| Library / Tipiṭaka / तिपिटक • Tipiṭaka / द्वेमातिकापाळि • Dvemātikāpāḷi |
५. अचेलकवग्गो
5. Acelakavaggo
१. अचेलकसिक्खापदवण्णना
1. Acelakasikkhāpadavaṇṇanā
अचेलकवग्गस्स पठमे एतेसं अचेलकादीनं अञ्ञतित्थियानं यंकिञ्चि आमिसं एकप्पयोगेन देन्तस्स एकं पाचित्तियं, अवच्छिन्दित्वा अवच्छिन्दित्वा देन्तस्स पयोगे पयोगे पाचित्तियं।
Acelakavaggassa paṭhame etesaṃ acelakādīnaṃ aññatitthiyānaṃ yaṃkiñci āmisaṃ ekappayogena dentassa ekaṃ pācittiyaṃ, avacchinditvā avacchinditvā dentassa payoge payoge pācittiyaṃ.
वेसालियं आयस्मन्तं आनन्दं आरब्भ परिब्बाजिकाय द्वे पूवे दानवत्थुस्मिं पञ्ञत्तं, असाधारणपञ्ञत्ति, अनाणत्तिकं, तिकपाचित्तियं, उदकदन्तपोनं देन्तस्स, अतित्थिये तित्थियसञ्ञिस्स, वेमतिकस्स च दुक्कटं। अतित्थिये अतित्थियसञ्ञिस्स, अनुपसम्पन्नेन दापेन्तस्स, तेसं सन्तिके भाजनं निक्खिपित्वा ‘‘इदं गण्हथा’’ति भणन्तस्स, तेसं वा निक्खित्तभाजने देन्तस्स, बाहिरलेपं देन्तस्स, उम्मत्तकादीनञ्च अनापत्ति। अञ्ञतित्थियता, अननुञ्ञातता, अज्झोहरणीयं अज्झोहरणत्थाय सहत्था अनिक्खित्तभाजने दानन्ति इमानेत्थ तीणि अङ्गानि। समुट्ठानादीनि एळकलोमसदिसानीति।
Vesāliyaṃ āyasmantaṃ ānandaṃ ārabbha paribbājikāya dve pūve dānavatthusmiṃ paññattaṃ, asādhāraṇapaññatti, anāṇattikaṃ, tikapācittiyaṃ, udakadantaponaṃ dentassa, atitthiye titthiyasaññissa, vematikassa ca dukkaṭaṃ. Atitthiye atitthiyasaññissa, anupasampannena dāpentassa, tesaṃ santike bhājanaṃ nikkhipitvā ‘‘idaṃ gaṇhathā’’ti bhaṇantassa, tesaṃ vā nikkhittabhājane dentassa, bāhiralepaṃ dentassa, ummattakādīnañca anāpatti. Aññatitthiyatā, ananuññātatā, ajjhoharaṇīyaṃ ajjhoharaṇatthāya sahatthā anikkhittabhājane dānanti imānettha tīṇi aṅgāni. Samuṭṭhānādīni eḷakalomasadisānīti.
अचेलकसिक्खापदवण्णना निट्ठिता।
Acelakasikkhāpadavaṇṇanā niṭṭhitā.
