| Library / Tipiṭaka / ತಿಪಿಟಕ • Tipiṭaka / ಕಙ್ಖಾವಿತರಣೀ-ಅಭಿನವ-ಟೀಕಾ • Kaṅkhāvitaraṇī-abhinava-ṭīkā |
ಅಧಿಕರಣಸಮಥವಣ್ಣನಾ
Adhikaraṇasamathavaṇṇanā
ಗಣನಪರಿಚ್ಛೇದೋತಿ ಸಙ್ಖ್ಯಾಪರಿಚ್ಛೇದೋ। ಅಧಿಕರೀಯನ್ತಿ ಏತ್ಥಾತಿ ಅಧಿಕರಣಾನಿ। ಕೇ ಅಧಿಕರೀಯನ್ತಿ? ಸಮಥಾ। ಕಥಂ ಅಧಿಕರೀಯನ್ತಿ? ಸಮನವಸೇನ। ತಸ್ಮಾ ತೇ ತೇಸಂ ಸಮನವಸೇನ ಪವತ್ತನ್ತೀತಿ ಆಹ ‘‘ಅಧಿಕರಣಾನಿ ಸಮೇನ್ತೀ’’ತಿಆದಿ। ಉಪ್ಪನ್ನಾನಂ ಉಪ್ಪನ್ನಾನನ್ತಿ ಉಟ್ಠಿತಾನಂ ಉಟ್ಠಿತಾನಂ। ಕಿಞ್ಚಾಪಿ ಅಧಿಕರಣಟ್ಠೇನ ಏಕವಿಧಂ, ತಥಾಪಿ ವತ್ಥುವಸೇನ ನಾನಾ ಹೋತೀತಿ ‘‘ಅಧಿಕರಣಾನ’’ನ್ತಿ ಬಹುವಚನಂ ಕತಂ। ಇದಾನಿ ತಸ್ಸ ನಾನಾತ್ತಂ ದಸ್ಸೇತ್ವಾ ವಿವರಿತುಂ ‘‘ವಿವಾದಾಧಿಕರಣ’’ನ್ತಿಆದಿಮಾಹ। ವಿವಾದೋಯೇವ ಅಧಿಕರಣಂ ವಿವಾದಾಧಿಕರಣಂ। ಏಸ ನಯೋ ಸೇಸೇಸುಪಿ। ಸಮಥತ್ಥನ್ತಿ ಸಮನತ್ಥಂ।
Gaṇanaparicchedoti saṅkhyāparicchedo. Adhikarīyanti etthāti adhikaraṇāni. Ke adhikarīyanti? Samathā. Kathaṃ adhikarīyanti? Samanavasena. Tasmā te tesaṃ samanavasena pavattantīti āha ‘‘adhikaraṇāni samentī’’tiādi. Uppannānaṃ uppannānanti uṭṭhitānaṃ uṭṭhitānaṃ. Kiñcāpi adhikaraṇaṭṭhena ekavidhaṃ, tathāpi vatthuvasena nānā hotīti ‘‘adhikaraṇāna’’nti bahuvacanaṃ kataṃ. Idāni tassa nānāttaṃ dassetvā vivarituṃ ‘‘vivādādhikaraṇa’’ntiādimāha. Vivādoyeva adhikaraṇaṃ vivādādhikaraṇaṃ. Esa nayo sesesupi. Samathatthanti samanatthaṃ.
ಅಧಿಕರಣಸ್ಸ ಸಮ್ಮುಖಾ ವಿನಯನತೋ ಸಮ್ಮುಖಾವಿನಯೋ। ದಬ್ಬಮಲ್ಲಪುತ್ತತ್ಥೇರಸದಿಸಸ್ಸ ಸತಿವೇಪುಲ್ಲಪ್ಪತ್ತಸ್ಸ ಖೀಣಾಸವಸ್ಸೇವ ದಾತಬ್ಬೋ ವಿನಯೋ ಸತಿವಿನಯೋ। ಸಮ್ಮೂಳ್ಹಸ್ಸ ಗಗ್ಗಭಿಕ್ಖುಸದಿಸಸ್ಸ ಉಮ್ಮತ್ತಕಸ್ಸ ದಾತಬ್ಬೋ ವಿನಯೋ ಅಮೂಳ್ಹವಿನಯೋ। ಪಟಿಞ್ಞಾತೇನ ಕರಣಭೂತೇನ ಕರಣಂ ಪಟಿಞ್ಞಾತಕರಣಂ। ಅಥ ವಾ ಪಟಿಞ್ಞಾತೇ ಆಪನ್ನಭಾವಾದಿಕೇ ಕರಣಂ ಕಿರಿಯಾ, ‘‘ಆಯತಿಂ ಸಂವರೇಯ್ಯಾಸೀ’’ತಿ ಪರಿವಾಸದಾನಾದಿವಸೇನ ಚ ಪವತ್ತಂ ವಚೀಕಮ್ಮಂ ಪಟಿಞ್ಞಾತಕರಣಂ। ಯಸ್ಸಾ ಕಿರಿಯಾಯ ಧಮ್ಮವಾದಿನೋ ಬಹುತರಾ, ಏಸಾ ಯೇಭುಯ್ಯಸಿಕಾ ನಾಮ। ಯೋ ಪಾಪುಸ್ಸನ್ನತಾಯ ಪಾಪಿಯೋ, ಪುಗ್ಗಲೋ, ತಸ್ಸ ಉಪವಾಳಭಿಕ್ಖುಸದಿಸಸ್ಸ ಕತ್ತಬ್ಬತೋ ತಸ್ಸಪಾಪಿಯಸಿಕಾ, ಅಲುತ್ತಸಮಾಸೋಯಂ। ತಿಣವತ್ಥಾರಕಸದಿಸತ್ತಾ ತಿಣವತ್ಥಾರಕೋ। ಯಥಾ (ಚೂಳವ॰ ಅಟ್ಠ॰ ೨೧೨) ಹಿ ಗೂಥಂ ವಾ ಮುತ್ತಂ ವಾ ಘಟ್ಟಿಯಮಾನಂ ದುಗ್ಗನ್ಧತಾಯ ಬಾಧತಿ, ತಿಣೇಹಿ ಅವತ್ಥರಿತ್ವಾ ಸುಪ್ಪಟಿಚ್ಛಾದಿತಸ್ಸ ಪನಸ್ಸ ಗನ್ಧೋ ನ ಬಾಧತಿ, ಏವಮೇವ ಯಂ ಅಧಿಕರಣಂ ಮೂಲಾನುಮೂಲಂ ಗನ್ತ್ವಾ ವೂಪಸಮಿಯಮಾನಂ ಕಕ್ಖಳತ್ತಾಯ ವಾಳತ್ತಾಯ ಭೇದಾಯ ಸಂವತ್ತತಿ, ತಂ ಇಮಿನಾ ಕಮ್ಮೇನ ವೂಪಸನ್ತಂ ಗೂಥಂ ವಿಯ ತಿಣವತ್ಥಾರಕೇನ ಪಟಿಚ್ಛನ್ನಂ ಸುವೂಪಸನ್ತಂ ಹೋತಿ। ತೇನ ವುತ್ತಂ ‘‘ತಿಣವತ್ಥಾರಕಸದಿಸತ್ತಾ ತಿಣವತ್ಥಾರಕೋ’’ತಿ।
