Library / Tipiṭaka / ತಿಪಿಟಕ • Tipiṭaka / ಪಾಚಿತ್ಯಾದಿಯೋಜನಾಪಾಳಿ • Pācityādiyojanāpāḷi |
೮. ಅಧಿಕರಣಕಥಾ
8. Adhikaraṇakathā
೨೧೫. ವಿಪಚ್ಚತಾಯಾತಿ ಏತ್ಥ ವಿಕಾರಭಾವೇನ ಪತತಿ ಪವತ್ತತೀತಿ ವಿಪಚ್ಚಂ, ಚಿತ್ತದುಕ್ಖಂ, ತದೇವ ವಿಪಚ್ಚತಾ, ತದತ್ಥಾಯಾತಿ ದಸ್ಸೇನ್ತೋ ಆಹ ‘‘ಚಿತ್ತದುಕ್ಖತ್ಥ’’ನ್ತಿ। ‘‘ಫರುಸವಚನ’’ನ್ತಿ ಇಮಿನಾ ವೋಹಾರ ಸದ್ದೋ ವಚನಪರಿಯಾಯೋತಿ ದಸ್ಸೇತಿ। ಯೋ ತತ್ಥಾತಿ ಏತ್ಥ ತಸದ್ದಸ್ಸ ವಿಸಯಂ ದಸ್ಸೇನ್ತೋ ಆಹ ‘‘ತೇಸು ಅನುವದನ್ತೇಸೂ’’ತಿ। ಯೋ ಉಪವಾದೋತಿ ಯೋಜನಾ। ‘‘ಅನುವದನಾ’’ತಿ ಏತಂ ಪದನ್ತಿ ಯೋಜನಾ। ಆಕಾರದಸ್ಸನನ್ತಿ ಅನುವದನಸ್ಸ ಆಕಾರದಸ್ಸನಂ, ದಸ್ಸನಹೇತು ವಾ। ‘‘ಪುನಪ್ಪುನ’’ನ್ತಿ ಇಮಿನಾ ಅನುಸಮ್ಪವಙ್ಕತಾತಿ ಏತ್ಥ ಅನುಸದ್ದಸ್ಸ ನ ಉಪಚ್ಛಿನ್ನತ್ಥಂ ದಸ್ಸೇತಿ। ತತ್ಥೇವಾತಿ ಅನುವದನೇ ಏವ। ಸಮ್ಪವಙ್ಕತಾತಿ ಸಮ್ಮಾ ಪಕಾರೇನ ನಿನ್ನಪೋನಪಬ್ಭಾರತಾ। ಅಬ್ಭುಸ್ಸಹನತಾತಿ ಏತ್ಥ ಅತಿರೇಕಂ ಉಸ್ಸಾಹನತಾತಿ ದಸ್ಸೇನ್ತೋ ಆಹ ‘‘ಕಸ್ಮಾ’’ತಿಆದಿ। ಅನುಬಲಪ್ಪದಾನನ್ತಿ ಏತ್ಥ ಪುನಪ್ಪುನಂ ಬಲಸ್ಸ ಪದಾನನ್ತಿ ದಸ್ಸೇನ್ತೋ ಆಹ ‘‘ಪುರಿಮವಚನಸ್ಸಾ’’ತಿಆದಿ।
215.Vipaccatāyāti ettha vikārabhāvena patati pavattatīti vipaccaṃ, cittadukkhaṃ, tadeva vipaccatā, tadatthāyāti dassento āha ‘‘cittadukkhattha’’nti. ‘‘Pharusavacana’’nti iminā vohāra saddo vacanapariyāyoti dasseti. Yo tatthāti ettha tasaddassa visayaṃ dassento āha ‘‘tesu anuvadantesū’’ti. Yo upavādoti yojanā. ‘‘Anuvadanā’’ti etaṃ padanti yojanā. Ākāradassananti anuvadanassa ākāradassanaṃ, dassanahetu vā. ‘‘Punappuna’’nti iminā anusampavaṅkatāti ettha anusaddassa na upacchinnatthaṃ dasseti. Tatthevāti anuvadane eva. Sampavaṅkatāti sammā pakārena ninnaponapabbhāratā. Abbhussahanatāti ettha atirekaṃ ussāhanatāti dassento āha ‘‘kasmā’’tiādi. Anubalappadānanti ettha punappunaṃ balassa padānanti dassento āha ‘‘purimavacanassā’’tiādi.