२. उय्योजनसिक्खापदवण्णना
2. Uyyojanasikkhāpadavaṇṇanā
दुतिये दापेत्वा वा अदापेत्वा वाति यंकिञ्चि आमिसं दापेत्वा वा न दापेत्वा वा। उय्योजेय्याति मातुगामेन सद्धिं हसनकीळनरहोनिसज्जादीनि कत्तुकामो ‘गच्छा’तिआदीनि वत्वा उय्योजेय्य। एतदेवाति एतं अनाचारमेव पच्चयं करित्वा, न अञ्ञं पतिरूपं कारणं। पाचित्तियन्ति उय्योजनमत्ते ताव दुक्कटं, यदा पनस्स सो दस्सनूपचारं वा सवनूपचारं वा एकेन पादेन विजहति, अपरं दुक्कटं, दुतियेन विजहिते पाचित्तियं। एत्थ च दस्सनूपचारस्स अज्झोकासे ठत्वा द्वादसहत्थप्पमाणं, तथा सवनूपचारस्स। सचे पन अन्तरा कुट्टद्वारपाकारादयो होन्ति, तेहि अन्तरितभावोयेव उपचारातिक्कमो।
Dutiye dāpetvā vā adāpetvā vāti yaṃkiñci āmisaṃ dāpetvā vā na dāpetvā vā. Uyyojeyyāti mātugāmena saddhiṃ hasanakīḷanarahonisajjādīni kattukāmo ‘gacchā’tiādīni vatvā uyyojeyya. Etadevāti etaṃ anācārameva paccayaṃ karitvā, na aññaṃ patirūpaṃ kāraṇaṃ. Pācittiyanti uyyojanamatte tāva dukkaṭaṃ, yadā panassa so dassanūpacāraṃ vā savanūpacāraṃ vā ekena pādena vijahati, aparaṃ dukkaṭaṃ, dutiyena vijahite pācittiyaṃ. Ettha ca dassanūpacārassa ajjhokāse ṭhatvā dvādasahatthappamāṇaṃ, tathā savanūpacārassa. Sace pana antarā kuṭṭadvārapākārādayo honti, tehi antaritabhāvoyeva upacārātikkamo.
सावत्थियं उपनन्दं आरब्भ उय्योजनवत्थुस्मिं पञ्ञत्तं, साधारणपञ्ञत्ति, उय्योजनाणत्तिकाय साणत्तिकं, तिकपाचित्तियं, अनुपसम्पन्ने तिकदुक्कटं, उभिन्नम्पि कलिसासनारोपने दुक्कटमेव, ‘‘उभो एकतो न यापेस्सामा’’ति एवमादीहि पतिरूपकारणेहि उय्योजेन्तस्स, उम्मत्तकादीनञ्च अनापत्ति। अनाचारं आचरितुकामता, तदत्थमेव उपसम्पन्नस्स उय्योजनं, एवं उय्योजितस्स उपचारातिक्कमोति इमानेत्थ तीणि अङ्गानि। समुट्ठानादीनि अदिन्नादानसदिसानीति।
Sāvatthiyaṃ upanandaṃ ārabbha uyyojanavatthusmiṃ paññattaṃ, sādhāraṇapaññatti, uyyojanāṇattikāya sāṇattikaṃ, tikapācittiyaṃ, anupasampanne tikadukkaṭaṃ, ubhinnampi kalisāsanāropane dukkaṭameva, ‘‘ubho ekato na yāpessāmā’’ti evamādīhi patirūpakāraṇehi uyyojentassa, ummattakādīnañca anāpatti. Anācāraṃ ācaritukāmatā, tadatthameva upasampannassa uyyojanaṃ, evaṃ uyyojitassa upacārātikkamoti imānettha tīṇi aṅgāni. Samuṭṭhānādīni adinnādānasadisānīti.
उय्योजनसिक्खापदवण्णना निट्ठिता।
Uyyojanasikkhāpadavaṇṇanā niṭṭhitā.
