Library / Tipiṭaka / တိပိဋက • Tipiṭaka / ဝိမတိဝိနောဒနီ-ဋီကာ • Vimativinodanī-ṭīkā |
အဓိကရဏကထာဝဏ္ဏနာ
Adhikaraṇakathāvaṇṇanā
၂၁၅. ဝိရူပတော ဝိပရိဏာမဋ္ဌေန စိတ္တံ ဒုက္ခံ ဝိပစ္စတီတိ အာဟ ‘‘စိတ္တဒုက္ခတ္ထံ ဝောဟာရော’’တိအာဒိ။ ဥပဝဒနာတိ စောဒနာ။ တတ္ထေဝာတိ အနုဝဒနေ။
215. Virūpato vipariṇāmaṭṭhena cittaṃ dukkhaṃ vipaccatīti āha ‘‘cittadukkhatthaṃ vohāro’’tiādi. Upavadanāti codanā. Tatthevāti anuvadane.
အာဒိတော ပဋ္ဌာယ စ တသ္သ တသ္သ ကမ္မသ္သ ဝိညာတတ္တာတိ ဝိတ္ထာရတော အာဂတကမ္မဝဂ္ဂသ္သ အာဒိတော ပဋ္ဌာယ ဝဏ္ဏနာမုခေန ဝိညာတတ္တာ ဝိနိစ္ဆယော ဘဝိသ္သတီတိ ယောဇနာ။
Ādito paṭṭhāya ca tassa tassa kammassa viññātattāti vitthārato āgatakammavaggassa ādito paṭṭhāya vaṇṇanāmukhena viññātattā vinicchayo bhavissatīti yojanā.
၂၁၆. ပာဠိယံ အဇ္ဈတ္တံ ဝာတိ အတ္တနိ ဝာ အတ္တနော ပရိသာယ ဝာ။ ဗဟိဒ္ဓာ ဝာတိ ပရသ္မိံ ဝာ ပရသ္သ ပရိသာယ ဝာ။ အနဝသ္သဝာယာတိ အနုပ္ပာဒာယ။
216. Pāḷiyaṃ ajjhattaṃ vāti attani vā attano parisāya vā. Bahiddhā vāti parasmiṃ vā parassa parisāya vā. Anavassavāyāti anuppādāya.
၂၂၀. ‘‘ဝိဝာဒာဓိကရဏံ ကုသလံ အကုသလံ အဗ္ယာကတ’’န္တိ ဣဒံ ပုစ္ဆာဝစနံ။ ဝိဝာဒာဓိကရဏံ သိယာ ကုသလန္တိအာဒိ ဝိသဇ္ဇနံ။ ဧသ နယော သေသေသုပိ။
220.‘‘Vivādādhikaraṇaṃ kusalaṃ akusalaṃ abyākata’’nti idaṃ pucchāvacanaṃ. Vivādādhikaraṇaṃ siyā kusalantiādi visajjanaṃ. Esa nayo sesesupi.