ಕಿಚ್ಚಯತಾತಿ ಏತ್ಥ ‘‘ಮಾ ಪಣ್ಡಿಚ್ಚಯ’’ನ್ತಿಆದೀಸು (ಜಾ॰ ೨.೨೨.೧) ವಿಯ ಬ್ಯಞ್ಜನವಡ್ಢನವಸೇನ ಯಕಾರಾಗಮೋತಿ ಆಹ ‘‘ಕಿಚ್ಚಮೇವ ಕಿಚ್ಚಯ’’ನ್ತಿ। ‘‘ಉಭಯಂಪೇತಂ ಸಙ್ಘಸ್ಸೇವ ಅಧಿವಚನ’’ನ್ತಿ ಇಮಿನಾ ಕಿಚ್ಚಕರಣೀಯಸದ್ದೋ ಕತ್ತುವಾಚಕೋತಿ ದಸ್ಸೇತಿ, ಸಙ್ಘೋ ಹಿ ಕರೋತೀತಿ ವಚನತ್ಥೇನ ಕಿಚ್ಚೋತಿ ಚ ಕರಣೀಯೋತಿ ಚ ವುಚ್ಚತಿ। ತಸ್ಸ ಭಾವೋ, ಕಿಚ್ಚಯತಾ ಕರಣೀಯತಾತಿ ವುತ್ತೇ ಸಙ್ಘಕಮ್ಮಂಯೇವ ಲಬ್ಭತಿ। ತೇನ ವುತ್ತಂ ‘‘ಉಭಯಂಪೇತಂ ಸಙ್ಘಕಮ್ಮಸ್ಸೇವ ಅಧಿವಚನ’’ನ್ತಿ। ಯದಿ ಕಮ್ಮವಾಚಕೋ ಭವೇಯ್ಯ, ‘‘ಕತ್ತಬ್ಬನ್ತಿ ಕಿಚ್ಚಂ, ಕರಣೀಯ’’ನ್ತಿ ವುತ್ತೇಯೇವ ಸಙ್ಘಕಮ್ಮಸ್ಸ ಲಭನತೋ ತಾಪಚ್ಚಯೋ ಸ್ವತ್ಥೋ ಭವೇಯ್ಯ। ಏವಞ್ಹಿ ಸತಿ ಕಿಚ್ಚಯಸ್ಸ ಭಾವೋ ಕಿಚ್ಚಯತಾ ಕರಣೀಯಸ್ಸ ಭಾವೋ ಕರಣೀಯತಾತಿ ವಚನತ್ಥೋ ನ ಕತ್ತಬ್ಬೋ ಭವೇಯ್ಯ, ಕತೋ ಚ, ತಸ್ಮಾ ನ ಕಮ್ಮವಾಚಕೋತಿ ದಟ್ಠಬ್ಬಂ। ತಸ್ಸೇವಾತಿ ಸಙ್ಘಕಮ್ಮಸ್ಸೇವ। ತತ್ಥಾತಿ ಅಪಲೋಕನಾದೀಸು ಚತೂಸು ಕಮ್ಮೇಸು। ಸೀಮಟ್ಠಕಸಙ್ಘನ್ತಿ ‘‘ಉಪಚಾರಸೀಮಾದೀಸು ಠಿತಂ ಸಙ್ಘಂ। ಸೋಧೇತ್ವಾತಿ ಏತ್ಥ ಸೋಧನಂ ನಾಮ ಸೀಮಟ್ಠಕಸಙ್ಘಸ್ಸ ಹತ್ಥಪಾಸನಯನಂ, ಛನ್ದಾರಹಾನಂ ಛನ್ದಸ್ಸ ಆಹರಣಂ, ಸೀಮತೋ ಬಹಿಕರಣಂ। ತಮೇವತ್ಥಂ ಏಕದೇಸತೋ ದಸ್ಸೇತುಂ ವುತ್ತಂ ‘‘ಛನ್ದಾರಹಾನಂ ಛನ್ದಂ ಆಹರಿತ್ವಾ’’ತಿ। ಅಪಲೋಕೇತಿ ಆಪುಚ್ಛತಿ ಅನೇನಾತಿ ಅಪಲೋಕನಂ, ತಂಯೇವ ಕಮ್ಮಂ ಅಪಲೋಕನಕಮ್ಮಂ। ವುತ್ತನಯೇನೇವಾತಿ ‘‘ಸೀಮಟ್ಠಕಸಙ್ಘಂ ಸೋಧೇತ್ವಾ’’ತಿಆದಿನಾ ವುತ್ತನಯೇನೇವ। ‘‘ಸುಣಾತು ಮೇ’’ತಿಆದಿನಾ ಸಙ್ಘಗಣಪುಗ್ಗಲೇ ಞಾಪೇತಿ ಏತಾಯಾತಿ ಞತ್ತಿ, ಸಾಯೇವ ಕಮ್ಮಂ ಞತ್ತಿಕಮ್ಮಂ, ಞತ್ತಿಯೇವ ದುತಿಯಂ ಞತ್ತಿದುತಿಯಂ, ತಮೇವ ಕಮ್ಮಂ ಞತ್ತಿದುತಿಯಕಮ್ಮಂ। ಏತ್ಥ ಕಿಞ್ಚಾಪಿ ಞತ್ತಿ ಪಠಮಂ ಠಪಿತಾ, ಕಮ್ಮವಾಚಾಯೇವ ದುತಿಯಾ ಹೋತಿ, ‘‘ಫಸ್ಸಪಞ್ಚಮಾ’’ತಿಆದೀಸು (ಧಾತು॰ ೩೧೬) ವಿಯ ಪನ ಪಟಿಲೋಮವಸೇನ ವೋಹಾರಂ ಕತ್ವಾ ‘‘ಞತ್ತಿದುತಿಯಾ’’ತಿ ವುತ್ತಂ। ಫಸ್ಸಪಞ್ಚಮಾತಿ ಏತ್ಥ ಕಿಞ್ಚಾಪಿ ಧಮ್ಮಸಙ್ಗಣಿಯಂ (ಧ॰ ಸ॰ ೧ ಆದಯೋ) ‘‘ಫಸ್ಸೋ ಹೋತಿ, ವೇದನಾ ಹೋತಿ, ಸಞ್ಞಾ ಹೋತಿ, ಚೇತನಾ ಹೋತಿ , ಚಿತ್ತಂ ಹೋತೀ’’ತಿ ಫಸ್ಸಂ ಪಠಮಂ ವುತ್ತಂ, ಪಟಿಲೋಮವಸೇನ ಪನ ವೋಹಾರಂ ಕತ್ವಾ ‘‘ಫಸ್ಸಪಞ್ಚಮಾ’’ತಿ ಧಾತುಕಥಾಯಂ ವುತ್ತನ್ತಿ ದಟ್ಠಬ್ಬಂ। ಏಸೇವ ನಯೋ ಞತ್ತಿ ಚತುತ್ಥಕಮ್ಮೇಪಿ। ಏಕಾಯ ಚ ಅನುಸಾವನಾಯಾತಿ ಞತ್ತಿತೋ ಅನುಪಚ್ಛಾ ಸಾವೇತಬ್ಬಾತಿ ಅನುಸಾವನಾ, ತಾಯ, ತೀಹಿ ಚ ಅನುಸಾವನಾಹೀತಿ ಞತ್ತಿತೋಅನು ಪಚ್ಛಾ, ಪುನಪ್ಪುನಂ ವಾ ತಿಕ್ಖತ್ತುಂ ಸಾವೇತಬ್ಬಾತಿ ಅನುಸಾವನಾ, ತಾಹಿ। ತತ್ಥಾತಿ ಚತೂಸು ಕಮ್ಮೇಸು।
