| Library / Tipiṭaka / ತಿಪಿಟಕ • Tipiṭaka / ವಿಮತಿವಿನೋದನೀ-ಟೀಕಾ • Vimativinodanī-ṭīkā |
ಅಧಿಕರಣಕಥಾವಣ್ಣನಾ
Adhikaraṇakathāvaṇṇanā
೨೧೫. ವಿರೂಪತೋ ವಿಪರಿಣಾಮಟ್ಠೇನ ಚಿತ್ತಂ ದುಕ್ಖಂ ವಿಪಚ್ಚತೀತಿ ಆಹ ‘‘ಚಿತ್ತದುಕ್ಖತ್ಥಂ ವೋಹಾರೋ’’ತಿಆದಿ। ಉಪವದನಾತಿ ಚೋದನಾ। ತತ್ಥೇವಾತಿ ಅನುವದನೇ।
215. Virūpato vipariṇāmaṭṭhena cittaṃ dukkhaṃ vipaccatīti āha ‘‘cittadukkhatthaṃ vohāro’’tiādi. Upavadanāti codanā. Tatthevāti anuvadane.
ಆದಿತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಚ ತಸ್ಸ ತಸ್ಸ ಕಮ್ಮಸ್ಸ ವಿಞ್ಞಾತತ್ತಾತಿ ವಿತ್ಥಾರತೋ ಆಗತಕಮ್ಮವಗ್ಗಸ್ಸ ಆದಿತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ವಣ್ಣನಾಮುಖೇನ ವಿಞ್ಞಾತತ್ತಾ ವಿನಿಚ್ಛಯೋ ಭವಿಸ್ಸತೀತಿ ಯೋಜನಾ।
Ādito paṭṭhāya ca tassa tassa kammassa viññātattāti vitthārato āgatakammavaggassa ādito paṭṭhāya vaṇṇanāmukhena viññātattā vinicchayo bhavissatīti yojanā.
೨೧೬. ಪಾಳಿಯಂ ಅಜ್ಝತ್ತಂ ವಾತಿ ಅತ್ತನಿ ವಾ ಅತ್ತನೋ ಪರಿಸಾಯ ವಾ। ಬಹಿದ್ಧಾ ವಾತಿ ಪರಸ್ಮಿಂ ವಾ ಪರಸ್ಸ ಪರಿಸಾಯ ವಾ। ಅನವಸ್ಸವಾಯಾತಿ ಅನುಪ್ಪಾದಾಯ।
216. Pāḷiyaṃ ajjhattaṃ vāti attani vā attano parisāya vā. Bahiddhā vāti parasmiṃ vā parassa parisāya vā. Anavassavāyāti anuppādāya.
೨೨೦. ‘‘ವಿವಾದಾಧಿಕರಣಂ ಕುಸಲಂ ಅಕುಸಲಂ ಅಬ್ಯಾಕತ’’ನ್ತಿ ಇದಂ ಪುಚ್ಛಾವಚನಂ। ವಿವಾದಾಧಿಕರಣಂ ಸಿಯಾ ಕುಸಲನ್ತಿಆದಿ ವಿಸಜ್ಜನಂ। ಏಸ ನಯೋ ಸೇಸೇಸುಪಿ।
220.‘‘Vivādādhikaraṇaṃ kusalaṃ akusalaṃ abyākata’’nti idaṃ pucchāvacanaṃ. Vivādādhikaraṇaṃ siyā kusalantiādi visajjanaṃ. Esa nayo sesesupi.