၂၂၂. သမ္မုတိသဘာဝာယပိ အာပတ္တိယာ ကာရဏူပစာရေန အကုသလာဗ္ယာကတဘာဝေန ဝုစ္စမာနေ ကုသလသ္သာပိ အာပတ္တိကာရဏတ္တာ တဒုပစာရေန ‘‘အာပတ္တာဓိကရဏံ သိယာ ကုသလ’’န္တိ ဝတ္တဗ္ဗံ ဘဝေယ္ယ , တထာ အဝတ္ဝာ ‘‘နတ္ထိ အာပတ္တာဓိကရဏံ ကုသလ’’န္တိ ဧဝံဝစနသ္သ ကာရဏံ ဒသ္သေတုံ ‘‘ဧတ္ထ သန္ဓာယဘာသိတဝသေန အတ္ထော ဝေဒိတဗ္ဗော’’တိ ဝုတ္တံ။ ဧတ္ထ စာယမဓိပ္ပာယော – ယဒိ ဟိ အာပတ္တိ နာမ ပရမတ္ထဓမ္မသဘာဝာ ဘဝေယ္ယ, တဒာ ‘‘အာပတ္တာဓိကရဏံ သိယာ အကုသလ’’န္တိအာဒိဝစနံ ယုဇ္ဇေယ္ယ။ ယသ္မာ ဒုဋ္ဌဒောသသိက္ခာပဒဋ္ဌကထာဒီသု ဒသ္သိတဒောသပ္ပသင္ဂတော ပရမတ္ထသဘအာဝတာ န ယုတ္တာ, ဧကန္တသမ္မုတိသဘာဝာ ဧဝ သာ ဟောတိ, တသ္မာ ‘‘သိယာ အကုသလံ သိယာ အဗ္ယာကတ’’န္တိပိ နိပ္ပရိယာယတော န ဝတ္တဗ္ဗာ။ ယဒိ ပန အကုသလအဗ္ယာကတဓမ္မသမုဋ္ဌိတတ္တမေဝ ဥပာဒာယ ပရိယာယတော ‘‘သိယာ အကုသလံ သိယာ အဗ္ယာကတ’’န္တိ ဝုတ္တံ။ တဒာ ကုသလဓမ္မသမဥဋ္ဌိတတ္တမ္ပိ ဥပာဒာယ ပရိယာယတော ‘‘အာပတ္တာဓိကရဏံ သိယာ ကုသလ’’န္တိပိ ဝတ္တဗ္ဗံ ဘဝေယ္ယ။ ယတော စေတံ ဝစနံ အာပတ္တိယာ အကုသလာဗ္ယာကတူပစာရာရဟတ္တသ္သ ကုသလူပစာရာနာရဟတ္တသ္သ ဝိသုံ ကာရဏသဗ္ဘာဝံ သန္ဓာယ ဘာသိတံ, တသ္မာ ယံ တံ ကာရဏဝိသေသံ သန္ဓာယ ဣဒံ ဘာသိတံ, တသ္သ ဝသေနေဝေတ္ထ အတ္ထော ဝေဒိတဗ္ဗော။
222. Sammutisabhāvāyapi āpattiyā kāraṇūpacārena akusalābyākatabhāvena vuccamāne kusalassāpi āpattikāraṇattā tadupacārena ‘‘āpattādhikaraṇaṃ siyā kusala’’nti vattabbaṃ bhaveyya , tathā avatvā ‘‘natthi āpattādhikaraṇaṃ kusala’’nti evaṃvacanassa kāraṇaṃ dassetuṃ ‘‘ettha sandhāyabhāsitavasena attho veditabbo’’ti vuttaṃ. Ettha cāyamadhippāyo – yadi hi āpatti nāma paramatthadhammasabhāvā bhaveyya, tadā ‘‘āpattādhikaraṇaṃ siyā akusala’’ntiādivacanaṃ yujjeyya. Yasmā duṭṭhadosasikkhāpadaṭṭhakathādīsu dassitadosappasaṅgato paramatthasabhaāvatā na yuttā, ekantasammutisabhāvā eva sā hoti, tasmā ‘‘siyā akusalaṃ siyā abyākata’’ntipi nippariyāyato na vattabbā. Yadi pana akusalaabyākatadhammasamuṭṭhitattameva upādāya pariyāyato ‘‘siyā akusalaṃ siyā abyākata’’nti vuttaṃ. Tadā kusaladhammasamauṭṭhitattampi upādāya pariyāyato ‘‘āpattādhikaraṇaṃ siyā kusala’’ntipi vattabbaṃ bhaveyya. Yato cetaṃ vacanaṃ āpattiyā akusalābyākatūpacārārahattassa kusalūpacārānārahattassa visuṃ kāraṇasabbhāvaṃ sandhāya bhāsitaṃ, tasmā yaṃ taṃ kāraṇavisesaṃ sandhāya idaṃ bhāsitaṃ, tassa vasenevettha attho veditabbo.