३. सभोजनसिक्खापदवण्णना
3. Sabhojanasikkhāpadavaṇṇanā
ततिये सह उभोहि जनेहीति सभोजनं, तस्मिं सभोजने। अथ वा सभोजनेति सभोगे, रागपरियुट्ठितपुरिसस्स हि इत्थी भोगो, इत्थिया च पुरिसो, तेनेवस्स पदभाजने ‘‘इत्थी चेव होति, पुरिसो चा’’तिआदि (पाचि॰ २८१) वुत्तं। अनुपखज्ज निसज्जं कप्पेय्याति अनुपविसित्वा निसीदेय्य, यं तस्मिं कुले सयनिघरं, तस्स महाचतुस्सालादीसु कतस्स महल्लकस्स पिट्ठसङ्घाटतो हत्थपासं विजहित्वा अन्तोसयनस्स आसन्ने ठाने, खुद्दकस्स वा वेमज्झं अतिक्कमित्वा निसीदेय्याति अत्थो, एवं निसिन्नस्स पाचित्तियं।
Tatiye saha ubhohi janehīti sabhojanaṃ, tasmiṃ sabhojane. Atha vā sabhojaneti sabhoge, rāgapariyuṭṭhitapurisassa hi itthī bhogo, itthiyā ca puriso, tenevassa padabhājane ‘‘itthī ceva hoti, puriso cā’’tiādi (pāci. 281) vuttaṃ. Anupakhajja nisajjaṃ kappeyyāti anupavisitvā nisīdeyya, yaṃ tasmiṃ kule sayanigharaṃ, tassa mahācatussālādīsu katassa mahallakassa piṭṭhasaṅghāṭato hatthapāsaṃ vijahitvā antosayanassa āsanne ṭhāne, khuddakassa vā vemajjhaṃ atikkamitvā nisīdeyyāti attho, evaṃ nisinnassa pācittiyaṃ.
सावत्थियं उपनन्दं आरब्भ अनुपखज्ज निसज्जनवत्थुस्मिं पञ्ञत्तं, साधारणपञ्ञत्ति, अनाणत्तिकं, तिकपाचित्तियं, असयनिघरे सयनिघरसञ्ञिनो, वेमतिकस्स वा दुक्कटं। नसयनिघरसञ्ञिस्स, वुत्तलक्खणं पदेसं अनतिक्कमित्वा निसिन्नस्स, भिक्खुस्मिं दुतियके सति, उभोसु निक्खन्तेसु वा, वीतरागेसु वा निसीदन्तस्स, उम्मत्तकादीनञ्च अनापत्ति। अवीतरागजायम्पतिकानं सन्निहितता, सयनिघरता, दुतियस्स भिक्खुनो अभावो, अनुपखज्ज निसीदनन्ति इमानेत्थ चत्तारि अङ्गानि। समुट्ठानादीनि पठमपाराजिकसदिसानीति।
Sāvatthiyaṃ upanandaṃ ārabbha anupakhajja nisajjanavatthusmiṃ paññattaṃ, sādhāraṇapaññatti, anāṇattikaṃ, tikapācittiyaṃ, asayanighare sayanigharasaññino, vematikassa vā dukkaṭaṃ. Nasayanigharasaññissa, vuttalakkhaṇaṃ padesaṃ anatikkamitvā nisinnassa, bhikkhusmiṃ dutiyake sati, ubhosu nikkhantesu vā, vītarāgesu vā nisīdantassa, ummattakādīnañca anāpatti. Avītarāgajāyampatikānaṃ sannihitatā, sayanigharatā, dutiyassa bhikkhuno abhāvo, anupakhajja nisīdananti imānettha cattāri aṅgāni. Samuṭṭhānādīni paṭhamapārājikasadisānīti.
सभोजनसिक्खापदवण्णना निट्ठिता।
Sabhojanasikkhāpadavaṇṇanā niṭṭhitā.
४-५. रहोपटिच्छन्न-रहोनिसज्जसिक्खापदवण्णना
4-5. Rahopaṭicchanna-rahonisajjasikkhāpadavaṇṇanā
चतुत्थपञ्चमानि सावत्थियं उपनन्दं आरब्भ पटिच्छन्नासने च, रहो च निसज्जनवत्थुस्मिं पञ्ञत्तानि, साधारणपञ्ञत्तियो, एतेसम्पि समुट्ठानादीनि पठमपाराजिकसदिसानेव। सेसो कथानयो अनियतद्वये वुत्तनयेनेव वेदितब्बो।
Catutthapañcamāni sāvatthiyaṃ upanandaṃ ārabbha paṭicchannāsane ca, raho ca nisajjanavatthusmiṃ paññattāni, sādhāraṇapaññattiyo, etesampi samuṭṭhānādīni paṭhamapārājikasadisāneva. Seso kathānayo aniyatadvaye vuttanayeneva veditabbo.
