| Library / Tipiṭaka / ਤਿਪਿਟਕ • Tipiṭaka / ਪਾਚਿਤ੍ਯਾਦਿਯੋਜਨਾਪਾਲ਼ਿ • Pācityādiyojanāpāḷi |
੮. ਅਧਿਕਰਣਕਥਾ
8. Adhikaraṇakathā
੨੧੫. વਿਪਚ੍ਚਤਾਯਾਤਿ ਏਤ੍ਥ વਿਕਾਰਭਾવੇਨ ਪਤਤਿ ਪવਤ੍ਤਤੀਤਿ વਿਪਚ੍ਚਂ, ਚਿਤ੍ਤਦੁਕ੍ਖਂ, ਤਦੇવ વਿਪਚ੍ਚਤਾ, ਤਦਤ੍ਥਾਯਾਤਿ ਦਸ੍ਸੇਨ੍ਤੋ ਆਹ ‘‘ਚਿਤ੍ਤਦੁਕ੍ਖਤ੍ਥ’’ਨ੍ਤਿ। ‘‘ਫਰੁਸવਚਨ’’ਨ੍ਤਿ ਇਮਿਨਾ વੋਹਾਰ ਸਦ੍ਦੋ વਚਨਪਰਿਯਾਯੋਤਿ ਦਸ੍ਸੇਤਿ। ਯੋ ਤਤ੍ਥਾਤਿ ਏਤ੍ਥ ਤਸਦ੍ਦਸ੍ਸ વਿਸਯਂ ਦਸ੍ਸੇਨ੍ਤੋ ਆਹ ‘‘ਤੇਸੁ ਅਨੁવਦਨ੍ਤੇਸੂ’’ਤਿ। ਯੋ ਉਪવਾਦੋਤਿ ਯੋਜਨਾ। ‘‘ਅਨੁવਦਨਾ’’ਤਿ ਏਤਂ ਪਦਨ੍ਤਿ ਯੋਜਨਾ। ਆਕਾਰਦਸ੍ਸਨਨ੍ਤਿ ਅਨੁવਦਨਸ੍ਸ ਆਕਾਰਦਸ੍ਸਨਂ, ਦਸ੍ਸਨਹੇਤੁ વਾ। ‘‘ਪੁਨਪ੍ਪੁਨ’’ਨ੍ਤਿ ਇਮਿਨਾ ਅਨੁਸਮ੍ਪવਙ੍ਕਤਾਤਿ ਏਤ੍ਥ ਅਨੁਸਦ੍ਦਸ੍ਸ ਨ ਉਪਚ੍ਛਿਨ੍ਨਤ੍ਥਂ ਦਸ੍ਸੇਤਿ। ਤਤ੍ਥੇવਾਤਿ ਅਨੁવਦਨੇ ਏવ। ਸਮ੍ਪવਙ੍ਕਤਾਤਿ ਸਮ੍ਮਾ ਪਕਾਰੇਨ ਨਿਨ੍ਨਪੋਨਪਬ੍ਭਾਰਤਾ। ਅਬ੍ਭੁਸ੍ਸਹਨਤਾਤਿ ਏਤ੍ਥ ਅਤਿਰੇਕਂ ਉਸ੍ਸਾਹਨਤਾਤਿ ਦਸ੍ਸੇਨ੍ਤੋ ਆਹ ‘‘ਕਸ੍ਮਾ’’ਤਿਆਦਿ। ਅਨੁਬਲਪ੍ਪਦਾਨਨ੍ਤਿ ਏਤ੍ਥ ਪੁਨਪ੍ਪੁਨਂ ਬਲਸ੍ਸ ਪਦਾਨਨ੍ਤਿ ਦਸ੍ਸੇਨ੍ਤੋ ਆਹ ‘‘ਪੁਰਿਮવਚਨਸ੍ਸਾ’’ਤਿਆਦਿ।
215.Vipaccatāyāti ettha vikārabhāvena patati pavattatīti vipaccaṃ, cittadukkhaṃ, tadeva vipaccatā, tadatthāyāti dassento āha ‘‘cittadukkhattha’’nti. ‘‘Pharusavacana’’nti iminā vohāra saddo vacanapariyāyoti dasseti. Yo tatthāti ettha tasaddassa visayaṃ dassento āha ‘‘tesu anuvadantesū’’ti. Yo upavādoti yojanā. ‘‘Anuvadanā’’ti etaṃ padanti yojanā. Ākāradassananti anuvadanassa ākāradassanaṃ, dassanahetu vā. ‘‘Punappuna’’nti iminā anusampavaṅkatāti ettha anusaddassa na upacchinnatthaṃ dasseti. Tatthevāti anuvadane eva. Sampavaṅkatāti sammā pakārena ninnaponapabbhāratā. Abbhussahanatāti ettha atirekaṃ ussāhanatāti dassento āha ‘‘kasmā’’tiādi. Anubalappadānanti ettha punappunaṃ balassa padānanti dassento āha ‘‘purimavacanassā’’tiādi.