ဣဒာနိ ပန ယော အင္ဂပ္ပဟောနကစိတ္တမေဝ သန္ဓာယ အာပတ္တိယာ အကုသလာဒိဘာဝော ဝုတ္တော, နာညံ ဝိသေသကာရဏံ သန္ဓာယာတိ ဂဏ္ဟေယ္ယ, တသ္သ ဂာဟေ ဒောသံ ဒသ္သေန္တော ‘‘ယသ္မိံ ဟီ’’တိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ ပထဝီခဏနာဒိကေတိ ပထဝီခဏနာဒိနိမိတ္တေ ပဏ္ဏတ္တိဝဇ္ဇေ။ အာပတ္တာဓိကရဏေ ကုသလစိတ္တံ အင္ဂန္တိ ပဏ္ဏတ္တိံ အဇာနိတ္ဝာ ကုသလစိတ္တေန စေတိယင္ဂဏာဒီသု ဘူမိသောဓနာဒိဝသေန ပထဝီဘူတဂာမဝိကောပနာဒိကာလေ ကုသလစိတ္တံ ကာရဏံ ဟောတိ။ တသ္မိံ သတီတိ တသ္မိံ အာပတ္တာဓိကရဏေ ဝိဇ္ဇမာနေ ကုသလစိတ္တသမုဋ္ဌိတတ္တေန ကုသလဝောဟာရာရဟာယ အာပတ္တိယာ ဝိဇ္ဇမာနာယာတိ အဓိပ္ပာယော။ သာရတ္ထဒီပနိယံ (သာရတ္ထ. ဋီ. စူဠဝဂ္ဂ ၃.၂၂၂) ပန ‘‘တသ္မိံ သတီ’’တိ ဣမသ္သ ‘‘တသ္မိံ ကုသလစိတ္တေ အာပတ္တိဘာဝေန ဂဟိတေ’’တိ အတ္ထော ဝုတ္တော, တံ န ယုဇ္ဇတိ ‘‘ယသ္မိ’’န္တိ ယ-သဒ္ဒေန ပရာမဋ္ဌသ္သေဝ အာပတ္တာဓိကရဏသ္သ ‘‘တသ္မိ’’န္တိ ပရာမသိတဗ္ဗတော။
Idāni pana yo aṅgappahonakacittameva sandhāya āpattiyā akusalādibhāvo vutto, nāññaṃ visesakāraṇaṃ sandhāyāti gaṇheyya, tassa gāhe dosaṃ dassento ‘‘yasmiṃ hī’’tiādimāha. Tattha pathavīkhaṇanādiketi pathavīkhaṇanādinimitte paṇṇattivajje. Āpattādhikaraṇe kusalacittaṃ aṅganti paṇṇattiṃ ajānitvā kusalacittena cetiyaṅgaṇādīsu bhūmisodhanādivasena pathavībhūtagāmavikopanādikāle kusalacittaṃ kāraṇaṃ hoti. Tasmiṃ satīti tasmiṃ āpattādhikaraṇe vijjamāne kusalacittasamuṭṭhitattena kusalavohārārahāya āpattiyā vijjamānāyāti adhippāyo. Sāratthadīpaniyaṃ (sārattha. ṭī. cūḷavagga 3.222) pana ‘‘tasmiṃ satī’’ti imassa ‘‘tasmiṃ kusalacitte āpattibhāvena gahite’’ti attho vutto, taṃ na yujjati ‘‘yasmi’’nti ya-saddena parāmaṭṭhasseva āpattādhikaraṇassa ‘‘tasmi’’nti parāmasitabbato.
