| Library / Tipiṭaka / ติปิฎก • Tipiṭaka / สารตฺถทีปนี-ฎีกา • Sāratthadīpanī-ṭīkā |
สมถเภทํ
Samathabhedaṃ
อธิกรณปริยายวารกถาวณฺณนา
Adhikaraṇapariyāyavārakathāvaṇṇanā
๒๙๓. โลโภ ปุพฺพงฺคโมติอาทีสุ ปน โลภเหตุ วิวทนโต ‘‘โลโภ ปุพฺพงฺคโม’’ติ วุตฺตํฯ เอวํ เสเสสุปิฯ ฐานานีติ การณานิฯ ติฎฺฐนฺติ เอตฺถาติ ฐานํฯ เก ติฎฺฐนฺติ? วิวาทาธิกรณาทโยฯ วสนฺติ เอตฺถาติ วตฺถุฯ ภวนฺติ เอตฺถาติ ภูมิฯ กุสลากุสลาพฺยากตจิตฺตสมงฺคิโน วิวทนโต ‘‘นว เหตู’’ติ วุตฺตํฯ ทฺวาทส มูลานีติ ‘‘โกธโน โหติ อุปนาหี’’ติอาทีนิ ทฺวาทส มูลานิฯ
293.Lobhopubbaṅgamotiādīsu pana lobhahetu vivadanato ‘‘lobho pubbaṅgamo’’ti vuttaṃ. Evaṃ sesesupi. Ṭhānānīti kāraṇāni. Tiṭṭhanti etthāti ṭhānaṃ. Ke tiṭṭhanti? Vivādādhikaraṇādayo. Vasanti etthāti vatthu. Bhavanti etthāti bhūmi. Kusalākusalābyākatacittasamaṅgino vivadanato ‘‘nava hetū’’ti vuttaṃ. Dvādasa mūlānīti ‘‘kodhano hoti upanāhī’’tiādīni dvādasa mūlāni.
๒๙๔-๒๙๕. อิมาเนว ทฺวาทส กายวาจาหิ สทฺธิํ ‘‘จุทฺทส มูลานี’’ติ วุตฺตานิฯ สตฺต อาปตฺติกฺขนฺธา ฐานานีติ เอตฺถ อาปตฺติํ อาปชฺชิตฺวา ปฎิจฺฉาเทนฺตสฺส ยา อาปตฺติ, ตสฺสา ปุเพฺพ อาปนฺนา อาปตฺติโย ฐานานีติ เวทิตพฺพํฯ ‘‘นตฺถิ อาปตฺตาธิกรณํ กุสล’’นฺติ วจนโต อาปตฺตาธิกรเณ อกุสลาพฺยากตวเสน ฉ เหตู วุตฺตาฯ กุสลจิตฺตํ ปน องฺคํ โหติ, น เหตุฯ
294-295. Imāneva dvādasa kāyavācāhi saddhiṃ ‘‘cuddasa mūlānī’’ti vuttāni. Satta āpattikkhandhā ṭhānānīti ettha āpattiṃ āpajjitvā paṭicchādentassa yā āpatti, tassā pubbe āpannā āpattiyo ṭhānānīti veditabbaṃ. ‘‘Natthi āpattādhikaraṇaṃ kusala’’nti vacanato āpattādhikaraṇe akusalābyākatavasena cha hetū vuttā. Kusalacittaṃ pana aṅgaṃ hoti, na hetu.
๒๙๖. จตฺตาริ กมฺมานิ ฐานานีติ เอตฺถ ‘‘เอวํ กตฺตพฺพ’’นฺติ อิติกตฺตพฺพตาทสฺสนวเสน ปวตฺตปาฬิ กมฺมํ นาม, ยถาฐิตปาฬิวเสน กโรนฺตานํ กิริยา กิจฺจาธิกรณํ นามฯ ญตฺติญตฺติทุติยญตฺติจตุตฺถกมฺมานิ ญตฺติโต ชายนฺติ, อปโลกนกมฺมํ อปโลกนโตวาติ อาห ‘‘ญตฺติโต วา อปโลกนโต วา’’ติฯ กิจฺจาธิกรณํ เอเกน สมเถน สมฺมติ, สมฺปชฺชตีติ อโตฺถฯ เตหิ สเมตพฺพตฺตา ‘‘วิวาทาธิกรณสฺส สาธารณา’’ติ วุตฺตํฯ
296.Cattāri kammāni ṭhānānīti ettha ‘‘evaṃ kattabba’’nti itikattabbatādassanavasena pavattapāḷi kammaṃ nāma, yathāṭhitapāḷivasena karontānaṃ kiriyā kiccādhikaraṇaṃ nāma. Ñattiñattidutiyañatticatutthakammāni ñattito jāyanti, apalokanakammaṃ apalokanatovāti āha ‘‘ñattito vā apalokanato vā’’ti. Kiccādhikaraṇaṃ ekena samathena sammati, sampajjatīti attho. Tehi sametabbattā ‘‘vivādādhikaraṇassa sādhāraṇā’’ti vuttaṃ.
Related texts:
ติปิฎก (มูล) • Tipiṭaka (Mūla) / วินยปิฎก • Vinayapiṭaka / ปริวารปาฬิ • Parivārapāḷi / ๖. อธิกรณปริยายวาโร • 6. Adhikaraṇapariyāyavāro
ฎีกา • Tīkā / วินยปิฎก (ฎีกา) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / วชิรพุทฺธิ-ฎีกา • Vajirabuddhi-ṭīkā / อธิกรณปริยายวาราทิวณฺณนา • Adhikaraṇapariyāyavārādivaṇṇanā
ฎีกา • Tīkā / วินยปิฎก (ฎีกา) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / วิมติวิโนทนี-ฎีกา • Vimativinodanī-ṭīkā / อธิกรณปริยายวารวณฺณนา • Adhikaraṇapariyāyavāravaṇṇanā