Kiccayatāti ettha ‘‘mā paṇḍiccaya’’ntiādīsu (jā. 2.22.1) viya byañjanavaḍḍhanavasena yakārāgamoti āha ‘‘kiccameva kiccaya’’nti. ‘‘Ubhayaṃpetaṃ saṅghasseva adhivacana’’nti iminā kiccakaraṇīyasaddo kattuvācakoti dasseti, saṅgho hi karotīti vacanatthena kiccoti ca karaṇīyoti ca vuccati. Tassa bhāvo, kiccayatā karaṇīyatāti vutte saṅghakammaṃyeva labbhati. Tena vuttaṃ ‘‘ubhayaṃpetaṃ saṅghakammasseva adhivacana’’nti. Yadi kammavācako bhaveyya, ‘‘kattabbanti kiccaṃ, karaṇīya’’nti vutteyeva saṅghakammassa labhanato tāpaccayo svattho bhaveyya. Evañhi sati kiccayassa bhāvo kiccayatā karaṇīyassa bhāvo karaṇīyatāti vacanattho na kattabbo bhaveyya, kato ca, tasmā na kammavācakoti daṭṭhabbaṃ. Tassevāti saṅghakammasseva. Tatthāti apalokanādīsu catūsu kammesu. Sīmaṭṭhakasaṅghanti ‘‘upacārasīmādīsu ṭhitaṃ saṅghaṃ. Sodhetvāti ettha sodhanaṃ nāma sīmaṭṭhakasaṅghassa hatthapāsanayanaṃ, chandārahānaṃ chandassa āharaṇaṃ, sīmato bahikaraṇaṃ. Tamevatthaṃ ekadesato dassetuṃ vuttaṃ ‘‘chandārahānaṃ chandaṃ āharitvā’’ti. Apaloketi āpucchati anenāti apalokanaṃ, taṃyeva kammaṃ apalokanakammaṃ. Vuttanayenevāti ‘‘sīmaṭṭhakasaṅghaṃ sodhetvā’’tiādinā vuttanayeneva. ‘‘Suṇātu me’’tiādinā saṅghagaṇapuggale ñāpeti etāyāti ñatti, sāyeva kammaṃ ñattikammaṃ, ñattiyeva dutiyaṃ ñattidutiyaṃ, tameva kammaṃ ñattidutiyakammaṃ. Ettha kiñcāpi ñatti paṭhamaṃ ṭhapitā, kammavācāyeva dutiyā hoti, ‘‘phassapañcamā’’tiādīsu (dhātu. 316) viya pana paṭilomavasena vohāraṃ katvā ‘‘ñattidutiyā’’ti vuttaṃ. Phassapañcamāti ettha kiñcāpi dhammasaṅgaṇiyaṃ (dha. sa. 1 ādayo) ‘‘phasso hoti, vedanā hoti, saññā hoti, cetanā hoti , cittaṃ hotī’’ti phassaṃ paṭhamaṃ vuttaṃ, paṭilomavasena pana vohāraṃ katvā ‘‘phassapañcamā’’ti dhātukathāyaṃ vuttanti daṭṭhabbaṃ. Eseva nayo ñatti catutthakammepi. Ekāya ca anusāvanāyāti ñattito anupacchā sāvetabbāti anusāvanā, tāya, tīhi ca anusāvanāhīti ñattitoanu pacchā, punappunaṃ vā tikkhattuṃ sāvetabbāti anusāvanā, tāhi. Tatthāti catūsu kammesu.