န သက္ကာ ဝတ္တုန္တိ ယဒိ သမ္မုတိသဘာဝာယပိ အာပတ္တိယာ အကုသလာဒိသမုဋ္ဌိတတ္တေန အကုသလာဒိဝောဟာရော ကရီယတိ, တဒာ ကုသလဝောဟာရောပိ ကတ္တဗ္ဗောတိ ‘‘နတ္ထိ အာပတ္တာဓိကရဏံ ကုသလ’’န္တိ န သက္ကာ ဝတ္တုံ, အညထာ အကုသလာဒိဘာဝောပိသ္သ ပဋိက္ခိပိတဗ္ဗောတိ အဓိပ္ပာယော။ တသ္မာတိ ယသ္မာ ကုသလာဒီနံ တိဏ္ဏံ သမာနေပိ အာပတ္တိယာ အင္ဂပ္ပဟောနကတ္တေ ကုသလဝောဟာရောဝ အာပတ္တိယာ ပဋိက္ခိတ္တော, န အကုသလာဒိဝောဟာရော, တသ္မာ နယိဒံ အင္ဂပ္ပဟောနကံ စိတ္တံ သန္ဓာယ ဝုတ္တန္တိ ‘‘အာပတ္တာဓိကရဏံ သိယာ အကုသလံ သိယာ အဗ္ယာကတံ, နတ္ထိ အာပတ္တာဓိကရဏံ ကုသလ’’န္တိ ဣဒံ အာပတ္တိယာ သမုဋ္ဌာပကတ္တေန အင္ဂပ္ပဟောနကံ ကာရဏဘူတံ စိတ္တမတ္တံ သန္ဓာယ န ဝုတ္တံ , အညထာ ‘‘အာပတ္တာဓိကရဏံ သိယာ ကုသလ’’န္တိပိ ဝတ္တဗ္ဗတောတိ အဓိပ္ပာယော။ ဧတေန အာပတ္တိယာ အကုသလာဒိဘာဝောပိ ကေနစိ နိမိတ္တေန ပရိယာယတောဝ ဝုတ္တော, န ပရမတ္ထတောတိ ဒသ္သေတိ။ ယထာဟ ‘‘ယံ ကုသလစိတ္တေန အာပဇ္ဇတိ, တံ ကုသလံ, ဣတရေဟိ ဣတရ’’န္တိ။
Na sakkā vattunti yadi sammutisabhāvāyapi āpattiyā akusalādisamuṭṭhitattena akusalādivohāro karīyati, tadā kusalavohāropi kattabboti ‘‘natthi āpattādhikaraṇaṃ kusala’’nti na sakkā vattuṃ, aññathā akusalādibhāvopissa paṭikkhipitabboti adhippāyo. Tasmāti yasmā kusalādīnaṃ tiṇṇaṃ samānepi āpattiyā aṅgappahonakatte kusalavohārova āpattiyā paṭikkhitto, na akusalādivohāro, tasmā nayidaṃ aṅgappahonakaṃ cittaṃ sandhāya vuttanti ‘‘āpattādhikaraṇaṃ siyā akusalaṃ siyā abyākataṃ, natthi āpattādhikaraṇaṃ kusala’’nti idaṃ āpattiyā samuṭṭhāpakattena aṅgappahonakaṃ kāraṇabhūtaṃ cittamattaṃ sandhāya na vuttaṃ , aññathā ‘‘āpattādhikaraṇaṃ siyā kusala’’ntipi vattabbatoti adhippāyo. Etena āpattiyā akusalādibhāvopi kenaci nimittena pariyāyatova vutto, na paramatthatoti dasseti. Yathāha ‘‘yaṃ kusalacittena āpajjati, taṃ kusalaṃ, itarehi itara’’nti.