ਕਿਚ੍ਚਯਤਾਤਿ ਏਤ੍ਥ ‘‘ਮਾ ਪਣ੍ਡਿਚ੍ਚਯ’’ਨ੍ਤਿਆਦੀਸੁ (ਜਾ॰ ੨.੨੨.੧) વਿਯ ਬ੍ਯਞ੍ਜਨવਡ੍ਢਨવਸੇਨ ਯਕਾਰਾਗਮੋਤਿ ਆਹ ‘‘ਕਿਚ੍ਚਮੇવ ਕਿਚ੍ਚਯ’’ਨ੍ਤਿ। ‘‘ਉਭਯਂਪੇਤਂ ਸਙ੍ਘਸ੍ਸੇવ ਅਧਿવਚਨ’’ਨ੍ਤਿ ਇਮਿਨਾ ਕਿਚ੍ਚਕਰਣੀਯਸਦ੍ਦੋ ਕਤ੍ਤੁવਾਚਕੋਤਿ ਦਸ੍ਸੇਤਿ, ਸਙ੍ਘੋ ਹਿ ਕਰੋਤੀਤਿ વਚਨਤ੍ਥੇਨ ਕਿਚ੍ਚੋਤਿ ਚ ਕਰਣੀਯੋਤਿ ਚ વੁਚ੍ਚਤਿ। ਤਸ੍ਸ ਭਾવੋ, ਕਿਚ੍ਚਯਤਾ ਕਰਣੀਯਤਾਤਿ વੁਤ੍ਤੇ ਸਙ੍ਘਕਮ੍ਮਂਯੇવ ਲਬ੍ਭਤਿ। ਤੇਨ વੁਤ੍ਤਂ ‘‘ਉਭਯਂਪੇਤਂ ਸਙ੍ਘਕਮ੍ਮਸ੍ਸੇવ ਅਧਿવਚਨ’’ਨ੍ਤਿ। ਯਦਿ ਕਮ੍ਮવਾਚਕੋ ਭવੇਯ੍ਯ, ‘‘ਕਤ੍ਤਬ੍ਬਨ੍ਤਿ ਕਿਚ੍ਚਂ, ਕਰਣੀਯ’’ਨ੍ਤਿ વੁਤ੍ਤੇਯੇવ ਸਙ੍ਘਕਮ੍ਮਸ੍ਸ ਲਭਨਤੋ ਤਾਪਚ੍ਚਯੋ ਸ੍વਤ੍ਥੋ ਭવੇਯ੍ਯ। ਏવਞ੍ਹਿ ਸਤਿ ਕਿਚ੍ਚਯਸ੍ਸ ਭਾવੋ ਕਿਚ੍ਚਯਤਾ ਕਰਣੀਯਸ੍ਸ ਭਾવੋ ਕਰਣੀਯਤਾਤਿ વਚਨਤ੍ਥੋ ਨ ਕਤ੍ਤਬ੍ਬੋ ਭવੇਯ੍ਯ, ਕਤੋ ਚ, ਤਸ੍ਮਾ ਨ ਕਮ੍ਮવਾਚਕੋਤਿ ਦਟ੍ਠਬ੍ਬਂ। ਤਸ੍ਸੇવਾਤਿ ਸਙ੍ਘਕਮ੍ਮਸ੍ਸੇવ। ਤਤ੍ਥਾਤਿ ਅਪਲੋਕਨਾਦੀਸੁ ਚਤੂਸੁ ਕਮ੍ਮੇਸੁ। ਸੀਮਟ੍ਠਕਸਙ੍ਘਨ੍ਤਿ ‘‘ਉਪਚਾਰਸੀਮਾਦੀਸੁ ਠਿਤਂ ਸਙ੍ਘਂ। ਸੋਧੇਤ੍વਾਤਿ ਏਤ੍ਥ ਸੋਧਨਂ ਨਾਮ ਸੀਮਟ੍ਠਕਸਙ੍ਘਸ੍ਸ ਹਤ੍ਥਪਾਸਨਯਨਂ, ਛਨ੍ਦਾਰਹਾਨਂ ਛਨ੍ਦਸ੍ਸ ਆਹਰਣਂ, ਸੀਮਤੋ ਬਹਿਕਰਣਂ। ਤਮੇવਤ੍ਥਂ ਏਕਦੇਸਤੋ ਦਸ੍ਸੇਤੁਂ વੁਤ੍ਤਂ ‘‘ਛਨ੍ਦਾਰਹਾਨਂ ਛਨ੍ਦਂ ਆਹਰਿਤ੍વਾ’’ਤਿ। ਅਪਲੋਕੇਤਿ ਆਪੁਚ੍ਛਤਿ ਅਨੇਨਾਤਿ ਅਪਲੋਕਨਂ, ਤਂਯੇવ ਕਮ੍ਮਂ ਅਪਲੋਕਨਕਮ੍ਮਂ। વੁਤ੍ਤਨਯੇਨੇવਾਤਿ ‘‘ਸੀਮਟ੍ਠਕਸਙ੍ਘਂ ਸੋਧੇਤ੍વਾ’’ਤਿਆਦਿਨਾ વੁਤ੍ਤਨਯੇਨੇવ। ‘‘ਸੁਣਾਤੁ ਮੇ’’ਤਿਆਦਿਨਾ ਸਙ੍ਘਗਣਪੁਗ੍ਗਲੇ ਞਾਪੇਤਿ ਏਤਾਯਾਤਿ ਞਤ੍ਤਿ, ਸਾਯੇવ ਕਮ੍ਮਂ ਞਤ੍ਤਿਕਮ੍ਮਂ, ਞਤ੍ਤਿਯੇવ ਦੁਤਿਯਂ ਞਤ੍ਤਿਦੁਤਿਯਂ, ਤਮੇવ ਕਮ੍ਮਂ ਞਤ੍ਤਿਦੁਤਿਯਕਮ੍ਮਂ। ਏਤ੍ਥ ਕਿਞ੍ਚਾਪਿ ਞਤ੍ਤਿ ਪਠਮਂ ਠਪਿਤਾ, ਕਮ੍ਮવਾਚਾਯੇવ ਦੁਤਿਯਾ ਹੋਤਿ, ‘‘ਫਸ੍ਸਪਞ੍ਚਮਾ’’ਤਿਆਦੀਸੁ (ਧਾਤੁ॰ ੩੧੬) વਿਯ ਪਨ ਪਟਿਲੋਮવਸੇਨ વੋਹਾਰਂ ਕਤ੍વਾ ‘‘ਞਤ੍ਤਿਦੁਤਿਯਾ’’ਤਿ વੁਤ੍ਤਂ। ਫਸ੍ਸਪਞ੍ਚਮਾਤਿ ਏਤ੍ਥ ਕਿਞ੍ਚਾਪਿ ਧਮ੍ਮਸਙ੍ਗਣਿਯਂ (ਧ॰ ਸ॰ ੧ ਆਦਯੋ) ‘‘ਫਸ੍ਸੋ ਹੋਤਿ, વੇਦਨਾ ਹੋਤਿ, ਸਞ੍ਞਾ ਹੋਤਿ, ਚੇਤਨਾ ਹੋਤਿ , ਚਿਤ੍ਤਂ ਹੋਤੀ’’ਤਿ ਫਸ੍ਸਂ ਪਠਮਂ વੁਤ੍ਤਂ, ਪਟਿਲੋਮવਸੇਨ ਪਨ વੋਹਾਰਂ ਕਤ੍વਾ ‘‘ਫਸ੍ਸਪਞ੍ਚਮਾ’’ਤਿ ਧਾਤੁਕਥਾਯਂ વੁਤ੍ਤਨ੍ਤਿ ਦਟ੍ਠਬ੍ਬਂ। ਏਸੇવ ਨਯੋ ਞਤ੍ਤਿ ਚਤੁਤ੍ਥਕਮ੍ਮੇਪਿ। ਏਕਾਯ ਚ ਅਨੁਸਾવਨਾਯਾਤਿ ਞਤ੍ਤਿਤੋ ਅਨੁਪਚ੍ਛਾ ਸਾવੇਤਬ੍ਬਾਤਿ ਅਨੁਸਾવਨਾ, ਤਾਯ, ਤੀਹਿ ਚ ਅਨੁਸਾવਨਾਹੀਤਿ ਞਤ੍ਤਿਤੋਅਨੁ ਪਚ੍ਛਾ, ਪੁਨਪ੍ਪੁਨਂ વਾ ਤਿਕ੍ਖਤ੍ਤੁਂ ਸਾવੇਤਬ੍ਬਾਤਿ ਅਨੁਸਾવਨਾ, ਤਾਹਿ। ਤਤ੍ਥਾਤਿ ਚਤੂਸੁ ਕਮ੍ਮੇਸੁ।