ಅಪಲೋಕೇತ್ವಾವಾತಿ ಏತ್ಥ ಏವಫಲಂ ದಸ್ಸೇನ್ತೋ ಆಹ ‘‘ಞತ್ತಿಕಮ್ಮಾದಿವಸೇನ ನ ಕಾತಬ್ಬ’’ನ್ತಿ। ಞತ್ತಿಕಮ್ಮಮ್ಪೀತಿ ಪಿಸದ್ದೇನ ನ ಕೇವಲಂ ಅಪಲೋಕನಕಮ್ಮಮೇವ, ಅಥ ಖೋ ಞತ್ತಿಕಮ್ಮಮ್ಪೀತಿ ದಸ್ಸೇತಿ। ಞತ್ತಿದುತಿಯಕಮ್ಮಂ ಪನಾತಿ ಏತ್ಥ ಪನಸದ್ದೋ ವಿಸೇಸತ್ಥಜೋತಕೋ, ಪಕ್ಖನ್ತರಜೋತಕೋ ವಾ। ತತ್ಥಾತಿ ದ್ವೀಸು ಕಮ್ಮೇಸು। ಗರುಕಾನೀತಿ ಅಲಹುಕಾನಿ। ಅವಸೇಸಾನೀತಿ ಛಹಿ ಕಮ್ಮೇಹಿ ಅವಸೇಸಾನಿ, ಏವರೂಪಾನಿ ಲಹುಕಕಮ್ಮಾನೀತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ। ‘‘ಅವಸೇಸಾ’’ತಿಪಿ ಪಾಠೋ, ಸಮ್ಮುತಿಯೋತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ। ಅಪಲೋಕೇತ್ವಾಪೀತಿ ಪಿಸದ್ದೋ ಞತ್ತಿದುತಿಯಕಮ್ಮವಾಚಂ ಸಾವೇತ್ವಾಪೀತಿ ಸಮ್ಪಿಣ್ಡೇತಿ। ಅಞ್ಞತ್ಥಾಪೋಹನಂ ದಸ್ಸೇನ್ತೋ ಆಹ ‘‘ಞತ್ತಿಕಮ್ಮಞತ್ತಿಚತುತ್ಥಕಮ್ಮವಸೇನ ಪನ ನ ಕಾತಬ್ಬಮೇವಾ’’ತಿ। ಞತ್ತಿಚತುತ್ಥಕಮ್ಮಂ ಕಾತಬ್ಬನ್ತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ। ಏತ್ಥಾತಿ ಸಮಥಕ್ಖನ್ಧಕೇ।
Apaloketvāvāti ettha evaphalaṃ dassento āha ‘‘ñattikammādivasena na kātabba’’nti. Ñattikammampīti pisaddena na kevalaṃ apalokanakammameva, atha kho ñattikammampīti dasseti. Ñattidutiyakammaṃ panāti ettha panasaddo visesatthajotako, pakkhantarajotako vā. Tatthāti dvīsu kammesu. Garukānīti alahukāni. Avasesānīti chahi kammehi avasesāni, evarūpāni lahukakammānīti sambandho. ‘‘Avasesā’’tipi pāṭho, sammutiyoti sambandho. Apaloketvāpīti pisaddo ñattidutiyakammavācaṃ sāvetvāpīti sampiṇḍeti. Aññatthāpohanaṃ dassento āha ‘‘ñattikammañatticatutthakammavasena pana na kātabbamevā’’ti. Ñatticatutthakammaṃ kātabbanti sambandho. Etthāti samathakkhandhake.
