Library / Tipiṭaka / ਤਿਪਿਟਕ • Tipiṭaka / વਜਿਰਬੁਦ੍ਧਿ-ਟੀਕਾ • Vajirabuddhi-ṭīkā |
ਸਮਥਭੇਦવਣ੍ਣਨਾ
Samathabhedavaṇṇanā
ਅਧਿਕਰਣਪਰਿਯਾਯવਾਰਾਦਿવਣ੍ਣਨਾ
Adhikaraṇapariyāyavārādivaṇṇanā
੨੯੩-੪. ਲੋਭਕਾਰਣਾ વਿવਾਦਨਤੋ ‘‘ਲੋਭੋ ਪੁਬ੍ਬਙ੍ਗਮੋ’’ਤਿ વੁਤ੍ਤਂ। ਏવਂ ਸੇਸੇਸੁ। ਠਾਨਾਨੀਤਿਆਦੀਨਿ ਕਾਰਣવੇવਚਨਾਨਿ। ਕਾਰਣਞ੍ਹਿ ਤਿਟ੍ਠਨ੍ਤਿ ਏਤ੍ਥਾਤਿ ਠਾਨਂ, વਸਨ੍ਤਿ ਏਤ੍ਥਾਤਿ વਤ੍ਥੁ, ਭવਨ੍ਤਿ ਏਤ੍ਥਾਤਿ ਭੂਮੀਤਿ વੁਚ੍ਚਤਿ। ਕੇ ਤਿਟ੍ਠਨ੍ਤਿ વਸਨ੍ਤਿ ਭવਨ੍ਤਿ ਚਾਤਿ? વਿવਾਦਾਧਿਕਰਣਾਦਯੋ। ਕੁਸਲਾਕੁਸਲਾਬ੍ਯਾਕਤਚਿਤ੍ਤੋ ਹੁਤ੍વਾ વਿવਦਨਤੋ ‘‘ਨવ ਹੇਤੂ’’ਤਿ વੁਤ੍ਤਂ। ਕੋਧਨੋ ਹੋਤਿ ਉਪਨਾਹੀਤਿਆਦੀਨਿ ਦ੍વਾਦਸ ਮੂਲਾਨਿ। ਅਕ੍ਕੋਸਨ੍ਤੇਨ ਹਿ ਚਤੂਸੁ વਿਪਤ੍ਤੀਸੁ ਏਕੇਨ ਅਨੁવਦਨਤੋ ‘‘ਚਤਸ੍ਸੋ વਿਪਤ੍ਤਿਯੋ ਠਾਨਾਨੀ’’ਤਿ વੁਤ੍ਤਂ। ਚੁਦ੍ਦਸ ਮੂਲਾਨੀਤਿ વਿવਾਦਾਧਿਕਰਣੇ વੁਤ੍ਤਾ ਦ੍વਾਦਸ, ਕਾਯੋ, વਾਚਾ ਚ।
293-4.Lobhakāraṇāvivādanato ‘‘lobho pubbaṅgamo’’ti vuttaṃ. Evaṃ sesesu. Ṭhānānītiādīni kāraṇavevacanāni. Kāraṇañhi tiṭṭhanti etthāti ṭhānaṃ, vasanti etthāti vatthu, bhavanti etthāti bhūmīti vuccati. Ke tiṭṭhanti vasanti bhavanti cāti? Vivādādhikaraṇādayo. Kusalākusalābyākatacitto hutvā vivadanato ‘‘nava hetū’’ti vuttaṃ. Kodhano hoti upanāhītiādīni dvādasa mūlāni. Akkosantena hi catūsu vipattīsu ekena anuvadanato ‘‘catasso vipattiyo ṭhānānī’’ti vuttaṃ. Cuddasa mūlānīti vivādādhikaraṇe vuttā dvādasa, kāyo, vācā ca.