Kiccayatāti ettha ‘‘mā paṇḍiccaya’’ntiādīsu (jā. 2.22.1) viya byañjanavaḍḍhanavasena yakārāgamoti āha ‘‘kiccameva kiccaya’’nti. ‘‘Ubhayaṃpetaṃ saṅghasseva adhivacana’’nti iminā kiccakaraṇīyasaddo kattuvācakoti dasseti, saṅgho hi karotīti vacanatthena kiccoti ca karaṇīyoti ca vuccati. Tassa bhāvo, kiccayatā karaṇīyatāti vutte saṅghakammaṃyeva labbhati. Tena vuttaṃ ‘‘ubhayaṃpetaṃ saṅghakammasseva adhivacana’’nti. Yadi kammavācako bhaveyya, ‘‘kattabbanti kiccaṃ, karaṇīya’’nti vutteyeva saṅghakammassa labhanato tāpaccayo svattho bhaveyya. Evañhi sati kiccayassa bhāvo kiccayatā karaṇīyassa bhāvo karaṇīyatāti vacanattho na kattabbo bhaveyya, kato ca, tasmā na kammavācakoti daṭṭhabbaṃ. Tassevāti saṅghakammasseva. Tatthāti apalokanādīsu catūsu kammesu. Sīmaṭṭhakasaṅghanti ‘‘upacārasīmādīsu ṭhitaṃ saṅghaṃ. Sodhetvāti ettha sodhanaṃ nāma sīmaṭṭhakasaṅghassa hatthapāsanayanaṃ, chandārahānaṃ chandassa āharaṇaṃ, sīmato bahikaraṇaṃ. Tamevatthaṃ ekadesato dassetuṃ vuttaṃ ‘‘chandārahānaṃ chandaṃ āharitvā’’ti. Apaloketi āpucchati anenāti apalokanaṃ, taṃyeva kammaṃ apalokanakammaṃ. Vuttanayenevāti ‘‘sīmaṭṭhakasaṅghaṃ sodhetvā’’tiādinā vuttanayeneva. ‘‘Suṇātu me’’tiādinā saṅghagaṇapuggale ñāpeti etāyāti ñatti, sāyeva kammaṃ ñattikammaṃ, ñattiyeva dutiyaṃ ñattidutiyaṃ, tameva kammaṃ ñattidutiyakammaṃ. Ettha kiñcāpi ñatti paṭhamaṃ ṭhapitā, kammavācāyeva dutiyā hoti, ‘‘phassapañcamā’’tiādīsu (dhātu. 316) viya pana paṭilomavasena vohāraṃ katvā ‘‘ñattidutiyā’’ti vuttaṃ. Phassapañcamāti ettha kiñcāpi dhammasaṅgaṇiyaṃ (dha. sa. 1 ādayo) ‘‘phasso hoti, vedanā hoti, saññā hoti, cetanā hoti , cittaṃ hotī’’ti phassaṃ paṭhamaṃ vuttaṃ, paṭilomavasena pana vohāraṃ katvā ‘‘phassapañcamā’’ti dhātukathāyaṃ vuttanti daṭṭhabbaṃ. Eseva nayo ñatti catutthakammepi. Ekāya ca anusāvanāyāti ñattito anupacchā sāvetabbāti anusāvanā, tāya, tīhi ca anusāvanāhīti ñattitoanu pacchā, punappunaṃ vā tikkhattuṃ sāvetabbāti anusāvanā, tāhi. Tatthāti catūsu kammesu.