Adhikaraṇassa sammukhā vinayanato sammukhāvinayo. Dabbamallaputtattherasadisassa sativepullappattassa khīṇāsavasseva dātabbo vinayo sativinayo. Sammūḷhassa gaggabhikkhusadisassa ummattakassa dātabbo vinayo amūḷhavinayo. Paṭiññātena karaṇabhūtena karaṇaṃ paṭiññātakaraṇaṃ. Atha vā paṭiññāte āpannabhāvādike karaṇaṃ kiriyā, ‘‘āyatiṃ saṃvareyyāsī’’ti parivāsadānādivasena ca pavattaṃ vacīkammaṃ paṭiññātakaraṇaṃ. Yassā kiriyāya dhammavādino bahutarā, esā yebhuyyasikā nāma. Yo pāpussannatāya pāpiyo, puggalo, tassa upavāḷabhikkhusadisassa kattabbato tassapāpiyasikā, aluttasamāsoyaṃ. Tiṇavatthārakasadisattā tiṇavatthārako. Yathā (cūḷava. aṭṭha. 212) hi gūthaṃ vā muttaṃ vā ghaṭṭiyamānaṃ duggandhatāya bādhati, tiṇehi avattharitvā suppaṭicchāditassa panassa gandho na bādhati, evameva yaṃ adhikaraṇaṃ mūlānumūlaṃ gantvā vūpasamiyamānaṃ kakkhaḷattāya vāḷattāya bhedāya saṃvattati, taṃ iminā kammena vūpasantaṃ gūthaṃ viya tiṇavatthārakena paṭicchannaṃ suvūpasantaṃ hoti. Tena vuttaṃ ‘‘tiṇavatthārakasadisattā tiṇavatthārako’’ti.
ತತ್ರಾತಿ ತೇಸು ಸತ್ತಸು ಅಧಿಕರಣಸಮಥೇಸು। ‘‘ಅಟ್ಠಾರಸಹಿ ವತ್ಥೂಹೀ’’ತಿ ಲಕ್ಖಣವಚನಮೇತಂ ‘‘ಯದಿ ಮೇ ಬ್ಯಾಧಿಕಾ ಭವೇಯ್ಯುಂ, ದಾತಬ್ಬಮಿದಮೋಸಧ’’ನ್ತಿಆದಿನಾ (ಸಂ॰ ನಿ॰ ಟೀ॰ ೨.೩.೩೯-೪೨) ವಿಯ। ತಸ್ಮಾ ತೇಸು ಅಞ್ಞತರೇನ ವಿವದನ್ತಾ ಅಟ್ಠಾರಸಹಿ ವತ್ಥೂಹಿ ವಿವದನ್ತೀತಿ ವುಚ್ಚತಿ। ವಿವಾದೋತಿ ವಿಪಚ್ಚನೀಕವಾದೋ। ಉಪವದನಾತಿ ಅಕ್ಕೋಸೋ। ಚೋದನಾತಿ ಅನುಯೋಗೋ। ದ್ವೇತಿ ಥುಲ್ಲಚ್ಚಯದುಬ್ಭಾಸಿತಾಪತ್ತಿಯೋ ದ್ವೇ। ಚತುನ್ನಂ ಕಮ್ಮಾನಂ ಕರಣನ್ತಿ ಚತುನ್ನಂ ಕಮ್ಮಾನಂ ಅನ್ತರೇ ಯಸ್ಸ ಕಸ್ಸಚಿ ಕಮ್ಮಸ್ಸ ಕರಣಂ।
Tatrāti tesu sattasu adhikaraṇasamathesu. ‘‘Aṭṭhārasahi vatthūhī’’ti lakkhaṇavacanametaṃ ‘‘yadi me byādhikā bhaveyyuṃ, dātabbamidamosadha’’ntiādinā (saṃ. ni. ṭī. 2.3.39-42) viya. Tasmā tesu aññatarena vivadantā aṭṭhārasahi vatthūhi vivadantīti vuccati. Vivādoti vipaccanīkavādo. Upavadanāti akkoso. Codanāti anuyogo. Dveti thullaccayadubbhāsitāpattiyo dve. Catunnaṃ kammānaṃ karaṇanti catunnaṃ kammānaṃ antare yassa kassaci kammassa karaṇaṃ.
ಏವಂ ಅಧಿಕರಣಾನಿ ದಸ್ಸೇತ್ವಾ ಇದಾನಿ ತೇಸು ಇದಂ ಅಧಿಕರಣಂ ಏತ್ತಕೇಹಿ ಸಮಥೇಹಿ ಸಮ್ಮತೀತಿ ದಸ್ಸೇತುಂ ‘‘ತತ್ಥಾ’’ತಿಆದಿ ವುತ್ತಂ। ಯಸ್ಮಿಂ ವಿಹಾರೇ ಉಪ್ಪನ್ನಂ , ತಸ್ಮಿಂಯೇವ ವಾ ಸಮ್ಮತೀತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ। ಏವಂ ಸೇಸೇಸುಪಿ। ತತ್ಥ ಯಸ್ಮಿಂ ವಿಹಾರೇ ಉಪ್ಪನ್ನನ್ತಿ ‘‘ಯಸ್ಮಿಂ ವಿಹಾರೇ ಮಯ್ಹಂ ಇಮಿನಾ ಪತ್ತೋ ಗಹಿತೋ, ಚೀವರಂ ಗಹಿತ’’ನ್ತಿಆದಿನಾ (ಪರಿ॰ ಅಟ್ಠ॰ ೩೪೧) ನಯೇನ ಪತ್ತಚೀವರಾದೀನಂ ಅತ್ಥಾಯ ವಿವಾದಾಧಿಕರಣಂ ಉಪ್ಪನ್ನಂ ಹೋತಿ। ತಸ್ಮಿಂಯೇವ ವಾ ಸಮ್ಮತೀತಿ ತಸ್ಮಿಂ ವಿಹಾರೇಯೇವ ಆವಾಸಿಕೇಹಿ ಸನ್ನಿಪತಿತ್ವಾ ‘‘ಅಲಂ, ಆವುಸೋ’’ತಿ ಅತ್ಥಪಚ್ಚತ್ಥಿಕೇ ಸಞ್ಞಾಪೇತ್ವಾ ಪಾಳಿಮುತ್ತಕವಿನಿಚ್ಛಯೇನೇವ ವೂಪಸಮೇನ್ತೇಹಿ ಸಮ್ಮತಿ। ಸಚೇ ಪನ ತಂ ಅಧಿಕರಣಂ ನೇವಾಸಿಕಾ ವೂಪಸಮೇತುಂ ನ ಸಕ್ಕೋನ್ತಿ, ಅಥಞ್ಞೋ ವಿನಯಧರೋ ಆಗನ್ತ್ವಾ ‘‘ಕಿಂ, ಆವುಸೋ, ಇಮಸ್ಮಿಂ ವಿಹಾರೇ ಉಪೋಸಥೋ ವಾ ಪವಾರಣಾ ವಾ ಠಿತಾ’’ತಿ ಪುಚ್ಛತಿ, ತೇಹಿ ಚ ತಸ್ಮಿಂ ಕಾರಣೇ ಕಥಿತೇ ತಂ ಅಧಿಕರಣಂ ಖನ್ಧಕತೋ ಚ ಪರಿವಾರತೋ ಚ ಸುತ್ತೇನ ವಿನಿಚ್ಛಿನಿತ್ವಾ ವೂಪಸಮೇತಿ। ಏವಮ್ಪಿ ಏತಸ್ಮಿಂಯೇವ ಸಮ್ಮತೀತಿ ದಟ್ಠಬ್ಬಂ।
Evaṃ adhikaraṇāni dassetvā idāni tesu idaṃ adhikaraṇaṃ ettakehi samathehi sammatīti dassetuṃ ‘‘tatthā’’tiādi vuttaṃ. Yasmiṃ vihāre uppannaṃ , tasmiṃyeva vā sammatīti sambandho. Evaṃ sesesupi. Tattha yasmiṃ vihāre uppannanti ‘‘yasmiṃ vihāre mayhaṃ iminā patto gahito, cīvaraṃ gahita’’ntiādinā (pari. aṭṭha. 341) nayena pattacīvarādīnaṃ atthāya vivādādhikaraṇaṃ uppannaṃ hoti. Tasmiṃyeva vā sammatīti tasmiṃ vihāreyeva āvāsikehi sannipatitvā ‘‘alaṃ, āvuso’’ti atthapaccatthike saññāpetvā pāḷimuttakavinicchayeneva vūpasamentehi sammati. Sace pana taṃ adhikaraṇaṃ nevāsikā vūpasametuṃ na sakkonti, athañño vinayadharo āgantvā ‘‘kiṃ, āvuso, imasmiṃ vihāre uposatho vā pavāraṇā vā ṭhitā’’ti pucchati, tehi ca tasmiṃ kāraṇe kathite taṃ adhikaraṇaṃ khandhakato ca parivārato ca suttena vinicchinitvā vūpasameti. Evampi etasmiṃyeva sammatīti daṭṭhabbaṃ.
ಅಞ್ಞತ್ಥ ವೂಪಸಮೇತುಂ ಗಚ್ಛನ್ತಾನಂ ಅನ್ತರಾಮಗ್ಗೇ ವಾ ಸಮ್ಮತೀತಿ ‘‘ನ ಮಯಂ ಏತಸ್ಸ ವಿನಿಚ್ಛಯೇ ತಿಟ್ಠಾಮ, ನಾಯಂ ವಿನಯೇ ಕುಸಲೋ, ಅಮುಕಸ್ಮಿಂ ನಾಮ ಗಾಮೇ ವಿನಯಧರಾ ಥೇರಾ ವಸನ್ತಿ, ತತ್ಥ ಗನ್ತ್ವಾ ವಿನಿಚ್ಛಿನಿಸ್ಸಾಮಾ’’ತಿ ಗಚ್ಛನ್ತಾನಂ ಅನ್ತರಾಮಗ್ಗೇ ವಾ ಕಾರಣಂ ಸಲ್ಲಕ್ಖೇತ್ವಾ ಅಞ್ಞಮಞ್ಞಂ ಸಞ್ಞಾಪೇನ್ತೇಹಿ, ಅಞ್ಞೇಹಿ ವಾ ತೇ ಭಿಕ್ಖೂ ನಿಜ್ಝಾಪೇನ್ತೇಹಿ ಸಮ್ಮತಿ। ನ ಹೇವ ಖೋ ಪನ ಅಞ್ಞಮಞ್ಞಸಞ್ಞತ್ತಿಯಾ ವಾ ಸಭಾಗಭಿಕ್ಖುನಿಜ್ಝಾಪನೇನ ವಾ ವೂಪಸನ್ತಂ ಹೋತಿ, ಅಪಿಚ ಖೋ ಪಟಿಪಥಂ ಆಗಚ್ಛನ್ತೋ ಏಕೋ ವಿನಯಧರೋ ದಿಸ್ವಾ ‘‘ಕತ್ಥಾವುಸೋ, ಗಚ್ಛಥಾ’’ತಿ ಪುಚ್ಛಿತ್ವಾ ‘‘ಅಮುಕಂ ನಾಮ ಗಾಮಂ ಇಮಿನಾ ನಾಮ ಕರಣೇನಾ’’ತಿ ವುತ್ತೇ ‘‘ಅಲಂ, ಆವುಸೋ, ಕಿಂ ತತ್ಥ ಗತೇನಾ’’ತಿ ತತ್ಥೇವ ಧಮ್ಮೇನ ವಿನಯೇನ ತಂ ಅಧಿಕರಣಂ ವೂಪಸಮೇತಿ। ಏವಮ್ಪಿ ಅನ್ತರಾಮಗ್ಗೇ ವೂಪಸಮ್ಮತಿ ನಾಮ।
Aññattha vūpasametuṃ gacchantānaṃ antarāmagge vā sammatīti ‘‘na mayaṃ etassa vinicchaye tiṭṭhāma, nāyaṃ vinaye kusalo, amukasmiṃ nāma gāme vinayadharā therā vasanti, tattha gantvā vinicchinissāmā’’ti gacchantānaṃ antarāmagge vā kāraṇaṃ sallakkhetvā aññamaññaṃ saññāpentehi, aññehi vā te bhikkhū nijjhāpentehi sammati. Na heva kho pana aññamaññasaññattiyā vā sabhāgabhikkhunijjhāpanena vā vūpasantaṃ hoti, apica kho paṭipathaṃ āgacchanto eko vinayadharo disvā ‘‘katthāvuso, gacchathā’’ti pucchitvā ‘‘amukaṃ nāma gāmaṃ iminā nāma karaṇenā’’ti vutte ‘‘alaṃ, āvuso, kiṃ tattha gatenā’’ti tattheva dhammena vinayena taṃ adhikaraṇaṃ vūpasameti. Evampi antarāmagge vūpasammati nāma.
