරජ්ඣිත්වා පුච්ඡිතො’’ති මූලතො පට්ඨාය අත්තනො පුච්ඡමෙව සොධෙන්තො එවමාහ. ආචික්ඛතු ච මෙ, භන්තෙ, භගවාති ඉධ සත්ථරි සඤ්ජාතගාරවො ‘‘භව’’න්ති අවත්වා ‘‘භගවා’’ති වදති.
Mā hevaṃ, kassapāti, kassapa, mā evaṃ bhaṇi. Sayaṃkataṃ dukkhanti hi vattuṃ na vaṭṭati, attā nāma koci dukkhassa kārako natthīti dīpeti. Paratopi eseva nayo. Adhiccasamuppannanti akāraṇena yadicchāya uppannaṃ. Iti puṭṭho samānoti kasmā evamāha? Evaṃ kirassa ahosi – ‘‘ayaṃ ‘sayaṃkataṃ dukkha’ntiādinā puṭṭho ‘mā heva’nti vadati, ‘natthī’ti puṭṭho ‘atthī’ti vadati. ‘Bhavaṃ gotamo dukkhaṃ na jānāti na passatī’ti puṭṭho ‘jānāmi khvāha’nti vadati. Kiñci nu kho mayā virajjhitvā pucchito’’ti mūlato paṭṭhāya attano pucchameva sodhento evamāha. Ācikkhatu ca me, bhante, bhagavāti idha satthari sañjātagāravo ‘‘bhava’’nti avatvā ‘‘bhagavā’’ti vadati.
සො කරොතීතිආදි, ‘‘සයංකතං දුක්ඛ’’න්ති ලද්ධියා පටිසෙධනත්ථං වුත්තං. එත්ථ ච සතොති ඉදං භුම්මත්ථෙ සාමිවචනං, තස්මා එවමත්ථො දට්ඨබ්බො – සො කරොති සො පටිසංවෙදයතීති ඛො, කස්සප, ආදිම්හියෙව එවං සති පච්ඡා සයංකතං දුක්ඛන්ති අයං ලද්ධි හොති. එත්ථ ච දුක්ඛන්ති වට්ටදුක්ඛං අධිප්පෙතං. ඉති වදන්ති එතස්ස පුරිමෙන ආදිසද්දෙන අනන්තරෙන ච සස්සතසද්දෙන සම්බන්ධො හොති. ‘‘දීපෙති ගණ්හාතී’’ති අයං පනෙත්ථ පාඨසෙසො. ඉදඤ්හි වුත්තං හොති – ඉති එවං වදන්තො ආදිතොව සස්සතං දීපෙති, සස්සතං ගණ්හාති. කස්මා? තස්ස හි තං දස්සනං එතං පරෙති, කාරකඤ්ච වෙදකඤ්ච එකමෙව ගණ්හන්තං එතං සස්සතං උපගච්ඡතීති අත්ථො.
So karotītiādi, ‘‘sayaṃkataṃ dukkha’’nti laddhiyā paṭisedhanatthaṃ vuttaṃ. Ettha ca satoti idaṃ bhummatthe sāmivacanaṃ, tasmā evamattho daṭṭhabbo – so karoti so paṭisaṃvedayatīti kho, kassapa, ādimhiyeva evaṃ sati pacchā sayaṃkataṃ dukkhanti ayaṃ laddhi hoti. Ettha ca dukkhanti vaṭṭadukkhaṃ adhippetaṃ. Iti vadanti etassa purimena ādisaddena anantarena ca sassatasaddena sambandho hoti. ‘‘Dīpeti gaṇhātī’’ti ayaṃ panettha pāṭhaseso. Idañhi vuttaṃ hoti – iti evaṃ vadanto āditova sassataṃ dīpeti, sassataṃ gaṇhāti. Kasmā? Tassa hi taṃ dassanaṃ etaṃ pareti, kārakañca vedakañca ekameva gaṇhantaṃ etaṃ sassataṃ upagacchatīti attho.