ਅਪਲੋਕੇਤ੍વਾવਾਤਿ ਏਤ੍ਥ ਏવਫਲਂ ਦਸ੍ਸੇਨ੍ਤੋ ਆਹ ‘‘ਞਤ੍ਤਿਕਮ੍ਮਾਦਿવਸੇਨ ਨ ਕਾਤਬ੍ਬ’’ਨ੍ਤਿ। ਞਤ੍ਤਿਕਮ੍ਮਮ੍ਪੀਤਿ ਪਿਸਦ੍ਦੇਨ ਨ ਕੇવਲਂ ਅਪਲੋਕਨਕਮ੍ਮਮੇવ, ਅਥ ਖੋ ਞਤ੍ਤਿਕਮ੍ਮਮ੍ਪੀਤਿ ਦਸ੍ਸੇਤਿ। ਞਤ੍ਤਿਦੁਤਿਯਕਮ੍ਮਂ ਪਨਾਤਿ ਏਤ੍ਥ ਪਨਸਦ੍ਦੋ વਿਸੇਸਤ੍ਥਜੋਤਕੋ, ਪਕ੍ਖਨ੍ਤਰਜੋਤਕੋ વਾ। ਤਤ੍ਥਾਤਿ ਦ੍વੀਸੁ ਕਮ੍ਮੇਸੁ। ਗਰੁਕਾਨੀਤਿ ਅਲਹੁਕਾਨਿ। ਅવਸੇਸਾਨੀਤਿ ਛਹਿ ਕਮ੍ਮੇਹਿ ਅવਸੇਸਾਨਿ, ਏવਰੂਪਾਨਿ ਲਹੁਕਕਮ੍ਮਾਨੀਤਿ ਸਮ੍ਬਨ੍ਧੋ। ‘‘ਅવਸੇਸਾ’’ਤਿਪਿ ਪਾਠੋ, ਸਮ੍ਮੁਤਿਯੋਤਿ ਸਮ੍ਬਨ੍ਧੋ। ਅਪਲੋਕੇਤ੍વਾਪੀਤਿ ਪਿਸਦ੍ਦੋ ਞਤ੍ਤਿਦੁਤਿਯਕਮ੍ਮવਾਚਂ ਸਾવੇਤ੍વਾਪੀਤਿ ਸਮ੍ਪਿਣ੍ਡੇਤਿ। ਅਞ੍ਞਤ੍ਥਾਪੋਹਨਂ ਦਸ੍ਸੇਨ੍ਤੋ ਆਹ ‘‘ਞਤ੍ਤਿਕਮ੍ਮਞਤ੍ਤਿਚਤੁਤ੍ਥਕਮ੍ਮવਸੇਨ ਪਨ ਨ ਕਾਤਬ੍ਬਮੇવਾ’’ਤਿ। ਞਤ੍ਤਿਚਤੁਤ੍ਥਕਮ੍ਮਂ ਕਾਤਬ੍ਬਨ੍ਤਿ ਸਮ੍ਬਨ੍ਧੋ। ਏਤ੍ਥਾਤਿ ਸਮਥਕ੍ਖਨ੍ਧਕੇ।
Apaloketvāvāti ettha evaphalaṃ dassento āha ‘‘ñattikammādivasena na kātabba’’nti. Ñattikammampīti pisaddena na kevalaṃ apalokanakammameva, atha kho ñattikammampīti dasseti. Ñattidutiyakammaṃ panāti ettha panasaddo visesatthajotako, pakkhantarajotako vā. Tatthāti dvīsu kammesu. Garukānīti alahukāni. Avasesānīti chahi kammehi avasesāni, evarūpāni lahukakammānīti sambandho. ‘‘Avasesā’’tipi pāṭho, sammutiyoti sambandho. Apaloketvāpīti pisaddo ñattidutiyakammavācaṃ sāvetvāpīti sampiṇḍeti. Aññatthāpohanaṃ dassento āha ‘‘ñattikammañatticatutthakammavasena pana na kātabbamevā’’ti. Ñatticatutthakammaṃ kātabbanti sambandho. Etthāti samathakkhandhake.
