| Library / Tipiṭaka / තිපිටක • Tipiṭaka / කඞ්‌ඛාවිතරණී-අභිනව-ටීකා • Kaṅkhāvitaraṇī-abhinava-ṭīkā |
අධිකරණසමථවණ්‌ණනා
Adhikaraṇasamathavaṇṇanā
ගණනපරිච්‌ඡෙදොති සඞ්‌ඛ්‍යාපරිච්‌ඡෙදො. අධිකරීයන්‌ති එත්‌ථාති අධිකරණානි. කෙ අධිකරීයන්‌ති? සමථා. කථං අධිකරීයන්‌ති? සමනවසෙන. තස්‌මා තෙ තෙසං සමනවසෙන පවත්‌තන්‌තීති ආහ ‘‘අධිකරණානි සමෙන්‌තී’’තිආදි. උප්‌පන්‌නානං උප්‌පන්‌නානන්‌ති උට්‌ඨිතානං උට්‌ඨිතානං. කිඤ්‌චාපි අධිකරණට්‌ඨෙන එකවිධං, තථාපි වත්‌ථුවසෙන නානා හොතීති ‘‘අධිකරණාන’’න්‌ති බහුවචනං කතං. ඉදානි තස්‌ස නානාත්‌තං දස්‌සෙත්‌වා විවරිතුං ‘‘විවාදාධිකරණ’’න්‌තිආදිමාහ. විවාදොයෙව අධිකරණං විවාදාධිකරණං. එස නයො සෙසෙසුපි. සමථත්‌ථන්‌ති සමනත්‌ථං.
Gaṇanaparicchedoti saṅkhyāparicchedo. Adhikarīyanti etthāti adhikaraṇāni. Ke adhikarīyanti? Samathā. Kathaṃ adhikarīyanti? Samanavasena. Tasmā te tesaṃ samanavasena pavattantīti āha ‘‘adhikaraṇāni samentī’’tiādi. Uppannānaṃ uppannānanti uṭṭhitānaṃ uṭṭhitānaṃ. Kiñcāpi adhikaraṇaṭṭhena ekavidhaṃ, tathāpi vatthuvasena nānā hotīti ‘‘adhikaraṇāna’’nti bahuvacanaṃ kataṃ. Idāni tassa nānāttaṃ dassetvā vivarituṃ ‘‘vivādādhikaraṇa’’ntiādimāha. Vivādoyeva adhikaraṇaṃ vivādādhikaraṇaṃ. Esa nayo sesesupi. Samathatthanti samanatthaṃ.
අධිකරණස්‌ස සම්‌මුඛා විනයනතො සම්‌මුඛාවිනයො. දබ්‌බමල්‌ලපුත්‌තත්‌ථෙරසදිසස්‌ස සතිවෙපුල්‌ලප්‌පත්‌තස්‌ස ඛීණාසවස්‌සෙව දාතබ්‌බො විනයො සතිවිනයො. සම්‌මූළ්‌හස්‌ස ගග්‌ගභික්‌ඛුසදිසස්‌ස උම්‌මත්‌තකස්‌ස දාතබ්‌බො විනයො අමූළ්‌හවිනයො. පටිඤ්‌ඤාතෙන කරණභූතෙන කරණං පටිඤ්‌ඤාතකරණං. අථ වා පටිඤ්‌ඤාතෙ ආපන්‌නභාවාදිකෙ කරණං කිරියා, ‘‘ආයතිං සංවරෙය්‍යාසී’’ති පරිවාසදානාදිවසෙන ච පවත්‌තං වචීකම්‌මං පටිඤ්‌ඤාතකරණං. යස්‌සා කිරියාය ධම්‌මවාදිනො බහුතරා, එසා යෙභුය්‍යසිකා නාම. යො පාපුස්‌සන්‌නතාය පාපියො, පුග්‌ගලො, තස්‌ස උපවාළභික්‌ඛුසදිසස්‌ස කත්‌තබ්‌බතො තස්‌සපාපියසිකා, අලුත්‌තසමාසොයං. තිණවත්‌ථාරකසදිසත්‌තා තිණවත්‌ථාරකො. යථා (චූළව. අට්‌ඨ. 212) හි ගූථං වා මුත්‌තං වා ඝට්‌ටියමානං දුග්‌ගන්‌ධතාය බාධති, තිණෙහි අවත්‌ථරිත්‌වා සුප්‌පටිච්‌ඡාදිතස්‌ස පනස්‌ස ගන්‌ධො න බාධති, එවමෙව යං අධිකරණං මූලානුමූලං ගන්‌ත්‌වා වූපසමියමානං කක්‌ඛළත්‌තාය වාළත්‌තාය භෙදාය සංවත්‌තති, තං ඉමිනා කම්‌මෙන වූපසන්‌තං ගූථං විය තිණවත්‌ථාරකෙන පටිච්‌ඡන්‌නං සුවූපසන්‌තං හොති. තෙන වුත්‌තං ‘‘තිණවත්‌ථාරකසදිසත්‌තා තිණවත්‌ථාරකො’’ති.
