| Library / Tipiṭaka / තිපිටක • Tipiṭaka / වජිරබුද්‌ධි-ටීකා • Vajirabuddhi-ṭīkā |
සමථභෙදවණ්‌ණනා
Samathabhedavaṇṇanā
අධිකරණපරියායවාරාදිවණ්‌ණනා
Adhikaraṇapariyāyavārādivaṇṇanā
293-4. ලොභකාරණා විවාදනතො ‘‘ලොභො පුබ්‌බඞ්‌ගමො’’ති වුත්‌තං. එවං සෙසෙසු. ඨානානීතිආදීනි කාරණවෙවචනානි. කාරණඤ්‌හි තිට්‌ඨන්‌ති එත්‌ථාති ඨානං, වසන්‌ති එත්‌ථාති වත්‌ථු, භවන්‌ති එත්‌ථාති භූමීති වුච්‌චති. කෙ තිට්‌ඨන්‌ති වසන්‌ති භවන්‌ති චාති? විවාදාධිකරණාදයො. කුසලාකුසලාබ්‍යාකතචිත්‌තො හුත්‌වා විවදනතො ‘‘නව හෙතූ’’ති වුත්‌තං. කොධනො හොති උපනාහීතිආදීනි ද්‌වාදස මූලානි. අක්‌කොසන්‌තෙන හි චතූසු විපත්‌තීසු එකෙන අනුවදනතො ‘‘චතස්‌සො විපත්‌තියො ඨානානී’’ති වුත්‌තං. චුද්‌දස මූලානීති විවාදාධිකරණෙ වුත්‌තා ද්‌වාදස, කායො, වාචා ච.
293-4.Lobhakāraṇāvivādanato ‘‘lobho pubbaṅgamo’’ti vuttaṃ. Evaṃ sesesu. Ṭhānānītiādīni kāraṇavevacanāni. Kāraṇañhi tiṭṭhanti etthāti ṭhānaṃ, vasanti etthāti vatthu, bhavanti etthāti bhūmīti vuccati. Ke tiṭṭhanti vasanti bhavanti cāti? Vivādādhikaraṇādayo. Kusalākusalābyākatacitto hutvā vivadanato ‘‘nava hetū’’ti vuttaṃ. Kodhano hoti upanāhītiādīni dvādasa mūlāni. Akkosantena hi catūsu vipattīsu ekena anuvadanato ‘‘catasso vipattiyo ṭhānānī’’ti vuttaṃ. Cuddasa mūlānīti vivādādhikaraṇe vuttā dvādasa, kāyo, vācā ca.
295-6. සත්‌ත ආපත්‌තික්‌ඛන්‌ධා ඨානානීති එත්‌ථ ‘‘ආපත්‌තිං ආපජ්‌ජිත්‌වා පටිච්‌ඡාදෙන්‌තස්‌ස යා ආපත්‌ති හොති, තස්‌සා ආපත්‌තියා පුබ්‌බෙ ආපන්‌නා ආපත්‌ති ඨානං හොතී’’ති වුත්‌තං. ‘‘නත්‌ථි ආපත්‌තාධිකරණං කුසලන්‌ති වචනතො නත්‌ථි ආපත්‌තාධිකරණස්‌ස කුසලහෙතු, කුසලචිත්‌තං පන අඞ්‌ගං හොතී’’ති ලිඛිතං. චත්‌තාරි කම්‌මානි ඨානානීති එත්‌ථ ‘‘එවං කත්‌තබ්‌බන්‌ති ඨිතපාළි කම්‌මං නාම. ‘යථාඨිතපාළිවසෙන කරොන්‌තානං කිරියා කිච්‌චාධිකරණං නාමා’’’ති වුත්‌තං, ‘‘පාළිඅනුසාරෙන පටිකාතබ්‌බලක්‌ඛණං වා කම්‌මං. තථෙව කරණං කිච්‌චාධිකරණ’’න්‌ති ච. ඤත්‌තිඤත්‌තිදුතියඤත්‌තිචතුත්‌ථකම්‌මානි ඤත්‌තිතො ජායන්‌ති, අපලොකනකම්‌මං අපලොකනතො, ‘‘කිච්‌චාධිකරණං එකෙන සමථෙන සම්‌මති සම්‌පජ්‌ජතීති අත්‌ථො’’ති ලිඛිතං. සියුන්‌ති හොන්‌ති. කථඤ්‌ච සියාති කථං හොති. විවාදාධිකරණස්‌ස ද්‌වෙති තෙ ද්‌වෙ ඨපෙත්‌වා අඤ්‌ඤෙහි න සම්‌මති.
