| Library / Tipiṭaka / तिपिटक • Tipiṭaka / पाचित्यादियोजनापाळि • Pācityādiyojanāpāḷi |
अधम्मकम्मद्वादसककथा
Adhammakammadvādasakakathā
४. असम्मुखा कतन्तिआदीसु एवं विनिच्छयो वेदितब्बोति योजना। सम्मुखेहि विरहिता असम्मुखाति दस्सेन्तो आह ‘‘सङ्घधम्मविनयपुग्गलसम्मुखानं विना कत’’न्ति। ‘‘अप्पटिपुच्छित्वा’’ति इमिना अप्पटिपुच्छाति एत्थ त्वापच्चयस्साकारभावं दस्सेति। तस्सेवाति चुदितकस्सेव। अदेसनागामिनियाति एत्थ अकारस्स अञ्ञत्थं दस्सेन्तो आह ‘‘पाराजिका…पे॰… वा’’ति। एत्थाति तज्जनीयकम्मे। नव पदाति नवसु पदेसु, निद्धारणे चेतं पच्चत्तवचनं। पुरिमकेसु तीसु तिकेसु वुत्तेसु नवसु पदेसूति योजना। ‘‘एकेक’’न्ति पदेन सम्बन्धितब्बं। इमेहीति इमेहि द्वीहि पदेहि। द्वादस तिकाति पुरिमेहि तीहि तिकेहि नव तिके मिस्सेत्वा द्वादस। सुक्कपक्खेसुपीति पटिसेधविरहवसेन सुक्केसु पक्खेसुपि।
4. Asammukhā katantiādīsu evaṃ vinicchayo veditabboti yojanā. Sammukhehi virahitā asammukhāti dassento āha ‘‘saṅghadhammavinayapuggalasammukhānaṃ vinā kata’’nti. ‘‘Appaṭipucchitvā’’ti iminā appaṭipucchāti ettha tvāpaccayassākārabhāvaṃ dasseti. Tassevāti cuditakasseva. Adesanāgāminiyāti ettha akārassa aññatthaṃ dassento āha ‘‘pārājikā…pe… vā’’ti. Etthāti tajjanīyakamme. Nava padāti navasu padesu, niddhāraṇe cetaṃ paccattavacanaṃ. Purimakesu tīsu tikesu vuttesu navasu padesūti yojanā. ‘‘Ekeka’’nti padena sambandhitabbaṃ. Imehīti imehi dvīhi padehi. Dvādasa tikāti purimehi tīhi tikehi nava tike missetvā dvādasa. Sukkapakkhesupīti paṭisedhavirahavasena sukkesu pakkhesupi.
६. ‘‘पब्बजितान’’न्ति इमिना गिहीनं अननुलोमिकतं निवत्तेति। सहसोकितादीहीति आदिसद्देन सहनन्दिं सङ्गण्हाति। इमस्मिं ठाने सब्बअट्ठकथापोत्थकेसु ‘‘न उपसम्पादेतब्बन्ति उपज्झायेन हुत्वा न उपसम्पादेतब्ब’’न्ति पाठतो पट्ठाय याव ‘‘न सम्पयोजेतब्बन्ति अञ्ञमञ्ञं योजेत्वा कलहो न कारेतब्बो’’ति पाठो अत्थि, ताव अट्ठारससम्मावत्तनवत्तानं संवण्णनापाठो लिखितो, सो पाठो इमस्मिं ठाने न लिखितब्बो। कस्मा? पाळिक्कमानुप्पत्ताभावतो, अट्ठकथायमेव ‘‘अट्ठारस सम्मावत्तनवत्तानि पारिवासिकक्खन्धके वण्णयिस्सामा’’ति वक्खमानत्ता, यथावचनञ्च पारिवासिकक्खन्धके (चूळव॰ अट्ठ॰ ७६) संवण्णितत्था च। तस्मा सो पाठो न पोराणपाठो होति, पच्छा पक्खित्तपाठोति दट्ठब्बो।
6. ‘‘Pabbajitāna’’nti iminā gihīnaṃ ananulomikataṃ nivatteti. Sahasokitādīhīti ādisaddena sahanandiṃ saṅgaṇhāti. Imasmiṃ ṭhāne sabbaaṭṭhakathāpotthakesu ‘‘na upasampādetabbanti upajjhāyena hutvā na upasampādetabba’’nti pāṭhato paṭṭhāya yāva ‘‘na sampayojetabbanti aññamaññaṃ yojetvā kalaho na kāretabbo’’ti pāṭho atthi, tāva aṭṭhārasasammāvattanavattānaṃ saṃvaṇṇanāpāṭho likhito, so pāṭho imasmiṃ ṭhāne na likhitabbo. Kasmā? Pāḷikkamānuppattābhāvato, aṭṭhakathāyameva ‘‘aṭṭhārasa sammāvattanavattāni pārivāsikakkhandhake vaṇṇayissāmā’’ti vakkhamānattā, yathāvacanañca pārivāsikakkhandhake (cūḷava. aṭṭha. 76) saṃvaṇṇitatthā ca. Tasmā so pāṭho na porāṇapāṭho hoti, pacchā pakkhittapāṭhoti daṭṭhabbo.