Adhikaraṇassa sammukhā vinayanato sammukhāvinayo. Dabbamallaputtattherasadisassa sativepullappattassa khīṇāsavasseva dātabbo vinayo sativinayo. Sammūḷhassa gaggabhikkhusadisassa ummattakassa dātabbo vinayo amūḷhavinayo. Paṭiññātena karaṇabhūtena karaṇaṃ paṭiññātakaraṇaṃ. Atha vā paṭiññāte āpannabhāvādike karaṇaṃ kiriyā, ‘‘āyatiṃ saṃvareyyāsī’’ti parivāsadānādivasena ca pavattaṃ vacīkammaṃ paṭiññātakaraṇaṃ. Yassā kiriyāya dhammavādino bahutarā, esā yebhuyyasikā nāma. Yo pāpussannatāya pāpiyo, puggalo, tassa upavāḷabhikkhusadisassa kattabbato tassapāpiyasikā, aluttasamāsoyaṃ. Tiṇavatthārakasadisattā tiṇavatthārako. Yathā (cūḷava. aṭṭha. 212) hi gūthaṃ vā muttaṃ vā ghaṭṭiyamānaṃ duggandhatāya bādhati, tiṇehi avattharitvā suppaṭicchāditassa panassa gandho na bādhati, evameva yaṃ adhikaraṇaṃ mūlānumūlaṃ gantvā vūpasamiyamānaṃ kakkhaḷattāya vāḷattāya bhedāya saṃvattati, taṃ iminā kammena vūpasantaṃ gūthaṃ viya tiṇavatthārakena paṭicchannaṃ suvūpasantaṃ hoti. Tena vuttaṃ ‘‘tiṇavatthārakasadisattā tiṇavatthārako’’ti.
තත්‍රාති තෙසු සත්‌තසු අධිකරණසමථෙසු. ‘‘අට්‌ඨාරසහි වත්‌ථූහී’’ති ලක්‌ඛණවචනමෙතං ‘‘යදි මෙ බ්‍යාධිකා භවෙය්‍යුං, දාතබ්‌බමිදමොසධ’’න්‌තිආදිනා (සං. නි. ටී. 2.3.39-42) විය. තස්‌මා තෙසු අඤ්‌ඤතරෙන විවදන්‌තා අට්‌ඨාරසහි වත්‌ථූහි විවදන්‌තීති වුච්‌චති. විවාදොති විපච්‌චනීකවාදො. උපවදනාති අක්‌කොසො. චොදනාති අනුයොගො. ද්‌වෙති ථුල්‌ලච්‌චයදුබ්‌භාසිතාපත්‌තියො ද්‌වෙ. චතුන්‌නං කම්‌මානං කරණන්‌ති චතුන්‌නං කම්‌මානං අන්‌තරෙ යස්‌ස කස්‌සචි කම්‌මස්‌ස කරණං.