೨೨೨. ಸಮ್ಮುತಿಸಭಾವಾಯಪಿ ಆಪತ್ತಿಯಾ ಕಾರಣೂಪಚಾರೇನ ಅಕುಸಲಾಬ್ಯಾಕತಭಾವೇನ ವುಚ್ಚಮಾನೇ ಕುಸಲಸ್ಸಾಪಿ ಆಪತ್ತಿಕಾರಣತ್ತಾ ತದುಪಚಾರೇನ ‘‘ಆಪತ್ತಾಧಿಕರಣಂ ಸಿಯಾ ಕುಸಲ’’ನ್ತಿ ವತ್ತಬ್ಬಂ ಭವೇಯ್ಯ , ತಥಾ ಅವತ್ವಾ ‘‘ನತ್ಥಿ ಆಪತ್ತಾಧಿಕರಣಂ ಕುಸಲ’’ನ್ತಿ ಏವಂವಚನಸ್ಸ ಕಾರಣಂ ದಸ್ಸೇತುಂ ‘‘ಏತ್ಥ ಸನ್ಧಾಯಭಾಸಿತವಸೇನ ಅತ್ಥೋ ವೇದಿತಬ್ಬೋ’’ತಿ ವುತ್ತಂ। ಏತ್ಥ ಚಾಯಮಧಿಪ್ಪಾಯೋ – ಯದಿ ಹಿ ಆಪತ್ತಿ ನಾಮ ಪರಮತ್ಥಧಮ್ಮಸಭಾವಾ ಭವೇಯ್ಯ, ತದಾ ‘‘ಆಪತ್ತಾಧಿಕರಣಂ ಸಿಯಾ ಅಕುಸಲ’’ನ್ತಿಆದಿವಚನಂ ಯುಜ್ಜೇಯ್ಯ। ಯಸ್ಮಾ ದುಟ್ಠದೋಸಸಿಕ್ಖಾಪದಟ್ಠಕಥಾದೀಸು ದಸ್ಸಿತದೋಸಪ್ಪಸಙ್ಗತೋ ಪರಮತ್ಥಸಭಆವತಾ ನ ಯುತ್ತಾ, ಏಕನ್ತಸಮ್ಮುತಿಸಭಾವಾ ಏವ ಸಾ ಹೋತಿ, ತಸ್ಮಾ ‘‘ಸಿಯಾ ಅಕುಸಲಂ ಸಿಯಾ ಅಬ್ಯಾಕತ’’ನ್ತಿಪಿ ನಿಪ್ಪರಿಯಾಯತೋ ನ ವತ್ತಬ್ಬಾ। ಯದಿ ಪನ ಅಕುಸಲಅಬ್ಯಾಕತಧಮ್ಮಸಮುಟ್ಠಿತತ್ತಮೇವ ಉಪಾದಾಯ ಪರಿಯಾಯತೋ ‘‘ಸಿಯಾ ಅಕುಸಲಂ ಸಿಯಾ ಅಬ್ಯಾಕತ’’ನ್ತಿ ವುತ್ತಂ। ತದಾ ಕುಸಲಧಮ್ಮಸಮಉಟ್ಠಿತತ್ತಮ್ಪಿ ಉಪಾದಾಯ ಪರಿಯಾಯತೋ ‘‘ಆಪತ್ತಾಧಿಕರಣಂ ಸಿಯಾ ಕುಸಲ’’ನ್ತಿಪಿ ವತ್ತಬ್ಬಂ ಭವೇಯ್ಯ। ಯತೋ ಚೇತಂ ವಚನಂ ಆಪತ್ತಿಯಾ ಅಕುಸಲಾಬ್ಯಾಕತೂಪಚಾರಾರಹತ್ತಸ್ಸ ಕುಸಲೂಪಚಾರಾನಾರಹತ್ತಸ್ಸ ವಿಸುಂ ಕಾರಣಸಬ್ಭಾವಂ ಸನ್ಧಾಯ ಭಾಸಿತಂ, ತಸ್ಮಾ ಯಂ ತಂ ಕಾರಣವಿಸೇಸಂ ಸನ್ಧಾಯ ಇದಂ ಭಾಸಿತಂ, ತಸ್ಸ ವಸೇನೇವೇತ್ಥ ಅತ್ಥೋ ವೇದಿತಬ್ಬೋ।
222. Sammutisabhāvāyapi āpattiyā kāraṇūpacārena akusalābyākatabhāvena vuccamāne kusalassāpi āpattikāraṇattā tadupacārena ‘‘āpattādhikaraṇaṃ siyā kusala’’nti vattabbaṃ bhaveyya , tathā avatvā ‘‘natthi āpattādhikaraṇaṃ kusala’’nti evaṃvacanassa kāraṇaṃ dassetuṃ ‘‘ettha sandhāyabhāsitavasena attho veditabbo’’ti vuttaṃ. Ettha cāyamadhippāyo – yadi hi āpatti nāma paramatthadhammasabhāvā bhaveyya, tadā ‘‘āpattādhikaraṇaṃ siyā akusala’’ntiādivacanaṃ yujjeyya. Yasmā duṭṭhadosasikkhāpadaṭṭhakathādīsu dassitadosappasaṅgato paramatthasabhaāvatā na yuttā, ekantasammutisabhāvā eva sā hoti, tasmā ‘‘siyā akusalaṃ siyā abyākata’’ntipi nippariyāyato na vattabbā. Yadi pana akusalaabyākatadhammasamuṭṭhitattameva upādāya pariyāyato ‘‘siyā akusalaṃ siyā abyākata’’nti vuttaṃ. Tadā kusaladhammasamauṭṭhitattampi upādāya pariyāyato ‘‘āpattādhikaraṇaṃ siyā kusala’’ntipi vattabbaṃ bhaveyya. Yato cetaṃ vacanaṃ āpattiyā akusalābyākatūpacārārahattassa kusalūpacārānārahattassa visuṃ kāraṇasabbhāvaṃ sandhāya bhāsitaṃ, tasmā yaṃ taṃ kāraṇavisesaṃ sandhāya idaṃ bhāsitaṃ, tassa vasenevettha attho veditabbo.