વਿਤ੍ਥਾਰਤੋ ਪਨ ਆਗਤੋਯੇવਾਤਿ ਸਮ੍ਬਨ੍ਧੋ। ਏਤੇਸਨ੍ਤਿ ਚਤੁਨ੍ਨਂ ਕਮ੍ਮਾਨਂ। ਯਂ ਪਨ ਅਤ੍ਥਜਾਤਂ ਅਨੁਤ੍ਤਾਨਨ੍ਤਿ ਸਮ੍ਬਨ੍ਧੋ। ਤਤ੍ਥਾਤਿ ਚਤੂਸੁ ਕਮ੍ਮੇਸੁ। ਤਨ੍ਤਿ ਅਤ੍ਥਜਾਤਂ। ਏવਨ੍ਤਿ ਏવਂ ਕਮ੍ਮવਗ੍ਗੇਯੇવ વਣ੍ਣਯਮਾਨੇ। ਹੀਤਿ ਲਦ੍ਧਗੁਣਜੋਤਕੋ। ਸੁવਿਞ੍ਞੇਯ੍ਯਾਤਿ ਸੁਖੇਨ વਿਞ੍ਞਾਤਬ੍ਬਾ।
Vitthārato pana āgatoyevāti sambandho. Etesanti catunnaṃ kammānaṃ. Yaṃ pana atthajātaṃ anuttānanti sambandho. Tatthāti catūsu kammesu. Tanti atthajātaṃ. Evanti evaṃ kammavaggeyeva vaṇṇayamāne. Hīti laddhaguṇajotako. Suviññeyyāti sukhena viññātabbā.
੨੧੬. ਪਾਲ਼ਿવਸੇਨੇવਾਤਿ ਨ ਅਟ੍ਠਕਥਾવਸੇਨਾਤਿ ਅਧਿਪ੍ਪਾਯੋ।
216.Pāḷivasenevāti na aṭṭhakathāvasenāti adhippāyo.
੨੨੦. ਯੇਨਾਤਿ ਚਿਤ੍ਤੁਪ੍ਪਾਦੇਨ। ਇਮਿਨਾ વਿવਦਨ੍ਤਿ ਅਨੇਨਾਤਿ વਿવਾਦੋਤਿ વਚਨਤ੍ਥਂ ਦਸ੍ਸੇਤਿ। ਸਮਥੇਹਿ ਚਾਤਿ ਚਸਦ੍ਦੋ ਸਮ੍ਪਿਣ੍ਡਨਤ੍ਥੋ। ਤੇਨ ਨ ਕੇવਲਂ વਿવਾਦੋਯੇવ, ਅਥ ਖੋ ਅਧਿਕਰਣਞ੍ਚਾਤਿ ਸਮ੍ਪਿਣ੍ਡੇਤਿ, ਅਥ વਾ ਸਮਥੇਹਿ ਚਾਤਿ ਸਮਥੇਹਿ ਏવ। ਇਮਿਨਾ ਸਮਥੇਹਿ ਅਧਿਕਰੀਯਤਿ વੂਪਸਮੀਯਤੀਤਿ ਅਧਿਕਰਣਨ੍ਤਿ વਚਨਤ੍ਥਂ ਦਸ੍ਸੇਤਿ। વਿવਾਦੋਯੇવ ਅਧਿਕਰਣਂ વਿવਾਦਾਧਿਕਰਣਂ। ਏવਮਾਦਿਨਾ ਨਯੇਨਾਤਿ ਆਦਿਸਦ੍ਦੇਨ ਅਨੁਦ੍ਧਂਸਨੇਨ વਦਨ੍ਤਿ ਅਨੇਨ ਚਿਤ੍ਤੁਪ੍ਪਾਦੇਨਾਤਿ ਅਨੁવਾਦੋਤਿਆਦਯੋ વਚਨਤ੍ਥੇ ਸਙ੍ਗਣ੍ਹਾਤਿ।
220.Yenāti cittuppādena. Iminā vivadanti anenāti vivādoti vacanatthaṃ dasseti. Samathehi cāti casaddo sampiṇḍanattho. Tena na kevalaṃ vivādoyeva, atha kho adhikaraṇañcāti sampiṇḍeti, atha vā samathehi cāti samathehi eva. Iminā samathehi adhikarīyati vūpasamīyatīti adhikaraṇanti vacanatthaṃ dasseti. Vivādoyeva adhikaraṇaṃ vivādādhikaraṇaṃ. Evamādinā nayenāti ādisaddena anuddhaṃsanena vadanti anena cittuppādenāti anuvādotiādayo vacanatthe saṅgaṇhāti.
੨੨੨. ਸਨ੍ਧਾਯਭਾਸਿਤવਸੇਨਾਤਿ ਲੋਕવਜ੍ਜਂ ਸਨ੍ਧਾਯ ਭਾਸਿਤਸ੍ਸ વਚਨਸ੍ਸ વਸੇਨ। ਸਨ੍ਧਾਯਭਾਸਿਤਤ੍ਥਂ વਿਤ੍ਥਾਰੇਨ੍ਤੋ ਆਹ ‘‘ਯਸ੍ਮਿਂ ਹੀ’’ਤਿਆਦਿ। ਤਤ੍ਥ ਪਥવਿਖਣਨਾਦਿਕੇ ਯਸ੍ਮਿਂ ਆਪਤ੍ਤਾਧਿਕਰਣੇਤਿ ਯੋਜਨਾ। ਤਸ੍ਮਿਨ੍ਤਿ ਕੁਸਲਚਿਤ੍ਤਙ੍ਗੇ ਆਪਤ੍ਤਾਧਿਕਰਣੇ। ਤਸ੍ਮਾਤਿ ਯਸ੍ਮਾ ਨ ਸਕ੍ਕਾ વਤ੍ਤੁਂ, ਤਸ੍ਮਾ। ਇਦਨ੍ਤਿ ‘‘ਨਤ੍ਥਿ ਆਪਤ੍ਤਾਧਿਕਰਣਂ ਕੁਸਲ’’ਨ੍ਤਿ વਚਨਂ, વੁਤ੍ਤਨ੍ਤਿ ਸਮ੍ਬਨ੍ਧੋ। ਸਨ੍ਧਾਯ ਅવੁਤ੍ਤਂ ਦਸ੍ਸੇਤ੍વਾ ਸਨ੍ਧਾਯ વੁਤ੍ਤਂ ਦਸ੍ਸੇਨ੍ਤੋ ਆਹ ‘‘ਇਦਂ ਪਨ ਸਨ੍ਧਾਯ વੁਤ੍ਤ’’ਨ੍ਤਿ। ਤਤ੍ਥ ਇਦਂ ਪਨਾਤਿ ਕਾਰਣਂ ਪਨ ਸਨ੍ਧਾਯਾਤਿ ਸਮ੍ਬਨ੍ਧੋ। ਯਂ ਆਪਤ੍ਤਾਧਿਕਰਣਨ੍ਤਿ ਯੋਜਨਾ। ‘‘ਲੋਕવਜ੍ਜ’’ਨ੍ਤਿ ਪਦੇ ਤੁਲ੍ਯਾਧਿਕਰਣਂ। ਲੋਕਸ੍ਮਿਂ, ਲੋਕੇਹਿ વਾ વਜ੍ਜੇਤਬ੍ਬਨ੍ਤਿ ਲੋਕવਜ੍ਜਂ। ਤਨ੍ਤਿ ਆਪਤ੍ਤਾਧਿਕਰਣਂ। ਤਤ੍ਥਾਤਿ ਆਪਤ੍ਤਾਧਿਕਰਣੇ। વਿਕਪ੍ਪੋਤਿ વਿવਿਧਾ ਕਪ੍ਪਨਂ, વਿવਿਧਤਕ੍ਕੋ વਾ। ਯਂ ਪਨਾਤਿ ਆਪਤ੍ਤਾਧਿਕਰਣਂ ਪਨ। ‘‘ਪਣ੍ਣਤ੍ਤਿવਜ੍ਜ’’ਨ੍ਤਿ ਪਦੇ ਤੁਲ੍ਯਾਧਿਕਰਣਂ। ਭਗવਤੋ ਪਞ੍ਞਤ੍ਤਿਯਾ ਹੇਤੁਭੂਤਾਯ વਜ੍ਜੇਤਬ੍ਬਨ੍ਤਿ ਪਣ੍ਣਤ੍ਤਿવਜ੍ਜਂ। ਤਨ੍ਤਿ ਆਪਤ੍ਤਾਧਿਕਰਣਂ, ਅਕੁਸਲਂ ਹੋਤੀਤਿ ਸਮ੍ਬਨ੍ਧੋ। ਕਿਞ੍ਚੀਤਿ ਅਪ੍ਪਮਤ੍ਤਕਂ, ਆਪਤ੍ਤਾਨਾਪਤ੍ਤਿਂ ਅਜਾਨਨ੍ਤਸ੍ਸ ਆਪਜ੍ਜਨਤੋਤਿ ਸਮ੍ਬਨ੍ਧੋ। ਤਸ੍ਮਾਤਿ ਯਸ੍ਮਾ ਅਬ੍ਯਾਕਤਂ ਹੋਤਿ, ਤਸ੍ਮਾ। ਤਤ੍ਥਾਤਿ ਪਣ੍ਣਤ੍ਤਿવਜ੍ਜਭੂਤੇ ਆਪਤ੍ਤਾਧਿਕਰਣੇ। ‘‘ਆਪਤ੍ਤਾਧਿਕਰਣਂ…ਪੇ॰… ਕੁਸਲ’’ਨ੍ਤਿ ਇਦਂ વਚਨਂ વੁਤ੍ਤਨ੍ਤਿ ਯੋਜਨਾ।
222.Sandhāyabhāsitavasenāti lokavajjaṃ sandhāya bhāsitassa vacanassa vasena. Sandhāyabhāsitatthaṃ vitthārento āha ‘‘yasmiṃ hī’’tiādi. Tattha pathavikhaṇanādike yasmiṃ āpattādhikaraṇeti yojanā. Tasminti kusalacittaṅge āpattādhikaraṇe. Tasmāti yasmā na sakkā vattuṃ, tasmā. Idanti ‘‘natthi āpattādhikaraṇaṃ kusala’’nti vacanaṃ, vuttanti sambandho. Sandhāya avuttaṃ dassetvā sandhāya vuttaṃ dassento āha ‘‘idaṃ pana sandhāya vutta’’nti. Tattha idaṃ panāti kāraṇaṃ pana sandhāyāti sambandho. Yaṃ āpattādhikaraṇanti yojanā. ‘‘Lokavajja’’nti pade tulyādhikaraṇaṃ. Lokasmiṃ, lokehi vā vajjetabbanti lokavajjaṃ. Tanti āpattādhikaraṇaṃ. Tatthāti āpattādhikaraṇe. Vikappoti vividhā kappanaṃ, vividhatakko vā. Yaṃ panāti āpattādhikaraṇaṃ pana. ‘‘Paṇṇattivajja’’nti pade tulyādhikaraṇaṃ. Bhagavato paññattiyā hetubhūtāya vajjetabbanti paṇṇattivajjaṃ. Tanti āpattādhikaraṇaṃ, akusalaṃ hotīti sambandho. Kiñcīti appamattakaṃ, āpattānāpattiṃ ajānantassa āpajjanatoti sambandho. Tasmāti yasmā abyākataṃ hoti, tasmā. Tatthāti paṇṇattivajjabhūte āpattādhikaraṇe. ‘‘Āpattādhikaraṇaṃ…pe… kusala’’nti idaṃ vacanaṃ vuttanti yojanā.