අඤ්ඤො කරොතීතිආදි පන ‘‘පරංකතං දුක්ඛ’’න්ති ලද්ධියා පටිසෙධනත්ථං වුත්තං. ‘‘ආදිතො සතො’’ති ඉදං පන ඉධාපි ආහරිතබ්බං. අයඤ්හෙත්ථ අත්ථො – අඤ්ඤො කරොති අඤ්ඤො පටිසංවෙදියතීති ඛො පන, කස්සප, ආදිම්හියෙව එවං සති, පච්ඡා ‘‘කාරකො ඉධෙව උච්ඡිජ්ජති, තෙන කතං අඤ්ඤො පටිසංවෙදියතී’’ති එවං උප්පන්නාය උච්ඡෙදදිට්ඨියා සද්ධිං සම්පයුත්තාය වෙදනාය අභිතුන්නස්ස විද්ධස්ස සතො ‘‘පරංකතං දුක්ඛ’’න්ති අයං ලද්ධි හොතීති. ඉති වදන්තිආදි වුත්තනයෙනෙව යොජෙතබ්බං. තත්රායං යොජනා – එවඤ්ච වදන්තො ආදිතොව උච්ඡෙදං දීපෙති, උච්ඡෙදං ගණ්හාති. කස්මා? තස්ස හි තං දස්සනං එතං පරෙති, එතං උච්ඡෙදං උපගච්ඡතීති අත්ථො.
Añño karotītiādi pana ‘‘paraṃkataṃ dukkha’’nti laddhiyā paṭisedhanatthaṃ vuttaṃ. ‘‘Ādito sato’’ti idaṃ pana idhāpi āharitabbaṃ. Ayañhettha attho – añño karoti añño paṭisaṃvediyatīti kho pana, kassapa, ādimhiyeva evaṃ sati, pacchā ‘‘kārako idheva ucchijjati, tena kataṃ añño paṭisaṃvediyatī’’ti evaṃ uppannāya ucchedadiṭṭhiyā saddhiṃ sampayuttāya vedanāya abhitunnassa viddhassa sato ‘‘paraṃkataṃ dukkha’’nti ayaṃ laddhi hotīti. Iti vadantiādi vuttanayeneva yojetabbaṃ. Tatrāyaṃ yojanā – evañca vadanto āditova ucchedaṃ dīpeti, ucchedaṃ gaṇhāti. Kasmā? Tassa hi taṃ dassanaṃ etaṃ pareti, etaṃ ucchedaṃ upagacchatīti attho.
එතෙ තෙති යෙ සස්සතුච්ඡෙදසඞ්ඛාතෙ උභො අන්තෙ (අනුපගම්ම තථාගතො ධම්මං දෙසෙති, එතෙ තෙ, කස්සප, උභො අන්තෙ) අනුපගම්ම පහාය අනල්ලීයිත්වා මජ්ඣෙන තථාගතො ධම්මං දෙසෙති, මජ්ඣිමාය පටිපදාය ඨිතො දෙසෙතීති අත්ථො. කතරං ධම්මන්ති චෙ? යදිදං අවිජ්ජාපච්චයා සඞ්ඛාරාති. එත්ථ හි කාරණතො ඵලං, කාරණනිරොධෙන චස්ස නිරොධො දීපිතො, න කොචි කාරකො වා වෙදකො වා නිද්දිට්ඨො. එත්තාවතා සෙසපඤ්හා පටිසෙධිතා හොන්ති. උභො අන්තෙ අනුපගම්මාති ඉමිනා හි තතියපඤ්හො පටික්ඛිත්තො. අවිජ්ජාපච්චයා සඞ්ඛාරාති ඉමිනා අධිච්චසමුප්පන්නතා චෙව අජානනඤ්ච පටික්ඛිත්තන්ති වෙදිතබ්බං.