ವಿತ್ಥಾರತೋ ಪನ ಆಗತೋಯೇವಾತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ। ಏತೇಸನ್ತಿ ಚತುನ್ನಂ ಕಮ್ಮಾನಂ। ಯಂ ಪನ ಅತ್ಥಜಾತಂ ಅನುತ್ತಾನನ್ತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ। ತತ್ಥಾತಿ ಚತೂಸು ಕಮ್ಮೇಸು। ತನ್ತಿ ಅತ್ಥಜಾತಂ। ಏವನ್ತಿ ಏವಂ ಕಮ್ಮವಗ್ಗೇಯೇವ ವಣ್ಣಯಮಾನೇ। ಹೀತಿ ಲದ್ಧಗುಣಜೋತಕೋ। ಸುವಿಞ್ಞೇಯ್ಯಾತಿ ಸುಖೇನ ವಿಞ್ಞಾತಬ್ಬಾ।
Vitthārato pana āgatoyevāti sambandho. Etesanti catunnaṃ kammānaṃ. Yaṃ pana atthajātaṃ anuttānanti sambandho. Tatthāti catūsu kammesu. Tanti atthajātaṃ. Evanti evaṃ kammavaggeyeva vaṇṇayamāne. Hīti laddhaguṇajotako. Suviññeyyāti sukhena viññātabbā.
೨೧೬. ಪಾಳಿವಸೇನೇವಾತಿ ನ ಅಟ್ಠಕಥಾವಸೇನಾತಿ ಅಧಿಪ್ಪಾಯೋ।
216.Pāḷivasenevāti na aṭṭhakathāvasenāti adhippāyo.
೨೨೦. ಯೇನಾತಿ ಚಿತ್ತುಪ್ಪಾದೇನ। ಇಮಿನಾ ವಿವದನ್ತಿ ಅನೇನಾತಿ ವಿವಾದೋತಿ ವಚನತ್ಥಂ ದಸ್ಸೇತಿ। ಸಮಥೇಹಿ ಚಾತಿ ಚಸದ್ದೋ ಸಮ್ಪಿಣ್ಡನತ್ಥೋ। ತೇನ ನ ಕೇವಲಂ ವಿವಾದೋಯೇವ, ಅಥ ಖೋ ಅಧಿಕರಣಞ್ಚಾತಿ ಸಮ್ಪಿಣ್ಡೇತಿ, ಅಥ ವಾ ಸಮಥೇಹಿ ಚಾತಿ ಸಮಥೇಹಿ ಏವ। ಇಮಿನಾ ಸಮಥೇಹಿ ಅಧಿಕರೀಯತಿ ವೂಪಸಮೀಯತೀತಿ ಅಧಿಕರಣನ್ತಿ ವಚನತ್ಥಂ ದಸ್ಸೇತಿ। ವಿವಾದೋಯೇವ ಅಧಿಕರಣಂ ವಿವಾದಾಧಿಕರಣಂ। ಏವಮಾದಿನಾ ನಯೇನಾತಿ ಆದಿಸದ್ದೇನ ಅನುದ್ಧಂಸನೇನ ವದನ್ತಿ ಅನೇನ ಚಿತ್ತುಪ್ಪಾದೇನಾತಿ ಅನುವಾದೋತಿಆದಯೋ ವಚನತ್ಥೇ ಸಙ್ಗಣ್ಹಾತಿ।
220.Yenāti cittuppādena. Iminā vivadanti anenāti vivādoti vacanatthaṃ dasseti. Samathehi cāti casaddo sampiṇḍanattho. Tena na kevalaṃ vivādoyeva, atha kho adhikaraṇañcāti sampiṇḍeti, atha vā samathehi cāti samathehi eva. Iminā samathehi adhikarīyati vūpasamīyatīti adhikaraṇanti vacanatthaṃ dasseti. Vivādoyeva adhikaraṇaṃ vivādādhikaraṇaṃ. Evamādinā nayenāti ādisaddena anuddhaṃsanena vadanti anena cittuppādenāti anuvādotiādayo vacanatthe saṅgaṇhāti.