ಯತ್ಥ ಗನ್ತ್ವಾ ಸಙ್ಘಸ್ಸ ನಿಯ್ಯಾತಿತಂ, ತತ್ಥ ಸಙ್ಘೇನ ವಾತಿ ಸಚೇ ಪನ ‘‘ಅಲಂ, ಆವುಸೋ, ಕಿಂ ತತ್ಥ ಗತೇನಾ’’ತಿ ವುಚ್ಚಮಾನಾಪಿ ‘‘ಮಯಂ ತತ್ಥೇವ ಗನ್ತ್ವಾ ವಿನಿಚ್ಛಯಂ ಪಾಪೇಸ್ಸಾಮಾ’’ತಿ (ಪರಿ॰ ಅಟ್ಠ॰ ೩೪೧) ವಿನಯಧರಸ್ಸ ವಚನಂ ಅನಾದಿಯಿತ್ವಾ ಯತ್ಥ ಗನ್ತ್ವಾ ಸಭಾಗಭಿಕ್ಖುಸಙ್ಘಸ್ಸ ಅಧಿಕರಣಂ ನಿಯ್ಯಾತಿತಂ, ತತ್ಥ ಸಙ್ಘೇನ ‘‘ಅಲಂ, ಆವುಸೋ, ಸಙ್ಘಸನ್ನಿಪಾತಂ ನಾಮ ಗರುಕ’’ನ್ತಿ ತತ್ಥೇವ ನಿಸೀದಿತ್ವಾ ವಿನಿಚ್ಛಿತಂ ಸಮ್ಮತಿ। ನ ಹೇವ ಖೋ ಪನ ಸಭಾಗಭಿಕ್ಖೂನಂ ಸಞ್ಞತ್ತಿಯಾ ವೂಪಸನ್ತಂ ಹೋತಿ, ಅಪಿಚ ಖೋ ಸಙ್ಘಂ ಸನ್ನಿಪಾತೇತ್ವಾ ಆರೋಚಿತಂ ಸಙ್ಘಮಜ್ಝೇ ವಿನಯಧರಾ ವೂಪಸಮೇನ್ತಿ। ಏವಮ್ಪಿ ತತ್ಥ ಸಙ್ಘೇನ ವಿನಿಚ್ಛಿತಂ ಸಮ್ಮತಿ ನಾಮ।
Yattha gantvā saṅghassa niyyātitaṃ, tattha saṅghena vāti sace pana ‘‘alaṃ, āvuso, kiṃ tattha gatenā’’ti vuccamānāpi ‘‘mayaṃ tattheva gantvā vinicchayaṃ pāpessāmā’’ti (pari. aṭṭha. 341) vinayadharassa vacanaṃ anādiyitvā yattha gantvā sabhāgabhikkhusaṅghassa adhikaraṇaṃ niyyātitaṃ, tattha saṅghena ‘‘alaṃ, āvuso, saṅghasannipātaṃ nāma garuka’’nti tattheva nisīditvā vinicchitaṃ sammati. Na heva kho pana sabhāgabhikkhūnaṃ saññattiyā vūpasantaṃ hoti, apica kho saṅghaṃ sannipātetvā ārocitaṃ saṅghamajjhe vinayadharā vūpasamenti. Evampi tattha saṅghena vinicchitaṃ sammati nāma.
ಉಬ್ಬಾಹಿಕಾಯ ಸಮ್ಮತಪುಗ್ಗಲೇಹಿ ವಾ ವಿನಿಚ್ಛಿತನ್ತಿ ಅಪಲೋಕೇತ್ವಾ ವಾ ಖನ್ಧಕೇ ವುತ್ತಾಯ ವಾ ಞತ್ತಿದುತಿಯಕಮ್ಮವಾಚಾಯ ಸಮ್ಮತೇಹಿ ಪುಗ್ಗಲೇಹಿ ವಿಸುಂ ವಾ ನಿಸೀದಿತ್ವಾ, ತಸ್ಸಾಯೇವ ವಾ ಪರಿಸಾಯ ‘‘ಅಞ್ಞೇನ ನ ಕಿಞ್ಚಿ ಕಥೇತಬ್ಬ’’ನ್ತಿ (ಚೂಳವ॰ ಅಟ್ಠ॰ ೨೩೧) ಸಾವೇತ್ವಾ ವಿನಿಚ್ಛಿತಂ। ಅಯನ್ತಿ ಅಯಂ ಯಥಾವುತ್ತಾ ಚತುಬ್ಬಿಧಾ ಸಮ್ಮುಖತಾ।
Ubbāhikāyasammatapuggalehi vā vinicchitanti apaloketvā vā khandhake vuttāya vā ñattidutiyakammavācāya sammatehi puggalehi visuṃ vā nisīditvā, tassāyeva vā parisāya ‘‘aññena na kiñci kathetabba’’nti (cūḷava. aṭṭha. 231) sāvetvā vinicchitaṃ. Ayanti ayaṃ yathāvuttā catubbidhā sammukhatā.