रहोपटिच्छन्न-रहोनिसज्जसिक्खापदवण्णना निट्ठिता।
Rahopaṭicchanna-rahonisajjasikkhāpadavaṇṇanā niṭṭhitā.
६. चारित्तसिक्खापदवण्णना
6. Cārittasikkhāpadavaṇṇanā
छट्ठे निमन्तितोति पञ्चन्नं भोजनानं अञ्ञतरेन निमन्तितो। सभत्तो समानोति तेनेव निमन्तनभत्तेन सभत्तो समानो। सन्तं भिक्खुं अनापुच्छाति अन्तोउपचारसीमाय दस्सनूपचारे भिक्खुं दिस्वा यं सक्का होति पकतिवचनेन आपुच्छितुं, तादिसं ‘‘अहं इत्थन्नामस्स घरं गच्छामी’’ति वा ‘‘चारित्तं आपज्जामी’’ति वा ईदिसेन वचनेन अनापुच्छित्वा। पुरेभत्तं वा पच्छाभत्तं वाति येन भत्तेन निमन्तितो, तस्मिं भुत्ते वा अभुत्ते वा। कुलेसु चारित्तं आपज्जेय्याति यस्मिं कुले निमन्तितो, ततो अञ्ञानि कुलानि पविसेय्य। अञ्ञत्र समया पाचित्तियन्ति सचे सो भिक्खु वुत्तलक्खणं दुविधम्पि समयं ठपेत्वा अवीतिवत्ते मज्झन्हिके अञ्ञं कुलं पविसति, अथस्स घरूपचारोक्कमने दुक्कटं, पठमपादेन उम्मारं अतिक्कमन्तस्स अपरम्पि दुक्कटं, दुतियपादेन अतिक्कमे पाचित्तियं।
Chaṭṭhe nimantitoti pañcannaṃ bhojanānaṃ aññatarena nimantito. Sabhatto samānoti teneva nimantanabhattena sabhatto samāno. Santaṃ bhikkhuṃ anāpucchāti antoupacārasīmāya dassanūpacāre bhikkhuṃ disvā yaṃ sakkā hoti pakativacanena āpucchituṃ, tādisaṃ ‘‘ahaṃ itthannāmassa gharaṃ gacchāmī’’ti vā ‘‘cārittaṃ āpajjāmī’’ti vā īdisena vacanena anāpucchitvā. Purebhattaṃ vā pacchābhattaṃ vāti yena bhattena nimantito, tasmiṃ bhutte vā abhutte vā. Kulesu cārittaṃ āpajjeyyāti yasmiṃ kule nimantito, tato aññāni kulāni paviseyya. Aññatra samayā pācittiyanti sace so bhikkhu vuttalakkhaṇaṃ duvidhampi samayaṃ ṭhapetvā avītivatte majjhanhike aññaṃ kulaṃ pavisati, athassa gharūpacārokkamane dukkaṭaṃ, paṭhamapādena ummāraṃ atikkamantassa aparampi dukkaṭaṃ, dutiyapādena atikkame pācittiyaṃ.