ဣဒံ ပနာတိအာဒီသု အယံ အဓိပ္ပာယော – ‘‘အာပတ္တာဓိကရဏံ သိယာ အကုသလံ သိယာ အဗ္ယာကတ’’န္တိ ဣဒဉ္ဟိ ယံ ကိဉ္စိ ကဒာစိ ကတ္ထစိ ကာရဏံ ဘဝန္တံ အနိယတကာရဏံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ န ဟောတိ။ ယံ ပန သဗ္ဗသိက္ခာပဒေသု အာပတ္တိယာ ကာရဏံ ဘဝိတုမရဟတိ, ဣဒမေဝ ကာရဏံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ အကုသလဉ္ဟိ ပဏ္ဏတ္တိံ ဉတ္ဝာ ဝီတိက္ကမန္တသ္သ သဗ္ဗာပတ္တိယာ ကာရဏံ ဟောတိ, လောကဝဇ္ဇာပတ္တိယာ ပန ပဏ္ဏတ္တိံ အဇာနန္တသ္သပိ ကာရဏံ ဟောတိ။ ကေဝလံ ပဏ္ဏတ္တိဝဇ္ဇာပတ္တီသု ကုသလာဗ္ယာကတစိတ္တပဝတ္တိက္ခဏေ ဧဝ အကုသလံ န ဝတ္တတိ, တဒညတ္ထ သယမေဝ ပဝတ္တတိ။ အဗ္ယာကတံ ပန ကာယဝစီဘူတံ ကုသလာကုသလာဒီနံ ပဝတ္တိက္ခဏေ နိရောဓသမာပန္နသ္သ သဟသေယ္ယာပတ္တိယန္တိ သဗ္ဗာပတ္တိယာ အင္ဂမေဝ ဟောတိ ဆန္နံ အာပတ္တိသမုဋ္ဌာနာနံ ကာယဝာစင္ဂဝိရဟိတတ္တာဘာဝာ။ တသ္မာ ဣမေသံ အကုသလာဗ္ယာကတာနံ သဗ္ဗာပတ္တိမူလကတ္တမေဝ သန္ဓာယ ဣဒံ အာပတ္တိယာ အကုသလတ္တံ, အဗ္ယာကတတ္တဉ္စ ဝုတ္တံ။ ယတ္ထ ပန ပထဝီခဏနာဒီသု ကုသလမ္ပိ အာပတ္တိယာ ကာရဏံ ဟောတိ, တတ္ထာပိ အာပတ္တိယာ တဒုပစာရေန ကုသလတ္တဝောဟာရော အယုတ္တော သာဝဇ္ဇာနဝဇ္ဇာနံ ဧကတ္တဝောဟာရသ္သ ဝိရုဒ္ဓတ္တာ။ ယဒဂ္ဂေန အညမညံ ဝိရုဒ္ဓာ, တဒဂ္ဂေန ကာရဏကာရိယဝောဟာရောပိ နေသံ အယုတ္တော။ တသ္မာ တတ္ထ ဝိဇ္ဇမာနမ္ပိ ကုသလံ အဗ္ဗောဟာရိကံ, ကာယဝစီဒ္ဝာရမေဝ အာဝေဏိကံ ကာရဏန္တိ။
Idaṃ panātiādīsu ayaṃ adhippāyo – ‘‘āpattādhikaraṇaṃ siyā akusalaṃ siyā abyākata’’nti idañhi yaṃ kiñci kadāci katthaci kāraṇaṃ bhavantaṃ aniyatakāraṇaṃ sandhāya vuttaṃ na hoti. Yaṃ pana sabbasikkhāpadesu āpattiyā kāraṇaṃ bhavitumarahati, idameva kāraṇaṃ sandhāya vuttaṃ. Akusalañhi paṇṇattiṃ ñatvā vītikkamantassa sabbāpattiyā kāraṇaṃ hoti, lokavajjāpattiyā pana paṇṇattiṃ ajānantassapi kāraṇaṃ hoti. Kevalaṃ paṇṇattivajjāpattīsu kusalābyākatacittapavattikkhaṇe eva akusalaṃ na vattati, tadaññattha sayameva pavattati. Abyākataṃ pana kāyavacībhūtaṃ kusalākusalādīnaṃ pavattikkhaṇe nirodhasamāpannassa sahaseyyāpattiyanti sabbāpattiyā aṅgameva hoti channaṃ āpattisamuṭṭhānānaṃ kāyavācaṅgavirahitattābhāvā. Tasmā imesaṃ akusalābyākatānaṃ sabbāpattimūlakattameva sandhāya idaṃ āpattiyā akusalattaṃ, abyākatattañca vuttaṃ. Yattha pana pathavīkhaṇanādīsu kusalampi āpattiyā kāraṇaṃ hoti, tatthāpi āpattiyā tadupacārena kusalattavohāro ayutto sāvajjānavajjānaṃ ekattavohārassa viruddhattā. Yadaggena aññamaññaṃ viruddhā, tadaggena kāraṇakāriyavohāropi nesaṃ ayutto. Tasmā tattha vijjamānampi kusalaṃ abbohārikaṃ, kāyavacīdvārameva āveṇikaṃ kāraṇanti.