295-6.Satta āpattikkhandhā ṭhānānīti ettha ‘‘āpattiṃ āpajjitvā paṭicchādentassa yā āpatti hoti, tassā āpattiyā pubbe āpannā āpatti ṭhānaṃ hotī’’ti vuttaṃ. ‘‘Natthi āpattādhikaraṇaṃ kusalanti vacanato natthi āpattādhikaraṇassa kusalahetu, kusalacittaṃ pana aṅgaṃ hotī’’ti likhitaṃ. Cattāri kammāni ṭhānānīti ettha ‘‘evaṃ kattabbanti ṭhitapāḷi kammaṃ nāma. ‘Yathāṭhitapāḷivasena karontānaṃ kiriyā kiccādhikaraṇaṃ nāmā’’’ti vuttaṃ, ‘‘pāḷianusārena paṭikātabbalakkhaṇaṃ vā kammaṃ. Tatheva karaṇaṃ kiccādhikaraṇa’’nti ca. Ñattiñattidutiyañatticatutthakammāni ñattito jāyanti, apalokanakammaṃ apalokanato, ‘‘kiccādhikaraṇaṃ ekena samathena sammati sampajjatīti attho’’ti likhitaṃ. Siyunti honti. Kathañca siyāti kathaṃ hoti. Vivādādhikaraṇassa dveti te dve ṭhapetvā aññehi na sammati.
297. සාධාරණාති තං සමෙතබ්‌බා.
297.Sādhāraṇāti taṃ sametabbā.
298. තබ්‌භාගියාති තංකොට්‌ඨාසා.
298.Tabbhāgiyāti taṃkoṭṭhāsā.
299. එකාධිකරණං සබ්‌බෙ සමථා සමග්‌ගා හුත්‌වා සමෙතුං භබ්‌බාති පුච්‌ඡන්‌තො ‘‘සමථා සමථස්‌ස සාධාරණා’’ති ආහ. සමථා සමථස්‌සා සියා සාධාරණා සියා අසාධාරණා.
299. Ekādhikaraṇaṃ sabbe samathā samaggā hutvā sametuṃ bhabbāti pucchanto ‘‘samathā samathassa sādhāraṇā’’ti āha. Samathā samathassā siyā sādhāraṇā siyā asādhāraṇā.
300. සමථා සමථස්‌ස තබ්‌භාගියවාරෙපි එසෙව නයො.
300. Samathā samathassa tabbhāgiyavārepi eseva nayo.
301. ඉමෙ සමථා සමථා, න සම්‌මුඛාවිනයොති අත්‌ථො.
301. Ime samathā samathā, na sammukhāvinayoti attho.
302. ‘‘සමථා විනයො’’තිපි වුච්‌චති, තස්‌මා විනයො සම්‌මුඛාවිනයොති විනයවාරො උද්‌ධටො සියා. න සම්‌මුඛාවිනයොති සම්‌මුඛාවිනයං ඨපෙත්‌වා සතිවිනයාදයො සෙසසමථා.
302. ‘‘Samathā vinayo’’tipi vuccati, tasmā vinayo sammukhāvinayoti vinayavāro uddhaṭo siyā. Na sammukhāvinayoti sammukhāvinayaṃ ṭhapetvā sativinayādayo sesasamathā.
303. සඞ්‌ඝස්‌ස සම්‌මුඛා පටිඤ්‌ඤාතෙ තං පටිජානනං සඞ්‌ඝස්‌ස සම්‌මුඛතා නාම හොතීති ‘‘තස්‌ස පටිජානනචිත්‌තං සන්‌ධාය ‘සම්‌මුඛාවිනයො කුසලො’තිආදි වුත්‌ත’’න්‌ති වදන්‌ති. නත්‌ථි සම්‌මුඛාවිනයො අකුසලොති ‘‘ධම්‌මවිනයපුග්‌ගලසම්‌මුඛතාහි තිවඞ්‌ගිකො සම්‌මුඛාවිනයො එතෙහි විනා නත්‌ථි. තත්‌ථ කුසලචිත්‌තෙහි කරණකාලෙ කුසලො, අරහන්‌තානං කරණකාලෙ අබ්‍යාකතො, එතෙසං අකුසලපටිපක්‌ඛත්‌තා අකුසලස්‌ස සම්‌භවො නත්‌ථි, තස්‌මා ‘නත්‌ථි සම්‌මුඛාවිනයො අකුසලො’ති වුත්‌ත’’න්‌ති ලිඛිතං. ‘‘යෙභුය්‍යසිකා අධම්‌මවාදීහි වූපසමනකාලෙ සලාකග්‌ගාහාපකෙ ධම්‌මවාදිම්‌හි කුසලා, ධම්‌මවාදීනම්‌පි අධම්‌මවාදිම්‌හි සලාකග්‌ගාහාපකෙ ජාතෙ අකුසලා, සබ්‌බත්‌ථ අරහතො වසෙනෙව අබ්‍යාකතතා, අනරහතො සඤ්‌චිච්‌ච සතිවිනයදානෙ සතිවිනයො අකුසලො, අමූළ්‌හවිනයො අනුම්‌මත්‌තකස්‌ස දානෙ, පටිඤ්‌ඤාතකරණං මූළ්‌හස්‌ස අජානනතො පටිඤ්‌ඤායකරණෙ, තස්‌සපාපියසිකා සුද්‌ධස්‌ස කරණෙ, තිණවත්‌ථාරකං මහාකලහෙ, සඤ්‌චිච්‌ච කරණෙ ච අකුසල’’න්‌ති ලිඛිතං.
