| Library / Tipiṭaka / तिपिटक • Tipiṭaka / वजिरबुद्धि-टीका • Vajirabuddhi-ṭīkā |
अधम्मिककतिकादिकथावण्णना
Adhammikakatikādikathāvaṇṇanā
२०५. महाविभङ्गे वुत्तन्ति एत्थ अयं अन्धकट्ठकथावचनं ऊनपन्नरसवस्सेन सामणेरेन इध विहारे न वत्थब्बा, न पंसुकूलं आहिण्डितब्बं, न चोळभिक्खा गहेतब्बा, न अञ्ञविहारे भुञ्जितब्बं, न अञ्ञस्स भिक्खुस्स वा भिक्खुनिया वा सन्तकं भुञ्जितब्बं, अञ्ञमञ्ञं नेव आलपेय्याम न सल्लपेय्याम, न सज्झायितब्बं, मत्तिकापत्तेन वट्टति, न अपरिपुण्णपरिक्खारस्स वासोति।
205.Mahāvibhaṅge vuttanti ettha ayaṃ andhakaṭṭhakathāvacanaṃ ūnapannarasavassena sāmaṇerena idha vihāre na vatthabbā, na paṃsukūlaṃ āhiṇḍitabbaṃ, na coḷabhikkhā gahetabbā, na aññavihāre bhuñjitabbaṃ, na aññassa bhikkhussa vā bhikkhuniyā vā santakaṃ bhuñjitabbaṃ, aññamaññaṃ neva ālapeyyāma na sallapeyyāma, na sajjhāyitabbaṃ, mattikāpattena vaṭṭati, na aparipuṇṇaparikkhārassa vāsoti.
२०६. मुसावादोति विसंवादो अधिप्पेतो। केचि ‘‘विसंवादनवसेन पटिस्सुणित्वाति वुत्त’’न्ति च, ‘‘रञ्ञो वुत्तवचनानुरूपतो मुसावादोति गहट्ठा गण्हन्तीति वुत्त’’न्ति च वदन्ति।
206.Musāvādoti visaṃvādo adhippeto. Keci ‘‘visaṃvādanavasena paṭissuṇitvāti vutta’’nti ca, ‘‘rañño vuttavacanānurūpato musāvādoti gahaṭṭhā gaṇhantīti vutta’’nti ca vadanti.
२०७. ‘‘पुरिमिका च न पञ्ञायति। कस्मा? ‘दुतिये वसामी’ति चित्ते उप्पन्ने पठमसेनासनग्गाहो पटिप्पस्सम्भति। पुन ‘पठमे एव वसामी’ति चित्ते उप्पन्ने दुतियो पटिप्पस्सम्भति। उभयावासे विधानं नत्थी’’ति लिखितं। पोराणगण्ठिपदे पन ‘‘पठमं गहितट्ठाने अवसित्वा अञ्ञस्मिं विहारे सेनासनं गहेत्वा द्वीहतीहं वसति, ततो पठमग्गाहो पटिप्पस्सम्भतीति पुरिमिका च न पञ्ञायति। पच्छिमग्गाहो न पटिप्पस्सम्भति। इदञ्हि दिवसवसेन पटिप्पस्सम्भनं नाम होति। अथ पच्छिमं तेमासं अञ्ञस्मिं वसति, पुरिमिका च न पञ्ञायति, इदं सेनासनग्गाहानं वसेन पटिप्पस्सम्भनं नामा’’ति वुत्तं। उभोपेते अत्थविकप्पा इध नाधिप्पेता। यत्थायं पटिस्सुतो, तत्थ पुरिमिका च न पञ्ञायति, पटिस्सवे च आपत्ति दुक्कटस्स। कत्थ पन पुरिमिका पञ्ञायतीति? अन्तरामग्गे द्वीसु आवासेसु यत्थ तदहेव पच्छिमग्गाहो, तत्थ पठमं गहितट्ठाने सत्ताहकरणीयेन गच्छतो न वस्सच्छेदो, सो तदहेव अकरणीयो पक्कमतीतिआदिम्हि ‘‘करणीयं नाम सत्ताहकरणीय’’न्ति लिखितं।
207.‘‘Purimikāca na paññāyati. Kasmā? ‘Dutiye vasāmī’ti citte uppanne paṭhamasenāsanaggāho paṭippassambhati. Puna ‘paṭhame eva vasāmī’ti citte uppanne dutiyo paṭippassambhati. Ubhayāvāse vidhānaṃ natthī’’ti likhitaṃ. Porāṇagaṇṭhipade pana ‘‘paṭhamaṃ gahitaṭṭhāne avasitvā aññasmiṃ vihāre senāsanaṃ gahetvā dvīhatīhaṃ vasati, tato paṭhamaggāho paṭippassambhatīti purimikā ca na paññāyati. Pacchimaggāho na paṭippassambhati. Idañhi divasavasena paṭippassambhanaṃ nāma hoti. Atha pacchimaṃ temāsaṃ aññasmiṃ vasati, purimikā ca na paññāyati, idaṃ senāsanaggāhānaṃ vasena paṭippassambhanaṃ nāmā’’ti vuttaṃ. Ubhopete atthavikappā idha nādhippetā. Yatthāyaṃ paṭissuto, tattha purimikā ca na paññāyati, paṭissave ca āpatti dukkaṭassa. Kattha pana purimikā paññāyatīti? Antarāmagge dvīsu āvāsesu yattha tadaheva pacchimaggāho, tattha paṭhamaṃ gahitaṭṭhāne sattāhakaraṇīyena gacchato na vassacchedo, so tadaheva akaraṇīyo pakkamatītiādimhi ‘‘karaṇīyaṃ nāma sattāhakaraṇīya’’nti likhitaṃ.
