| Library / Tipiṭaka / तिपिटक • Tipiṭaka / अङ्गुत्तरनिकाय (टीका) • Aṅguttaranikāya (ṭīkā) |
(१६) ६. अचेलकवग्गवण्णना
(16) 6. Acelakavaggavaṇṇanā
१५७-१६३. इतो परेसु पन सुत्तपदेसु ‘‘गाळ्हा’’ति वुत्तमत्थं विवरन्तो ‘‘कक्खळा’’ति आह। कक्खळचारो चस्सा न लूखसभावो। अथ खो तण्हावसेन थिरग्गहणन्ति आह ‘‘लोभवसेन थिरग्गहणा’’ति। अगाळ्हा पटिपदाति वा कामानं ओगाहनं पटिपत्ति, कामसुखानुयोगोति अत्थो। निज्झामा पटिपदाति कायस्स निज्झापनवसेन खेपनवसेन पवत्ता पटिपत्ति, अत्तकिलमथानुयोगोति अत्थो। निच्चेलोति निस्सट्ठचेलो सब्बेन सब्बं पटिक्खित्तचेलो। नग्गियवतसमादानेन नग्गो। ठितकोव उच्चारं करोतीतिआदि निदस्सनमत्तं वमित्वा मुखविक्खालनादिआचारस्सपि तेन विस्सट्ठत्ता। जिव्हाय हत्थं अपलेखति अवलेखति उदकेन अधोवनतो। दुतियविकप्पेपि एसेव नयो। ‘‘एहि, भदन्ते’’ति वुत्ते उपगमनसङ्खातो विधि एहिभदन्तो, तं चरतीति एहिभदन्तिको, तप्पटिक्खेपेन न एहिभदन्तिको। न करोति ‘‘समणेन नाम परस्स वचनकरेन न भवितब्ब’’न्ति अधिप्पायेन।
157-163. Ito paresu pana suttapadesu ‘‘gāḷhā’’ti vuttamatthaṃ vivaranto ‘‘kakkhaḷā’’ti āha. Kakkhaḷacāro cassā na lūkhasabhāvo. Atha kho taṇhāvasena thiraggahaṇanti āha ‘‘lobhavasena thiraggahaṇā’’ti. Agāḷhā paṭipadāti vā kāmānaṃ ogāhanaṃ paṭipatti, kāmasukhānuyogoti attho. Nijjhāmā paṭipadāti kāyassa nijjhāpanavasena khepanavasena pavattā paṭipatti, attakilamathānuyogoti attho. Nicceloti nissaṭṭhacelo sabbena sabbaṃ paṭikkhittacelo. Naggiyavatasamādānena naggo. Ṭhitakova uccāraṃ karotītiādi nidassanamattaṃ vamitvā mukhavikkhālanādiācārassapi tena vissaṭṭhattā. Jivhāya hatthaṃ apalekhati avalekhati udakena adhovanato. Dutiyavikappepi eseva nayo. ‘‘Ehi, bhadante’’ti vutte upagamanasaṅkhāto vidhi ehibhadanto, taṃ caratīti ehibhadantiko, tappaṭikkhepena na ehibhadantiko. Na karoti ‘‘samaṇena nāma parassa vacanakarena na bhavitabba’’nti adhippāyena.
पुरेतरन्ति तं ठानं अत्तनो उपगमनतो पुरेतरं। तं किर सो ‘‘भिक्खुना नाम यदिच्छका एव भिक्खा गहेतब्बा’’ति अधिप्पायेन न गण्हाति। उद्दिस्स कतं मम निमित्तभावेन बहू खुद्दका पाणा सङ्घातं आपादिताति न गण्हाति। निमन्तनं न सादियति एवं तेसं वचनं कतं भविस्सतीति। कुम्भि आदीसुपि सो सत्तसञ्ञीति आह ‘‘कुम्भि-कळोपियो’’तिआदि। कबळन्तरायो होतीति उट्ठितस्स द्विन्नम्पि कबळन्तरायो होति। गामसभागादिवसेन सङ्गम्म कित्तेन्ति एतिस्साति सङ्कित्ति, यथासंहततण्डुलादिसञ्चयो। मानुसकानीति वेय्यावच्चकरा मनुस्सा।
Puretaranti taṃ ṭhānaṃ attano upagamanato puretaraṃ. Taṃ kira so ‘‘bhikkhunā nāma yadicchakā eva bhikkhā gahetabbā’’ti adhippāyena na gaṇhāti. Uddissa kataṃ mama nimittabhāvena bahū khuddakā pāṇā saṅghātaṃ āpāditāti na gaṇhāti. Nimantanaṃ na sādiyati evaṃ tesaṃ vacanaṃ kataṃ bhavissatīti. Kumbhi ādīsupi so sattasaññīti āha ‘‘kumbhi-kaḷopiyo’’tiādi. Kabaḷantarāyo hotīti uṭṭhitassa dvinnampi kabaḷantarāyo hoti. Gāmasabhāgādivasena saṅgamma kittenti etissāti saṅkitti, yathāsaṃhatataṇḍulādisañcayo. Mānusakānīti veyyāvaccakarā manussā.
