| Library / Tipiṭaka / ติปิฎก • Tipiṭaka / วิมติวิโนทนี-ฎีกา • Vimativinodanī-ṭīkā |
สมถเภทํ
Samathabhedaṃ
อธิกรณปริยายวารวณฺณนา
Adhikaraṇapariyāyavāravaṇṇanā
๒๙๓. ฉเฎฺฐ ปริยายวาเร อโลโภ ปุพฺพงฺคโมติอาทิ สาสนฎฺฐิติยา อวิปรีตโต ธมฺมวาทิสฺส วิวาทํ สนฺธาย วุตฺตํฯ อฎฺฐารส เภทกรวตฺถูนิ ฐานานีติ ธมฺมาทีสุ อธโมฺมติอาทินา คเหตฺวา ทีปนานิ อิเธว เภทกรวตฺถูนิ, ตานิ เอว กายกลหาทิวิวาทสฺส การณตฺตา ฐานานิ, โอกาสตฺตา วตฺถูนิ, อาธารตฺตา ภูมิโยติ จ วุตฺตานิฯ อพฺยากตเหตูติ อเสกฺขานํ วิวาทํ สนฺธาย วุตฺตํฯ ทฺวาทส มูลานีติ โกโธ อุปนาโห, มโกฺข ปลาโส, อิสฺสา มจฺฉริยํ, มายา สาเฐยฺยํ, ปาปิจฺฉตา มหิจฺฉตา, สนฺทิฎฺฐิปรามาสิตา อาธานคฺคาหีทุปฺปฎินิสฺสชฺชิตานีติ อิเมสํ ฉนฺนํ ยุคฬานํ วเสน ฉ ธมฺมา เจว โลภาทโย ฉ เหตู จาติ ทฺวาทส ธมฺมา วิวาทาธิกรณสฺส มูลานิฯ
293. Chaṭṭhe pariyāyavāre alobho pubbaṅgamotiādi sāsanaṭṭhitiyā aviparītato dhammavādissa vivādaṃ sandhāya vuttaṃ. Aṭṭhārasa bhedakaravatthūni ṭhānānīti dhammādīsu adhammotiādinā gahetvā dīpanāni idheva bhedakaravatthūni, tāni eva kāyakalahādivivādassa kāraṇattā ṭhānāni, okāsattā vatthūni, ādhārattā bhūmiyoti ca vuttāni. Abyākatahetūti asekkhānaṃ vivādaṃ sandhāya vuttaṃ. Dvādasa mūlānīti kodho upanāho, makkho palāso, issā macchariyaṃ, māyā sāṭheyyaṃ, pāpicchatā mahicchatā, sandiṭṭhiparāmāsitā ādhānaggāhīduppaṭinissajjitānīti imesaṃ channaṃ yugaḷānaṃ vasena cha dhammā ceva lobhādayo cha hetū cāti dvādasa dhammā vivādādhikaraṇassa mūlāni.
๒๙๔. จุทฺทส มูลานีติ ตาเนว ทฺวาทส กายวาจาหิ สทฺธิํ จุทฺทส อนุวาทาธิกรณสฺส มูลานิฯ
294.Cuddasa mūlānīti tāneva dvādasa kāyavācāhi saddhiṃ cuddasa anuvādādhikaraṇassa mūlāni.
๒๙๕. ปถวีขณนาทีสุ ปณฺณตฺติวเชฺชสุ กุสลาพฺยากตจิตฺตมูลิกา อาปตฺติ โหตีติ ทเสฺสตุํ ‘‘อโลโภ ปุพฺพงฺคโม’’ติอาทิ วุตฺตํฯ สตฺต อาปตฺติกฺขนฺธา ฐานานีติอาทิ สตฺตนฺนํ อาปตฺติกฺขนฺธานํ ปฎิจฺฉาทนปจฺจยา อาปตฺติสมฺภวโต วุตฺตํฯ ‘‘อาปตฺตาธิกรณปจฺจยา จตโสฺส อาปตฺติโย อาปชฺชตี’’ติ (ปริ. ๒๙๐) หิ วุตฺตํฯ ‘‘ฉ เหตู’’ติ อิทํ กุสลานํ อาปตฺติเหตุโวหารสฺส อยุตฺตตาย วุตฺตํ, น ปน กุสลเหตูนํ อภาวโตฯ ‘‘อโลโภ ปุพฺพงฺคโม’’ติ หิ อาทิ วุตฺตํฯ อาปตฺติเหตโว เอว หิ ปุพฺพงฺคมนาเมน วุตฺตาฯ
295. Pathavīkhaṇanādīsu paṇṇattivajjesu kusalābyākatacittamūlikā āpatti hotīti dassetuṃ ‘‘alobho pubbaṅgamo’’tiādi vuttaṃ. Satta āpattikkhandhā ṭhānānītiādi sattannaṃ āpattikkhandhānaṃ paṭicchādanapaccayā āpattisambhavato vuttaṃ. ‘‘Āpattādhikaraṇapaccayā catasso āpattiyo āpajjatī’’ti (pari. 290) hi vuttaṃ. ‘‘Cha hetū’’ti idaṃ kusalānaṃ āpattihetuvohārassa ayuttatāya vuttaṃ, na pana kusalahetūnaṃ abhāvato. ‘‘Alobho pubbaṅgamo’’ti hi ādi vuttaṃ. Āpattihetavo eva hi pubbaṅgamanāmena vuttā.