ಇದಾನಿ ಪನ ಯೋ ಅಙ್ಗಪ್ಪಹೋನಕಚಿತ್ತಮೇವ ಸನ್ಧಾಯ ಆಪತ್ತಿಯಾ ಅಕುಸಲಾದಿಭಾವೋ ವುತ್ತೋ, ನಾಞ್ಞಂ ವಿಸೇಸಕಾರಣಂ ಸನ್ಧಾಯಾತಿ ಗಣ್ಹೇಯ್ಯ, ತಸ್ಸ ಗಾಹೇ ದೋಸಂ ದಸ್ಸೇನ್ತೋ ‘‘ಯಸ್ಮಿಂ ಹೀ’’ತಿಆದಿಮಾಹ। ತತ್ಥ ಪಥವೀಖಣನಾದಿಕೇತಿ ಪಥವೀಖಣನಾದಿನಿಮಿತ್ತೇ ಪಣ್ಣತ್ತಿವಜ್ಜೇ। ಆಪತ್ತಾಧಿಕರಣೇ ಕುಸಲಚಿತ್ತಂ ಅಙ್ಗನ್ತಿ ಪಣ್ಣತ್ತಿಂ ಅಜಾನಿತ್ವಾ ಕುಸಲಚಿತ್ತೇನ ಚೇತಿಯಙ್ಗಣಾದೀಸು ಭೂಮಿಸೋಧನಾದಿವಸೇನ ಪಥವೀಭೂತಗಾಮವಿಕೋಪನಾದಿಕಾಲೇ ಕುಸಲಚಿತ್ತಂ ಕಾರಣಂ ಹೋತಿ। ತಸ್ಮಿಂ ಸತೀತಿ ತಸ್ಮಿಂ ಆಪತ್ತಾಧಿಕರಣೇ ವಿಜ್ಜಮಾನೇ ಕುಸಲಚಿತ್ತಸಮುಟ್ಠಿತತ್ತೇನ ಕುಸಲವೋಹಾರಾರಹಾಯ ಆಪತ್ತಿಯಾ ವಿಜ್ಜಮಾನಾಯಾತಿ ಅಧಿಪ್ಪಾಯೋ। ಸಾರತ್ಥದೀಪನಿಯಂ (ಸಾರತ್ಥ॰ ಟೀ॰ ಚೂಳವಗ್ಗ ೩.೨೨೨) ಪನ ‘‘ತಸ್ಮಿಂ ಸತೀ’’ತಿ ಇಮಸ್ಸ ‘‘ತಸ್ಮಿಂ ಕುಸಲಚಿತ್ತೇ ಆಪತ್ತಿಭಾವೇನ ಗಹಿತೇ’’ತಿ ಅತ್ಥೋ ವುತ್ತೋ, ತಂ ನ ಯುಜ್ಜತಿ ‘‘ಯಸ್ಮಿ’’ನ್ತಿ ಯ-ಸದ್ದೇನ ಪರಾಮಟ್ಠಸ್ಸೇವ ಆಪತ್ತಾಧಿಕರಣಸ್ಸ ‘‘ತಸ್ಮಿ’’ನ್ತಿ ಪರಾಮಸಿತಬ್ಬತೋ।
Idāni pana yo aṅgappahonakacittameva sandhāya āpattiyā akusalādibhāvo vutto, nāññaṃ visesakāraṇaṃ sandhāyāti gaṇheyya, tassa gāhe dosaṃ dassento ‘‘yasmiṃ hī’’tiādimāha. Tattha pathavīkhaṇanādiketi pathavīkhaṇanādinimitte paṇṇattivajje. Āpattādhikaraṇe kusalacittaṃ aṅganti paṇṇattiṃ ajānitvā kusalacittena cetiyaṅgaṇādīsu bhūmisodhanādivasena pathavībhūtagāmavikopanādikāle kusalacittaṃ kāraṇaṃ hoti. Tasmiṃ satīti tasmiṃ āpattādhikaraṇe vijjamāne kusalacittasamuṭṭhitattena kusalavohārārahāya āpattiyā vijjamānāyāti adhippāyo. Sāratthadīpaniyaṃ (sārattha. ṭī. cūḷavagga 3.222) pana ‘‘tasmiṃ satī’’ti imassa ‘‘tasmiṃ kusalacitte āpattibhāvena gahite’’ti attho vutto, taṃ na yujjati ‘‘yasmi’’nti ya-saddena parāmaṭṭhasseva āpattādhikaraṇassa ‘‘tasmi’’nti parāmasitabbato.