Ete teti ye sassatucchedasaṅkhāte ubho ante (anupagamma tathāgato dhammaṃ deseti, ete te, kassapa, ubho ante) anupagamma pahāya anallīyitvā majjhena tathāgato dhammaṃ deseti, majjhimāya paṭipadāya ṭhito desetīti attho. Kataraṃ dhammanti ce? Yadidaṃ avijjāpaccayā saṅkhārāti. Ettha hi kāraṇato phalaṃ, kāraṇanirodhena cassa nirodho dīpito, na koci kārako vā vedako vā niddiṭṭho. Ettāvatā sesapañhā paṭisedhitā honti. Ubho ante anupagammāti iminā hi tatiyapañho paṭikkhitto. Avijjāpaccayā saṅkhārāti iminā adhiccasamuppannatā ceva ajānanañca paṭikkhittanti veditabbaṃ.
ලභෙය්යන්ති ඉදං සො භගවතො සන්තිකෙ භික්ඛුභාවං පත්ථයමානො ආහ. අථ භගවා යොනෙන ඛන්ධකෙ තිත්ථියපරිවාසො (මහාව. 86) පඤ්ඤත්තො, යං අඤ්ඤතිත්ථියපුබ්බො සාමණෙරභූමියං ඨිතො ‘‘අහං, භන්තෙ, ඉත්ථන්නාමො අඤ්ඤතිත්ථියපුබ්බො ඉමස්මිං ධම්මවිනයෙ ආකඞ්ඛාමි උපසම්පදං. ස්වාහං, භන්තෙ, සඞ්ඝං චත්තාරො මාසෙ පරිවාසං යාචාමී’’තිආදිනා නයෙන සමාදියිත්වා පරිවසති, තං සන්ධාය යො ඛො, කස්සප, අඤ්ඤතිත්ථියපුබ්බොතිආදිමාහ. තත්ථ පබ්බජ්ජන්ති වචනසිලිට්ඨතාවසෙන වුත්තං. අපරිවසිත්වායෙව හි පබ්බජ්ජං ලභති. උපසම්පදත්ථිකෙන පන නාතිකාලෙන ගාමප්පවෙසනාදීනි අට්ඨ වත්තානි පූරෙන්තෙන පරිවසිතබ්බං. ආරද්ධචිත්තාති අට්ඨවත්තපූරණෙන තුට්ඨචිත්තා. අයමෙත්ථ සඞ්ඛෙපො, විත්ථාරතො පනෙස තිත්ථියපරිවාසො සමන්තපාසාදිකාය විනයට්ඨකථාය පබ්බජ්ජක්ඛන්ධකවණ්ණනායං (මහාව. අට්ඨ. 86) වුත්තනයෙනෙව වෙදිතබ්බො.
Labheyyanti idaṃ so bhagavato santike bhikkhubhāvaṃ patthayamāno āha. Atha bhagavā yonena khandhake titthiyaparivāso (mahāva. 86) paññatto, yaṃ aññatitthiyapubbo sāmaṇerabhūmiyaṃ ṭhito ‘‘ahaṃ, bhante, itthannāmo aññatitthiyapubbo imasmiṃ dhammavinaye ākaṅkhāmi upasampadaṃ. Svāhaṃ, bhante, saṅghaṃ cattāro māse parivāsaṃ yācāmī’’tiādinā nayena samādiyitvā parivasati, taṃ sandhāya yo kho, kassapa, aññatitthiyapubbotiādimāha. Tattha pabbajjanti vacanasiliṭṭhatāvasena vuttaṃ. Aparivasitvāyeva hi pabbajjaṃ labhati. Upasampadatthikena pana nātikālena gāmappavesanādīni aṭṭha vattāni pūrentena parivasitabbaṃ. Āraddhacittāti aṭṭhavattapūraṇena tuṭṭhacittā. Ayamettha saṅkhepo, vitthārato panesa titthiyaparivāso samantapāsādikāya vinayaṭṭhakathāya pabbajjakkhandhakavaṇṇanāyaṃ (mahāva. aṭṭha. 86) vuttanayeneva veditabbo.