ಕಾರಕಸಙ್ಘಸ್ಸಾತಿ ವೂಪಸಮೇತುಂ ಸನ್ನಿಪತಿತಸ್ಸ ಕಾರಕಸಙ್ಘಸ್ಸ। ಸಙ್ಘಸಾಮಗ್ಗಿವಸೇನ ಸಮ್ಮುಖೀಭಾವೋತಿ ‘‘ಯಾವತಿಕಾ ಭಿಕ್ಖೂ ಕಮ್ಮಪ್ಪತ್ತಾ, ತೇ ಆಗತಾ ಹೋನ್ತಿ, ಛನ್ದಾರಹಾನಂ ಛನ್ದೋ ಆಹಟೋ ಹೋತಿ, ಸಮ್ಮುಖೀಭೂತಾ ನ ಪಟಿಕ್ಕೋಸನ್ತೀ’’ತಿ (ಚೂಳವ॰ ೨೨೮) ಏವಂ ವುತ್ತಸಙ್ಘಸಾಮಗ್ಗಿವಸೇನ ಸಮ್ಮುಖೀಭಾವೋ, ಏತೇನ ಯಥಾ ತಥಾ ಪಧಾನಕಾರಕಪುಗ್ಗಲಾನಂ ಸಮ್ಮುಖತಾಮತ್ತಂ ಸಙ್ಘಸಮ್ಮುಖತಾ ನಾಮ ನ ಹೋತೀತಿ ದಸ್ಸೇತಿ। ಭೂತತಾತಿ ತಚ್ಛತಾ। ಸಚ್ಚಪರಿಯಾಯೋ ಹಿ ಇಧ ಧಮ್ಮಸದ್ದೋ ‘‘ಧಮ್ಮವಾದೀ’’ತಿಆದೀಸು (ದೀ॰ ನಿ॰ ೧.೯, ೧೯೪) ವಿಯ। ವಿನೇತಿ ಏತೇನಾತಿ ವಿನಯೋ, ತಸ್ಸ ತಸ್ಸ ಅಧಿಕರಣಸ್ಸ ವೂಪಸಮನಾಯ ಭಗವತಾ ವುತ್ತವಿಧಿ, ತಸ್ಸ ವಿನಯಸ್ಸ ಸಮ್ಮುಖತಾ ವಿನಯಸಮ್ಮುಖತಾ। ತೇನಾಹ ‘‘ಯಥಾ ತಂ…ಪೇ॰… ವಿನಯಸಮ್ಮುಖತಾ’’ತಿ। ಯೇನಾತಿ ಯೇನ ಪುಗ್ಗಲೇನ। ಅತ್ಥಪಚ್ಚತ್ಥಿಕಾನನ್ತಿ (ಸಾರತ್ಥ॰ ಟೀ॰ ಚೂಳವಗ್ಗ ೩.೨೨೮) ವಿವಾದವತ್ಥುಸಙ್ಖಾತೇ ಅತ್ಥೇ ಪಚ್ಚತ್ಥಿಕಾನಂ। ಸಙ್ಘಸಮ್ಮುಖತಾ ಪರಿಹಾಯತಿ ಸಮ್ಮತಪುಗ್ಗಲೇಹೇವ ವೂಪಸಮನತೋ।
Kārakasaṅghassāti vūpasametuṃ sannipatitassa kārakasaṅghassa. Saṅghasāmaggivasena sammukhībhāvoti ‘‘yāvatikā bhikkhū kammappattā, te āgatā honti, chandārahānaṃ chando āhaṭo hoti, sammukhībhūtā na paṭikkosantī’’ti (cūḷava. 228) evaṃ vuttasaṅghasāmaggivasena sammukhībhāvo, etena yathā tathā padhānakārakapuggalānaṃ sammukhatāmattaṃ saṅghasammukhatā nāma na hotīti dasseti. Bhūtatāti tacchatā. Saccapariyāyo hi idha dhammasaddo ‘‘dhammavādī’’tiādīsu (dī. ni. 1.9, 194) viya. Vineti etenāti vinayo, tassa tassa adhikaraṇassa vūpasamanāya bhagavatā vuttavidhi, tassa vinayassa sammukhatā vinayasammukhatā. Tenāha ‘‘yathā taṃ…pe… vinayasammukhatā’’ti. Yenāti yena puggalena. Atthapaccatthikānanti (sārattha. ṭī. cūḷavagga 3.228) vivādavatthusaṅkhāte atthe paccatthikānaṃ. Saṅghasammukhatā parihāyati sammatapuggaleheva vūpasamanato.