ನ ಸಕ್ಕಾ ವತ್ತುನ್ತಿ ಯದಿ ಸಮ್ಮುತಿಸಭಾವಾಯಪಿ ಆಪತ್ತಿಯಾ ಅಕುಸಲಾದಿಸಮುಟ್ಠಿತತ್ತೇನ ಅಕುಸಲಾದಿವೋಹಾರೋ ಕರೀಯತಿ, ತದಾ ಕುಸಲವೋಹಾರೋಪಿ ಕತ್ತಬ್ಬೋತಿ ‘‘ನತ್ಥಿ ಆಪತ್ತಾಧಿಕರಣಂ ಕುಸಲ’’ನ್ತಿ ನ ಸಕ್ಕಾ ವತ್ತುಂ, ಅಞ್ಞಥಾ ಅಕುಸಲಾದಿಭಾವೋಪಿಸ್ಸ ಪಟಿಕ್ಖಿಪಿತಬ್ಬೋತಿ ಅಧಿಪ್ಪಾಯೋ। ತಸ್ಮಾತಿ ಯಸ್ಮಾ ಕುಸಲಾದೀನಂ ತಿಣ್ಣಂ ಸಮಾನೇಪಿ ಆಪತ್ತಿಯಾ ಅಙ್ಗಪ್ಪಹೋನಕತ್ತೇ ಕುಸಲವೋಹಾರೋವ ಆಪತ್ತಿಯಾ ಪಟಿಕ್ಖಿತ್ತೋ, ನ ಅಕುಸಲಾದಿವೋಹಾರೋ, ತಸ್ಮಾ ನಯಿದಂ ಅಙ್ಗಪ್ಪಹೋನಕಂ ಚಿತ್ತಂ ಸನ್ಧಾಯ ವುತ್ತನ್ತಿ ‘‘ಆಪತ್ತಾಧಿಕರಣಂ ಸಿಯಾ ಅಕುಸಲಂ ಸಿಯಾ ಅಬ್ಯಾಕತಂ, ನತ್ಥಿ ಆಪತ್ತಾಧಿಕರಣಂ ಕುಸಲ’’ನ್ತಿ ಇದಂ ಆಪತ್ತಿಯಾ ಸಮುಟ್ಠಾಪಕತ್ತೇನ ಅಙ್ಗಪ್ಪಹೋನಕಂ ಕಾರಣಭೂತಂ ಚಿತ್ತಮತ್ತಂ ಸನ್ಧಾಯ ನ ವುತ್ತಂ , ಅಞ್ಞಥಾ ‘‘ಆಪತ್ತಾಧಿಕರಣಂ ಸಿಯಾ ಕುಸಲ’’ನ್ತಿಪಿ ವತ್ತಬ್ಬತೋತಿ ಅಧಿಪ್ಪಾಯೋ। ಏತೇನ ಆಪತ್ತಿಯಾ ಅಕುಸಲಾದಿಭಾವೋಪಿ ಕೇನಚಿ ನಿಮಿತ್ತೇನ ಪರಿಯಾಯತೋವ ವುತ್ತೋ, ನ ಪರಮತ್ಥತೋತಿ ದಸ್ಸೇತಿ। ಯಥಾಹ ‘‘ಯಂ ಕುಸಲಚಿತ್ತೇನ ಆಪಜ್ಜತಿ, ತಂ ಕುಸಲಂ, ಇತರೇಹಿ ಇತರ’’ನ್ತಿ।
Na sakkā vattunti yadi sammutisabhāvāyapi āpattiyā akusalādisamuṭṭhitattena akusalādivohāro karīyati, tadā kusalavohāropi kattabboti ‘‘natthi āpattādhikaraṇaṃ kusala’’nti na sakkā vattuṃ, aññathā akusalādibhāvopissa paṭikkhipitabboti adhippāyo. Tasmāti yasmā kusalādīnaṃ tiṇṇaṃ samānepi āpattiyā aṅgappahonakatte kusalavohārova āpattiyā paṭikkhitto, na akusalādivohāro, tasmā nayidaṃ aṅgappahonakaṃ cittaṃ sandhāya vuttanti ‘‘āpattādhikaraṇaṃ siyā akusalaṃ siyā abyākataṃ, natthi āpattādhikaraṇaṃ kusala’’nti idaṃ āpattiyā samuṭṭhāpakattena aṅgappahonakaṃ kāraṇabhūtaṃ cittamattaṃ sandhāya na vuttaṃ , aññathā ‘‘āpattādhikaraṇaṃ siyā kusala’’ntipi vattabbatoti adhippāyo. Etena āpattiyā akusalādibhāvopi kenaci nimittena pariyāyatova vutto, na paramatthatoti dasseti. Yathāha ‘‘yaṃ kusalacittena āpajjati, taṃ kusalaṃ, itarehi itara’’nti.