೨೨೨. ಸನ್ಧಾಯಭಾಸಿತವಸೇನಾತಿ ಲೋಕವಜ್ಜಂ ಸನ್ಧಾಯ ಭಾಸಿತಸ್ಸ ವಚನಸ್ಸ ವಸೇನ। ಸನ್ಧಾಯಭಾಸಿತತ್ಥಂ ವಿತ್ಥಾರೇನ್ತೋ ಆಹ ‘‘ಯಸ್ಮಿಂ ಹೀ’’ತಿಆದಿ। ತತ್ಥ ಪಥವಿಖಣನಾದಿಕೇ ಯಸ್ಮಿಂ ಆಪತ್ತಾಧಿಕರಣೇತಿ ಯೋಜನಾ। ತಸ್ಮಿನ್ತಿ ಕುಸಲಚಿತ್ತಙ್ಗೇ ಆಪತ್ತಾಧಿಕರಣೇ। ತಸ್ಮಾತಿ ಯಸ್ಮಾ ನ ಸಕ್ಕಾ ವತ್ತುಂ, ತಸ್ಮಾ। ಇದನ್ತಿ ‘‘ನತ್ಥಿ ಆಪತ್ತಾಧಿಕರಣಂ ಕುಸಲ’’ನ್ತಿ ವಚನಂ, ವುತ್ತನ್ತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ। ಸನ್ಧಾಯ ಅವುತ್ತಂ ದಸ್ಸೇತ್ವಾ ಸನ್ಧಾಯ ವುತ್ತಂ ದಸ್ಸೇನ್ತೋ ಆಹ ‘‘ಇದಂ ಪನ ಸನ್ಧಾಯ ವುತ್ತ’’ನ್ತಿ। ತತ್ಥ ಇದಂ ಪನಾತಿ ಕಾರಣಂ ಪನ ಸನ್ಧಾಯಾತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ। ಯಂ ಆಪತ್ತಾಧಿಕರಣನ್ತಿ ಯೋಜನಾ। ‘‘ಲೋಕವಜ್ಜ’’ನ್ತಿ ಪದೇ ತುಲ್ಯಾಧಿಕರಣಂ। ಲೋಕಸ್ಮಿಂ, ಲೋಕೇಹಿ ವಾ ವಜ್ಜೇತಬ್ಬನ್ತಿ ಲೋಕವಜ್ಜಂ। ತನ್ತಿ ಆಪತ್ತಾಧಿಕರಣಂ। ತತ್ಥಾತಿ ಆಪತ್ತಾಧಿಕರಣೇ। ವಿಕಪ್ಪೋತಿ ವಿವಿಧಾ ಕಪ್ಪನಂ, ವಿವಿಧತಕ್ಕೋ ವಾ। ಯಂ ಪನಾತಿ ಆಪತ್ತಾಧಿಕರಣಂ ಪನ। ‘‘ಪಣ್ಣತ್ತಿವಜ್ಜ’’ನ್ತಿ ಪದೇ ತುಲ್ಯಾಧಿಕರಣಂ। ಭಗವತೋ ಪಞ್ಞತ್ತಿಯಾ ಹೇತುಭೂತಾಯ ವಜ್ಜೇತಬ್ಬನ್ತಿ ಪಣ್ಣತ್ತಿವಜ್ಜಂ। ತನ್ತಿ ಆಪತ್ತಾಧಿಕರಣಂ, ಅಕುಸಲಂ ಹೋತೀತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ। ಕಿಞ್ಚೀತಿ ಅಪ್ಪಮತ್ತಕಂ, ಆಪತ್ತಾನಾಪತ್ತಿಂ ಅಜಾನನ್ತಸ್ಸ ಆಪಜ್ಜನತೋತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ। ತಸ್ಮಾತಿ ಯಸ್ಮಾ ಅಬ್ಯಾಕತಂ ಹೋತಿ, ತಸ್ಮಾ। ತತ್ಥಾತಿ ಪಣ್ಣತ್ತಿವಜ್ಜಭೂತೇ ಆಪತ್ತಾಧಿಕರಣೇ। ‘‘ಆಪತ್ತಾಧಿಕರಣಂ…ಪೇ॰… ಕುಸಲ’’ನ್ತಿ ಇದಂ ವಚನಂ ವುತ್ತನ್ತಿ ಯೋಜನಾ।
222.Sandhāyabhāsitavasenāti lokavajjaṃ sandhāya bhāsitassa vacanassa vasena. Sandhāyabhāsitatthaṃ vitthārento āha ‘‘yasmiṃ hī’’tiādi. Tattha pathavikhaṇanādike yasmiṃ āpattādhikaraṇeti yojanā. Tasminti kusalacittaṅge āpattādhikaraṇe. Tasmāti yasmā na sakkā vattuṃ, tasmā. Idanti ‘‘natthi āpattādhikaraṇaṃ kusala’’nti vacanaṃ, vuttanti sambandho. Sandhāya avuttaṃ dassetvā sandhāya vuttaṃ dassento āha ‘‘idaṃ pana sandhāya vutta’’nti. Tattha idaṃ panāti kāraṇaṃ pana sandhāyāti sambandho. Yaṃ āpattādhikaraṇanti yojanā. ‘‘Lokavajja’’nti pade tulyādhikaraṇaṃ. Lokasmiṃ, lokehi vā vajjetabbanti lokavajjaṃ. Tanti āpattādhikaraṇaṃ. Tatthāti āpattādhikaraṇe. Vikappoti vividhā kappanaṃ, vividhatakko vā. Yaṃ panāti āpattādhikaraṇaṃ pana. ‘‘Paṇṇattivajja’’nti pade tulyādhikaraṇaṃ. Bhagavato paññattiyā hetubhūtāya vajjetabbanti paṇṇattivajjaṃ. Tanti āpattādhikaraṇaṃ, akusalaṃ hotīti sambandho. Kiñcīti appamattakaṃ, āpattānāpattiṃ ajānantassa āpajjanatoti sambandho. Tasmāti yasmā abyākataṃ hoti, tasmā. Tatthāti paṇṇattivajjabhūte āpattādhikaraṇe. ‘‘Āpattādhikaraṇaṃ…pe… kusala’’nti idaṃ vacanaṃ vuttanti yojanā.