ನನ್ತಿ ವಿವಾದಾಧಿಕರಣಂ। ಪಞ್ಚಙ್ಗಸಮನ್ನಾಗತನ್ತಿ (ಚೂಳವ॰ ೨೩೪) ‘‘ನ ಛನ್ದಾಗತಿಂ ಗಚ್ಛತಿ, ನ ದೋಸಾಗತಿಂ ಗಚ್ಛತಿ, ನ ಮೋಹಾಗತಿಂ ಗಚ್ಛತಿ, ನ ಭಯಾಗತಿಂ ಗಚ್ಛತಿ, ಗಹಿತಾಗಹಿತಂ ಜಾನಾತೀ’’ತಿ ವುತ್ತೇಹಿ ಪಞ್ಚಹಙ್ಗೇಹಿ ಸಮನ್ನಾಗತಂ। ಗೂಳ್ಹಕವಿವಟಕಸಕಣ್ಣಜಪ್ಪಕೇಸು ತೀಸು ಸಲಾಕಗ್ಗಾಹೇಸೂತಿ ‘‘ಅನುಜಾನಾಮಿ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ತೇಸಂ ಭಿಕ್ಖೂನಂ ಸಞ್ಞತ್ತಿಯಾ ತಯೋ ಸಲಾಕಗ್ಗಾಹಕೇ ಗೂಳ್ಹಕಂ, ವಿವಟಕಂ, ಸಕಣ್ಣಜಪ್ಪಕ’’ನ್ತಿ (ಚೂಳವ॰ ೨೩೫) ಸಮಥಕ್ಖನ್ಧಕೇ ವುತ್ತೇಸು ತೀಸು ಸಲಾಕಗ್ಗಾಹೇಸು। ಸಲಾಕಂ ಗಾಹೇತ್ವಾತಿ ಧಮ್ಮವಾದೀನಞ್ಚ ಅಧಮ್ಮವಾದೀನಞ್ಚ ಸಲಾಕಾಯೋ ನಿಮಿತ್ತಸಞ್ಞಂ ಆರೋಪೇತ್ವಾ ಚೀವರಭೋಗೇ ಕತ್ವಾ ಸಮಥಕ್ಖನ್ಧಕೇ ವುತ್ತನಯೇನ ಗಾಹಾಪೇತ್ವಾ। ಏವಞ್ಹಿ ತತ್ಥ ವುತ್ತಂ –
Nanti vivādādhikaraṇaṃ. Pañcaṅgasamannāgatanti (cūḷava. 234) ‘‘na chandāgatiṃ gacchati, na dosāgatiṃ gacchati, na mohāgatiṃ gacchati, na bhayāgatiṃ gacchati, gahitāgahitaṃ jānātī’’ti vuttehi pañcahaṅgehi samannāgataṃ. Gūḷhakavivaṭakasakaṇṇajappakesu tīsu salākaggāhesūti ‘‘anujānāmi, bhikkhave, tesaṃ bhikkhūnaṃ saññattiyā tayo salākaggāhake gūḷhakaṃ, vivaṭakaṃ, sakaṇṇajappaka’’nti (cūḷava. 235) samathakkhandhake vuttesu tīsu salākaggāhesu. Salākaṃ gāhetvāti dhammavādīnañca adhammavādīnañca salākāyo nimittasaññaṃ āropetvā cīvarabhoge katvā samathakkhandhake vuttanayena gāhāpetvā. Evañhi tattha vuttaṃ –
‘‘ಕಥಞ್ಚ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಗೂಳ್ಹಕೋ ಸಲಾಕಗ್ಗಾಹೋ ಹೋತಿ? ತೇನ ಸಲಾಕಗ್ಗಾಹಾಪಕೇನ ಭಿಕ್ಖುನಾ ಸಲಾಕಾಯೋ ವಣ್ಣಾವಣ್ಣಾಯೋ ಕತ್ವಾ ಏಕಮೇಕೋ ಭಿಕ್ಖು ಉಪಸಙ್ಕಮಿತ್ವಾ ಏವಮಸ್ಸ ವಚನೀಯೋ ‘ಅಯಂ ಏವಂವಾದಿಸ್ಸ ಸಲಾಕಾ, ಅಯಂ ಏವಂವಾದಿಸ್ಸ ಸಲಾಕಾ, ಯಂ ಇಚ್ಛಸಿ, ತಂ ಗಣ್ಹಾಹೀ’ತಿ। ಗಹಿತೇ ವತ್ತಬ್ಬೋ ‘ಮಾ ಚ ಕಸ್ಸಚಿ ದಸ್ಸೇಹೀ’ತಿ। ಸಚೇ ಜಾನಾತಿ ‘ಅಧಮ್ಮವಾದೀ ಬಹುತರಾ’ತಿ, ‘ದುಗ್ಗಹೋ’ತಿ ಪಚ್ಚುಕ್ಕಡ್ಢಿತಬ್ಬಂ। ಸಚೇ ಜಾನಾತಿ ‘ಧಮ್ಮವಾದೀ ಬಹುತರಾ’ತಿ , ‘ಸುಗ್ಗಹೋ’ತಿ ಸಾವೇತಬ್ಬಂ। ಏವಂ ಖೋ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಗೂಳ್ಹಕೋ ಸಲಾಕಗ್ಗಾಹೋ ಹೋತಿ।
‘‘Kathañca, bhikkhave, gūḷhako salākaggāho hoti? Tena salākaggāhāpakena bhikkhunā salākāyo vaṇṇāvaṇṇāyo katvā ekameko bhikkhu upasaṅkamitvā evamassa vacanīyo ‘ayaṃ evaṃvādissa salākā, ayaṃ evaṃvādissa salākā, yaṃ icchasi, taṃ gaṇhāhī’ti. Gahite vattabbo ‘mā ca kassaci dassehī’ti. Sace jānāti ‘adhammavādī bahutarā’ti, ‘duggaho’ti paccukkaḍḍhitabbaṃ. Sace jānāti ‘dhammavādī bahutarā’ti , ‘suggaho’ti sāvetabbaṃ. Evaṃ kho, bhikkhave, gūḷhako salākaggāho hoti.
‘‘ಕಥಞ್ಚ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ವಿವಟಕೋ ಸಲಾಕಗ್ಗಾಹೋ ಹೋತಿ? ಸಚೇ ಜಾನಾತಿ ‘ಧಮ್ಮವಾದೀ ಬಹುತರಾ’ತಿ, ವಿಸ್ಸಟ್ಠೇನೇವ ವಿವಟೇನ ಗಾಹೇತಬ್ಬೋ। ಏವಂ ಖೋ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ವಿವಟಕೋ ಸಲಾಕಗ್ಗಾಹೋ ಹೋತಿ।
‘‘Kathañca, bhikkhave, vivaṭako salākaggāho hoti? Sace jānāti ‘dhammavādī bahutarā’ti, vissaṭṭheneva vivaṭena gāhetabbo. Evaṃ kho, bhikkhave, vivaṭako salākaggāho hoti.