राजगहे उपनन्दं आरब्भ चारित्तापज्जनवत्थुस्मिं पञ्ञत्तं, ‘‘सन्तं भिक्खुं, अनापुच्छा, पुरेभत्तं पच्छाभत्तं, अञ्ञत्र समया’’ति अयमेत्थ चतुब्बिधा अनुपञ्ञत्ति, साधारणपञ्ञत्ति, अनाणत्तिकं, तिकपाचित्तियं, अनिमन्तिते निमन्तितसञ्ञिस्स, वेमतिकस्स वा दुक्कटं। तस्मिं अनिमन्तितसञ्ञिस्स, समये सन्तं भिक्खुं आपुच्छित्वा, असन्तं भिक्खुं अनापुच्छित्वा पविसतो, अञ्ञस्स घरेन वा घरूपचारेन वा मग्गो होति, तेन गच्छतो, अन्तरारामभिक्खुनुपस्सयतित्थियसेय्यपटिक्कमनभत्तियघरानि गच्छतो, आपदासु, उम्मत्तकादीनञ्च अनापत्ति। पञ्चन्नं भोजनानं अञ्ञतरेन निमन्तनसादियनं, सन्तं भिक्खुं अनापुच्छना, भत्तियघरतो अञ्ञघरप्पविसनं, मज्झन्हिकानतिक्कमो, समयस्स वा आपदानं वा अभावोति इमानेत्थ पञ्च अङ्गानि। समुट्ठानादीनि पठमकथिनसदिसानेव, इदं पन किरियाकिरियन्ति।
Rājagahe upanandaṃ ārabbha cārittāpajjanavatthusmiṃ paññattaṃ, ‘‘santaṃ bhikkhuṃ, anāpucchā, purebhattaṃ pacchābhattaṃ, aññatra samayā’’ti ayamettha catubbidhā anupaññatti, sādhāraṇapaññatti, anāṇattikaṃ, tikapācittiyaṃ, animantite nimantitasaññissa, vematikassa vā dukkaṭaṃ. Tasmiṃ animantitasaññissa, samaye santaṃ bhikkhuṃ āpucchitvā, asantaṃ bhikkhuṃ anāpucchitvā pavisato, aññassa gharena vā gharūpacārena vā maggo hoti, tena gacchato, antarārāmabhikkhunupassayatitthiyaseyyapaṭikkamanabhattiyagharāni gacchato, āpadāsu, ummattakādīnañca anāpatti. Pañcannaṃ bhojanānaṃ aññatarena nimantanasādiyanaṃ, santaṃ bhikkhuṃ anāpucchanā, bhattiyagharato aññagharappavisanaṃ, majjhanhikānatikkamo, samayassa vā āpadānaṃ vā abhāvoti imānettha pañca aṅgāni. Samuṭṭhānādīni paṭhamakathinasadisāneva, idaṃ pana kiriyākiriyanti.
चारित्तसिक्खापदवण्णना निट्ठिता।
Cārittasikkhāpadavaṇṇanā niṭṭhitā.
७. महानामसिक्खापदवण्णना
7. Mahānāmasikkhāpadavaṇṇanā
सत्तमे चतुमासप्पच्चयपवारणाति चत्तारो मासे गिलानप्पच्चयपवारणा, सब्बञ्चेतं वत्थुवसेन वुत्तं। अयं पनेत्थ अत्थो – चतुमासपवारणा वा होतु, पुनपवारणा वा, निच्चपवारणा वा, सब्बापि सादितब्बा, ‘‘इदानि मम रोगो नत्थी’’ति न पटिक्खिपितब्बा, ‘‘रोगे पन सति विञ्ञापेस्सामी’’ति अधिवासेतब्बाति। ततो चे उत्तरि सादियेय्याति एत्थ सचे तत्थ रत्तीहि वा भेसज्जेहि वा परिच्छेदो कतो होति ‘‘एत्तकायेव रत्तियो, एत्तकानि वा भेसज्जानि विञ्ञापेतब्बानी’’ति, अथ ततो रत्तिपरियन्ततो वा भेसज्जपरियन्ततो वा उत्तरि, न भेसज्जकरणीयेन वा भेसज्जं, अञ्ञभेसज्जकरणीयेन वा अञ्ञं भेसज्जं विञ्ञापेन्तस्स पाचित्तियं।
Sattame catumāsappaccayapavāraṇāti cattāro māse gilānappaccayapavāraṇā, sabbañcetaṃ vatthuvasena vuttaṃ. Ayaṃ panettha attho – catumāsapavāraṇā vā hotu, punapavāraṇā vā, niccapavāraṇā vā, sabbāpi sāditabbā, ‘‘idāni mama rogo natthī’’ti na paṭikkhipitabbā, ‘‘roge pana sati viññāpessāmī’’ti adhivāsetabbāti. Tato ce uttari sādiyeyyāti ettha sace tattha rattīhi vā bhesajjehi vā paricchedo kato hoti ‘‘ettakāyeva rattiyo, ettakāni vā bhesajjāni viññāpetabbānī’’ti, atha tato rattipariyantato vā bhesajjapariyantato vā uttari, na bhesajjakaraṇīyena vā bhesajjaṃ, aññabhesajjakaraṇīyena vā aññaṃ bhesajjaṃ viññāpentassa pācittiyaṃ.