ಇದಂ ಪನಾತಿಆದೀಸು ಅಯಂ ಅಧಿಪ್ಪಾಯೋ – ‘‘ಆಪತ್ತಾಧಿಕರಣಂ ಸಿಯಾ ಅಕುಸಲಂ ಸಿಯಾ ಅಬ್ಯಾಕತ’’ನ್ತಿ ಇದಞ್ಹಿ ಯಂ ಕಿಞ್ಚಿ ಕದಾಚಿ ಕತ್ಥಚಿ ಕಾರಣಂ ಭವನ್ತಂ ಅನಿಯತಕಾರಣಂ ಸನ್ಧಾಯ ವುತ್ತಂ ನ ಹೋತಿ। ಯಂ ಪನ ಸಬ್ಬಸಿಕ್ಖಾಪದೇಸು ಆಪತ್ತಿಯಾ ಕಾರಣಂ ಭವಿತುಮರಹತಿ, ಇದಮೇವ ಕಾರಣಂ ಸನ್ಧಾಯ ವುತ್ತಂ। ಅಕುಸಲಞ್ಹಿ ಪಣ್ಣತ್ತಿಂ ಞತ್ವಾ ವೀತಿಕ್ಕಮನ್ತಸ್ಸ ಸಬ್ಬಾಪತ್ತಿಯಾ ಕಾರಣಂ ಹೋತಿ, ಲೋಕವಜ್ಜಾಪತ್ತಿಯಾ ಪನ ಪಣ್ಣತ್ತಿಂ ಅಜಾನನ್ತಸ್ಸಪಿ ಕಾರಣಂ ಹೋತಿ। ಕೇವಲಂ ಪಣ್ಣತ್ತಿವಜ್ಜಾಪತ್ತೀಸು ಕುಸಲಾಬ್ಯಾಕತಚಿತ್ತಪವತ್ತಿಕ್ಖಣೇ ಏವ ಅಕುಸಲಂ ನ ವತ್ತತಿ, ತದಞ್ಞತ್ಥ ಸಯಮೇವ ಪವತ್ತತಿ। ಅಬ್ಯಾಕತಂ ಪನ ಕಾಯವಚೀಭೂತಂ ಕುಸಲಾಕುಸಲಾದೀನಂ ಪವತ್ತಿಕ್ಖಣೇ ನಿರೋಧಸಮಾಪನ್ನಸ್ಸ ಸಹಸೇಯ್ಯಾಪತ್ತಿಯನ್ತಿ ಸಬ್ಬಾಪತ್ತಿಯಾ ಅಙ್ಗಮೇವ ಹೋತಿ ಛನ್ನಂ ಆಪತ್ತಿಸಮುಟ್ಠಾನಾನಂ ಕಾಯವಾಚಙ್ಗವಿರಹಿತತ್ತಾಭಾವಾ। ತಸ್ಮಾ ಇಮೇಸಂ ಅಕುಸಲಾಬ್ಯಾಕತಾನಂ ಸಬ್ಬಾಪತ್ತಿಮೂಲಕತ್ತಮೇವ ಸನ್ಧಾಯ ಇದಂ ಆಪತ್ತಿಯಾ ಅಕುಸಲತ್ತಂ, ಅಬ್ಯಾಕತತ್ತಞ್ಚ ವುತ್ತಂ। ಯತ್ಥ ಪನ ಪಥವೀಖಣನಾದೀಸು ಕುಸಲಮ್ಪಿ ಆಪತ್ತಿಯಾ ಕಾರಣಂ ಹೋತಿ, ತತ್ಥಾಪಿ ಆಪತ್ತಿಯಾ ತದುಪಚಾರೇನ ಕುಸಲತ್ತವೋಹಾರೋ ಅಯುತ್ತೋ ಸಾವಜ್ಜಾನವಜ್ಜಾನಂ ಏಕತ್ತವೋಹಾರಸ್ಸ ವಿರುದ್ಧತ್ತಾ। ಯದಗ್ಗೇನ ಅಞ್ಞಮಞ್ಞಂ ವಿರುದ್ಧಾ, ತದಗ್ಗೇನ ಕಾರಣಕಾರಿಯವೋಹಾರೋಪಿ ನೇಸಂ ಅಯುತ್ತೋ। ತಸ್ಮಾ ತತ್ಥ ವಿಜ್ಜಮಾನಮ್ಪಿ ಕುಸಲಂ ಅಬ್ಬೋಹಾರಿಕಂ, ಕಾಯವಚೀದ್ವಾರಮೇವ ಆವೇಣಿಕಂ ಕಾರಣನ್ತಿ।
Idaṃ panātiādīsu ayaṃ adhippāyo – ‘‘āpattādhikaraṇaṃ siyā akusalaṃ siyā abyākata’’nti idañhi yaṃ kiñci kadāci katthaci kāraṇaṃ bhavantaṃ aniyatakāraṇaṃ sandhāya vuttaṃ na hoti. Yaṃ pana sabbasikkhāpadesu āpattiyā kāraṇaṃ bhavitumarahati, idameva kāraṇaṃ sandhāya vuttaṃ. Akusalañhi paṇṇattiṃ ñatvā vītikkamantassa sabbāpattiyā kāraṇaṃ hoti, lokavajjāpattiyā pana paṇṇattiṃ ajānantassapi kāraṇaṃ hoti. Kevalaṃ paṇṇattivajjāpattīsu kusalābyākatacittapavattikkhaṇe eva akusalaṃ na vattati, tadaññattha sayameva pavattati. Abyākataṃ pana kāyavacībhūtaṃ kusalākusalādīnaṃ pavattikkhaṇe nirodhasamāpannassa sahaseyyāpattiyanti sabbāpattiyā aṅgameva hoti channaṃ āpattisamuṭṭhānānaṃ kāyavācaṅgavirahitattābhāvā. Tasmā imesaṃ akusalābyākatānaṃ sabbāpattimūlakattameva sandhāya idaṃ āpattiyā akusalattaṃ, abyākatattañca vuttaṃ. Yattha pana pathavīkhaṇanādīsu kusalampi āpattiyā kāraṇaṃ hoti, tatthāpi āpattiyā tadupacārena kusalattavohāro ayutto sāvajjānavajjānaṃ ekattavohārassa viruddhattā. Yadaggena aññamaññaṃ viruddhā, tadaggena kāraṇakāriyavohāropi nesaṃ ayutto. Tasmā tattha vijjamānampi kusalaṃ abbohārikaṃ, kāyavacīdvārameva āveṇikaṃ kāraṇanti.