‘‘ಕಥಞ್ಚ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಸಕಣ್ಣಜಪ್ಪಕೋ ಸಲಾಕಗ್ಗಾಹೋ ಹೋತಿ? ತೇನ ಸಲಾಕಗ್ಗಾಹಾಪಕೇನ ಭಿಕ್ಖುನಾ ಏಕಮೇಕಸ್ಸ ಭಿಕ್ಖುನೋ ಉಪಕಣ್ಣಕೇ ಆರೋಚೇತಬ್ಬಂ ‘ಅಯಂ ಏವಂವಾದಿಸ್ಸ ಸಲಾಕಾ, ಅಯಂ ಏವವಾದಿಸ್ಸ ಸಲಾಕಾ, ಯಂ ಇಚ್ಛಸಿ, ತಂ ಗಣ್ಹಾಹೀ’ತಿ। ಗಹಿತೇ ವತ್ತಬ್ಬೋ ‘ಮಾ ಚ ಕಸ್ಸಚಿ ಆರೋಚೇಹೀ’ತಿ। ಸಚೇ ಜಾನಾತಿ ‘ಅಧಮ್ಮವಾದೀ ಬಹುತರಾ’ತಿ, ‘ದುಗ್ಗಹೋ’ತಿ ಪಚ್ಚುಕ್ಕಡ್ಢಿತಬ್ಬಂ। ಸಚೇ ಜಾನಾತಿ ‘ಧಮ್ಮವಾದೀ ಬಹುತರಾ’ತಿ, ‘ಸುಗ್ಗಹೋ’ತಿ ಸಾವೇತಬ್ಬಂ। ಏವಂ ಖೋ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಸಕಣ್ಣಜಪ್ಪಕೋ ಸಲಾಕಗ್ಗಾಹೋ ಹೋತೀ’’ತಿ।
‘‘Kathañca, bhikkhave, sakaṇṇajappako salākaggāho hoti? Tena salākaggāhāpakena bhikkhunā ekamekassa bhikkhuno upakaṇṇake ārocetabbaṃ ‘ayaṃ evaṃvādissa salākā, ayaṃ evavādissa salākā, yaṃ icchasi, taṃ gaṇhāhī’ti. Gahite vattabbo ‘mā ca kassaci ārocehī’ti. Sace jānāti ‘adhammavādī bahutarā’ti, ‘duggaho’ti paccukkaḍḍhitabbaṃ. Sace jānāti ‘dhammavādī bahutarā’ti, ‘suggaho’ti sāvetabbaṃ. Evaṃ kho, bhikkhave, sakaṇṇajappako salākaggāho hotī’’ti.
ಏತ್ಥ ಚ ಅಲಜ್ಜುಸ್ಸನ್ನಾಯ (ಚೂಳವ॰ ಅಟ್ಠ॰ ೨೩೫) ಪರಿಸಾಯ ಗೂಳ್ಹಕೋ ಸಲಾಕಗ್ಗಾಹೋ ಕಾತಬ್ಬೋ, ಲಜ್ಜುಸ್ಸನ್ನಾಯ ವಿವಟಕೋ, ಬಾಲುಸ್ಸನ್ನಾಯ ಸಕಣ್ಣಜಪ್ಪಕೋತಿ ವೇದಿತಬ್ಬೋ। ಧಮ್ಮವಾದೀನಂ ಯೇಭುಯ್ಯತಾಯಾತಿ ಧಮ್ಮವಾದೀನಂ ಏಕೇನಪಿ ಅಧಿಕತಾಯ, ಕೋ ಪನ ವಾದೋ ದ್ವೀಹಿ ತೀಹಿ।
Ettha ca alajjussannāya (cūḷava. aṭṭha. 235) parisāya gūḷhako salākaggāho kātabbo, lajjussannāya vivaṭako, bālussannāya sakaṇṇajappakoti veditabbo. Dhammavādīnaṃ yebhuyyatāyāti dhammavādīnaṃ ekenapi adhikatāya, ko pana vādo dvīhi tīhi.
‘‘ಚತೂಹಿ ಸಮಥೇಹಿ ಸಮ್ಮತೀ’’ತಿ ಇದಂ ಸಬ್ಬಸಙ್ಗಾಹಕವಸೇನ ವುತ್ತಂ, ತತ್ಥ ಪನ ದ್ವೀಹಿ ಏವ ವೂಪಸಮನಂ ದಟ್ಠಬ್ಬಂ। ಏವಂ ವಿನಿಚ್ಛಿತನ್ತಿ ಸಚೇ ಆಪತ್ತಿ ನತ್ಥಿ, ಉಭೋ ಖಮಾಪೇತ್ವಾ, ಅಥ ಅತ್ಥಿ, ಆಪತ್ತಿಂ ದಸ್ಸೇತ್ವಾ ರೋಪನವಸೇನ ವಿನಿಚ್ಛಿತಂ। ಪಟಿಕಮ್ಮಂ ಪನ ಆಪತ್ತಾಧಿಕರಣಸಮಥೇ ಪರತೋ ಆಗಮಿಸ್ಸತೀತಿ। ನ ಸಮಣಸಾರುಪ್ಪಂ ಅಸ್ಸಾಮಣಕಂ, ಸಮಣೇಹಿ ಅಕತ್ತಬ್ಬಂ, ತಸ್ಮಿಂ। ಅಜ್ಝಾಚಾರೇ ವೀತಿಕ್ಕಮೇ ಸತಿ।
‘‘Catūhi samathehi sammatī’’ti idaṃ sabbasaṅgāhakavasena vuttaṃ, tattha pana dvīhi eva vūpasamanaṃ daṭṭhabbaṃ. Evaṃ vinicchitanti sace āpatti natthi, ubho khamāpetvā, atha atthi, āpattiṃ dassetvā ropanavasena vinicchitaṃ. Paṭikammaṃ pana āpattādhikaraṇasamathe parato āgamissatīti. Na samaṇasāruppaṃ assāmaṇakaṃ, samaṇehi akattabbaṃ, tasmiṃ. Ajjhācāre vītikkame sati.
