| Library / Tipiṭaka / तिपिटक • Tipiṭaka / वजिरबुद्धि-टीका • Vajirabuddhi-ṭīkā |
समथभेदवण्णना
Samathabhedavaṇṇanā
अधिकरणपरियायवारादिवण्णना
Adhikaraṇapariyāyavārādivaṇṇanā
२९३-४. लोभकारणा विवादनतो ‘‘लोभो पुब्बङ्गमो’’ति वुत्तं। एवं सेसेसु। ठानानीतिआदीनि कारणवेवचनानि। कारणञ्हि तिट्ठन्ति एत्थाति ठानं, वसन्ति एत्थाति वत्थु, भवन्ति एत्थाति भूमीति वुच्चति। के तिट्ठन्ति वसन्ति भवन्ति चाति? विवादाधिकरणादयो। कुसलाकुसलाब्याकतचित्तो हुत्वा विवदनतो ‘‘नव हेतू’’ति वुत्तं। कोधनो होति उपनाहीतिआदीनि द्वादस मूलानि। अक्कोसन्तेन हि चतूसु विपत्तीसु एकेन अनुवदनतो ‘‘चतस्सो विपत्तियो ठानानी’’ति वुत्तं। चुद्दस मूलानीति विवादाधिकरणे वुत्ता द्वादस, कायो, वाचा च।
293-4.Lobhakāraṇāvivādanato ‘‘lobho pubbaṅgamo’’ti vuttaṃ. Evaṃ sesesu. Ṭhānānītiādīni kāraṇavevacanāni. Kāraṇañhi tiṭṭhanti etthāti ṭhānaṃ, vasanti etthāti vatthu, bhavanti etthāti bhūmīti vuccati. Ke tiṭṭhanti vasanti bhavanti cāti? Vivādādhikaraṇādayo. Kusalākusalābyākatacitto hutvā vivadanato ‘‘nava hetū’’ti vuttaṃ. Kodhano hoti upanāhītiādīni dvādasa mūlāni. Akkosantena hi catūsu vipattīsu ekena anuvadanato ‘‘catasso vipattiyo ṭhānānī’’ti vuttaṃ. Cuddasa mūlānīti vivādādhikaraṇe vuttā dvādasa, kāyo, vācā ca.
२९५-६. सत्त आपत्तिक्खन्धा ठानानीति एत्थ ‘‘आपत्तिं आपज्जित्वा पटिच्छादेन्तस्स या आपत्ति होति, तस्सा आपत्तिया पुब्बे आपन्ना आपत्ति ठानं होती’’ति वुत्तं। ‘‘नत्थि आपत्ताधिकरणं कुसलन्ति वचनतो नत्थि आपत्ताधिकरणस्स कुसलहेतु, कुसलचित्तं पन अङ्गं होती’’ति लिखितं। चत्तारि कम्मानि ठानानीति एत्थ ‘‘एवं कत्तब्बन्ति ठितपाळि कम्मं नाम। ‘यथाठितपाळिवसेन करोन्तानं किरिया किच्चाधिकरणं नामा’’’ति वुत्तं, ‘‘पाळिअनुसारेन पटिकातब्बलक्खणं वा कम्मं। तथेव करणं किच्चाधिकरण’’न्ति च। ञत्तिञत्तिदुतियञत्तिचतुत्थकम्मानि ञत्तितो जायन्ति, अपलोकनकम्मं अपलोकनतो, ‘‘किच्चाधिकरणं एकेन समथेन सम्मति सम्पज्जतीति अत्थो’’ति लिखितं। सियुन्ति होन्ति। कथञ्च सियाति कथं होति। विवादाधिकरणस्स द्वेति ते द्वे ठपेत्वा अञ्ञेहि न सम्मति।
295-6.Satta āpattikkhandhā ṭhānānīti ettha ‘‘āpattiṃ āpajjitvā paṭicchādentassa yā āpatti hoti, tassā āpattiyā pubbe āpannā āpatti ṭhānaṃ hotī’’ti vuttaṃ. ‘‘Natthi āpattādhikaraṇaṃ kusalanti vacanato natthi āpattādhikaraṇassa kusalahetu, kusalacittaṃ pana aṅgaṃ hotī’’ti likhitaṃ. Cattāri kammāni ṭhānānīti ettha ‘‘evaṃ kattabbanti ṭhitapāḷi kammaṃ nāma. ‘Yathāṭhitapāḷivasena karontānaṃ kiriyā kiccādhikaraṇaṃ nāmā’’’ti vuttaṃ, ‘‘pāḷianusārena paṭikātabbalakkhaṇaṃ vā kammaṃ. Tatheva karaṇaṃ kiccādhikaraṇa’’nti ca. Ñattiñattidutiyañatticatutthakammāni ñattito jāyanti, apalokanakammaṃ apalokanato, ‘‘kiccādhikaraṇaṃ ekena samathena sammati sampajjatīti attho’’ti likhitaṃ. Siyunti honti. Kathañca siyāti kathaṃ hoti. Vivādādhikaraṇassa dveti te dve ṭhapetvā aññehi na sammati.