ತತ್ಥ ಏಕನ್ತತೋ ಅಕುಸಲಮೇವಾತಿ ಅಕುಸಲಚಿತ್ತೇನ ಸಮುಟ್ಠಹನತೋ ಕಾರಣೂಪಚಾರತೋ ಏವಂ ವುತ್ತಂ। ತತ್ಥಾತಿ ಲೋಕವಜ್ಜೇ। ವಿಕಪ್ಪೋ ನತ್ಥೀತಿ ಸಿಯಾ-ಸದ್ದಸ್ಸ ವಿಕಪ್ಪನತ್ಥತಂ ದಸ್ಸೇತಿ। ಅಕುಸಲಂ ಹೋತೀತಿ ಅಕುಸಲಸಮುಟ್ಠಿತಾಯ ಕಾರಣೂಪಚಾರೇನ ಅಕುಸಲಂ ಹೋತಿ। ಸಹಸೇಯ್ಯಾದಿವಸೇನ ಆಪಜ್ಜನತೋ ಅಬ್ಯಾಕತಂ ಹೋತೀತಿ ಇತ್ಥಿಯಾದೀಹಿ ಸಹ ಪಿಟ್ಠಿಪಸಾರಣವಸಪ್ಪವತ್ತಕಾಯದ್ವಾರಸಙ್ಖಾತರೂಪಾಬ್ಯಾಕತವಸೇನೇವ ಆಪಜ್ಜಿತಬ್ಬತೋ ಕಾರಣೂಪಚಾರೇನೇವ ಆಪತ್ತಿ ಅಬ್ಯಾಕತಂ ಹೋತಿ। ತತ್ಥಾತಿ ತಸ್ಮಿಂ ಪಣ್ಣತ್ತಿವಜ್ಜಾಪತ್ತಾಧಿಕರಣೇ। ಸಞ್ಚಿಚ್ಚಾಸಞ್ಚಿಚ್ಚವಸೇನಾತಿ ಪಣ್ಣತ್ತಿಂ ಞತ್ವಾ, ಅಞ್ಞತ್ವಾ ಚ ಆಪಜ್ಜನವಸೇನ ಇಮಂ ವಿಕಪ್ಪಭಾವಂ ಸನ್ಧಾಯ ಅಕುಸಲತ್ತಅಬ್ಯಾಕತತ್ತಸಙ್ಖಾತಂ ಯಥಾವುತ್ತಂ ಇಮಂ ವಿಕಪ್ಪಸಭಾವಂ ಸನ್ಧಾಯ ಇದಂ ವಚನಂ ವುತ್ತಂ।
Tattha ekantato akusalamevāti akusalacittena samuṭṭhahanato kāraṇūpacārato evaṃ vuttaṃ. Tatthāti lokavajje. Vikappo natthīti siyā-saddassa vikappanatthataṃ dasseti. Akusalaṃ hotīti akusalasamuṭṭhitāya kāraṇūpacārena akusalaṃ hoti. Sahaseyyādivasena āpajjanatoabyākataṃ hotīti itthiyādīhi saha piṭṭhipasāraṇavasappavattakāyadvārasaṅkhātarūpābyākatavaseneva āpajjitabbato kāraṇūpacāreneva āpatti abyākataṃ hoti. Tatthāti tasmiṃ paṇṇattivajjāpattādhikaraṇe. Sañciccāsañciccavasenāti paṇṇattiṃ ñatvā, aññatvā ca āpajjanavasena imaṃ vikappabhāvaṃ sandhāya akusalattaabyākatattasaṅkhātaṃ yathāvuttaṃ imaṃ vikappasabhāvaṃ sandhāya idaṃ vacanaṃ vuttaṃ.