ಪಾರಾಜಿಕಸಾಮನ್ತೇನ ವಾತಿ ದುಕ್ಕಟೇನ ವಾ ಥುಲ್ಲಚ್ಚಯೇನ ವಾ। ಮೇಥುನಧಮ್ಮೇ ಹಿ ಪಾರಾಜಿಕಸಾಮನ್ತಾ ನಾಮ ದುಕ್ಕಟಂ ಹೋತಿ, ಅದಿನ್ನಾದಾನಾದೀಸು ಥುಲ್ಲಚ್ಚಯಂ। ಪಟಿಚರತೋತಿ ಪಟಿಚ್ಛಾದೇನ್ತಸ್ಸ। ಅಚ್ಛಿನ್ನಮೂಲೋ ಭವಿಸ್ಸತೀತಿ ಪಾರಾಜಿಕಂ ಅನಾಪನ್ನೋ ಭವಿಸ್ಸತಿ, ಸೀಲವಾ ಭವಿಸ್ಸತೀತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ। ಸಮ್ಮಾ ವತ್ತಿತ್ವಾತಿ ವತ್ತಂ ಪೂರೇತ್ವಾ। ಓಸಾರಣಂ ಲಭಿಸ್ಸತೀತಿ ಕಮ್ಮಪ್ಪಟಿಪ್ಪಸ್ಸದ್ಧಿಂ ಲಭಿಸ್ಸತಿ।
Pārājikasāmantenavāti dukkaṭena vā thullaccayena vā. Methunadhamme hi pārājikasāmantā nāma dukkaṭaṃ hoti, adinnādānādīsu thullaccayaṃ. Paṭicaratoti paṭicchādentassa. Acchinnamūlo bhavissatīti pārājikaṃ anāpanno bhavissati, sīlavā bhavissatīti vuttaṃ hoti. Sammā vattitvāti vattaṃ pūretvā. Osāraṇaṃ labhissatīti kammappaṭippassaddhiṃ labhissati.
ತಸ್ಸಾತಿ ಆಪತ್ತಾಧಿಕರಣಸ್ಸ। ಸಮ್ಮುಖಾವಿನಯೇನೇವ ವೂಪಸಮೋ ನತ್ಥಿ ಪಟಿಞ್ಞಾಯ, ತಥಾರೂಪಾಯ ಖನ್ತಿಯಾ ವಾ ವಿನಾ ಅವೂಪಸಮನತೋ। ಯಾ ಪನ ಪಟಿಞ್ಞಾತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ।
Tassāti āpattādhikaraṇassa. Sammukhāvinayeneva vūpasamo natthi paṭiññāya, tathārūpāya khantiyā vā vinā avūpasamanato. Yā pana paṭiññāti sambandho.
ಏತ್ಥಾತಿ ಆಪತ್ತಿದೇಸನಾಯಂ। ಸಿಯಾತಿ ಅವಸ್ಸಂ। ಕಕ್ಖಳತ್ತಾಯ ವಾಳತ್ತಾಯಾತಿ ಕಕ್ಖಳಭಾವಾಯ ಚೇವ ವಾಳಭಾವಾಯ ಚ। ಥುಲ್ಲವಜ್ಜನ್ತಿ ಪಾರಾಜಿಕಞ್ಚೇವ ಸಙ್ಘಾದಿಸೇಸಞ್ಚ। ಗಿಹಿಪ್ಪಟಿಸಂಯುತ್ತನ್ತಿ ಗಿಹೀನಂ ಹೀನೇನ ಖುಂಸನವಮ್ಭನಧಮ್ಮಿಕಪ್ಪಟಿಸ್ಸವೇಸು ಆಪನ್ನಂ ಆಪತ್ತಿಂ।
Etthāti āpattidesanāyaṃ. Siyāti avassaṃ. Kakkhaḷattāya vāḷattāyāti kakkhaḷabhāvāya ceva vāḷabhāvāya ca. Thullavajjanti pārājikañceva saṅghādisesañca. Gihippaṭisaṃyuttanti gihīnaṃ hīnena khuṃsanavambhanadhammikappaṭissavesu āpannaṃ āpattiṃ.
ಯಥಾನುರೂಪನ್ತಿ ‘‘ದ್ವೀಹಿ ಸಮಥೇಹಿ, ತೀಹಿ, ಚತೂಹಿ, ಏಕೇನಾ’’ತಿ ಏವಂ ವುತ್ತನಯೇನೇವ ಯಥಾನುರೂಪಂ। ಏತ್ಥಾತಿ ಇಮಸ್ಮಿಂ ಸಮಥಾಧಿಕಾರೇ। ವಿನಿಚ್ಛಯನಯೋತಿ ವಿನಿಚ್ಛಯನಯಮತ್ತಂ। ತೇನಾಹ ‘‘ವಿತ್ಥಾರೋ ಪನಾ’’ತಿಆದಿ। ಅಸ್ಸಾತಿ ವಿತ್ಥಾರಸ್ಸ। ಸಮನ್ತಪಾಸಾದಿಕಾಯಂ ವುತ್ತೋತಿ ಸಮನ್ತಪಾಸಾದಿಕಾಯ ನಾಮ ವಿನಯಟ್ಠಕಥಾಯಂ ವುತ್ತೋ। ತಸ್ಮಾ ತತ್ಥ ವುತ್ತನಯೇನೇವ ವೇದಿತಬ್ಬೋತಿ ಅಧಿಪ್ಪಾಯೋ।
Yathānurūpanti ‘‘dvīhi samathehi, tīhi, catūhi, ekenā’’ti evaṃ vuttanayeneva yathānurūpaṃ. Etthāti imasmiṃ samathādhikāre. Vinicchayanayoti vinicchayanayamattaṃ. Tenāha ‘‘vitthāro panā’’tiādi. Assāti vitthārassa. Samantapāsādikāyaṃ vuttoti samantapāsādikāya nāma vinayaṭṭhakathāyaṃ vutto. Tasmā tattha vuttanayeneva veditabboti adhippāyo.
ಏತ್ತಕನ್ತಿ ಏತಂಪರಮಂ, ನ ಇತೋ ಭಿಯ್ಯೋ।
Ettakanti etaṃparamaṃ, na ito bhiyyo.
ಅಧಿಕರಣಸಮಥವಣ್ಣನಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ।
Adhikaraṇasamathavaṇṇanā niṭṭhitā.
ಇತಿ ಕಙ್ಖಾವಿತರಣಿಯಾ ಪಾತಿಮೋಕ್ಖವಣ್ಣನಾಯ
Iti kaṅkhāvitaraṇiyā pātimokkhavaṇṇanāya
ವಿನಯತ್ಥಮಞ್ಜೂಸಾಯಂ ಲೀನತ್ಥಪ್ಪಕಾಸನಿಯಂ
Vinayatthamañjūsāyaṃ līnatthappakāsaniyaṃ
ಭಿಕ್ಖುಪಾತಿಮೋಕ್ಖವಣ್ಣನಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ।
Bhikkhupātimokkhavaṇṇanā niṭṭhitā.