ಯದಿ ಕುಸಲಚಿತ್ತೋ ಆಪಜ್ಜತಿ, ಅಥ ನನು ಆಪತ್ತಾಧಿಕರಣಂ ಕುಲಲನ್ತಿ ವತ್ತಬ್ಬೋ ಭವೇಯ್ಯಾತಿ ಆಹ ‘‘ಸಚೇ ಪನಾ’’ತಿಆದಿ। ಯನ್ತಿ ಆಪತ್ತಾಧಿಕರಣಂ। ‘‘ಇದಂ ವುಚ್ಚತಿ…ಪೇ॰… ಕುಸಲ’’ನ್ತಿ ವದೇಯ್ಯ ಸಚೇತಿ ಯೋಜನಾ। ಏಳಕಲೋಮಞ್ಚ ಪದಸೋಧಮ್ಮಞ್ಚ ಏಳಕಲೋಮಪದಸೋಧಮ್ಮಾನಿ, ತಾನಿ ಆದೀನಿ ಯೇಸಂ ತಾನೀತಿ ಏಳಕಲೋಮಪದಸೋಧಮ್ಮಾದೀನಿ, ತಾನಿ ಸಮುಟ್ಠಾನಾನಿ ಯಾಸನ್ತಿ ಏಳಕಲೋಮಪದಸೋಧಮ್ಮಾದಿಸಮುಟ್ಠಾನಾ, ತಾಸಂ ಆಪತ್ತೀನಮ್ಪೀತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ। ತತ್ಥಾತಿ ಏಳಕಲೋಮಪದಸೋಧಮ್ಮಾದಿಸಮುಟ್ಠಾನಾಸು ಆಪತ್ತೀಸು। ಆಪತ್ತಿಯಾ ಅಙ್ಗನ್ತಿ ಆಪತ್ತಿಯಾ ಕಾರಣಂ। ಏವಂ ಆಪತ್ತಿಯಾ ಅನಙ್ಗಂ ದಸ್ಸೇತ್ವಾ ತಸ್ಸಾಯೇವ ಅಙ್ಗಂ ದಸ್ಸೇನ್ತೋ ಆಹ ‘‘ಕಾಯವಚೀವಿಞ್ಞತ್ತಿವಸೇನ ಪನಾ’’ತಿಆದಿ। ತತ್ಥ ಚಲಿತಪ್ಪವತ್ತಾನನ್ತಿ ಚಲಿತೇನ ಹೇತುಭೂತೇನ ಪವತ್ತಾನಂ। ಅಥ ವಾ ಚಲಿತೋ ಚ ಕಾಯೋ, ಪವತ್ತಾ ಚ ವಾಚಾತಿ ಚಲಿತಪ್ಪವತ್ತಾ, ತಾಸಂ ಚಲಿತಪ್ಪವತ್ತಾನಂ ಕಾಯವಾಚಾನಂ। ತಞ್ಚಾತಿ ಕಾಯವಾಚಾನಂ ಅಞ್ಞತರಞ್ಚ। ಅಬ್ಯಾಕತನ್ತಿ ಏತ್ಥ ಇತಿಸದ್ದೋ ಪರಿಸಮಾಪನತ್ಥೋ।
Yadi kusalacitto āpajjati, atha nanu āpattādhikaraṇaṃ kulalanti vattabbo bhaveyyāti āha ‘‘sace panā’’tiādi. Yanti āpattādhikaraṇaṃ. ‘‘Idaṃ vuccati…pe… kusala’’nti vadeyya saceti yojanā. Eḷakalomañca padasodhammañca eḷakalomapadasodhammāni, tāni ādīni yesaṃ tānīti eḷakalomapadasodhammādīni, tāni samuṭṭhānāni yāsanti eḷakalomapadasodhammādisamuṭṭhānā, tāsaṃ āpattīnampīti sambandho. Tatthāti eḷakalomapadasodhammādisamuṭṭhānāsu āpattīsu. Āpattiyā aṅganti āpattiyā kāraṇaṃ. Evaṃ āpattiyā anaṅgaṃ dassetvā tassāyeva aṅgaṃ dassento āha ‘‘kāyavacīviññattivasena panā’’tiādi. Tattha calitappavattānanti calitena hetubhūtena pavattānaṃ. Atha vā calito ca kāyo, pavattā ca vācāti calitappavattā, tāsaṃ calitappavattānaṃ kāyavācānaṃ. Tañcāti kāyavācānaṃ aññatarañca. Abyākatanti ettha itisaddo parisamāpanattho.