අපිච මයාති අයමෙත්ථ පාඨො, අඤ්ඤත්ථ පන ‘‘අපිච මෙත්ථා’’ති. පුග්ගලවෙමත්තතා විදිතාති පුග්ගලනානත්තං විදිතං. ‘‘අයං පුග්ගලො පරිවාසාරහො, අයං න පරිවාසාරහො’’ති ඉදං මය්හං පාකටන්ති දස්සෙති. තතො කස්සපො චින්තෙසි – ‘‘අහො අච්ඡරියං බුද්ධසාසනං, යත්ථ එවං ඝංසිත්වා කොට්ටෙත්වා යුත්තමෙව ගණ්හන්ති, අයුත්තං ඡඩ්ඩෙන්තී’’ති. තතො සුට්ඨුතරං පබ්බජ්ජාය සඤ්ජාතුස්සාහො සචෙ, භන්තෙතිආදිමාහ. අථ භගවා තස්ස තිබ්බච්ඡන්දතං විදිත්වා ‘‘න කස්සපො පරිවාසං අරහතී’’ති අඤ්ඤතරං භික්ඛුං ආමන්තෙසි – ‘‘ගච්ඡ, භික්ඛු, කස්සපං නහාපෙත්වා පබ්බාජෙත්වා ආනෙහී’’ති. සො තථා කත්වා තං පබ්බාජෙත්වා භගවතො සන්තිකං අගමාසි. භගවා ගණෙ නිසීදිත්වා උපසම්පාදෙසි. තෙන වුත්තං අලත්ථ ඛො අචෙලො කස්සපො භගවතො සන්තිකෙ පබ්බජ්ජං, අලත්ථ උපසම්පදන්ති. අචිරූපසම්පන්නොතිආදි සෙසං බ්රාහ්මණසංයුත්තෙ (සං. නි. 1.187) වුත්තමෙවාති. සත්තමං.
Apica mayāti ayamettha pāṭho, aññattha pana ‘‘apica metthā’’ti. Puggalavemattatā viditāti puggalanānattaṃ viditaṃ. ‘‘Ayaṃ puggalo parivāsāraho, ayaṃ na parivāsāraho’’ti idaṃ mayhaṃ pākaṭanti dasseti. Tato kassapo cintesi – ‘‘aho acchariyaṃ buddhasāsanaṃ, yattha evaṃ ghaṃsitvā koṭṭetvā yuttameva gaṇhanti, ayuttaṃ chaḍḍentī’’ti. Tato suṭṭhutaraṃ pabbajjāya sañjātussāho sace, bhantetiādimāha. Atha bhagavā tassa tibbacchandataṃ viditvā ‘‘na kassapo parivāsaṃ arahatī’’ti aññataraṃ bhikkhuṃ āmantesi – ‘‘gaccha, bhikkhu, kassapaṃ nahāpetvā pabbājetvā ānehī’’ti. So tathā katvā taṃ pabbājetvā bhagavato santikaṃ agamāsi. Bhagavā gaṇe nisīditvā upasampādesi. Tena vuttaṃ alattha kho acelo kassapo bhagavato santike pabbajjaṃ, alattha upasampadanti. Acirūpasampannotiādi sesaṃ brāhmaṇasaṃyutte (saṃ. ni. 1.187) vuttamevāti. Sattamaṃ.
Related texts:
තිපිටක (මූල) • Tipiṭaka (Mūla) / සුත්තපිටක • Suttapiṭaka / සංයුත්තනිකාය • Saṃyuttanikāya / 7. අචෙලකස්සපසුත්තං • 7. Acelakassapasuttaṃ
ටීකා • Tīkā / සුත්තපිටක (ටීකා) • Suttapiṭaka (ṭīkā) / සංයුත්තනිකාය (ටීකා) • Saṃyuttanikāya (ṭīkā) / 7. අචෙලකස්සපසුත්තවණ්ණනා • 7. Acelakassapasuttavaṇṇanā