पाळिमुत्तकरत्तिच्छेदविनिच्छये ‘‘धम्मस्सवनादी’’ति वुत्तं। आदिम्हि चतूसु वारेसु निरपेक्खपक्कमनस्साधिप्पेतत्ता ‘‘सत्ताहकरणीयेना’’ति न वुत्तं तस्मिं सति निरपेक्खगमनाभावतो। तत्थ पुरिमा द्वे वारा वस्सं अनुपगतस्स वसेन वुत्ता, तस्मा उपगतस्स तदहेव सत्ताहकरणीयेन गन्त्वा अन्तोसत्ताहं आगच्छतो न वस्सच्छेदोति सिद्धं। पच्छिमा द्वे वारा उपगतस्स निरपेक्खगमनवसेन वुत्ता, ‘‘सत्ताहं अनागताय पवारणाय सकरणीयो पक्कमती’’ति ततो बहिद्धा सत्ताहं वीतिनामेन्तस्स वस्सच्छेदोति दस्सनत्थं वुत्तं। तत्थ ‘‘अकरणीयो पक्कमती’’ति वचनाभावा विना रत्तिच्छेदकारणेन गन्तुं न वट्टतीति सिद्धं। पवारेत्वा पन गन्तुं वट्टति पवारणाय तंदिवससन्निस्सितत्ता। तत्थ न वा आगच्छेय्याति अन्तरायेन। आचरियो पन ‘‘न पुन इधागच्छामी’ति निरपेक्खोपि सकरणीयोव गन्तुं लभतीति दस्सनत्थं अकरणीयो’ति न वुत्त’’न्ति वदति। ‘‘सीहळदीपे किर चूळपवारणा नाम अत्थि, तं पवारणं कत्वा यथासुखं सकरणीया गच्छन्ति, पयोगञ्च दस्सेन्ती’’ति वुत्तं। ‘‘तत्थ छ अरुणा अन्तोवस्से होन्ति , एको बहि, तस्मा सो तेमासं वुत्थो होतीति अपरे’’ति च, ‘‘आचरियो एवं न वदती’’ति च वुत्तं। सब्बत्थ विहारं उपेतीति अत्तनो वस्सग्गेन पत्तगब्भं उपेतीति पोराणा। असतिया पन वस्सं न उपेतीति एत्थ ‘‘इमस्मिं विहारे इमं तेमास’’न्ति अवचनेन। ‘‘अट्ठकथायं वुत्तरत्तिच्छेदकारणं विना तिरोविहारे वसित्वा आगच्छिस्सामीति गच्छतोपि वस्सच्छेद’’न्ति लिखितं।
Pāḷimuttakaratticchedavinicchaye ‘‘dhammassavanādī’’ti vuttaṃ. Ādimhi catūsu vāresu nirapekkhapakkamanassādhippetattā ‘‘sattāhakaraṇīyenā’’ti na vuttaṃ tasmiṃ sati nirapekkhagamanābhāvato. Tattha purimā dve vārā vassaṃ anupagatassa vasena vuttā, tasmā upagatassa tadaheva sattāhakaraṇīyena gantvā antosattāhaṃ āgacchato na vassacchedoti siddhaṃ. Pacchimā dve vārā upagatassa nirapekkhagamanavasena vuttā, ‘‘sattāhaṃ anāgatāya pavāraṇāya sakaraṇīyo pakkamatī’’ti tato bahiddhā sattāhaṃ vītināmentassa vassacchedoti dassanatthaṃ vuttaṃ. Tattha ‘‘akaraṇīyo pakkamatī’’ti vacanābhāvā vinā ratticchedakāraṇena gantuṃ na vaṭṭatīti siddhaṃ. Pavāretvā pana gantuṃ vaṭṭati pavāraṇāya taṃdivasasannissitattā. Tattha na vā āgaccheyyāti antarāyena. Ācariyo pana ‘‘na puna idhāgacchāmī’ti nirapekkhopi sakaraṇīyova gantuṃ labhatīti dassanatthaṃ akaraṇīyo’ti na vutta’’nti vadati. ‘‘Sīhaḷadīpe kira cūḷapavāraṇā nāma atthi, taṃ pavāraṇaṃ katvā yathāsukhaṃ sakaraṇīyā gacchanti, payogañca dassentī’’ti vuttaṃ. ‘‘Tattha cha aruṇā antovasse honti , eko bahi, tasmā so temāsaṃ vuttho hotīti apare’’ti ca, ‘‘ācariyo evaṃ na vadatī’’ti ca vuttaṃ. Sabbattha vihāraṃ upetīti attano vassaggena pattagabbhaṃ upetīti porāṇā. Asatiyā pana vassaṃ na upetīti ettha ‘‘imasmiṃ vihāre imaṃ temāsa’’nti avacanena. ‘‘Aṭṭhakathāyaṃ vuttaratticchedakāraṇaṃ vinā tirovihāre vasitvā āgacchissāmīti gacchatopi vassaccheda’’nti likhitaṃ.
२०८. पटिस्सुतो होति पच्छिमिकायाति अन्तरा पब्बजितभिक्खुना, छिन्नवस्सेन वा पटिस्सुतो, अञ्ञेन पन पुरिमं अनुपगन्त्वा पच्छिमिकायं पटिस्सवो न कातब्बो। रत्तिच्छेदे सब्बत्थ वस्सच्छेदोति सन्निट्ठानं कत्वा वदन्ति। केचि पन न इच्छन्ति। तं साधेतुं अनेकधा पपञ्चेन्ति। किं तेन।
208.Paṭissuto hoti pacchimikāyāti antarā pabbajitabhikkhunā, chinnavassena vā paṭissuto, aññena pana purimaṃ anupagantvā pacchimikāyaṃ paṭissavo na kātabbo. Ratticchede sabbattha vassacchedoti sanniṭṭhānaṃ katvā vadanti. Keci pana na icchanti. Taṃ sādhetuṃ anekadhā papañcenti. Kiṃ tena.
वस्सूपनायिकक्खन्धकवण्णना निट्ठिता।
Vassūpanāyikakkhandhakavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
तिपिटक (मूल) • Tipiṭaka (Mūla) / विनयपिटक • Vinayapiṭaka / महावग्गपाळि • Mahāvaggapāḷi
११७. अधम्मिककतिका • 117. Adhammikakatikā
११८. पटिस्सवदुक्कटापत्ति • 118. Paṭissavadukkaṭāpatti
अट्ठकथा • Aṭṭhakathā / विनयपिटक (अट्ठकथा) • Vinayapiṭaka (aṭṭhakathā) / महावग्ग-अट्ठकथा • Mahāvagga-aṭṭhakathā / अधम्मिककतिकादिकथा • Adhammikakatikādikathā
टीका • Tīkā / विनयपिटक (टीका) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / सारत्थदीपनी-टीका • Sāratthadīpanī-ṭīkā
अधम्मिककतिककथावण्णना • Adhammikakatikakathāvaṇṇanā
पटिस्सवदुक्कटापत्तिकथावण्णना • Paṭissavadukkaṭāpattikathāvaṇṇanā
टीका • Tīkā / विनयपिटक (टीका) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / विमतिविनोदनी-टीका • Vimativinodanī-ṭīkā / अधम्मिककतिकादिकथावण्णना • Adhammikakatikādikathāvaṇṇanā
टीका • Tīkā / विनयपिटक (टीका) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / पाचित्यादियोजनापाळि • Pācityādiyojanāpāḷi
११७. अधम्मिककतिकाकथा • 117. Adhammikakatikākathā
११८. पटिस्सवदुक्कटापत्तिकथा • 118. Paṭissavadukkaṭāpattikathā