๒๙๖. จตฺตาริ กมฺมานิ ฐานานีติอาทีสุ อปโลกนวาจา, ญตฺติอาทิวาจาโย จ กมฺมานีติ วุตฺตํฯ ตา เอว หิ เอกสีมายํ สามคฺคิมุปคตานํ กมฺมปฺปตฺตานํ อนุมติยา สาวนกิริยานิปฺผตฺติสงฺขาตสฺส สงฺฆคณกิจฺจสภาวสฺส กิจฺจาธิกรณสฺส อธิฎฺฐานาภาเวน ‘‘ฐานวตฺถุภูมิโย’’ติ วุจฺจนฺติฯ เอกํ มูลํ สโงฺฆติ เยภุยฺยวเสน วุตฺตํฯ คณญตฺติอปโลกนานญฺหิ คโณปิ มูลนฺติฯ ญตฺติโต วาติ ญตฺติญตฺติทุติยญตฺติจตุตฺถกมฺมวาจานํ ญตฺติรูปตฺตา, ญตฺติปุพฺพกตฺตา จ วุตฺตํฯ กมฺมญตฺติกมฺมวาจาญตฺติวเสน หิ ทุวิธาสุ ญตฺตีสุ อนุสฺสาวนาปิ กมฺมมูลกเนฺตฺวว สงฺคยฺหนฺติฯ ญตฺติวิภาโค จายํ อุปริ อาวิ ภวิสฺสติฯ
296.Cattāri kammāni ṭhānānītiādīsu apalokanavācā, ñattiādivācāyo ca kammānīti vuttaṃ. Tā eva hi ekasīmāyaṃ sāmaggimupagatānaṃ kammappattānaṃ anumatiyā sāvanakiriyānipphattisaṅkhātassa saṅghagaṇakiccasabhāvassa kiccādhikaraṇassa adhiṭṭhānābhāvena ‘‘ṭhānavatthubhūmiyo’’ti vuccanti. Ekaṃ mūlaṃ saṅghoti yebhuyyavasena vuttaṃ. Gaṇañattiapalokanānañhi gaṇopi mūlanti. Ñattito vāti ñattiñattidutiyañatticatutthakammavācānaṃ ñattirūpattā, ñattipubbakattā ca vuttaṃ. Kammañattikammavācāñattivasena hi duvidhāsu ñattīsu anussāvanāpi kammamūlakantveva saṅgayhanti. Ñattivibhāgo cāyaṃ upari āvi bhavissati.
‘‘อิเม สตฺต สมถา…เป.… ปริยาเยนา’’ติ อิทํ ปุจฺฉาวจนํฯ ‘‘สิยา’’ติ อิทํ วิสชฺชนํฯ ‘‘กถญฺจ สิยา’’ติ อิทํ ปุน ปุจฺฉาฯ วิวาทาธิกรณสฺส เทฺว สมถาติอาทิ ปุน วิสชฺชนํฯ ตตฺถ ‘‘วตฺถุวเสนา’’ติ อิทํ ‘‘สตฺต สมถา ทส สมถา โหนฺตี’’ติ อิมสฺส การณวจนํฯ ‘‘ปริยาเยนา’’ติ อิทํ ‘‘ทส สมถา สตฺต สมถา โหนฺตี’’ติ อิมสฺส การณวจนํฯ จตุพฺพิธาธิกรณสงฺขาตวตฺถุวเสน จ เทสนากฺกมสงฺขาตปริยายวเสน จาติ อโตฺถฯ
‘‘Ime satta samathā…pe… pariyāyenā’’ti idaṃ pucchāvacanaṃ. ‘‘Siyā’’ti idaṃ visajjanaṃ. ‘‘Kathañca siyā’’ti idaṃ puna pucchā. Vivādādhikaraṇassa dve samathātiādi puna visajjanaṃ. Tattha ‘‘vatthuvasenā’’ti idaṃ ‘‘satta samathā dasa samathā hontī’’ti imassa kāraṇavacanaṃ. ‘‘Pariyāyenā’’ti idaṃ ‘‘dasa samathā satta samathā hontī’’ti imassa kāraṇavacanaṃ. Catubbidhādhikaraṇasaṅkhātavatthuvasena ca desanākkamasaṅkhātapariyāyavasena cāti attho.
อธิกรณปริยายวารวณฺณนา นิฎฺฐิตาฯ
Adhikaraṇapariyāyavāravaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
ติปิฎก (มูล) • Tipiṭaka (Mūla) / วินยปิฎก • Vinayapiṭaka / ปริวารปาฬิ • Parivārapāḷi / ๖. อธิกรณปริยายวาโร • 6. Adhikaraṇapariyāyavāro
ฎีกา • Tīkā / วินยปิฎก (ฎีกา) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / สารตฺถทีปนี-ฎีกา • Sāratthadīpanī-ṭīkā / อธิกรณปริยายวารกถาวณฺณนา • Adhikaraṇapariyāyavārakathāvaṇṇanā
ฎีกา • Tīkā / วินยปิฎก (ฎีกา) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / วชิรพุทฺธิ-ฎีกา • Vajirabuddhi-ṭīkā / อธิกรณปริยายวาราทิวณฺณนา • Adhikaraṇapariyāyavārādivaṇṇanā