੨੯੫-੬. ਸਤ੍ਤ ਆਪਤ੍ਤਿਕ੍ਖਨ੍ਧਾ ਠਾਨਾਨੀਤਿ ਏਤ੍ਥ ‘‘ਆਪਤ੍ਤਿਂ ਆਪਜ੍ਜਿਤ੍વਾ ਪਟਿਚ੍ਛਾਦੇਨ੍ਤਸ੍ਸ ਯਾ ਆਪਤ੍ਤਿ ਹੋਤਿ, ਤਸ੍ਸਾ ਆਪਤ੍ਤਿਯਾ ਪੁਬ੍ਬੇ ਆਪਨ੍ਨਾ ਆਪਤ੍ਤਿ ਠਾਨਂ ਹੋਤੀ’’ਤਿ વੁਤ੍ਤਂ। ‘‘ਨਤ੍ਥਿ ਆਪਤ੍ਤਾਧਿਕਰਣਂ ਕੁਸਲਨ੍ਤਿ વਚਨਤੋ ਨਤ੍ਥਿ ਆਪਤ੍ਤਾਧਿਕਰਣਸ੍ਸ ਕੁਸਲਹੇਤੁ, ਕੁਸਲਚਿਤ੍ਤਂ ਪਨ ਅਙ੍ਗਂ ਹੋਤੀ’’ਤਿ ਲਿਖਿਤਂ। ਚਤ੍ਤਾਰਿ ਕਮ੍ਮਾਨਿ ਠਾਨਾਨੀਤਿ ਏਤ੍ਥ ‘‘ਏવਂ ਕਤ੍ਤਬ੍ਬਨ੍ਤਿ ਠਿਤਪਾਲ਼ਿ ਕਮ੍ਮਂ ਨਾਮ। ‘ਯਥਾਠਿਤਪਾਲ਼ਿવਸੇਨ ਕਰੋਨ੍ਤਾਨਂ ਕਿਰਿਯਾ ਕਿਚ੍ਚਾਧਿਕਰਣਂ ਨਾਮਾ’’’ਤਿ વੁਤ੍ਤਂ, ‘‘ਪਾਲ਼ਿਅਨੁਸਾਰੇਨ ਪਟਿਕਾਤਬ੍ਬਲਕ੍ਖਣਂ વਾ ਕਮ੍ਮਂ। ਤਥੇવ ਕਰਣਂ ਕਿਚ੍ਚਾਧਿਕਰਣ’’ਨ੍ਤਿ ਚ। ਞਤ੍ਤਿਞਤ੍ਤਿਦੁਤਿਯਞਤ੍ਤਿਚਤੁਤ੍ਥਕਮ੍ਮਾਨਿ ਞਤ੍ਤਿਤੋ ਜਾਯਨ੍ਤਿ, ਅਪਲੋਕਨਕਮ੍ਮਂ ਅਪਲੋਕਨਤੋ, ‘‘ਕਿਚ੍ਚਾਧਿਕਰਣਂ ਏਕੇਨ ਸਮਥੇਨ ਸਮ੍ਮਤਿ ਸਮ੍ਪਜ੍ਜਤੀਤਿ ਅਤ੍ਥੋ’’ਤਿ ਲਿਖਿਤਂ। ਸਿਯੁਨ੍ਤਿ ਹੋਨ੍ਤਿ। ਕਥਞ੍ਚ ਸਿਯਾਤਿ ਕਥਂ ਹੋਤਿ। વਿવਾਦਾਧਿਕਰਣਸ੍ਸ ਦ੍વੇਤਿ ਤੇ ਦ੍વੇ ਠਪੇਤ੍વਾ ਅਞ੍ਞੇਹਿ ਨ ਸਮ੍ਮਤਿ।
295-6.Satta āpattikkhandhā ṭhānānīti ettha ‘‘āpattiṃ āpajjitvā paṭicchādentassa yā āpatti hoti, tassā āpattiyā pubbe āpannā āpatti ṭhānaṃ hotī’’ti vuttaṃ. ‘‘Natthi āpattādhikaraṇaṃ kusalanti vacanato natthi āpattādhikaraṇassa kusalahetu, kusalacittaṃ pana aṅgaṃ hotī’’ti likhitaṃ. Cattāri kammāni ṭhānānīti ettha ‘‘evaṃ kattabbanti ṭhitapāḷi kammaṃ nāma. ‘Yathāṭhitapāḷivasena karontānaṃ kiriyā kiccādhikaraṇaṃ nāmā’’’ti vuttaṃ, ‘‘pāḷianusārena paṭikātabbalakkhaṇaṃ vā kammaṃ. Tatheva karaṇaṃ kiccādhikaraṇa’’nti ca. Ñattiñattidutiyañatticatutthakammāni ñattito jāyanti, apalokanakammaṃ apalokanato, ‘‘kiccādhikaraṇaṃ ekena samathena sammati sampajjatīti attho’’ti likhitaṃ. Siyunti honti. Kathañca siyāti kathaṃ hoti. Vivādādhikaraṇassa dveti te dve ṭhapetvā aññehi na sammati.