Tatrāti tesu sattasu adhikaraṇasamathesu. ‘‘Aṭṭhārasahi vatthūhī’’ti lakkhaṇavacanametaṃ ‘‘yadi me byādhikā bhaveyyuṃ, dātabbamidamosadha’’ntiādinā (saṃ. ni. ṭī. 2.3.39-42) viya. Tasmā tesu aññatarena vivadantā aṭṭhārasahi vatthūhi vivadantīti vuccati. Vivādoti vipaccanīkavādo. Upavadanāti akkoso. Codanāti anuyogo. Dveti thullaccayadubbhāsitāpattiyo dve. Catunnaṃ kammānaṃ karaṇanti catunnaṃ kammānaṃ antare yassa kassaci kammassa karaṇaṃ.
එවං අධිකරණානි දස්‌සෙත්‌වා ඉදානි තෙසු ඉදං අධිකරණං එත්‌තකෙහි සමථෙහි සම්‌මතීති දස්‌සෙතුං ‘‘තත්‌ථා’’තිආදි වුත්‌තං. යස්‌මිං විහාරෙ උප්‌පන්‌නං , තස්‌මිංයෙව වා සම්‌මතීති සම්‌බන්‌ධො. එවං සෙසෙසුපි. තත්‌ථ යස්‌මිං විහාරෙ උප්‌පන්‌නන්‌ති ‘‘යස්‌මිං විහාරෙ මය්‌හං ඉමිනා පත්‌තො ගහිතො, චීවරං ගහිත’’න්‌තිආදිනා (පරි. අට්‌ඨ. 341) නයෙන පත්‌තචීවරාදීනං අත්‌ථාය විවාදාධිකරණං උප්‌පන්‌නං හොති. තස්‌මිංයෙව වා සම්‌මතීති තස්‌මිං විහාරෙයෙව ආවාසිකෙහි සන්‌නිපතිත්‌වා ‘‘අලං, ආවුසො’’ති අත්‌ථපච්‌චත්‌ථිකෙ සඤ්‌ඤාපෙත්‌වා පාළිමුත්‌තකවිනිච්‌ඡයෙනෙව වූපසමෙන්‌තෙහි සම්‌මති. සචෙ පන තං අධිකරණං නෙවාසිකා වූපසමෙතුං න සක්‌කොන්‌ති, අථඤ්‌ඤො විනයධරො ආගන්‌ත්‌වා ‘‘කිං, ආවුසො, ඉමස්‌මිං විහාරෙ උපොසථො වා පවාරණා වා ඨිතා’’ති පුච්‌ඡති, තෙහි ච තස්‌මිං කාරණෙ කථිතෙ තං අධිකරණං ඛන්‌ධකතො ච පරිවාරතො ච සුත්‌තෙන විනිච්‌ඡිනිත්‌වා වූපසමෙති. එවම්‌පි එතස්‌මිංයෙව සම්‌මතීති දට්‌ඨබ්‌බං.
Evaṃ adhikaraṇāni dassetvā idāni tesu idaṃ adhikaraṇaṃ ettakehi samathehi sammatīti dassetuṃ ‘‘tatthā’’tiādi vuttaṃ. Yasmiṃ vihāre uppannaṃ , tasmiṃyeva vā sammatīti sambandho. Evaṃ sesesupi. Tattha yasmiṃ vihāre uppannanti ‘‘yasmiṃ vihāre mayhaṃ iminā patto gahito, cīvaraṃ gahita’’ntiādinā (pari. aṭṭha. 341) nayena pattacīvarādīnaṃ atthāya vivādādhikaraṇaṃ uppannaṃ hoti. Tasmiṃyeva vā sammatīti tasmiṃ vihāreyeva āvāsikehi sannipatitvā ‘‘alaṃ, āvuso’’ti atthapaccatthike saññāpetvā pāḷimuttakavinicchayeneva vūpasamentehi sammati. Sace pana taṃ adhikaraṇaṃ nevāsikā vūpasametuṃ na sakkonti, athañño vinayadharo āgantvā ‘‘kiṃ, āvuso, imasmiṃ vihāre uposatho vā pavāraṇā vā ṭhitā’’ti pucchati, tehi ca tasmiṃ kāraṇe kathite taṃ adhikaraṇaṃ khandhakato ca parivārato ca suttena vinicchinitvā vūpasameti. Evampi etasmiṃyeva sammatīti daṭṭhabbaṃ.