सक्केसु छब्बग्गिये आरब्भ भेसज्जविञ्ञापनवत्थुस्मिं पञ्ञत्तं, साधारणपञ्ञत्ति, अनाणत्तिकं, तिकपाचित्तियं, नततुत्तरि ततुत्तरिसञ्ञिनो, वेमतिकस्स वा दुक्कटं। नततुत्तरि नततुत्तरिसञ्ञिस्स, येहि भेसज्जेहि पवारितो, ततो अञ्ञेहि वा अधिकतरेहि वा अत्थे सति, यासु च रत्तीसु पवारितो, ता अतिक्कमित्वापि अत्थे सति यथाभूतं आचिक्खित्वा विञ्ञापेन्तस्स, ये च ञातके वा पुग्गलिकप्पवारणाय पवारिते वा अपरियन्तपवारणाय वा पवारिते, अञ्ञस्स वा अत्थाय, अत्तनो वा धनेन विञ्ञापेन्ति, तेसं, उम्मत्तकादीनञ्च अनापत्ति। सङ्घपवारणता, ततो भेसज्जविञ्ञत्ति, अगिलानता, परियन्तातिक्कमोति इमानेत्थ चत्तारि अङ्गानि। समुट्ठानादीनि सञ्चरित्तसदिसानीति।
Sakkesu chabbaggiye ārabbha bhesajjaviññāpanavatthusmiṃ paññattaṃ, sādhāraṇapaññatti, anāṇattikaṃ, tikapācittiyaṃ, natatuttari tatuttarisaññino, vematikassa vā dukkaṭaṃ. Natatuttari natatuttarisaññissa, yehi bhesajjehi pavārito, tato aññehi vā adhikatarehi vā atthe sati, yāsu ca rattīsu pavārito, tā atikkamitvāpi atthe sati yathābhūtaṃ ācikkhitvā viññāpentassa, ye ca ñātake vā puggalikappavāraṇāya pavārite vā apariyantapavāraṇāya vā pavārite, aññassa vā atthāya, attano vā dhanena viññāpenti, tesaṃ, ummattakādīnañca anāpatti. Saṅghapavāraṇatā, tato bhesajjaviññatti, agilānatā, pariyantātikkamoti imānettha cattāri aṅgāni. Samuṭṭhānādīni sañcarittasadisānīti.
महानामसिक्खापदवण्णना निट्ठिता।
Mahānāmasikkhāpadavaṇṇanā niṭṭhitā.
८. उय्युत्तसेनासिक्खापदवण्णना
8. Uyyuttasenāsikkhāpadavaṇṇanā
अट्ठमे उय्युत्तन्ति कतउय्योगं, गामतो निक्खन्तन्ति अत्थो। सेनन्ति चतुरङ्गिनिं। अञ्ञत्र तथारूपप्पच्चयाति तथारूपे कारणे असति केवलं सेनं दस्सनत्थाय गच्छतो पदे पदे दुक्कटं, दस्सनूपचारे ठत्वा पस्सतो पाचित्तियं। दस्सनूपचारो नाम यत्थ ठितो पस्सति, तं पन विजहित्वा पुनप्पुनं पस्सतो पयोगे पयोगे पाचित्तियं।
Aṭṭhame uyyuttanti katauyyogaṃ, gāmato nikkhantanti attho. Senanti caturaṅginiṃ. Aññatra tathārūpappaccayāti tathārūpe kāraṇe asati kevalaṃ senaṃ dassanatthāya gacchato pade pade dukkaṭaṃ, dassanūpacāre ṭhatvā passato pācittiyaṃ. Dassanūpacāro nāma yattha ṭhito passati, taṃ pana vijahitvā punappunaṃ passato payoge payoge pācittiyaṃ.