तिण्णं भिक्खवे भिक्खूनन्तिआदि वुत्तन्ति सम्बन्धो। एकेकेनापीति तीसु अङ्गेसु एकेकेनापि। इमिना अवयववाक्यनिब्बत्तिवसेन कम्मारहभावं दस्सेति। हीति सच्चं। नियस्सस्स विसेसेन अभिण्हापत्तिकत्तं अङ्गं इति वुत्तन्ति योजना। एत्थ आकारवाचको इतिसद्दो लुत्तनिद्दिट्ठोति दट्ठब्बं। एसेव नयो अनन्तरेपि। तज्जीयति अनेन विनयकम्मेनाति तज्जनीयं, तमेव कम्मं तज्जनीयकम्मं। ‘‘निस्साय ते वत्थब्ब’’न्ति नियस्सीयति बालो भजापीयति अनेन विनयकम्मेनाति नियस्सं, दिवादिगणिकत्ता सकारस्स द्वेभावो होति ‘‘नस्सं वस्स’’न्तिआदीसु विय, नियस्समेव कम्मं नियस्सकम्मं। गामादितो पब्बाजियति अनेन विनयकम्मेनाति पब्बाजनीयं, तमेव कम्मं पब्बाजनीयकम्मं। तीसूति भण्डनकारकअभिण्हापत्तिककुलदूसकवसेन तिविधेसु अङ्गेसु। येन केनचि अङ्गेनाति सम्बन्धो। यदि सब्बानि कम्मानि कातुं वट्टतीति योजना। एवं सति चम्पेय्यक्खन्धके (महाव॰ ४०० आदयो) वुत्तं इदं वचनं विरुज्झतीति सम्बन्धो। वचनत्थनानत्ततोति वचनस्स च अत्थस्स च नानाभावतो। तमेवत्थं वित्थारेन्तो आह ‘‘तज्जनीयकम्मारहस्साति इमस्स ही’’तिआदि। तत्थ ‘‘तिण्णं भिक्खवे’’तिआदिवचनस्स अङ्गसम्भवो अत्थोति योजना। तस्माति यस्मा न विरुज्झति, तस्मा। सङ्घेन कतं होतीति सम्बन्धो। इमिना लक्खणेन तज्जनीयादिकम्मारहस्स तस्स भिक्खुस्साति योजना। एवं कम्मसन्निट्ठानत्थं दस्सेत्वा अङ्गसम्भवत्थं दस्सेन्तो आह ‘‘यस्स पना’’तिआदि। तत्थ यस्साति भिक्खुस्स, अत्थीति सम्बन्धो। भण्डनकारकादीसूतिआदिसद्देन अभिण्हापत्तिककुलदूसकानि सङ्गण्हाति। आकङ्खमानो सङ्घो करेय्याति सम्बन्धो। कम्मारहन्ति कम्मस्स, कम्मे वा अरहं। एत्थाति कम्मक्खन्धके। पुब्बेनाति पुब्बे वुत्तेन चम्पेय्यक्खन्धकेन। अपरन्ति अपरे वुत्तं कम्मक्खन्धकं। समेतीति समं गच्छति।
Tiṇṇaṃ bhikkhave bhikkhūnantiādi vuttanti sambandho. Ekekenāpīti tīsu aṅgesu ekekenāpi. Iminā avayavavākyanibbattivasena kammārahabhāvaṃ dasseti. Hīti saccaṃ. Niyassassa visesena abhiṇhāpattikattaṃ aṅgaṃ iti vuttanti yojanā. Ettha ākāravācako itisaddo luttaniddiṭṭhoti daṭṭhabbaṃ. Eseva nayo anantarepi. Tajjīyati anena vinayakammenāti tajjanīyaṃ, tameva kammaṃ tajjanīyakammaṃ. ‘‘Nissāya te vatthabba’’nti niyassīyati bālo bhajāpīyati anena vinayakammenāti niyassaṃ, divādigaṇikattā sakārassa dvebhāvo hoti ‘‘nassaṃ vassa’’ntiādīsu viya, niyassameva kammaṃ niyassakammaṃ. Gāmādito pabbājiyati anena vinayakammenāti pabbājanīyaṃ, tameva kammaṃ pabbājanīyakammaṃ. Tīsūti bhaṇḍanakārakaabhiṇhāpattikakuladūsakavasena tividhesu aṅgesu. Yena kenaci aṅgenāti sambandho. Yadi sabbāni kammāni kātuṃ vaṭṭatīti yojanā. Evaṃ sati campeyyakkhandhake (mahāva. 