303. Saṅghassa sammukhā paṭiññāte taṃ paṭijānanaṃ saṅghassa sammukhatā nāma hotīti ‘‘tassa paṭijānanacittaṃ sandhāya ‘sammukhāvinayo kusalo’tiādi vutta’’nti vadanti. Natthi sammukhāvinayo akusaloti ‘‘dhammavinayapuggalasammukhatāhi tivaṅgiko sammukhāvinayo etehi vinā natthi. Tattha kusalacittehi karaṇakāle kusalo, arahantānaṃ karaṇakāle abyākato, etesaṃ akusalapaṭipakkhattā akusalassa sambhavo natthi, tasmā ‘natthi sammukhāvinayo akusalo’ti vutta’’nti likhitaṃ. ‘‘Yebhuyyasikā adhammavādīhi vūpasamanakāle salākaggāhāpake dhammavādimhi kusalā, dhammavādīnampi adhammavādimhi salākaggāhāpake jāte akusalā, sabbattha arahato vaseneva abyākatatā, anarahato sañcicca sativinayadāne sativinayo akusalo, amūḷhavinayo anummattakassa dāne, paṭiññātakaraṇaṃ mūḷhassa ajānanato paṭiññāyakaraṇe, tassapāpiyasikā suddhassa karaṇe, tiṇavatthārakaṃ mahākalahe, sañcicca karaṇe ca akusala’’nti likhitaṃ.
Related texts:
තිපිටක (මූල) • Tipiṭaka (Mūla) / විනයපිටක • Vinayapiṭaka / පරිවාරපාළි • Parivārapāḷi
6. අධිකරණපරියායවාරො • 6. Adhikaraṇapariyāyavāro
7. සාධාරණවාරො • 7. Sādhāraṇavāro
8. තබ්‌භාගියවාරො • 8. Tabbhāgiyavāro
9. සමථා සමථස්‌ස සාධාරණවාරො • 9. Samathā samathassa sādhāraṇavāro
10. සමථා සමථස්‌ස තබ්‌භාගියවාරො • 10. Samathā samathassa tabbhāgiyavāro
11. සමථසම්‌මුඛාවිනයවාරො • 11. Samathasammukhāvinayavāro
12. විනයවාරො • 12. Vinayavāro
13. කුසලවාරො • 13. Kusalavāro
ටීකා • Tīkā / විනයපිටක (ටීකා) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / සාරත්‌ථදීපනී-ටීකා • Sāratthadīpanī-ṭīkā
අධිකරණපරියායවාරකථාවණ්‌ණනා • Adhikaraṇapariyāyavārakathāvaṇṇanā
තබ්‌භාගියවාරකථාවණ්‌ණනා • Tabbhāgiyavārakathāvaṇṇanā
සමථා සමථස්‌ස සාධාරණවාරකථාවණ්‌ණනා • Samathā samathassa sādhāraṇavārakathāvaṇṇanā
විනයවාරකථාවණ්‌ණනා • Vinayavārakathāvaṇṇanā
කුසලවාරකථාවණ්‌ණනා • Kusalavārakathāvaṇṇanā
ටීකා • Tīkā / විනයපිටක (ටීකා) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / විමතිවිනොදනී-ටීකා • Vimativinodanī-ṭīkā
අධිකරණපරියායවාරවණ්‌ණනා • Adhikaraṇapariyāyavāravaṇṇanā
සාධාරණවාරාදිවණ්‌ණනා • Sādhāraṇavārādivaṇṇanā
සමථාසමථස්‌සසාධාරණවාරවණ්‌ණනා • Samathāsamathassasādhāraṇavāravaṇṇanā
සමථසම්‌මුඛාවිනයවාරාදිවණ්‌ණනා • Samathasammukhāvinayavārādivaṇṇanā