අඤ්‌ඤත්‌ථ වූපසමෙතුං ගච්‌ඡන්‌තානං අන්‌තරාමග්‌ගෙ වා සම්‌මතීති ‘‘න මයං එතස්‌ස විනිච්‌ඡයෙ තිට්‌ඨාම, නායං විනයෙ කුසලො, අමුකස්‌මිං නාම ගාමෙ විනයධරා ථෙරා වසන්‌ති, තත්‌ථ ගන්‌ත්‌වා විනිච්‌ඡිනිස්‌සාමා’’ති ගච්‌ඡන්‌තානං අන්‌තරාමග්‌ගෙ වා කාරණං සල්‌ලක්‌ඛෙත්‌වා අඤ්‌ඤමඤ්‌ඤං සඤ්‌ඤාපෙන්‌තෙහි, අඤ්‌ඤෙහි වා තෙ භික්‌ඛූ නිජ්‌ඣාපෙන්‌තෙහි සම්‌මති. න හෙව ඛො පන අඤ්‌ඤමඤ්‌ඤසඤ්‌ඤත්‌තියා වා සභාගභික්‌ඛුනිජ්‌ඣාපනෙන වා වූපසන්‌තං හොති, අපිච ඛො පටිපථං ආගච්‌ඡන්‌තො එකො විනයධරො දිස්‌වා ‘‘කත්‌ථාවුසො, ගච්‌ඡථා’’ති පුච්‌ඡිත්‌වා ‘‘අමුකං නාම ගාමං ඉමිනා නාම කරණෙනා’’ති වුත්‌තෙ ‘‘අලං, ආවුසො, කිං තත්‌ථ ගතෙනා’’ති තත්‌ථෙව ධම්‌මෙන විනයෙන තං අධිකරණං වූපසමෙති. එවම්‌පි අන්‌තරාමග්‌ගෙ වූපසම්‌මති නාම.
Aññattha vūpasametuṃ gacchantānaṃ antarāmagge vā sammatīti ‘‘na mayaṃ etassa vinicchaye tiṭṭhāma, nāyaṃ vinaye kusalo, amukasmiṃ nāma gāme vinayadharā therā vasanti, tattha gantvā vinicchinissāmā’’ti gacchantānaṃ antarāmagge vā kāraṇaṃ sallakkhetvā aññamaññaṃ saññāpentehi, aññehi vā te bhikkhū nijjhāpentehi sammati. Na heva kho pana aññamaññasaññattiyā vā sabhāgabhikkhunijjhāpanena vā vūpasantaṃ hoti, apica kho paṭipathaṃ āgacchanto eko vinayadharo disvā ‘‘katthāvuso, gacchathā’’ti pucchitvā ‘‘amukaṃ nāma gāmaṃ iminā nāma karaṇenā’’ti vutte ‘‘alaṃ, āvuso, kiṃ tattha gatenā’’ti tattheva dhammena vinayena taṃ adhikaraṇaṃ vūpasameti. Evampi antarāmagge vūpasammati nāma.
යත්‌ථ ගන්‌ත්‌වා සඞ්‌ඝස්‌ස නිය්‍යාතිතං, තත්‌ථ සඞ්‌ඝෙන වාති සචෙ පන ‘‘අලං, ආවුසො, කිං තත්‌ථ ගතෙනා’’ති වුච්‌චමානාපි ‘‘මයං තත්‌ථෙව ගන්‌ත්‌වා විනිච්‌ඡයං පාපෙස්‌සාමා’’ති (පරි. අට්‌ඨ. 341) විනයධරස්‌ස වචනං අනාදියිත්‌වා යත්‌ථ ගන්‌ත්‌වා සභාගභික්‌ඛුසඞ්‌ඝස්‌ස අධිකරණං නිය්‍යාතිතං, තත්‌ථ සඞ්‌ඝෙන ‘‘අලං, ආවුසො, සඞ්‌ඝසන්‌නිපාතං නාම ගරුක’’න්‌ති තත්‌ථෙව නිසීදිත්‌වා විනිච්‌ඡිතං සම්‌මති. න හෙව ඛො පන සභාගභික්‌ඛූනං සඤ්‌ඤත්‌තියා වූපසන්‌තං හොති, අපිච ඛො සඞ්‌ඝං සන්‌නිපාතෙත්‌වා ආරොචිතං සඞ්‌ඝමජ්‌ඣෙ විනයධරා වූපසමෙන්‌ති. එවම්‌පි තත්‌ථ සඞ්‌ඝෙන විනිච්‌ඡිතං සම්‌මති නාම.