400 ādayo) vuttaṃ idaṃ vacanaṃ virujjhatīti sambandho. Vacanatthanānattatoti vacanassa ca atthassa ca nānābhāvato. Tamevatthaṃ vitthārento āha ‘‘tajjanīyakammārahassāti imassa hī’’tiādi. Tattha ‘‘tiṇṇaṃ bhikkhave’’tiādivacanassa aṅgasambhavo atthoti yojanā. Tasmāti yasmā na virujjhati, tasmā. Saṅghena kataṃ hotīti sambandho. Iminā lakkhaṇena tajjanīyādikammārahassa tassa bhikkhussāti yojanā. Evaṃ kammasanniṭṭhānatthaṃ dassetvā aṅgasambhavatthaṃ dassento āha ‘‘yassa panā’’tiādi. Tattha yassāti bhikkhussa, atthīti sambandho. Bhaṇḍanakārakādīsūtiādisaddena abhiṇhāpattikakuladūsakāni saṅgaṇhāti. Ākaṅkhamāno saṅgho kareyyāti sambandho. Kammārahanti kammassa, kamme vā arahaṃ. Etthāti kammakkhandhake. Pubbenāti pubbe vuttena campeyyakkhandhakena. Aparanti apare vuttaṃ kammakkhandhakaṃ. Sametīti samaṃ gacchati.
तत्थाति कम्मेसु, तज्जनीयकम्मेति सम्बन्धो, अङ्गेसु वा, भण्डनकारकवसेनाति सम्बन्धो। अथ खोति तथा वुत्तापीति अत्थो। करोन्तेन कम्मवाचावाचकेनाति सम्बन्धो। हीति फलजोतको। भूतेन वत्थुनाति तच्छेन वत्थुना। अञ्ञस्स कम्मस्साति तज्जनीयकम्मतो अञ्ञस्स कम्मस्स। कस्मा बालस्स अब्यत्तस्स आपत्तिबहुलस्स तज्जनीयकम्मं कातब्बन्ति योजना। इदम्पीति तज्जनीयकम्मम्पि। सब्बत्थाति सब्बेसु कम्मेसु।
Tatthāti kammesu, tajjanīyakammeti sambandho, aṅgesu vā, bhaṇḍanakārakavasenāti sambandho. Atha khoti tathā vuttāpīti attho. Karontena kammavācāvācakenāti sambandho. Hīti phalajotako. Bhūtena vatthunāti tacchena vatthunā. Aññassa kammassāti tajjanīyakammato aññassa kammassa. Kasmā bālassa abyattassa āpattibahulassa tajjanīyakammaṃ kātabbanti yojanā. Idampīti tajjanīyakammampi. Sabbatthāti sabbesu kammesu.
Related texts:
तिपिटक (मूल) • Tipiṭaka (Mūla) / विनयपिटक • Vinayapiṭaka / चूळवग्गपाळि • Cūḷavaggapāḷi
अधम्मकम्मद्वादसकं • Adhammakammadvādasakaṃ
आकङ्खमानछक्कं • Ākaṅkhamānachakkaṃ
अट्ठकथा • Aṭṭhakathā / विनयपिटक (अट्ठकथा) • Vinayapiṭaka (aṭṭhakathā) / चूळवग्ग-अट्ठकथा • Cūḷavagga-aṭṭhakathā / अधम्मकम्मद्वादसककथा • Adhammakammadvādasakakathā
टीका • Tīkā / विनयपिटक (टीका) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / सारत्थदीपनी-टीका • Sāratthadīpanī-ṭīkā / अधम्मकम्मद्वादसककथावण्णना • Adhammakammadvādasakakathāvaṇṇanā