ಯದಿ ಏವಂ ಅಸಞ್ಚಿಚ್ಚಾಪಜ್ಜನಪಕ್ಖೇ ಕುಸಲೇನಾಪಿ ಆಪಜ್ಜನತೋ ತಮ್ಪಿ ವಿಕಪ್ಪಂ ಸನ್ಧಾಯ ‘‘ಆಪತ್ತಾಧಿಕರಣಂ ಸಿಯಾ ಕುಸಲ’’ನ್ತಿಪಿ ಕಸ್ಮಾ ನ ವುತ್ತನ್ತಿ ಆಹ ‘‘ಸಚೇ ಪನಾ’’ತಿಆದಿ। ‘‘ಅಚಿತ್ತಕಾನ’’ನ್ತಿ ವುತ್ತಮೇವತ್ಥಂ ಸಮುಟ್ಠಾನವಸೇನ ವಿಭಾವೇತುಂ ‘‘ಏಳಕಲೋಮಪದಸೋಧಮ್ಮಾದಿಸಮುಟ್ಠಾನಾನಮ್ಪೀ’’ತಿ ವುತ್ತಂ। ಅಚಿತ್ತಕಸಮುಟ್ಠಾನಾನಂ ‘‘ಕುಸಲಚಿತ್ತಂ ಆಪಜ್ಜೇಯ್ಯಾ’’ತಿ ಏತೇನ ಸಾವಜ್ಜಭೂತಾಯ ಆಪತ್ತಿಯಾ ಕಾರಣೂಪಚಾರೇನಾಪಿ ಅನವಜ್ಜಭೂತಕುಸಲವೋಹಾರೋ ಅಯುತ್ತೋತಿ ದಸ್ಸೇತಿ। ‘‘ನ ಚ ತತ್ಥಾ’’ತಿಆದಿನಾ ಕುಸಲಸ್ಸ ಆಪತ್ತಿಯಾ ಕಾರಣತ್ತಂ ವಿಜ್ಜಮಾನಮ್ಪಿ ತಥಾ ವೋಹರಿತುಂ ಅಯುತ್ತನ್ತಿ ಪಟಿಕ್ಖಿಪಿತ್ವಾ ಕಾಯವಾಚಾಸಙ್ಖಾತಂ ಅಬ್ಯಾಕತಸ್ಸೇವ ಕಾರಣತ್ತಂ ದಸ್ಸೇತಿ। ತತ್ಥ ಚಲಿತಪ್ಪವತ್ತಾನನ್ತಿ ಚಲಿತಾನಂ, ಪವತ್ತಾನಞ್ಚ। ಚಲಿತೋ ಹಿ ಕಾಯೋ, ಪವತ್ತಾ ವಾಚಾ। ಏತ್ಥ ಚ ಕಾಯವಾಚಾನಮಞ್ಞತರಮೇವ ಅಙ್ಗಂ। ತಞ್ಚ…ಪೇ॰… ಅಬ್ಯಾಕತನ್ತಿ ಏವಂ ಅಬ್ಯಾಕತಸ್ಸ ಆಪತ್ತಿಕಾರಣಭಾವೇನೇವ ವುತ್ತತ್ತಾ। ‘‘ಆಪತ್ತಾಧಿಕರಣಂ ಸಿಯಾ ಅಕುಸಲಂ ಸಿಯಾ ಅಬ್ಯಾಕತ’’ನ್ತಿ ಇದಂ ಕಾರಣೂಪಚಾರೇನ ಪರಿಯಾಯತೋ ವುತ್ತಂ, ನ ನಿಪ್ಪರಿಯಾಯತೋತಿ ಸಿಜ್ಝತಿ।
Yadi evaṃ asañciccāpajjanapakkhe kusalenāpi āpajjanato tampi vikappaṃ sandhāya ‘‘āpattādhikaraṇaṃ siyā kusala’’ntipi kasmā na vuttanti āha ‘‘sace panā’’tiādi. ‘‘Acittakāna’’nti vuttamevatthaṃ samuṭṭhānavasena vibhāvetuṃ ‘‘eḷakalomapadasodhammādisamuṭṭhānānampī’’ti vuttaṃ. Acittakasamuṭṭhānānaṃ ‘‘kusalacittaṃ āpajjeyyā’’ti etena sāvajjabhūtāya āpattiyā kāraṇūpacārenāpi anavajjabhūtakusalavohāro ayuttoti dasseti. ‘‘Na ca tatthā’’tiādinā kusalassa āpattiyā kāraṇattaṃ vijjamānampi tathā voharituṃ ayuttanti paṭikkhipitvā kāyavācāsaṅkhātaṃ abyākatasseva kāraṇattaṃ dasseti. Tattha calitappavattānanti calitānaṃ, pavattānañca. Calito hi kāyo, pavattā vācā. Ettha ca kāyavācānamaññatarameva aṅgaṃ. Tañca…pe… abyākatanti evaṃ abyākatassa āpattikāraṇabhāveneva vuttattā. ‘‘Āpattādhikaraṇaṃ siyā akusalaṃ siyā abyākata’’nti idaṃ kāraṇūpacārena pariyāyato vuttaṃ, na nippariyāyatoti sijjhati.