ਯਦਿ ਕੁਸਲਚਿਤ੍ਤੋ ਆਪਜ੍ਜਤਿ, ਅਥ ਨਨੁ ਆਪਤ੍ਤਾਧਿਕਰਣਂ ਕੁਲਲਨ੍ਤਿ વਤ੍ਤਬ੍ਬੋ ਭવੇਯ੍ਯਾਤਿ ਆਹ ‘‘ਸਚੇ ਪਨਾ’’ਤਿਆਦਿ। ਯਨ੍ਤਿ ਆਪਤ੍ਤਾਧਿਕਰਣਂ। ‘‘ਇਦਂ વੁਚ੍ਚਤਿ…ਪੇ॰… ਕੁਸਲ’’ਨ੍ਤਿ વਦੇਯ੍ਯ ਸਚੇਤਿ ਯੋਜਨਾ। ਏਲ਼ਕਲੋਮਞ੍ਚ ਪਦਸੋਧਮ੍ਮਞ੍ਚ ਏਲ਼ਕਲੋਮਪਦਸੋਧਮ੍ਮਾਨਿ, ਤਾਨਿ ਆਦੀਨਿ ਯੇਸਂ ਤਾਨੀਤਿ ਏਲ਼ਕਲੋਮਪਦਸੋਧਮ੍ਮਾਦੀਨਿ, ਤਾਨਿ ਸਮੁਟ੍ਠਾਨਾਨਿ ਯਾਸਨ੍ਤਿ ਏਲ਼ਕਲੋਮਪਦਸੋਧਮ੍ਮਾਦਿਸਮੁਟ੍ਠਾਨਾ, ਤਾਸਂ ਆਪਤ੍ਤੀਨਮ੍ਪੀਤਿ ਸਮ੍ਬਨ੍ਧੋ। ਤਤ੍ਥਾਤਿ ਏਲ਼ਕਲੋਮਪਦਸੋਧਮ੍ਮਾਦਿਸਮੁਟ੍ਠਾਨਾਸੁ ਆਪਤ੍ਤੀਸੁ। ਆਪਤ੍ਤਿਯਾ ਅਙ੍ਗਨ੍ਤਿ ਆਪਤ੍ਤਿਯਾ ਕਾਰਣਂ। ਏવਂ ਆਪਤ੍ਤਿਯਾ ਅਨਙ੍ਗਂ ਦਸ੍ਸੇਤ੍વਾ ਤਸ੍ਸਾਯੇવ ਅਙ੍ਗਂ ਦਸ੍ਸੇਨ੍ਤੋ ਆਹ ‘‘ਕਾਯવਚੀવਿਞ੍ਞਤ੍ਤਿવਸੇਨ ਪਨਾ’’ਤਿਆਦਿ। ਤਤ੍ਥ ਚਲਿਤਪ੍ਪવਤ੍ਤਾਨਨ੍ਤਿ ਚਲਿਤੇਨ ਹੇਤੁਭੂਤੇਨ ਪવਤ੍ਤਾਨਂ। ਅਥ વਾ ਚਲਿਤੋ ਚ ਕਾਯੋ, ਪવਤ੍ਤਾ ਚ વਾਚਾਤਿ ਚਲਿਤਪ੍ਪવਤ੍ਤਾ, ਤਾਸਂ ਚਲਿਤਪ੍ਪવਤ੍ਤਾਨਂ ਕਾਯવਾਚਾਨਂ। ਤਞ੍ਚਾਤਿ ਕਾਯવਾਚਾਨਂ ਅਞ੍ਞਤਰਞ੍ਚ। ਅਬ੍ਯਾਕਤਨ੍ਤਿ ਏਤ੍ਥ ਇਤਿਸਦ੍ਦੋ ਪਰਿਸਮਾਪਨਤ੍ਥੋ।
Yadi kusalacitto āpajjati, atha nanu āpattādhikaraṇaṃ kulalanti vattabbo bhaveyyāti āha ‘‘sace panā’’tiādi. Yanti āpattādhikaraṇaṃ. ‘‘Idaṃ vuccati…pe… kusala’’nti vadeyya saceti yojanā. Eḷakalomañca padasodhammañca eḷakalomapadasodhammāni, tāni ādīni yesaṃ tānīti eḷakalomapadasodhammādīni, tāni samuṭṭhānāni yāsanti eḷakalomapadasodhammādisamuṭṭhānā, tāsaṃ āpattīnampīti sambandho. Tatthāti eḷakalomapadasodhammādisamuṭṭhānāsu āpattīsu. Āpattiyā aṅganti āpattiyā kāraṇaṃ. Evaṃ āpattiyā anaṅgaṃ dassetvā tassāyeva aṅgaṃ dassento āha ‘‘kāyavacīviññattivasena panā’’tiādi. Tattha calitappavattānanti calitena hetubhūtena pavattānaṃ. Atha vā calito ca kāyo, pavattā ca vācāti calitappavattā, tāsaṃ calitappavattānaṃ kāyavācānaṃ. Tañcāti kāyavācānaṃ aññatarañca. Abyākatanti ettha itisaddo parisamāpanattho.