२९७. साधारणाति तं समेतब्बा।
297.Sādhāraṇāti taṃ sametabbā.
२९८. तब्भागियाति तंकोट्ठासा।
298.Tabbhāgiyāti taṃkoṭṭhāsā.
२९९. एकाधिकरणं सब्बे समथा समग्गा हुत्वा समेतुं भब्बाति पुच्छन्तो ‘‘समथा समथस्स साधारणा’’ति आह। समथा समथस्सा सिया साधारणा सिया असाधारणा।
299. Ekādhikaraṇaṃ sabbe samathā samaggā hutvā sametuṃ bhabbāti pucchanto ‘‘samathā samathassa sādhāraṇā’’ti āha. Samathā samathassā siyā sādhāraṇā siyā asādhāraṇā.
३००. समथा समथस्स तब्भागियवारेपि एसेव नयो।
300. Samathā samathassa tabbhāgiyavārepi eseva nayo.
३०१. इमे समथा समथा, न सम्मुखाविनयोति अत्थो।
301. Ime samathā samathā, na sammukhāvinayoti attho.
३०२. ‘‘समथा विनयो’’तिपि वुच्चति, तस्मा विनयो सम्मुखाविनयोति विनयवारो उद्धटो सिया। न सम्मुखाविनयोति सम्मुखाविनयं ठपेत्वा सतिविनयादयो सेससमथा।
302. ‘‘Samathā vinayo’’tipi vuccati, tasmā vinayo sammukhāvinayoti vinayavāro uddhaṭo siyā. Na sammukhāvinayoti sammukhāvinayaṃ ṭhapetvā sativinayādayo sesasamathā.