੨੯੭. ਸਾਧਾਰਣਾਤਿ ਤਂ ਸਮੇਤਬ੍ਬਾ।
297.Sādhāraṇāti taṃ sametabbā.
੨੯੮. ਤਬ੍ਭਾਗਿਯਾਤਿ ਤਂਕੋਟ੍ਠਾਸਾ।
298.Tabbhāgiyāti taṃkoṭṭhāsā.
੨੯੯. ਏਕਾਧਿਕਰਣਂ ਸਬ੍ਬੇ ਸਮਥਾ ਸਮਗ੍ਗਾ ਹੁਤ੍વਾ ਸਮੇਤੁਂ ਭਬ੍ਬਾਤਿ ਪੁਚ੍ਛਨ੍ਤੋ ‘‘ਸਮਥਾ ਸਮਥਸ੍ਸ ਸਾਧਾਰਣਾ’’ਤਿ ਆਹ। ਸਮਥਾ ਸਮਥਸ੍ਸਾ ਸਿਯਾ ਸਾਧਾਰਣਾ ਸਿਯਾ ਅਸਾਧਾਰਣਾ।
299. Ekādhikaraṇaṃ sabbe samathā samaggā hutvā sametuṃ bhabbāti pucchanto ‘‘samathā samathassa sādhāraṇā’’ti āha. Samathā samathassā siyā sādhāraṇā siyā asādhāraṇā.
੩੦੦. ਸਮਥਾ ਸਮਥਸ੍ਸ ਤਬ੍ਭਾਗਿਯવਾਰੇਪਿ ਏਸੇવ ਨਯੋ।
300. Samathā samathassa tabbhāgiyavārepi eseva nayo.
੩੦੧. ਇਮੇ ਸਮਥਾ ਸਮਥਾ, ਨ ਸਮ੍ਮੁਖਾવਿਨਯੋਤਿ ਅਤ੍ਥੋ।
301. Ime samathā samathā, na sammukhāvinayoti attho.
੩੦੨. ‘‘ਸਮਥਾ વਿਨਯੋ’’ਤਿਪਿ વੁਚ੍ਚਤਿ, ਤਸ੍ਮਾ વਿਨਯੋ ਸਮ੍ਮੁਖਾવਿਨਯੋਤਿ વਿਨਯવਾਰੋ ਉਦ੍ਧਟੋ ਸਿਯਾ। ਨ ਸਮ੍ਮੁਖਾવਿਨਯੋਤਿ ਸਮ੍ਮੁਖਾવਿਨਯਂ ਠਪੇਤ੍વਾ ਸਤਿવਿਨਯਾਦਯੋ ਸੇਸਸਮਥਾ।
302. ‘‘Samathā vinayo’’tipi vuccati, tasmā vinayo sammukhāvinayoti vinayavāro uddhaṭo siyā. Na sammukhāvinayoti sammukhāvinayaṃ ṭhapetvā sativinayādayo sesasamathā.