ಅಯಮತ್ಥೋ ಏವಂ ವೇದಿತಬ್ಬೋತಿ ಯೋಜನಾ। ತೇನಾತಿ ಚಿತ್ತೇನ। ‘‘ಇದಂ…ಪೇ॰… ಸದ್ಧಿ’’ನ್ತಿ ಇಮಿನಾ ಸಞ್ಜಾನನ್ತೋತಿ ಏತ್ಥ ಸಂಸದ್ದಸ್ಸ ಸುನ್ದರತ್ಥಂ ಸಹ ಆಕಾರೇನ ದಸ್ಸೇತಿ। ‘‘ವೀತಿಕ್ಕಮ…ಪೇ॰… ಕಪ್ಪೇತ್ವಾ’’ತಿ ಇಮಿನಾ ಚೇಚ್ಚಾತಿ ಪದಸ್ಸ ಅತ್ಥಂ ಸಹ ವಿಸೇಸನೇನ ದಸ್ಸೇತಿ। ‘‘ಉಪಕ್ಕಮವಸೇನ…ಪೇ॰… ಪೇಸೇತ್ವಾ’’ತಿ ಇಮಿನಾ ಅಭಿವಿತರಿತ್ವಾತಿ ಪದಸ್ಸ ಅತ್ಥಂ ದಸ್ಸೇತಿ। ಪಾಳಿಯಂ ಯಂಸದ್ದೋವೀತಿಕ್ಕಮವಿಸಯೋತಿ ಆಹ ‘‘ಯಂ ಆಪತ್ತಾಧಿಕರಣಂ ವೀತಿಕ್ಕಮ’’ನ್ತಿ। ‘‘ಆಪಜ್ಜತೀ’’ತಿ ಇಮಿನಾ ಪಾಠಸೇಸಂ ದಸ್ಸೇತಿ। ಏವಂ ವೀತಿಕ್ಕಮತೋ ತಸ್ಸ ಭಿಕ್ಖುನೋತಿ ಯೋಜನಾ।
Ayamattho evaṃ veditabboti yojanā. Tenāti cittena. ‘‘Idaṃ…pe… saddhi’’nti iminā sañjānantoti ettha saṃsaddassa sundaratthaṃ saha ākārena dasseti. ‘‘Vītikkama…pe… kappetvā’’ti iminā ceccāti padassa atthaṃ saha visesanena dasseti. ‘‘Upakkamavasena…pe… pesetvā’’ti iminā abhivitaritvāti padassa atthaṃ dasseti. Pāḷiyaṃ yaṃsaddovītikkamavisayoti āha ‘‘yaṃ āpattādhikaraṇaṃ vītikkama’’nti. ‘‘Āpajjatī’’ti iminā pāṭhasesaṃ dasseti. Evaṃ vītikkamato tassa bhikkhunoti yojanā.
ಅಬ್ಯಾಕತವಾರೇಪೀತಿ ಪಿಸದ್ದೋ ಅಕುಸಲವಾರಂ ಅಪೇಕ್ಖತಿ। ತಸ್ಸಾತಿ ಚಿತ್ತಸ್ಸ। ಅಜಾನನ್ತೋತಿಆದೀನಂ ಪದಾನಮತ್ಥೋ ಅಕುಸಲವಾರೇ ವುತ್ತಪಟಿಪಕ್ಖವಸೇನ ವೇದಿತಬ್ಬೋ। ಯಂ ಆಪತ್ತಾಧಿಕರಣನ್ತಿಆದೀನಂ ಪದಾನಮತ್ಥೋ ಅಕುಸಲವಾರೇನ ಸದಿಸೋಯೇವ।
Abyākatavārepīti pisaddo akusalavāraṃ apekkhati. Tassāti cittassa. Ajānantotiādīnaṃ padānamattho akusalavāre vuttapaṭipakkhavasena veditabbo. Yaṃ āpattādhikaraṇantiādīnaṃ padānamattho akusalavārena sadisoyeva.
೨೨೪. ಅಯಂ ವಿವಾದೋ ನೋ ಅಧಿಕರಣನ್ತಿಆದೀಸು ಏವಮತ್ಥೋ ವೇದಿತಬ್ಬೋತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ।
224.Ayaṃ vivādo no adhikaraṇantiādīsu evamattho veditabboti sambandho.
Related texts:
ತಿಪಿಟಕ (ಮೂಲ) • Tipiṭaka (Mūla) / ವಿನಯಪಿಟಕ • Vinayapiṭaka / ಚೂಳವಗ್ಗಪಾಳಿ • Cūḷavaggapāḷi / ೮. ಅಧಿಕರಣಂ • 8. Adhikaraṇaṃ
ಅಟ್ಠಕಥಾ • Aṭṭhakathā / ವಿನಯಪಿಟಕ (ಅಟ್ಠಕಥಾ) • Vinayapiṭaka (aṭṭhakathā) / ಚೂಳವಗ್ಗ-ಅಟ್ಠಕಥಾ • Cūḷavagga-aṭṭhakathā / ಅಧಿಕರಣಕಥಾ • Adhikaraṇakathā
ಟೀಕಾ • Tīkā / ವಿನಯಪಿಟಕ (ಟೀಕಾ) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / ಸಾರತ್ಥದೀಪನೀ-ಟೀಕಾ • Sāratthadīpanī-ṭīkā / ಅಧಿಕರಣಕಥಾವಣ್ಣನಾ • Adhikaraṇakathāvaṇṇanā