| Library / Tipiṭaka / ติปิฎก • Tipiṭaka / วิมติวิโนทนี-ฎีกา • Vimativinodanī-ṭīkā |
อธมฺมกมฺมทฺวาทสกกถาทิวณฺณนา
Adhammakammadvādasakakathādivaṇṇanā
๔. อปฺปฎิญฺญาย กตนฺติ วตฺถุํ วา อาปตฺติํ วา อสมฺปฎิจฺฉาเปตฺวา กตํฯ โย ปน สเพฺพสํ ปสฺสนฺตานํ เอว วตฺถุวีติกฺกมํ กตฺวา ปจฺฉา กมฺมกรณภเยน ‘‘น กโรมี’’ติ มุสา วทติ, ตสฺส ภิกฺขูนํ สมฺมุเข วีติกฺกมกรณเมว ปฎิญฺญาฯ ตถโต ชานนตฺถเมว ปฎิญฺญาย กรณํ อนุญฺญาตํฯ ยตฺถ ปน สเนฺทโห โหติ, ตตฺถ สมฺปฎิจฺฉาเปตฺวาว กตฺตพฺพนฺติ คเหตพฺพํฯ
4.Appaṭiññāya katanti vatthuṃ vā āpattiṃ vā asampaṭicchāpetvā kataṃ. Yo pana sabbesaṃ passantānaṃ eva vatthuvītikkamaṃ katvā pacchā kammakaraṇabhayena ‘‘na karomī’’ti musā vadati, tassa bhikkhūnaṃ sammukhe vītikkamakaraṇameva paṭiññā. Tathato jānanatthameva paṭiññāya karaṇaṃ anuññātaṃ. Yattha pana sandeho hoti, tattha sampaṭicchāpetvāva kattabbanti gahetabbaṃ.
‘‘ปาราชิกาปตฺติยา วา’’ติ อิทํ ลิงฺคนาสนนิมิตฺตตาย ปาราชิกสฺส กเมฺมน อติกิจฺฉนียโต วุตฺตํฯ ‘‘สงฺฆาทิเสสาปตฺติยา วา’’ติ อิทํ ปน ปริวาสาทินิสฺสารณกมฺมสฺส อาเวณิกสฺส วิชฺชมานตฺตา วุตฺตํฯ ยํ ปน ปรโต ‘‘อธิสีเล สีลวิปโนฺน โหติ…เป.… ตชฺชนียกมฺมํ กเรยฺยา’’ติ (จูฬว. ๖) วุตฺตํ, ตํ ‘‘อายติํ สํวเร ฐตฺวา วุฎฺฐานํ กโรหี’’ติ โอวทิยมานสฺส อนาทริยาทิปจฺจยลหุกาปตฺติํ สนฺธาย วุตฺตํฯ สีลวิปตฺติมูลกญฺหิ ลหุกาปตฺติํ อาปโนฺน อิธ อเภทูปจาเรน ‘‘อธิสีเล สีลวิปโนฺน’’ติ วุโตฺต ‘‘อติทิฎฺฐิยา ทิฎฺฐิวิปโนฺน’’ติ เอตฺถ วิยฯ
‘‘Pārājikāpattiyā vā’’ti idaṃ liṅganāsananimittatāya pārājikassa kammena atikicchanīyato vuttaṃ. ‘‘Saṅghādisesāpattiyā vā’’ti idaṃ pana parivāsādinissāraṇakammassa āveṇikassa vijjamānattā vuttaṃ. Yaṃ pana parato ‘‘adhisīle sīlavipanno hoti…pe… tajjanīyakammaṃ kareyyā’’ti (cūḷava. 6) vuttaṃ, taṃ ‘‘āyatiṃ saṃvare ṭhatvā vuṭṭhānaṃ karohī’’ti ovadiyamānassa anādariyādipaccayalahukāpattiṃ sandhāya vuttaṃ. Sīlavipattimūlakañhi lahukāpattiṃ āpanno idha abhedūpacārena ‘‘adhisīle sīlavipanno’’ti vutto ‘‘atidiṭṭhiyā diṭṭhivipanno’’ti ettha viya.
ยถา จ ทิฎฺฐิํ คเหตฺวา โวหรนฺตสฺส ‘‘อิโต ทิฎฺฐิโต โอรมาหี’’ติ อวตฺวา กตกมฺมํ เกวลาย ทิฎฺฐิวิปตฺติยา กตตฺตา อนาปตฺติยา กตํ นาม อธมฺมกมฺมํ โหติ, เอวํ สีลวิปตฺติํ อาปชฺชิตฺวา ลชฺชิธเมฺม โอกฺกเนฺต ยถาธมฺมํ วุฎฺฐาย สํวเร ฐาตุกามสฺส กตํ ตชฺชนียาทิกมฺมํ เกวลาย สีลวิปตฺติยา กตตฺตา อเทสนาคามินิยา กตํ นาม อธมฺมกมฺมํ โหติฯ เตเนว นิยสฺสกเมฺมปิ ‘‘อปิสฺสุ ภิกฺขู ปกตา ปริวาสํ เทนฺตา’’ติอาทินา สํวเร อฎฺฐานเมว กมฺมนิมิตฺตภาเวน วุตฺตํฯ อทนฺตํ ทมนตฺถเมว หิ ตชฺชนียาทิกมฺมานิ อนุญฺญาตานีติฯ เกจิ ปน ‘‘อเทสนาคามินิยาติ อิทํ ปาราชิกาปตฺติํเยว สนฺธาย วุตฺตํ, น สงฺฆาทิเสส’’นฺติ (สารตฺถ. ฎี. จูฬวคฺค ๓.๔) วทนฺติ, ตํ สุกฺกปเกฺข ‘‘เทสนาคามินิยา อาปตฺติยา กตํ โหตี’’ติ อิมินา วจเนน วิรุชฺฌติฯ สงฺฆาทิเสสสฺสาปิ จ ปริยายโต เทสนาคามินิโวหาเร คยฺหมาเน ‘‘อาปตฺติยา กตํ โหตี’’ติ วุตฺตวารโต อิมสฺส วารสฺส วิเสโส น สิยา, อฎฺฐกถายเมฺปตฺถ วิเสสภาโว น ทสฺสิโตฯ ตสฺมา วุตฺตนเยเนเวตฺถ อธิปฺปาโย คเหตโพฺพฯ
Yathā ca diṭṭhiṃ gahetvā voharantassa ‘‘ito diṭṭhito oramāhī’’ti avatvā katakammaṃ kevalāya diṭṭhivipattiyā katattā anāpattiyā kataṃ nāma adhammakammaṃ hoti, evaṃ sīlavipattiṃ āpajjitvā lajjidhamme okkante yathādhammaṃ vuṭṭhāya saṃvare ṭhātukāmassa kataṃ tajjanīyādikammaṃ kevalāya sīlavipattiyā katattā adesanāgāminiyā kataṃ nāma adhammakammaṃ hoti. Teneva niyassakammepi ‘‘apissu bhikkhū pakatā parivāsaṃ dentā’’tiādinā saṃvare aṭṭhānameva kammanimittabhāvena vuttaṃ. Adantaṃ damanatthameva hi tajjanīyādikammāni anuññātānīti. Keci pana ‘‘adesanāgāminiyāti idaṃ pārājikāpattiṃyeva sandhāya vuttaṃ, na saṅghādisesa’’nti (sārattha. ṭī. cūḷavagga 3.4) vadanti, taṃ sukkapakkhe ‘‘desanāgāminiyā āpattiyā kataṃ hotī’’ti iminā vacanena virujjhati. Saṅghādisesassāpi ca pariyāyato desanāgāminivohāre gayhamāne ‘‘āpattiyā kataṃ hotī’’ti vuttavārato imassa vārassa viseso na siyā, aṭṭhakathāyampettha visesabhāvo na dassito. Tasmā vuttanayenevettha adhippāyo gahetabbo.
๖. สพฺพานิปีติ ตชฺชนียนิยสฺสปพฺพาชนียกมฺมานิ ตีณิปิฯ อญฺญกมฺมสฺส วตฺถุนาติ ตชฺชนียโต อญฺญสฺส กมฺมสฺส วตฺถุนา อญฺญกมฺมกรณํ นาม โกจิ โทโสปิ น โหตีติ อธิปฺปาโยฯ การณมาห ‘‘กสฺมา’’ติอาทินาฯ
6.Sabbānipīti tajjanīyaniyassapabbājanīyakammāni tīṇipi. Aññakammassa vatthunāti tajjanīyato aññassa kammassa vatthunā aññakammakaraṇaṃ nāma koci dosopi na hotīti adhippāyo. Kāraṇamāha ‘‘kasmā’’tiādinā.
๘. ปนฺนโลมาติ ปติตมานโลมาฯ
8.Pannalomāti patitamānalomā.
อธมฺมกมฺมทฺวาทสกกถาทิวณฺณนา นิฎฺฐิตาฯ
Adhammakammadvādasakakathādivaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
ติปิฎก (มูล) • Tipiṭaka (Mūla) / วินยปิฎก • Vinayapiṭaka / จูฬวคฺคปาฬิ • Cūḷavaggapāḷi
อธมฺมกมฺมทฺวาทสกํ • Adhammakammadvādasakaṃ
อากงฺขมานฉกฺกํ • Ākaṅkhamānachakkaṃ
นปฺปฎิปฺปสฺสเมฺภตพฺพอฎฺฐารสกํ • Nappaṭippassambhetabbaaṭṭhārasakaṃ
อฎฺฐกถา • Aṭṭhakathā / วินยปิฎก (อฎฺฐกถา) • Vinayapiṭaka (aṭṭhakathā) / จูฬวคฺค-อฎฺฐกถา • Cūḷavagga-aṭṭhakathā
อธมฺมกมฺมทฺวาทสกกถา • Adhammakammadvādasakakathā
นปฺปฎิปฺปสฺสเมฺภตพฺพอฎฺฐารสกาทิกถา • Nappaṭippassambhetabbaaṭṭhārasakādikathā
ฎีกา • Tīkā / วินยปิฎก (ฎีกา) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / สารตฺถทีปนี-ฎีกา • Sāratthadīpanī-ṭīkā
อธมฺมกมฺมทฺวาทสกกถาวณฺณนา • Adhammakammadvādasakakathāvaṇṇanā
นปฺปฎิปฺปสฺสเมฺภตพฺพอฎฺฐารสกกถาวณฺณนา • Nappaṭippassambhetabbaaṭṭhārasakakathāvaṇṇanā
ฎีกา • Tīkā / วินยปิฎก (ฎีกา) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / วชิรพุทฺธิ-ฎีกา • Vajirabuddhi-ṭīkā / อธมฺมกมฺมทฺวาทสกกถาวณฺณนา • Adhammakammadvādasakakathāvaṇṇanā
ฎีกา • Tīkā / วินยปิฎก (ฎีกา) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / ปาจิตฺยาทิโยชนาปาฬิ • Pācityādiyojanāpāḷi
อธมฺมกมฺมทฺวาทสกกถา • Adhammakammadvādasakakathā
นปฺปฎิปฺปสฺสเมฺภตพฺพอฎฺฐารสกาทิกถา • Nappaṭippassambhetabbaaṭṭhārasakādikathā