सावत्थियं छब्बग्गिये आरब्भ सेनादस्सनवत्थुस्मिं पञ्ञत्तं, ‘‘अञ्ञत्र तथारूपप्पच्चया’’ति अयमेत्थ अनुपञ्ञत्ति, साधारणपञ्ञत्ति, अनाणत्तिकं, तिकपाचित्तियं, हत्थिआदीसु एकमेकं दस्सनाय गमने वुत्तनयेनेव दुक्कटं, तथा अनुय्युत्ते उय्युत्तसञ्ञिनो, वेमतिकस्स च दुक्कटं। अनुय्युत्तसञ्ञिनो पन, आरामे ठत्वा अत्तनो ठितोकासं आगतं, पटिपथं आगच्छन्तञ्च पस्सतो, तथारूपप्पच्चये, आपदासु, उम्मत्तकादीनञ्च अनापत्ति। उय्युत्तसेनं दस्सनत्थाय गमनं, अनुञ्ञातोकासतो अञ्ञत्र दस्सनं, तथारूपप्पच्चयस्स आपदाय वा अभावोति इमानेत्थ चत्तारि अङ्गानि। समुट्ठानादीनि एळकलोमसदिसानि, इदं पन लोकवज्जं, अकुसलचित्तं, तिवेदनन्ति।
Sāvatthiyaṃ chabbaggiye ārabbha senādassanavatthusmiṃ paññattaṃ, ‘‘aññatra tathārūpappaccayā’’ti ayamettha anupaññatti, sādhāraṇapaññatti, anāṇattikaṃ, tikapācittiyaṃ, hatthiādīsu ekamekaṃ dassanāya gamane vuttanayeneva dukkaṭaṃ, tathā anuyyutte uyyuttasaññino, vematikassa ca dukkaṭaṃ. Anuyyuttasaññino pana, ārāme ṭhatvā attano ṭhitokāsaṃ āgataṃ, paṭipathaṃ āgacchantañca passato, tathārūpappaccaye, āpadāsu, ummattakādīnañca anāpatti. Uyyuttasenaṃ dassanatthāya gamanaṃ, anuññātokāsato aññatra dassanaṃ, tathārūpappaccayassa āpadāya vā abhāvoti imānettha cattāri aṅgāni. Samuṭṭhānādīni eḷakalomasadisāni, idaṃ pana lokavajjaṃ, akusalacittaṃ, tivedananti.
उय्युत्तसेनासिक्खापदवण्णना निट्ठिता।
Uyyuttasenāsikkhāpadavaṇṇanā niṭṭhitā.
९. सेनावाससिक्खापदवण्णना
9. Senāvāsasikkhāpadavaṇṇanā
नवमे ततो चे उत्तरीति तिरत्ततो उत्तरि चतुत्थदिवसे अत्थङ्गते सूरिये सेनाय तिट्ठतु वा निसीदतु वा सयतु वा, सचेपि आकासे इद्धिया कञ्चि इरियापथं कप्पेति, पाचित्तियमेव।
Navame tato ce uttarīti tirattato uttari catutthadivase atthaṅgate sūriye senāya tiṭṭhatu vā nisīdatu vā sayatu vā, sacepi ākāse iddhiyā kañci iriyāpathaṃ kappeti, pācittiyameva.