Yattha gantvā saṅghassa niyyātitaṃ, tattha saṅghena vāti sace pana ‘‘alaṃ, āvuso, kiṃ tattha gatenā’’ti vuccamānāpi ‘‘mayaṃ tattheva gantvā vinicchayaṃ pāpessāmā’’ti (pari. aṭṭha. 341) vinayadharassa vacanaṃ anādiyitvā yattha gantvā sabhāgabhikkhusaṅghassa adhikaraṇaṃ niyyātitaṃ, tattha saṅghena ‘‘alaṃ, āvuso, saṅghasannipātaṃ nāma garuka’’nti tattheva nisīditvā vinicchitaṃ sammati. Na heva kho pana sabhāgabhikkhūnaṃ saññattiyā vūpasantaṃ hoti, apica kho saṅghaṃ sannipātetvā ārocitaṃ saṅghamajjhe vinayadharā vūpasamenti. Evampi tattha saṅghena vinicchitaṃ sammati nāma.
උබ්‌බාහිකාය සම්‌මතපුග්‌ගලෙහි වා විනිච්‌ඡිතන්‌ති අපලොකෙත්‌වා වා ඛන්‌ධකෙ වුත්‌තාය වා ඤත්‌තිදුතියකම්‌මවාචාය සම්‌මතෙහි පුග්‌ගලෙහි විසුං වා නිසීදිත්‌වා, තස්‌සායෙව වා පරිසාය ‘‘අඤ්‌ඤෙන න කිඤ්‌චි කථෙතබ්‌බ’’න්‌ති (චූළව. අට්‌ඨ. 231) සාවෙත්‌වා විනිච්‌ඡිතං. අයන්‌ති අයං යථාවුත්‌තා චතුබ්‌බිධා සම්‌මුඛතා.
Ubbāhikāyasammatapuggalehi vā vinicchitanti apaloketvā vā khandhake vuttāya vā ñattidutiyakammavācāya sammatehi puggalehi visuṃ vā nisīditvā, tassāyeva vā parisāya ‘‘aññena na kiñci kathetabba’’nti (cūḷava. aṭṭha. 231) sāvetvā vinicchitaṃ. Ayanti ayaṃ yathāvuttā catubbidhā sammukhatā.
කාරකසඞ්‌ඝස්‌සාති වූපසමෙතුං සන්‌නිපතිතස්‌ස කාරකසඞ්‌ඝස්‌ස. සඞ්‌ඝසාමග්‌ගිවසෙන සම්‌මුඛීභාවොති ‘‘යාවතිකා භික්‌ඛූ කම්‌මප්‌පත්‌තා, තෙ ආගතා හොන්‌ති, ඡන්‌දාරහානං ඡන්‌දො ආහටො හොති, සම්‌මුඛීභූතා න පටික්‌කොසන්‌තී’’ති (චූළව. 228) එවං වුත්‌තසඞ්‌ඝසාමග්‌ගිවසෙන සම්‌මුඛීභාවො, එතෙන යථා තථා පධානකාරකපුග්‌ගලානං සම්‌මුඛතාමත්‌තං සඞ්‌ඝසම්‌මුඛතා නාම න හොතීති දස්‌සෙති. භූතතාති තච්‌ඡතා. සච්‌චපරියායො හි ඉධ ධම්‌මසද්‌දො ‘‘ධම්‌මවාදී’’තිආදීසු (දී. නි. 1.9, 194) විය. විනෙති එතෙනාති විනයො, තස්‌ස තස්‌ස අධිකරණස්‌ස වූපසමනාය භගවතා වුත්‌තවිධි, තස්‌ස විනයස්‌ස සම්‌මුඛතා විනයසම්‌මුඛතා. තෙනාහ ‘‘යථා තං…පෙ.… විනයසම්‌මුඛතා’’ති. යෙනාති යෙන පුග්‌ගලෙන. අත්‌ථපච්‌චත්‌ථිකානන්‌ති (සාරත්‌ථ. ටී. චූළවග්‌ග 3.228) විවාදවත්‌ථුසඞ්‌ඛාතෙ අත්‌ථෙ පච්‌චත්‌ථිකානං. සඞ්‌ඝසම්‌මුඛතා පරිහායති සම්‌මතපුග්‌ගලෙහෙව වූපසමනතො.