ಯಂ ಪನ ಸಾರತ್ಥದೀಪನಿಯಂ (ಸಾರತ್ಥ॰ ಟೀ॰ ಚೂಳವ॰ ೩.೨೨೨) ಆಪತ್ತಿಯಾ ನಿಪ್ಪರಿಯಾಯತೋವ ಅಕುಸಲಾದಿಸಭಾವತಂ ಸಮತ್ಥೇತುಂ ಬಹುಂ ಪಪಞ್ಚಿತಂ, ತಂ ನ ಸಾರತೋ ಪಚ್ಚೇತಬ್ಬಂ ದುಟ್ಠದೋಸಸಿಕ್ಖಾಪದಟ್ಠಕಥಾಯಮೇವ ಪಟಿಕ್ಖಿತ್ತತ್ತಾ। ತೇನೇವೇತ್ಥಾಪಿ ‘‘ಯಂ ಚಿತ್ತಂ ಆಪತ್ತಿಯಾ ಅಙ್ಗಂ ಹೋತೀ’’ತಿಆದಿನಾ ಅಕುಸಲಚಿತ್ತಸ್ಸಾಪಿ ಆಪತ್ತಿಯಾ ಕಾರಣತ್ತೇನ ಭಿನ್ನತಾವ ದಸ್ಸಿತಾ। ಯಂ ಪನೇತ್ಥ ವತ್ತಬ್ಬಂ, ತಂ ಹೇಟ್ಠಾ ದಸ್ಸಿತಮೇವಾತಿ ಇಧ ನ ವಿತ್ಥಾರಯಿಮ್ಹ। ಏವಂ ವೀತಿಕ್ಕಮತೋ ಯೋ ವೀತಿಕ್ಕಮೋತಿ ಏತ್ಥ ಅಕುಸಲಚಿತ್ತೇನ ಞತ್ವಾ ವೀತಿಕ್ಕಮನ್ತಸ್ಸ ಕಾಯವಚೀವೀತಿಕ್ಕಮಸಮುಟ್ಠಿತಾ ಆಪತ್ತಿವೀತಿಕ್ಕಮೋತಿ ವುತ್ತೋ। ಏಸ ನಯೋ ಅಬ್ಯಾಕತವಾರೇಪಿ।
Yaṃ pana sāratthadīpaniyaṃ (sārattha. ṭī. cūḷava. 3.222) āpattiyā nippariyāyatova akusalādisabhāvataṃ samatthetuṃ bahuṃ papañcitaṃ, taṃ na sārato paccetabbaṃ duṭṭhadosasikkhāpadaṭṭhakathāyameva paṭikkhittattā. Tenevetthāpi ‘‘yaṃ cittaṃ āpattiyā aṅgaṃ hotī’’tiādinā akusalacittassāpi āpattiyā kāraṇattena bhinnatāva dassitā. Yaṃ panettha vattabbaṃ, taṃ heṭṭhā dassitamevāti idha na vitthārayimha. Evaṃ vītikkamato yo vītikkamoti ettha akusalacittena ñatvā vītikkamantassa kāyavacīvītikkamasamuṭṭhitā āpattivītikkamoti vutto. Esa nayo abyākatavārepi.
ಅಧಿಕರಣಕಥಾವಣ್ಣನಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ।
Adhikaraṇakathāvaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
ತಿಪಿಟಕ (ಮೂಲ) • Tipiṭaka (Mūla) / ವಿನಯಪಿಟಕ • Vinayapiṭaka / ಚೂಳವಗ್ಗಪಾಳಿ • Cūḷavaggapāḷi / ೮. ಅಧಿಕರಣಂ • 8. Adhikaraṇaṃ
ಅಟ್ಠಕಥಾ • Aṭṭhakathā / ವಿನಯಪಿಟಕ (ಅಟ್ಠಕಥಾ) • Vinayapiṭaka (aṭṭhakathā) / ಚೂಳವಗ್ಗ-ಅಟ್ಠಕಥಾ • Cūḷavagga-aṭṭhakathā / ಅಧಿಕರಣಕಥಾ • Adhikaraṇakathā
ಟೀಕಾ • Tīkā / ವಿನಯಪಿಟಕ (ಟೀಕಾ) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / ಸಾರತ್ಥದೀಪನೀ-ಟೀಕಾ • Sāratthadīpanī-ṭīkā / ಅಧಿಕರಣಕಥಾವಣ್ಣನಾ • Adhikaraṇakathāvaṇṇanā
ಟೀಕಾ • Tīkā / ವಿನಯಪಿಟಕ (ಟೀಕಾ) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / ವಜಿರಬುದ್ಧಿ-ಟೀಕಾ • Vajirabuddhi-ṭīkā / ಅಧಿಕರಣಕಥಾವಣ್ಣನಾ • Adhikaraṇakathāvaṇṇanā
ಟೀಕಾ • Tīkā / ವಿನಯಪಿಟಕ (ಟೀಕಾ) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / ಪಾಚಿತ್ಯಾದಿಯೋಜನಾಪಾಳಿ • Pācityādiyojanāpāḷi / ೮. ಅಧಿಕರಣಕಥಾ • 8. Adhikaraṇakathā