सावत्थियं छब्बग्गिये आरब्भ अतिरेकतिरत्तं सेनाय वसनवत्थुस्मिं पञ्ञत्तं, साधारणपञ्ञत्ति, अनाणत्तिकं, तिकपाचित्तियं, ऊनकतिरत्ते अतिरेकसञ्ञिनो, वेमतिकस्स वा दुक्कटं। ऊनकसञ्ञिस्स, ततियाय रत्तिया पुरारुणा निक्खमित्वा पुन वसतो, गिलानस्स वा गिलानकरणीयेन वा वसतो, पटिसेनारुद्धाय सेनाय, केनचि पलिबुद्धस्स, आपदासु, उम्मत्तकादीनञ्च अनापत्ति। तिरत्तातिक्कमो, सेनाय सूरियस्स अत्थङ्गमो, गिलानतादीनं अभावोति इमानेत्थ तीणि अङ्गानि। समुट्ठानादीनि एळकलोमसदिसानेवाति।
Sāvatthiyaṃ chabbaggiye ārabbha atirekatirattaṃ senāya vasanavatthusmiṃ paññattaṃ, sādhāraṇapaññatti, anāṇattikaṃ, tikapācittiyaṃ, ūnakatiratte atirekasaññino, vematikassa vā dukkaṭaṃ. Ūnakasaññissa, tatiyāya rattiyā purāruṇā nikkhamitvā puna vasato, gilānassa vā gilānakaraṇīyena vā vasato, paṭisenāruddhāya senāya, kenaci palibuddhassa, āpadāsu, ummattakādīnañca anāpatti. Tirattātikkamo, senāya sūriyassa atthaṅgamo, gilānatādīnaṃ abhāvoti imānettha tīṇi aṅgāni. Samuṭṭhānādīni eḷakalomasadisānevāti.
सेनावाससिक्खापदवण्णना निट्ठिता।
Senāvāsasikkhāpadavaṇṇanā niṭṭhitā.
१०. उय्योधिकसिक्खापदवण्णना
10. Uyyodhikasikkhāpadavaṇṇanā
दसमे उग्गन्त्वा उग्गन्त्वा एत्थ युज्झन्तीति उय्योधिकं, सम्पहारट्ठानस्सेतं नामं। बलस्स अग्गं जानन्ति एत्थाति बलग्गं, बलगणनट्ठानन्ति अत्थो। सेनाय वियूहं सेनाब्यूहं, सेनानिवेसस्सेतं नामं। अनीकस्स दस्सनं अनीकदस्सनं। अनीकं नाम ‘‘द्वादसपुरिसो हत्थी, तिपुरिसो अस्सो, चतुप्पुरिसो रथो’’तिइमिना (पाचि॰ ३१४) लक्खणेन तयो हत्थी पच्छिमकं हत्थानीकं, अस्सानीकरथानीकेसुपि एसेव नयो। चत्तारो पन आवुधहत्था पुरिसा पच्छिमकं पत्तानीकं। एतेसु यंकिञ्चि दस्सनाय गच्छतो पदे पदे दुक्कटं, दस्सनूपचारे ठत्वा पस्सतो पाचित्तियं, उपचारं पन विजहित्वा पुनप्पुनं पस्सतो पयोगे पयोगे पाचित्तियं। सेसं उय्युत्तसेनासिक्खापदे वुत्तनयेनेव वेदितब्बं, आपत्तिभेदो पनेत्थ नत्थेवाति।
Dasame uggantvā uggantvā ettha yujjhantīti uyyodhikaṃ, sampahāraṭṭhānassetaṃ nāmaṃ. Balassa aggaṃ jānanti etthāti balaggaṃ, balagaṇanaṭṭhānanti attho. Senāya viyūhaṃ senābyūhaṃ, senānivesassetaṃ nāmaṃ. Anīkassa dassanaṃ anīkadassanaṃ. Anīkaṃ nāma ‘‘dvādasapuriso hatthī, tipuriso asso, catuppuriso ratho’’tiiminā (pāci. 314) lakkhaṇena tayo hatthī pacchimakaṃ hatthānīkaṃ, assānīkarathānīkesupi eseva nayo. Cattāro pana āvudhahatthā purisā pacchimakaṃ pattānīkaṃ. Etesu yaṃkiñci dassanāya gacchato pade pade dukkaṭaṃ, dassanūpacāre ṭhatvā passato pācittiyaṃ, upacāraṃ pana vijahitvā punappunaṃ passato payoge payoge pācittiyaṃ. Sesaṃ uyyuttasenāsikkhāpade vuttanayeneva veditabbaṃ, āpattibhedo panettha natthevāti.
उय्योधिकसिक्खापदवण्णना निट्ठिता।
Uyyodhikasikkhāpadavaṇṇanā niṭṭhitā.
अचेलकवग्गो पञ्चमो।
Acelakavaggo pañcamo.