Kārakasaṅghassāti vūpasametuṃ sannipatitassa kārakasaṅghassa. Saṅghasāmaggivasena sammukhībhāvoti ‘‘yāvatikā bhikkhū kammappattā, te āgatā honti, chandārahānaṃ chando āhaṭo hoti, sammukhībhūtā na paṭikkosantī’’ti (cūḷava. 228) evaṃ vuttasaṅghasāmaggivasena sammukhībhāvo, etena yathā tathā padhānakārakapuggalānaṃ sammukhatāmattaṃ saṅghasammukhatā nāma na hotīti dasseti. Bhūtatāti tacchatā. Saccapariyāyo hi idha dhammasaddo ‘‘dhammavādī’’tiādīsu (dī. ni. 1.9, 194) viya. Vineti etenāti vinayo, tassa tassa adhikaraṇassa vūpasamanāya bhagavatā vuttavidhi, tassa vinayassa sammukhatā vinayasammukhatā. Tenāha ‘‘yathā taṃ…pe… vinayasammukhatā’’ti. Yenāti yena puggalena. Atthapaccatthikānanti (sārattha. ṭī. cūḷavagga 3.228) vivādavatthusaṅkhāte atthe paccatthikānaṃ. Saṅghasammukhatā parihāyati sammatapuggaleheva vūpasamanato.
නන්‌ති විවාදාධිකරණං. පඤ්‌චඞ්‌ගසමන්‌නාගතන්‌ති (චූළව. 234) ‘‘න ඡන්‌දාගතිං ගච්‌ඡති, න දොසාගතිං ගච්‌ඡති, න මොහාගතිං ගච්‌ඡති, න භයාගතිං ගච්‌ඡති, ගහිතාගහිතං ජානාතී’’ති වුත්‌තෙහි පඤ්‌චහඞ්‌ගෙහි සමන්‌නාගතං. ගූළ්‌හකවිවටකසකණ්‌ණජප්‌පකෙසු තීසු සලාකග්‌ගාහෙසූති ‘‘අනුජානාමි, භික්‌ඛවෙ, තෙසං භික්‌ඛූනං සඤ්‌ඤත්‌තියා තයො සලාකග්‌ගාහකෙ ගූළ්‌හකං, විවටකං, සකණ්‌ණජප්‌පක’’න්‌ති (චූළව. 235) සමථක්‌ඛන්‌ධකෙ වුත්‌තෙසු තීසු සලාකග්‌ගාහෙසු. සලාකං ගාහෙත්‌වාති ධම්‌මවාදීනඤ්‌ච අධම්‌මවාදීනඤ්‌ච සලාකායො නිමිත්‌තසඤ්‌ඤං ආරොපෙත්‌වා චීවරභොගෙ කත්‌වා සමථක්‌ඛන්‌ධකෙ වුත්‌තනයෙන ගාහාපෙත්‌වා. එවඤ්‌හි තත්‌ථ වුත්‌තං –
