| Library / Tipiṭaka / තිපිටක • Tipiṭaka / විමතිවිනොදනී-ටීකා • Vimativinodanī-ṭīkā |
සමථභෙදං
Samathabhedaṃ
අධිකරණපරියායවාරවණ්‌ණනා
Adhikaraṇapariyāyavāravaṇṇanā
293. ඡට්‌ඨෙ පරියායවාරෙ අලොභො පුබ්‌බඞ්‌ගමොතිආදි සාසනට්‌ඨිතියා අවිපරීතතො ධම්‌මවාදිස්‌ස විවාදං සන්‌ධාය වුත්‌තං. අට්‌ඨාරස භෙදකරවත්‌ථූනි ඨානානීති ධම්‌මාදීසු අධම්‌මොතිආදිනා ගහෙත්‌වා දීපනානි ඉධෙව භෙදකරවත්‌ථූනි, තානි එව කායකලහාදිවිවාදස්‌ස කාරණත්‌තා ඨානානි, ඔකාසත්‌තා වත්‌ථූනි, ආධාරත්‌තා භූමියොති ච වුත්‌තානි. අබ්‍යාකතහෙතූති අසෙක්‌ඛානං විවාදං සන්‌ධාය වුත්‌තං. ද්‌වාදස මූලානීති කොධො උපනාහො, මක්‌ඛො පලාසො, ඉස්‌සා මච්‌ඡරියං, මායා සාඨෙය්‍යං, පාපිච්‌ඡතා මහිච්‌ඡතා, සන්‌දිට්‌ඨිපරාමාසිතා ආධානග්‌ගාහීදුප්‌පටිනිස්‌සජ්‌ජිතානීති ඉමෙසං ඡන්‌නං යුගළානං වසෙන ඡ ධම්‌මා චෙව ලොභාදයො ඡ හෙතූ චාති ද්‌වාදස ධම්‌මා විවාදාධිකරණස්‌ස මූලානි.
293. Chaṭṭhe pariyāyavāre alobho pubbaṅgamotiādi sāsanaṭṭhitiyā aviparītato dhammavādissa vivādaṃ sandhāya vuttaṃ. Aṭṭhārasa bhedakaravatthūni ṭhānānīti dhammādīsu adhammotiādinā gahetvā dīpanāni idheva bhedakaravatthūni, tāni eva kāyakalahādivivādassa kāraṇattā ṭhānāni, okāsattā vatthūni, ādhārattā bhūmiyoti ca vuttāni. Abyākatahetūti asekkhānaṃ vivādaṃ sandhāya vuttaṃ. Dvādasa mūlānīti kodho upanāho, makkho palāso, issā macchariyaṃ, māyā sāṭheyyaṃ, pāpicchatā mahicchatā, sandiṭṭhiparāmāsitā ādhānaggāhīduppaṭinissajjitānīti imesaṃ channaṃ yugaḷānaṃ vasena cha dhammā ceva lobhādayo cha hetū cāti dvādasa dhammā vivādādhikaraṇassa mūlāni.
294. චුද්‌දස මූලානීති තානෙව ද්‌වාදස කායවාචාහි සද්‌ධිං චුද්‌දස අනුවාදාධිකරණස්‌ස මූලානි.
294.Cuddasa mūlānīti tāneva dvādasa kāyavācāhi saddhiṃ cuddasa anuvādādhikaraṇassa mūlāni.
295. පථවීඛණනාදීසු පණ්‌ණත්‌තිවජ්‌ජෙසු කුසලාබ්‍යාකතචිත්‌තමූලිකා ආපත්‌ති හොතීති දස්‌සෙතුං ‘‘අලොභො පුබ්‌බඞ්‌ගමො’’තිආදි වුත්‌තං. සත්‌ත ආපත්‌තික්‌ඛන්‌ධා ඨානානීතිආදි සත්‌තන්‌නං ආපත්‌තික්‌ඛන්‌ධානං පටිච්‌ඡාදනපච්‌චයා ආපත්‌තිසම්‌භවතො වුත්‌තං. ‘‘ආපත්‌තාධිකරණපච්‌චයා චතස්‌සො ආපත්‌තියො ආපජ්‌ජතී’’ති (පරි. 290) හි වුත්‌තං. ‘‘ඡ හෙතූ’’ති ඉදං කුසලානං ආපත්‌තිහෙතුවොහාරස්‌ස අයුත්‌තතාය වුත්‌තං, න පන කුසලහෙතූනං අභාවතො. ‘‘අලොභො පුබ්‌බඞ්‌ගමො’’ති හි ආදි වුත්‌තං. ආපත්‌තිහෙතවො එව හි පුබ්‌බඞ්‌ගමනාමෙන වුත්‌තා.
295. Pathavīkhaṇanādīsu paṇṇattivajjesu kusalābyākatacittamūlikā āpatti hotīti dassetuṃ ‘‘alobho pubbaṅgamo’’tiādi vuttaṃ. Satta āpattikkhandhā ṭhānānītiādi sattannaṃ āpattikkhandhānaṃ paṭicchādanapaccayā āpattisambhavato vuttaṃ. ‘‘Āpattādhikaraṇapaccayā catasso āpattiyo āpajjatī’’ti (pari. 290) hi vuttaṃ. ‘‘Cha hetū’’ti idaṃ kusalānaṃ āpattihetuvohārassa ayuttatāya vuttaṃ, na pana kusalahetūnaṃ abhāvato. ‘‘Alobho pubbaṅgamo’’ti hi ādi vuttaṃ. Āpattihetavo eva hi pubbaṅgamanāmena vuttā.