တတ္ထ ဧကန္တတော အကုသလမေဝာတိ အကုသလစိတ္တေန သမုဋ္ဌဟနတော ကာရဏူပစာရတော ဧဝံ ဝုတ္တံ။ တတ္ထာတိ လောကဝဇ္ဇေ။ ဝိကပ္ပော နတ္ထီတိ သိယာ-သဒ္ဒသ္သ ဝိကပ္ပနတ္ထတံ ဒသ္သေတိ။ အကုသလံ ဟောတီတိ အကုသလသမုဋ္ဌိတာယ ကာရဏူပစာရေန အကုသလံ ဟောတိ။ သဟသေယ္ယာဒိဝသေန အာပဇ္ဇနတော အဗ္ယာကတံ ဟောတီတိ ဣတ္ထိယာဒီဟိ သဟ ပိဋ္ဌိပသာရဏဝသပ္ပဝတ္တကာယဒ္ဝာရသင္ခာတရူပာဗ္ယာကတဝသေနေဝ အာပဇ္ဇိတဗ္ဗတော ကာရဏူပစာရေနေဝ အာပတ္တိ အဗ္ယာကတံ ဟောတိ။ တတ္ထာတိ တသ္မိံ ပဏ္ဏတ္တိဝဇ္ဇာပတ္တာဓိကရဏေ။ သဉ္စိစ္စာသဉ္စိစ္စဝသေနာတိ ပဏ္ဏတ္တိံ ဉတ္ဝာ, အညတ္ဝာ စ အာပဇ္ဇနဝသေန ဣမံ ဝိကပ္ပဘာဝံ သန္ဓာယ အကုသလတ္တအဗ္ယာကတတ္တသင္ခာတံ ယထာဝုတ္တံ ဣမံ ဝိကပ္ပသဘာဝံ သန္ဓာယ ဣဒံ ဝစနံ ဝုတ္တံ။
Tattha ekantato akusalamevāti akusalacittena samuṭṭhahanato kāraṇūpacārato evaṃ vuttaṃ. Tatthāti lokavajje. Vikappo natthīti siyā-saddassa vikappanatthataṃ dasseti. Akusalaṃ hotīti akusalasamuṭṭhitāya kāraṇūpacārena akusalaṃ hoti. Sahaseyyādivasena āpajjanatoabyākataṃ hotīti itthiyādīhi saha piṭṭhipasāraṇavasappavattakāyadvārasaṅkhātarūpābyākatavaseneva āpajjitabbato kāraṇūpacāreneva āpatti abyākataṃ hoti. Tatthāti tasmiṃ paṇṇattivajjāpattādhikaraṇe. Sañciccāsañciccavasenāti paṇṇattiṃ ñatvā, aññatvā ca āpajjanavasena imaṃ vikappabhāvaṃ sandhāya akusalattaabyākatattasaṅkhātaṃ yathāvuttaṃ imaṃ vikappasabhāvaṃ sandhāya idaṃ vacanaṃ vuttaṃ.