੩੦੩. ਸਙ੍ਘਸ੍ਸ ਸਮ੍ਮੁਖਾ ਪਟਿਞ੍ਞਾਤੇ ਤਂ ਪਟਿਜਾਨਨਂ ਸਙ੍ਘਸ੍ਸ ਸਮ੍ਮੁਖਤਾ ਨਾਮ ਹੋਤੀਤਿ ‘‘ਤਸ੍ਸ ਪਟਿਜਾਨਨਚਿਤ੍ਤਂ ਸਨ੍ਧਾਯ ‘ਸਮ੍ਮੁਖਾવਿਨਯੋ ਕੁਸਲੋ’ਤਿਆਦਿ વੁਤ੍ਤ’’ਨ੍ਤਿ વਦਨ੍ਤਿ। ਨਤ੍ਥਿ ਸਮ੍ਮੁਖਾવਿਨਯੋ ਅਕੁਸਲੋਤਿ ‘‘ਧਮ੍ਮવਿਨਯਪੁਗ੍ਗਲਸਮ੍ਮੁਖਤਾਹਿ ਤਿવਙ੍ਗਿਕੋ ਸਮ੍ਮੁਖਾવਿਨਯੋ ਏਤੇਹਿ વਿਨਾ ਨਤ੍ਥਿ। ਤਤ੍ਥ ਕੁਸਲਚਿਤ੍ਤੇਹਿ ਕਰਣਕਾਲੇ ਕੁਸਲੋ, ਅਰਹਨ੍ਤਾਨਂ ਕਰਣਕਾਲੇ ਅਬ੍ਯਾਕਤੋ, ਏਤੇਸਂ ਅਕੁਸਲਪਟਿਪਕ੍ਖਤ੍ਤਾ ਅਕੁਸਲਸ੍ਸ ਸਮ੍ਭવੋ ਨਤ੍ਥਿ, ਤਸ੍ਮਾ ‘ਨਤ੍ਥਿ ਸਮ੍ਮੁਖਾવਿਨਯੋ ਅਕੁਸਲੋ’ਤਿ વੁਤ੍ਤ’’ਨ੍ਤਿ ਲਿਖਿਤਂ। ‘‘ਯੇਭੁਯ੍ਯਸਿਕਾ ਅਧਮ੍ਮવਾਦੀਹਿ વੂਪਸਮਨਕਾਲੇ ਸਲਾਕਗ੍ਗਾਹਾਪਕੇ ਧਮ੍ਮવਾਦਿਮ੍ਹਿ ਕੁਸਲਾ, ਧਮ੍ਮવਾਦੀਨਮ੍ਪਿ ਅਧਮ੍ਮવਾਦਿਮ੍ਹਿ ਸਲਾਕਗ੍ਗਾਹਾਪਕੇ ਜਾਤੇ ਅਕੁਸਲਾ, ਸਬ੍ਬਤ੍ਥ ਅਰਹਤੋ વਸੇਨੇવ ਅਬ੍ਯਾਕਤਤਾ, ਅਨਰਹਤੋ ਸਞ੍ਚਿਚ੍ਚ ਸਤਿવਿਨਯਦਾਨੇ ਸਤਿવਿਨਯੋ ਅਕੁਸਲੋ, ਅਮੂਲ਼੍ਹવਿਨਯੋ ਅਨੁਮ੍ਮਤ੍ਤਕਸ੍ਸ ਦਾਨੇ, ਪਟਿਞ੍ਞਾਤਕਰਣਂ ਮੂਲ਼੍ਹਸ੍ਸ ਅਜਾਨਨਤੋ ਪਟਿਞ੍ਞਾਯਕਰਣੇ, ਤਸ੍ਸਪਾਪਿਯਸਿਕਾ ਸੁਦ੍ਧਸ੍ਸ ਕਰਣੇ, ਤਿਣવਤ੍ਥਾਰਕਂ ਮਹਾਕਲਹੇ, ਸਞ੍ਚਿਚ੍ਚ ਕਰਣੇ ਚ ਅਕੁਸਲ’’ਨ੍ਤਿ ਲਿਖਿਤਂ।
303. Saṅghassa sammukhā paṭiññāte taṃ paṭijānanaṃ saṅghassa sammukhatā nāma hotīti ‘‘tassa paṭijānanacittaṃ sandhāya ‘sammukhāvinayo kusalo’tiādi vutta’’nti vadanti. Natthi sammukhāvinayo akusaloti ‘‘dhammavinayapuggalasammukhatāhi tivaṅgiko sammukhāvinayo etehi vinā natthi. Tattha kusalacittehi karaṇakāle kusalo, arahantānaṃ karaṇakāle abyākato, etesaṃ akusalapaṭipakkhattā akusalassa sambhavo natthi, tasmā ‘natthi sammukhāvinayo akusalo’ti vutta’’nti likhitaṃ. ‘‘Yebhuyyasikā adhammavādīhi vūpasamanakāle salākaggāhāpake dhammavādimhi kusalā, dhammavādīnampi adhammavādimhi salākaggāhāpake jāte akusalā, sabbattha arahato vaseneva abyākatatā, anarahato sañcicca sativinayadāne sativinayo akusalo, amūḷhavinayo anummattakassa dāne, paṭiññātakaraṇaṃ mūḷhassa ajānanato paṭiññāyakaraṇe, tassapāpiyasikā suddhassa karaṇe, tiṇavatthārakaṃ mahākalahe, sañcicca karaṇe ca akusala’’nti likhitaṃ.