Nanti vivādādhikaraṇaṃ. Pañcaṅgasamannāgatanti (cūḷava. 234) ‘‘na chandāgatiṃ gacchati, na dosāgatiṃ gacchati, na mohāgatiṃ gacchati, na bhayāgatiṃ gacchati, gahitāgahitaṃ jānātī’’ti vuttehi pañcahaṅgehi samannāgataṃ. Gūḷhakavivaṭakasakaṇṇajappakesu tīsu salākaggāhesūti ‘‘anujānāmi, bhikkhave, tesaṃ bhikkhūnaṃ saññattiyā tayo salākaggāhake gūḷhakaṃ, vivaṭakaṃ, sakaṇṇajappaka’’nti (cūḷava. 235) samathakkhandhake vuttesu tīsu salākaggāhesu. Salākaṃ gāhetvāti dhammavādīnañca adhammavādīnañca salākāyo nimittasaññaṃ āropetvā cīvarabhoge katvā samathakkhandhake vuttanayena gāhāpetvā. Evañhi tattha vuttaṃ –
‘‘කථඤ්‌ච, භික්‌ඛවෙ, ගූළ්‌හකො සලාකග්‌ගාහො හොති? තෙන සලාකග්‌ගාහාපකෙන භික්‌ඛුනා සලාකායො වණ්‌ණාවණ්‌ණායො කත්‌වා එකමෙකො භික්‌ඛු උපසඞ්‌කමිත්‌වා එවමස්‌ස වචනීයො ‘අයං එවංවාදිස්‌ස සලාකා, අයං එවංවාදිස්‌ස සලාකා, යං ඉච්‌ඡසි, තං ගණ්‌හාහී’ති. ගහිතෙ වත්‌තබ්‌බො ‘මා ච කස්‌සචි දස්‌සෙහී’ති. සචෙ ජානාති ‘අධම්‌මවාදී බහුතරා’ති, ‘දුග්‌ගහො’ති පච්‌චුක්‌කඩ්‌ඪිතබ්‌බං. සචෙ ජානාති ‘ධම්‌මවාදී බහුතරා’ති , ‘සුග්‌ගහො’ති සාවෙතබ්‌බං. එවං ඛො, භික්‌ඛවෙ, ගූළ්‌හකො සලාකග්‌ගාහො හොති.
‘‘Kathañca, bhikkhave, gūḷhako salākaggāho hoti? Tena salākaggāhāpakena bhikkhunā salākāyo vaṇṇāvaṇṇāyo katvā ekameko bhikkhu upasaṅkamitvā evamassa vacanīyo ‘ayaṃ evaṃvādissa salākā, ayaṃ evaṃvādissa salākā, yaṃ icchasi, taṃ gaṇhāhī’ti. Gahite vattabbo ‘mā ca kassaci dassehī’ti. Sace jānāti ‘adhammavādī bahutarā’ti, ‘duggaho’ti paccukkaḍḍhitabbaṃ. Sace jānāti ‘dhammavādī bahutarā’ti , ‘suggaho’ti sāvetabbaṃ. Evaṃ kho, bhikkhave, gūḷhako salākaggāho hoti.
‘‘කථඤ්‌ච, භික්‌ඛවෙ, විවටකො සලාකග්‌ගාහො හොති? සචෙ ජානාති ‘ධම්‌මවාදී බහුතරා’ති, විස්‌සට්‌ඨෙනෙව විවටෙන ගාහෙතබ්‌බො. එවං ඛො, භික්‌ඛවෙ, විවටකො සලාකග්‌ගාහො හොති.
‘‘Kathañca, bhikkhave, vivaṭako salākaggāho hoti? Sace jānāti ‘dhammavādī bahutarā’ti, vissaṭṭheneva vivaṭena gāhetabbo. Evaṃ kho, bhikkhave, vivaṭako salākaggāho hoti.