ਅਯਮਤ੍ਥੋ ਏવਂ વੇਦਿਤਬ੍ਬੋਤਿ ਯੋਜਨਾ। ਤੇਨਾਤਿ ਚਿਤ੍ਤੇਨ। ‘‘ਇਦਂ…ਪੇ॰… ਸਦ੍ਧਿ’’ਨ੍ਤਿ ਇਮਿਨਾ ਸਞ੍ਜਾਨਨ੍ਤੋਤਿ ਏਤ੍ਥ ਸਂਸਦ੍ਦਸ੍ਸ ਸੁਨ੍ਦਰਤ੍ਥਂ ਸਹ ਆਕਾਰੇਨ ਦਸ੍ਸੇਤਿ। ‘‘વੀਤਿਕ੍ਕਮ…ਪੇ॰… ਕਪ੍ਪੇਤ੍વਾ’’ਤਿ ਇਮਿਨਾ ਚੇਚ੍ਚਾਤਿ ਪਦਸ੍ਸ ਅਤ੍ਥਂ ਸਹ વਿਸੇਸਨੇਨ ਦਸ੍ਸੇਤਿ। ‘‘ਉਪਕ੍ਕਮવਸੇਨ…ਪੇ॰… ਪੇਸੇਤ੍વਾ’’ਤਿ ਇਮਿਨਾ ਅਭਿવਿਤਰਿਤ੍વਾਤਿ ਪਦਸ੍ਸ ਅਤ੍ਥਂ ਦਸ੍ਸੇਤਿ। ਪਾਲ਼ਿਯਂ ਯਂਸਦ੍ਦੋવੀਤਿਕ੍ਕਮવਿਸਯੋਤਿ ਆਹ ‘‘ਯਂ ਆਪਤ੍ਤਾਧਿਕਰਣਂ વੀਤਿਕ੍ਕਮ’’ਨ੍ਤਿ। ‘‘ਆਪਜ੍ਜਤੀ’’ਤਿ ਇਮਿਨਾ ਪਾਠਸੇਸਂ ਦਸ੍ਸੇਤਿ। ਏવਂ વੀਤਿਕ੍ਕਮਤੋ ਤਸ੍ਸ ਭਿਕ੍ਖੁਨੋਤਿ ਯੋਜਨਾ।
Ayamattho evaṃ veditabboti yojanā. Tenāti cittena. ‘‘Idaṃ…pe… saddhi’’nti iminā sañjānantoti ettha saṃsaddassa sundaratthaṃ saha ākārena dasseti. ‘‘Vītikkama…pe… kappetvā’’ti iminā ceccāti padassa atthaṃ saha visesanena dasseti. ‘‘Upakkamavasena…pe… pesetvā’’ti iminā abhivitaritvāti padassa atthaṃ dasseti. Pāḷiyaṃ yaṃsaddovītikkamavisayoti āha ‘‘yaṃ āpattādhikaraṇaṃ vītikkama’’nti. ‘‘Āpajjatī’’ti iminā pāṭhasesaṃ dasseti. Evaṃ vītikkamato tassa bhikkhunoti yojanā.
ਅਬ੍ਯਾਕਤવਾਰੇਪੀਤਿ ਪਿਸਦ੍ਦੋ ਅਕੁਸਲવਾਰਂ ਅਪੇਕ੍ਖਤਿ। ਤਸ੍ਸਾਤਿ ਚਿਤ੍ਤਸ੍ਸ। ਅਜਾਨਨ੍ਤੋਤਿਆਦੀਨਂ ਪਦਾਨਮਤ੍ਥੋ ਅਕੁਸਲવਾਰੇ વੁਤ੍ਤਪਟਿਪਕ੍ਖવਸੇਨ વੇਦਿਤਬ੍ਬੋ। ਯਂ ਆਪਤ੍ਤਾਧਿਕਰਣਨ੍ਤਿਆਦੀਨਂ ਪਦਾਨਮਤ੍ਥੋ ਅਕੁਸਲવਾਰੇਨ ਸਦਿਸੋਯੇવ।
Abyākatavārepīti pisaddo akusalavāraṃ apekkhati. Tassāti cittassa. Ajānantotiādīnaṃ padānamattho akusalavāre vuttapaṭipakkhavasena veditabbo. Yaṃ āpattādhikaraṇantiādīnaṃ padānamattho akusalavārena sadisoyeva.
੨੨੪. ਅਯਂ વਿવਾਦੋ ਨੋ ਅਧਿਕਰਣਨ੍ਤਿਆਦੀਸੁ ਏવਮਤ੍ਥੋ વੇਦਿਤਬ੍ਬੋਤਿ ਸਮ੍ਬਨ੍ਧੋ।
224.Ayaṃ vivādo no adhikaraṇantiādīsu evamattho veditabboti sambandho.
Related texts:
ਤਿਪਿਟਕ (ਮੂਲ) • Tipiṭaka (Mūla) / વਿਨਯਪਿਟਕ • Vinayapiṭaka / ਚੂਲ਼વਗ੍ਗਪਾਲ਼ਿ • Cūḷavaggapāḷi / ੮. ਅਧਿਕਰਣਂ • 8. Adhikaraṇaṃ
ਅਟ੍ਠਕਥਾ • Aṭṭhakathā / વਿਨਯਪਿਟਕ (ਅਟ੍ਠਕਥਾ) • Vinayapiṭaka (aṭṭhakathā) / ਚੂਲ਼વਗ੍ਗ-ਅਟ੍ਠਕਥਾ • Cūḷavagga-aṭṭhakathā / ਅਧਿਕਰਣਕਥਾ • Adhikaraṇakathā
ਟੀਕਾ • Tīkā / વਿਨਯਪਿਟਕ (ਟੀਕਾ) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / ਸਾਰਤ੍ਥਦੀਪਨੀ-ਟੀਕਾ • Sāratthadīpanī-ṭīkā / ਅਧਿਕਰਣਕਥਾવਣ੍ਣਨਾ • Adhikaraṇakathāvaṇṇanā