ယဒိ ဧဝံ အသဉ္စိစ္စာပဇ္ဇနပက္ခေ ကုသလေနာပိ အာပဇ္ဇနတော တမ္ပိ ဝိကပ္ပံ သန္ဓာယ ‘‘အာပတ္တာဓိကရဏံ သိယာ ကုသလ’’န္တိပိ ကသ္မာ န ဝုတ္တန္တိ အာဟ ‘‘သစေ ပနာ’’တိအာဒိ။ ‘‘အစိတ္တကာန’’န္တိ ဝုတ္တမေဝတ္ထံ သမုဋ္ဌာနဝသေန ဝိဘာဝေတုံ ‘‘ဧဠကလောမပဒသောဓမ္မာဒိသမုဋ္ဌာနာနမ္ပီ’’တိ ဝုတ္တံ။ အစိတ္တကသမုဋ္ဌာနာနံ ‘‘ကုသလစိတ္တံ အာပဇ္ဇေယ္ယာ’’တိ ဧတေန သာဝဇ္ဇဘူတာယ အာပတ္တိယာ ကာရဏူပစာရေနာပိ အနဝဇ္ဇဘူတကုသလဝောဟာရော အယုတ္တောတိ ဒသ္သေတိ။ ‘‘န စ တတ္ထာ’’တိအာဒိနာ ကုသလသ္သ အာပတ္တိယာ ကာရဏတ္တံ ဝိဇ္ဇမာနမ္ပိ တထာ ဝောဟရိတုံ အယုတ္တန္တိ ပဋိက္ခိပိတ္ဝာ ကာယဝာစာသင္ခာတံ အဗ္ယာကတသ္သေဝ ကာရဏတ္တံ ဒသ္သေတိ။ တတ္ထ စလိတပ္ပဝတ္တာနန္တိ စလိတာနံ, ပဝတ္တာနဉ္စ။ စလိတော ဟိ ကာယော, ပဝတ္တာ ဝာစာ။ ဧတ္ထ စ ကာယဝာစာနမညတရမေဝ အင္ဂံ။ တဉ္စ။ပေ.။ အဗ္ယာကတန္တိ ဧဝံ အဗ္ယာကတသ္သ အာပတ္တိကာရဏဘာဝေနေဝ ဝုတ္တတ္တာ။ ‘‘အာပတ္တာဓိကရဏံ သိယာ အကုသလံ သိယာ အဗ္ယာကတ’’န္တိ ဣဒံ ကာရဏူပစာရေန ပရိယာယတော ဝုတ္တံ, န နိပ္ပရိယာယတောတိ သိဇ္ဈတိ။
Yadi evaṃ asañciccāpajjanapakkhe kusalenāpi āpajjanato tampi vikappaṃ sandhāya ‘‘āpattādhikaraṇaṃ siyā kusala’’ntipi kasmā na vuttanti āha ‘‘sace panā’’tiādi. ‘‘Acittakāna’’nti vuttamevatthaṃ samuṭṭhānavasena vibhāvetuṃ ‘‘eḷakalomapadasodhammādisamuṭṭhānānampī’’ti vuttaṃ. Acittakasamuṭṭhānānaṃ ‘‘kusalacittaṃ āpajjeyyā’’ti etena sāvajjabhūtāya āpattiyā kāraṇūpacārenāpi anavajjabhūtakusalavohāro ayuttoti dasseti. ‘‘Na ca tatthā’’tiādinā kusalassa āpattiyā kāraṇattaṃ vijjamānampi tathā voharituṃ ayuttanti paṭikkhipitvā kāyavācāsaṅkhātaṃ abyākatasseva kāraṇattaṃ dasseti. Tattha calitappavattānanti calitānaṃ, pavattānañca. Calito hi kāyo, pavattā vācā. Ettha ca kāyavācānamaññatarameva aṅgaṃ. Tañca…pe… abyākatanti evaṃ abyākatassa āpattikāraṇabhāveneva vuttattā. ‘‘Āpattādhikaraṇaṃ siyā akusalaṃ siyā abyākata’’nti idaṃ kāraṇūpacārena pariyāyato vuttaṃ, na nippariyāyatoti sijjhati.