Related texts:
ਤਿਪਿਟਕ (ਮੂਲ) • Tipiṭaka (Mūla) / વਿਨਯਪਿਟਕ • Vinayapiṭaka / ਪਰਿવਾਰਪਾਲ਼ਿ • Parivārapāḷi
੬. ਅਧਿਕਰਣਪਰਿਯਾਯવਾਰੋ • 6. Adhikaraṇapariyāyavāro
੭. ਸਾਧਾਰਣવਾਰੋ • 7. Sādhāraṇavāro
੮. ਤਬ੍ਭਾਗਿਯવਾਰੋ • 8. Tabbhāgiyavāro
੯. ਸਮਥਾ ਸਮਥਸ੍ਸ ਸਾਧਾਰਣવਾਰੋ • 9. Samathā samathassa sādhāraṇavāro
੧੦. ਸਮਥਾ ਸਮਥਸ੍ਸ ਤਬ੍ਭਾਗਿਯવਾਰੋ • 10. Samathā samathassa tabbhāgiyavāro
੧੧. ਸਮਥਸਮ੍ਮੁਖਾવਿਨਯવਾਰੋ • 11. Samathasammukhāvinayavāro
੧੨. વਿਨਯવਾਰੋ • 12. Vinayavāro
੧੩. ਕੁਸਲવਾਰੋ • 13. Kusalavāro
ਟੀਕਾ • Tīkā / વਿਨਯਪਿਟਕ (ਟੀਕਾ) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / ਸਾਰਤ੍ਥਦੀਪਨੀ-ਟੀਕਾ • Sāratthadīpanī-ṭīkā
ਅਧਿਕਰਣਪਰਿਯਾਯવਾਰਕਥਾવਣ੍ਣਨਾ • Adhikaraṇapariyāyavārakathāvaṇṇanā
ਤਬ੍ਭਾਗਿਯવਾਰਕਥਾવਣ੍ਣਨਾ • Tabbhāgiyavārakathāvaṇṇanā
ਸਮਥਾ ਸਮਥਸ੍ਸ ਸਾਧਾਰਣવਾਰਕਥਾવਣ੍ਣਨਾ • Samathā samathassa sādhāraṇavārakathāvaṇṇanā
વਿਨਯવਾਰਕਥਾવਣ੍ਣਨਾ • Vinayavārakathāvaṇṇanā
ਕੁਸਲવਾਰਕਥਾવਣ੍ਣਨਾ • Kusalavārakathāvaṇṇanā
ਟੀਕਾ • Tīkā / વਿਨਯਪਿਟਕ (ਟੀਕਾ) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / વਿਮਤਿવਿਨੋਦਨੀ-ਟੀਕਾ • Vimativinodanī-ṭīkā
ਅਧਿਕਰਣਪਰਿਯਾਯવਾਰવਣ੍ਣਨਾ • Adhikaraṇapariyāyavāravaṇṇanā
ਸਾਧਾਰਣવਾਰਾਦਿવਣ੍ਣਨਾ • Sādhāraṇavārādivaṇṇanā
ਸਮਥਾਸਮਥਸ੍ਸਸਾਧਾਰਣવਾਰવਣ੍ਣਨਾ • Samathāsamathassasādhāraṇavāravaṇṇanā
ਸਮਥਸਮ੍ਮੁਖਾવਿਨਯવਾਰਾਦਿવਣ੍ਣਨਾ • Samathasammukhāvinayavārādivaṇṇanā