सुरापानमेवाति मज्जलक्खणप्पत्ताय सुराय पानमेव। सुरागहणेनेवेत्थ मेरयम्पि सङ्गहितं। एकागारमेव उञ्छतीति एकागारिको। एकालोपेनेव वत्ततीति एकालोपिको। दीयति एतायाति दत्ति, द्वत्तिआलोपमत्तग्गाहि खुद्दकं भिक्खादानभाजनं। तेनाह ‘‘खुद्दकपाती’’ति। अभुञ्जनवसेन एको अहो एतस्स अत्थीति एकाहिको, आहारो, तं एकाहिकं। सो पन अत्थतो एकदिवसं लङ्घको होतीति आह ‘‘एकादिवसन्तरिक’’न्ति। द्वाहिकन्तिआदीसुपि एसेव नयो। एकाहं अभुञ्जित्वा एकाहं भुञ्जनं एकाहवारो, तं एकाहिकमेव अत्थतो। द्वीहं अभुञ्जित्वा द्वीहं भुञ्जनं द्वीहवारो। सेसपदद्वयेपि एसेव नयो। उक्कट्ठो पन परियायभत्तभोजनिको द्वीहं अभुञ्जित्वा एकाहमेव भुञ्जति। सेसद्वयेपि एसेव नयो।
Surāpānamevāti majjalakkhaṇappattāya surāya pānameva. Surāgahaṇenevettha merayampi saṅgahitaṃ. Ekāgārameva uñchatīti ekāgāriko. Ekālopeneva vattatīti ekālopiko. Dīyati etāyāti datti, dvattiālopamattaggāhi khuddakaṃ bhikkhādānabhājanaṃ. Tenāha ‘‘khuddakapātī’’ti. Abhuñjanavasena eko aho etassa atthīti ekāhiko, āhāro, taṃ ekāhikaṃ. So pana atthato ekadivasaṃ laṅghako hotīti āha ‘‘ekādivasantarika’’nti. Dvāhikantiādīsupi eseva nayo. Ekāhaṃ abhuñjitvā ekāhaṃ bhuñjanaṃ ekāhavāro, taṃ ekāhikameva atthato. Dvīhaṃ abhuñjitvā dvīhaṃ bhuñjanaṃ dvīhavāro. Sesapadadvayepi eseva nayo. Ukkaṭṭho pana pariyāyabhattabhojaniko dvīhaṃ abhuñjitvā ekāhameva bhuñjati. Sesadvayepi eseva nayo.
मिच्छावायामवसेनेव उक्कुटिकवतानुयोगोति आह ‘‘उक्कुटिकवीरियमनुयुत्तो’’ति। अत्तकिलमथानुयोगन्ति अत्तनो किलमथानुयोगं, सरीरदुक्खकारणन्ति अत्थो। सरीरपरियायो हि इध अत्तसद्दो ‘‘अत्तन्तपो’’तिआदीसु (म॰ नि॰ २.४१३) विय। द्वे अन्तेति उभो कोटियो, उभो लामकपटिपत्तियोति अत्थो। लामकम्पि हि अन्तोति वुच्चति ‘‘अन्तमिदं, भिक्खवे, जीविकानं (सं॰ नि॰ ३.८०; इतिवु॰ ६१), कोट्ठको अन्तो’’ति एवमादीसु। मज्झिमपटिपदाय उप्पथभावेन अमनीया गन्तब्बा ञातब्बाति अन्ता। ततो एव लामका।
Micchāvāyāmavaseneva ukkuṭikavatānuyogoti āha ‘‘ukkuṭikavīriyamanuyutto’’ti. Attakilamathānuyoganti attano kilamathānuyogaṃ, sarīradukkhakāraṇanti attho. Sarīrapariyāyo hi idha attasaddo ‘‘attantapo’’tiādīsu (ma. ni. 2.413) viya. Dve anteti ubho koṭiyo, ubho lāmakapaṭipattiyoti attho. Lāmakampi hi antoti vuccati ‘‘antamidaṃ, bhikkhave, jīvikānaṃ (saṃ. ni. 3.80; itivu. 61), koṭṭhako anto’’ti evamādīsu. Majjhimapaṭipadāya uppathabhāvena amanīyā gantabbā ñātabbāti antā. Tato eva lāmakā.
अचेलकवग्गवण्णना निट्ठिता।
Acelakavaggavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
तिपिटक (मूल) • Tipiṭaka (Mūla) / सुत्तपिटक • Suttapiṭaka / अङ्गुत्तरनिकाय • Aṅguttaranikāya / (१६) ६. अचेलकवग्गो • (16) 6. Acelakavaggo
अट्ठकथा • Aṭṭhakathā / सुत्तपिटक (अट्ठकथा) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / अङ्गुत्तरनिकाय (अट्ठकथा) • Aṅguttaranikāya (aṭṭhakathā) / (१६) ६. अचेलकवग्गवण्णना • (16) 6. Acelakavaggavaṇṇanā