ယံ ပန သာရတ္ထဒီပနိယံ (သာရတ္ထ. ဋီ. စူဠဝ. ၃.၂၂၂) အာပတ္တိယာ နိပ္ပရိယာယတောဝ အကုသလာဒိသဘာဝတံ သမတ္ထေတုံ ဗဟုံ ပပဉ္စိတံ, တံ န သာရတော ပစ္စေတဗ္ဗံ ဒုဋ္ဌဒောသသိက္ခာပဒဋ္ဌကထာယမေဝ ပဋိက္ခိတ္တတ္တာ။ တေနေဝေတ္ထာပိ ‘‘ယံ စိတ္တံ အာပတ္တိယာ အင္ဂံ ဟောတီ’’တိအာဒိနာ အကုသလစိတ္တသ္သာပိ အာပတ္တိယာ ကာရဏတ္တေန ဘိန္နတာဝ ဒသ္သိတာ။ ယံ ပနေတ္ထ ဝတ္တဗ္ဗံ, တံ ဟေဋ္ဌာ ဒသ္သိတမေဝာတိ ဣဓ န ဝိတ္ထာရယိမ္ဟ။ ဧဝံ ဝီတိက္ကမတော ယော ဝီတိက္ကမောတိ ဧတ္ထ အကုသလစိတ္တေန ဉတ္ဝာ ဝီတိက္ကမန္တသ္သ ကာယဝစီဝီတိက္ကမသမုဋ္ဌိတာ အာပတ္တိဝီတိက္ကမောတိ ဝုတ္တော။ ဧသ နယော အဗ္ယာကတဝာရေပိ။
Yaṃ pana sāratthadīpaniyaṃ (sārattha. ṭī. cūḷava. 3.222) āpattiyā nippariyāyatova akusalādisabhāvataṃ samatthetuṃ bahuṃ papañcitaṃ, taṃ na sārato paccetabbaṃ duṭṭhadosasikkhāpadaṭṭhakathāyameva paṭikkhittattā. Tenevetthāpi ‘‘yaṃ cittaṃ āpattiyā aṅgaṃ hotī’’tiādinā akusalacittassāpi āpattiyā kāraṇattena bhinnatāva dassitā. Yaṃ panettha vattabbaṃ, taṃ heṭṭhā dassitamevāti idha na vitthārayimha. Evaṃ vītikkamato yo vītikkamoti ettha akusalacittena ñatvā vītikkamantassa kāyavacīvītikkamasamuṭṭhitā āpattivītikkamoti vutto. Esa nayo abyākatavārepi.
အဓိကရဏကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
Adhikaraṇakathāvaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
တိပိဋက (မူလ) • Tipiṭaka (Mūla) / ဝိနယပိဋက • Vinayapiṭaka / စူဠဝဂ္ဂပာဠိ • Cūḷavaggapāḷi / ၈. အဓိကရဏံ • 8. Adhikaraṇaṃ
အဋ္ဌကထာ • Aṭṭhakathā / ဝိနယပိဋက (အဋ္ဌကထာ) • Vinayapiṭaka (aṭṭhakathā) / စူဠဝဂ္ဂ-အဋ္ဌကထာ • Cūḷavagga-aṭṭhakathā / အဓိကရဏကထာ • Adhikaraṇakathā
ဋီကာ • Tīkā / ဝိနယပိဋက (ဋီကာ) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / သာရတ္ထဒီပနီ-ဋီကာ • Sāratthadīpanī-ṭīkā / အဓိကရဏကထာဝဏ္ဏနာ • Adhikaraṇakathāvaṇṇanā
ဋီကာ • Tīkā / ဝိနယပိဋက (ဋီကာ) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / ဝဇိရဗုဒ္ဓိ-ဋီကာ • Vajirabuddhi-ṭīkā / အဓိကရဏကထာဝဏ္ဏနာ • Adhikaraṇakathāvaṇṇanā
ဋီကာ • Tīkā / ဝိနယပိဋက (ဋီကာ) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / ပာစိတ္ယာဒိယောဇနာပာဠိ • Pācityādiyojanāpāḷi / ၈. အဓိကရဏကထာ • 8. Adhikaraṇakathā