296. චත්‌තාරි කම්‌මානි ඨානානීතිආදීසු අපලොකනවාචා, ඤත්‌තිආදිවාචායො ච කම්‌මානීති වුත්‌තං. තා එව හි එකසීමායං සාමග්‌ගිමුපගතානං කම්‌මප්‌පත්‌තානං අනුමතියා සාවනකිරියානිප්‌ඵත්‌තිසඞ්‌ඛාතස්‌ස සඞ්‌ඝගණකිච්‌චසභාවස්‌ස කිච්‌චාධිකරණස්‌ස අධිට්‌ඨානාභාවෙන ‘‘ඨානවත්‌ථුභූමියො’’ති වුච්‌චන්‌ති. එකං මූලං සඞ්‌ඝොති යෙභුය්‍යවසෙන වුත්‌තං. ගණඤත්‌තිඅපලොකනානඤ්‌හි ගණොපි මූලන්‌ති. ඤත්‌තිතො වාති ඤත්‌තිඤත්‌තිදුතියඤත්‌තිචතුත්‌ථකම්‌මවාචානං ඤත්‌තිරූපත්‌තා, ඤත්‌තිපුබ්‌බකත්‌තා ච වුත්‌තං. කම්‌මඤත්‌තිකම්‌මවාචාඤත්‌තිවසෙන හි දුවිධාසු ඤත්‌තීසු අනුස්‌සාවනාපි කම්‌මමූලකන්‌ත්‌වෙව සඞ්‌ගය්‌හන්‌ති. ඤත්‌තිවිභාගො චායං උපරි ආවි භවිස්‌සති.
296.Cattāri kammāni ṭhānānītiādīsu apalokanavācā, ñattiādivācāyo ca kammānīti vuttaṃ. Tā eva hi ekasīmāyaṃ sāmaggimupagatānaṃ kammappattānaṃ anumatiyā sāvanakiriyānipphattisaṅkhātassa saṅghagaṇakiccasabhāvassa kiccādhikaraṇassa adhiṭṭhānābhāvena ‘‘ṭhānavatthubhūmiyo’’ti vuccanti. Ekaṃ mūlaṃ saṅghoti yebhuyyavasena vuttaṃ. Gaṇañattiapalokanānañhi gaṇopi mūlanti. Ñattito vāti ñattiñattidutiyañatticatutthakammavācānaṃ ñattirūpattā, ñattipubbakattā ca vuttaṃ. Kammañattikammavācāñattivasena hi duvidhāsu ñattīsu anussāvanāpi kammamūlakantveva saṅgayhanti. Ñattivibhāgo cāyaṃ upari āvi bhavissati.
‘‘ඉමෙ සත්‌ත සමථා…පෙ.… පරියායෙනා’’ති ඉදං පුච්‌ඡාවචනං. ‘‘සියා’’ති ඉදං විසජ්‌ජනං. ‘‘කථඤ්‌ච සියා’’ති ඉදං පුන පුච්‌ඡා. විවාදාධිකරණස්‌ස ද්‌වෙ සමථාතිආදි පුන විසජ්‌ජනං. තත්‌ථ ‘‘වත්‌ථුවසෙනා’’ති ඉදං ‘‘සත්‌ත සමථා දස සමථා හොන්‌තී’’ති ඉමස්‌ස කාරණවචනං. ‘‘පරියායෙනා’’ති ඉදං ‘‘දස සමථා සත්‌ත සමථා හොන්‌තී’’ති ඉමස්‌ස කාරණවචනං. චතුබ්‌බිධාධිකරණසඞ්‌ඛාතවත්‌ථුවසෙන ච දෙසනාක්‌කමසඞ්‌ඛාතපරියායවසෙන චාති අත්‌ථො.
‘‘Ime satta samathā…pe… pariyāyenā’’ti idaṃ pucchāvacanaṃ. ‘‘Siyā’’ti idaṃ visajjanaṃ. ‘‘Kathañca siyā’’ti idaṃ puna pucchā. Vivādādhikaraṇassa dve samathātiādi puna visajjanaṃ. Tattha ‘‘vatthuvasenā’’ti idaṃ ‘‘satta samathā dasa samathā hontī’’ti imassa kāraṇavacanaṃ. ‘‘Pariyāyenā’’ti idaṃ ‘‘dasa samathā satta samathā hontī’’ti imassa kāraṇavacanaṃ. Catubbidhādhikaraṇasaṅkhātavatthuvasena ca desanākkamasaṅkhātapariyāyavasena cāti attho.
අධිකරණපරියායවාරවණ්‌ණනා නිට්‌ඨිතා.
Adhikaraṇapariyāyavāravaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
තිපිටක (මූල) • Tipiṭaka (Mūla) / විනයපිටක • Vinayapiṭaka / පරිවාරපාළි • Parivārapāḷi / 6. අධිකරණපරියායවාරො • 6. Adhikaraṇapariyāyavāro
ටීකා • Tīkā / විනයපිටක (ටීකා) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / සාරත්‌ථදීපනී-ටීකා • Sāratthadīpanī-ṭīkā / අධිකරණපරියායවාරකථාවණ්‌ණනා • Adhikaraṇapariyāyavārakathāvaṇṇanā
ටීකා • Tīkā / විනයපිටක (ටීකා) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / වජිරබුද්‌ධි-ටීකා • Vajirabuddhi-ṭīkā / අධිකරණපරියායවාරාදිවණ්‌ණනා • Adhikaraṇapariyāyavārādivaṇṇanā