३०३. सङ्घस्स सम्मुखा पटिञ्ञाते तं पटिजाननं सङ्घस्स सम्मुखता नाम होतीति ‘‘तस्स पटिजाननचित्तं सन्धाय ‘सम्मुखाविनयो कुसलो’तिआदि वुत्त’’न्ति वदन्ति। नत्थि सम्मुखाविनयो अकुसलोति ‘‘धम्मविनयपुग्गलसम्मुखताहि तिवङ्गिको सम्मुखाविनयो एतेहि विना नत्थि। तत्थ कुसलचित्तेहि करणकाले कुसलो, अरहन्तानं करणकाले अब्याकतो, एतेसं अकुसलपटिपक्खत्ता अकुसलस्स सम्भवो नत्थि, तस्मा ‘नत्थि सम्मुखाविनयो अकुसलो’ति वुत्त’’न्ति लिखितं। ‘‘येभुय्यसिका अधम्मवादीहि वूपसमनकाले सलाकग्गाहापके धम्मवादिम्हि कुसला, धम्मवादीनम्पि अधम्मवादिम्हि सलाकग्गाहापके जाते अकुसला, सब्बत्थ अरहतो वसेनेव अब्याकतता, अनरहतो सञ्चिच्च सतिविनयदाने सतिविनयो अकुसलो, अमूळ्हविनयो अनुम्मत्तकस्स दाने, पटिञ्ञातकरणं मूळ्हस्स अजाननतो पटिञ्ञायकरणे, तस्सपापियसिका सुद्धस्स करणे, तिणवत्थारकं महाकलहे, सञ्चिच्च करणे च अकुसल’’न्ति लिखितं।
303. Saṅghassa sammukhā paṭiññāte taṃ paṭijānanaṃ saṅghassa sammukhatā nāma hotīti ‘‘tassa paṭijānanacittaṃ sandhāya ‘sammukhāvinayo kusalo’tiādi vutta’’nti vadanti. Natthi sammukhāvinayo akusaloti ‘‘dhammavinayapuggalasammukhatāhi tivaṅgiko sammukhāvinayo etehi vinā natthi. Tattha kusalacittehi karaṇakāle kusalo, arahantānaṃ karaṇakāle abyākato, etesaṃ akusalapaṭipakkhattā akusalassa sambhavo natthi, tasmā ‘natthi sammukhāvinayo akusalo’ti vutta’’nti likhitaṃ. ‘‘Yebhuyyasikā adhammavādīhi vūpasamanakāle salākaggāhāpake dhammavādimhi kusalā, dhammavādīnampi adhammavādimhi salākaggāhāpake jāte akusalā, sabbattha arahato vaseneva abyākatatā, anarahato sañcicca sativinayadāne sativinayo akusalo, amūḷhavinayo anummattakassa dāne, paṭiññātakaraṇaṃ mūḷhassa ajānanato paṭiññāyakaraṇe, tassapāpiyasikā suddhassa karaṇe, tiṇavatthārakaṃ mahākalahe, sañcicca karaṇe ca akusala’’nti likhitaṃ.
Related texts:
तिपिटक (मूल) • Tipiṭaka (Mūla) / विनयपिटक • Vinayapiṭaka / परिवारपाळि • Parivārapāḷi
६. अधिकरणपरियायवारो • 6. Adhikaraṇapariyāyavāro
७. साधारणवारो • 7. Sādhāraṇavāro
८. तब्भागियवारो • 8. Tabbhāgiyavāro
९. समथा समथस्स साधारणवारो • 9. Samathā samathassa sādhāraṇavāro
१०. समथा समथस्स तब्भागियवारो • 10. Samathā samathassa tabbhāgiyavāro
११. समथसम्मुखाविनयवारो • 11. Samathasammukhāvinayavāro
१२. विनयवारो • 12. Vinayavāro
१३. कुसलवारो • 13. Kusalavāro
टीका • Tīkā / विनयपिटक (टीका) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / सारत्थदीपनी-टीका • Sāratthadīpanī-ṭīkā
अधिकरणपरियायवारकथावण्णना • Adhikaraṇapariyāyavārakathāvaṇṇanā
तब्भागियवारकथावण्णना • Tabbhāgiyavārakathāvaṇṇanā
समथा समथस्स साधारणवारकथावण्णना • Samathā samathassa sādhāraṇavārakathāvaṇṇanā
विनयवारकथावण्णना • Vinayavārakathāvaṇṇanā
कुसलवारकथावण्णना • Kusalavārakathāvaṇṇanā
टीका • Tīkā / विनयपिटक (टीका) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / विमतिविनोदनी-टीका • Vimativinodanī-ṭīkā
अधिकरणपरियायवारवण्णना • Adhikaraṇapariyāyavāravaṇṇanā
साधारणवारादिवण्णना • Sādhāraṇavārādivaṇṇanā
समथासमथस्ससाधारणवारवण्णना • Samathāsamathassasādhāraṇavāravaṇṇanā
समथसम्मुखाविनयवारादिवण्णना • Samathasammukhāvinayavārādivaṇṇanā
