| Library / Tipiṭaka / ติปิฎก • Tipiṭaka / ปญฺจปกรณ-อฎฺฐกถา • Pañcapakaraṇa-aṭṭhakathā |
๔. อธิคยฺหมนสิการกถาวณฺณนา
4. Adhigayhamanasikārakathāvaṇṇanā
๗๔๙-๗๕๓. อิทานิ อธิคยฺห มนสิการกถา นาม โหติฯ ตตฺถ ทุวิโธ มนสิกาโร นยโต จ อารมฺมณโต จฯ ตตฺถ เอกสงฺขารสฺสาปิ อนิจฺจตาย ทิฎฺฐาย สเพฺพ สงฺขารา อนิจฺจาติ อวเสเสสุ นยโต มนสิกาโร โหติฯ อตีเต ปน สงฺขาเร มนสิกโรโนฺต น อนาคเต มนสิกาตุํ สโกฺกติฯ อตีตาทีสุ อญฺญตรํ มนสิกโรโต อารมฺมณโต มนสิกาโร โหติ ฯ ตตฺถ ปจฺจุปฺปเนฺน มนสิกโรโนฺต เยน จิเตฺตน เต มนสิกโรติ, ตํ ปจฺจุปฺปนฺนกฺขเณ มนสิกาตุํ น สโกฺกติฯ ตตฺถ เยสํ ‘‘สเพฺพ สงฺขารา อนิจฺจา’’ติอาทิวจนํ นิสฺสาย ‘‘มนสิกโรโนฺต นาม อธิคยฺห อธิคณฺหิตฺวา สงฺคณฺหิตฺวา สเพฺพ สงฺขาเร เอกโต มนสิกโรตี’’ติ ลทฺธิ, เสยฺยถาปิ ปุพฺพเสลิยาปรเสลิยานํ; เต สนฺธาย ปุจฺฉา สกวาทิสฺส, ปฎิญฺญา อิตรสฺสฯ
749-753. Idāni adhigayha manasikārakathā nāma hoti. Tattha duvidho manasikāro nayato ca ārammaṇato ca. Tattha ekasaṅkhārassāpi aniccatāya diṭṭhāya sabbe saṅkhārā aniccāti avasesesu nayato manasikāro hoti. Atīte pana saṅkhāre manasikaronto na anāgate manasikātuṃ sakkoti. Atītādīsu aññataraṃ manasikaroto ārammaṇato manasikāro hoti . Tattha paccuppanne manasikaronto yena cittena te manasikaroti, taṃ paccuppannakkhaṇe manasikātuṃ na sakkoti. Tattha yesaṃ ‘‘sabbe saṅkhārā aniccā’’tiādivacanaṃ nissāya ‘‘manasikaronto nāma adhigayha adhigaṇhitvā saṅgaṇhitvā sabbe saṅkhāre ekato manasikarotī’’ti laddhi, seyyathāpi pubbaseliyāparaseliyānaṃ; te sandhāya pucchā sakavādissa, paṭiññā itarassa.
อถ นํ ยสฺมา สเพฺพ เอกโต มนสิกโรเนฺตน เยน จิเตฺตน เต มนสิกโรติ, ตมฺปิ มนสิกาตพฺพํ โหติฯ ตสฺมา ตํจิตฺตตาย โจเทตุํ เตน จิเตฺตนาติ อาหฯ อิตโร อารมฺมณํ กตฺวา น สกฺกา ชานิตุนฺติ สนฺธาย ปฎิกฺขิปติฯ เอวํลกฺขณํ จิตฺตนฺติ ญาตตฺตา ปน ตมฺปิ จิตฺตํ ญาตเมว โหตีติ สนฺธาย ปฎิชานาติฯ อถ วา ตเญฺญว ตสฺส อารมฺมณํ น โหตีติ ปฎิกฺขิปติฯ ‘‘สเพฺพ สงฺขารา อนิจฺจา, ยทา ปญฺญาย ปสฺสตี’’ติอาทีนิ นิสฺสาย อุปฺปนฺนลทฺธิวเสน ปฎิชานาติฯ เสสปญฺหทฺวเยปิ เอเสว นโยฯ เตน ผเสฺสนาติอาทีสุ ปน ตถารูปํ สุตฺตํ อปสฺสโนฺต ปฎิกฺขิปเตวฯ อตีตาทิปเญฺหสุ เหฎฺฐา วุตฺตนเยเนว ปฎิเกฺขปปฎิญฺญา เวทิตพฺพาฯ เสสํ ยถาปาฬิเมว นิยฺยาตีติฯ สเพฺพ สงฺขาราติอาทิวจนํ นยโต ทสฺสนํ สนฺธาย วุตฺตํ, น เอกกฺขเณ อารมฺมณโต, ตสฺมา อสาธกนฺติฯ
Atha naṃ yasmā sabbe ekato manasikarontena yena cittena te manasikaroti, tampi manasikātabbaṃ hoti. Tasmā taṃcittatāya codetuṃ tena cittenāti āha. Itaro ārammaṇaṃ katvā na sakkā jānitunti sandhāya paṭikkhipati. Evaṃlakkhaṇaṃ cittanti ñātattā pana tampi cittaṃ ñātameva hotīti sandhāya paṭijānāti. Atha vā taññeva tassa ārammaṇaṃ na hotīti paṭikkhipati. ‘‘Sabbe saṅkhārā aniccā, yadā paññāya passatī’’tiādīni nissāya uppannaladdhivasena paṭijānāti. Sesapañhadvayepi eseva nayo. Tena phassenātiādīsu pana tathārūpaṃ suttaṃ apassanto paṭikkhipateva. Atītādipañhesu heṭṭhā vuttanayeneva paṭikkhepapaṭiññā veditabbā. Sesaṃ yathāpāḷimeva niyyātīti. Sabbe saṅkhārātiādivacanaṃ nayato dassanaṃ sandhāya vuttaṃ, na ekakkhaṇe ārammaṇato, tasmā asādhakanti.
อธิคยฺหมนสิการกถาวณฺณนาฯ
Adhigayhamanasikārakathāvaṇṇanā.
Related texts:
ติปิฎก (มูล) • Tipiṭaka (Mūla) / อภิธมฺมปิฎก • Abhidhammapiṭaka / กถาวตฺถุปาฬิ • Kathāvatthupāḷi / (๑๕๙) ๔. อธิคยฺหมนสิการกถา • (159) 4. Adhigayhamanasikārakathā
ฎีกา • Tīkā / อภิธมฺมปิฎก (ฎีกา) • Abhidhammapiṭaka (ṭīkā) / ปญฺจปกรณ-มูลฎีกา • Pañcapakaraṇa-mūlaṭīkā / ๔. อธิคยฺหมนสิการกถาวณฺณนา • 4. Adhigayhamanasikārakathāvaṇṇanā
ฎีกา • Tīkā / อภิธมฺมปิฎก (ฎีกา) • Abhidhammapiṭaka (ṭīkā) / ปญฺจปกรณ-อนุฎีกา • Pañcapakaraṇa-anuṭīkā / ๔. อธิคยฺหมนสิการกถาวณฺณนา • 4. Adhigayhamanasikārakathāvaṇṇanā