‘‘කථඤ්‌ච, භික්‌ඛවෙ, සකණ්‌ණජප්‌පකො සලාකග්‌ගාහො හොති? තෙන සලාකග්‌ගාහාපකෙන භික්‌ඛුනා එකමෙකස්‌ස භික්‌ඛුනො උපකණ්‌ණකෙ ආරොචෙතබ්‌බං ‘අයං එවංවාදිස්‌ස සලාකා, අයං එවවාදිස්‌ස සලාකා, යං ඉච්‌ඡසි, තං ගණ්‌හාහී’ති. ගහිතෙ වත්‌තබ්‌බො ‘මා ච කස්‌සචි ආරොචෙහී’ති. සචෙ ජානාති ‘අධම්‌මවාදී බහුතරා’ති, ‘දුග්‌ගහො’ති පච්‌චුක්‌කඩ්‌ඪිතබ්‌බං. සචෙ ජානාති ‘ධම්‌මවාදී බහුතරා’ති, ‘සුග්‌ගහො’ති සාවෙතබ්‌බං. එවං ඛො, භික්‌ඛවෙ, සකණ්‌ණජප්‌පකො සලාකග්‌ගාහො හොතී’’ති.
‘‘Kathañca, bhikkhave, sakaṇṇajappako salākaggāho hoti? Tena salākaggāhāpakena bhikkhunā ekamekassa bhikkhuno upakaṇṇake ārocetabbaṃ ‘ayaṃ evaṃvādissa salākā, ayaṃ evavādissa salākā, yaṃ icchasi, taṃ gaṇhāhī’ti. Gahite vattabbo ‘mā ca kassaci ārocehī’ti. Sace jānāti ‘adhammavādī bahutarā’ti, ‘duggaho’ti paccukkaḍḍhitabbaṃ. Sace jānāti ‘dhammavādī bahutarā’ti, ‘suggaho’ti sāvetabbaṃ. Evaṃ kho, bhikkhave, sakaṇṇajappako salākaggāho hotī’’ti.
එත්‌ථ ච අලජ්‌ජුස්‌සන්‌නාය (චූළව. අට්‌ඨ. 235) පරිසාය ගූළ්‌හකො සලාකග්‌ගාහො කාතබ්‌බො, ලජ්‌ජුස්‌සන්‌නාය විවටකො, බාලුස්‌සන්‌නාය සකණ්‌ණජප්‌පකොති වෙදිතබ්‌බො. ධම්‌මවාදීනං යෙභුය්‍යතායාති ධම්‌මවාදීනං එකෙනපි අධිකතාය, කො පන වාදො ද්‌වීහි තීහි.
Ettha ca alajjussannāya (cūḷava. aṭṭha. 235) parisāya gūḷhako salākaggāho kātabbo, lajjussannāya vivaṭako, bālussannāya sakaṇṇajappakoti veditabbo. Dhammavādīnaṃ yebhuyyatāyāti dhammavādīnaṃ ekenapi adhikatāya, ko pana vādo dvīhi tīhi.
‘‘චතූහි සමථෙහි සම්‌මතී’’ති ඉදං සබ්‌බසඞ්‌ගාහකවසෙන වුත්‌තං, තත්‌ථ පන ද්‌වීහි එව වූපසමනං දට්‌ඨබ්‌බං. එවං විනිච්‌ඡිතන්‌ති සචෙ ආපත්‌ති නත්‌ථි, උභො ඛමාපෙත්‌වා, අථ අත්‌ථි, ආපත්‌තිං දස්‌සෙත්‌වා රොපනවසෙන විනිච්‌ඡිතං. පටිකම්‌මං පන ආපත්‌තාධිකරණසමථෙ පරතො ආගමිස්‌සතීති. න සමණසාරුප්‌පං අස්‌සාමණකං, සමණෙහි අකත්‌තබ්‌බං, තස්‌මිං. අජ්‌ඣාචාරෙ වීතික්‌කමෙ සති.
‘‘Catūhi samathehi sammatī’’ti idaṃ sabbasaṅgāhakavasena vuttaṃ, tattha pana dvīhi eva vūpasamanaṃ daṭṭhabbaṃ. Evaṃ vinicchitanti sace āpatti natthi, ubho khamāpetvā, atha atthi, āpattiṃ dassetvā ropanavasena vinicchitaṃ. Paṭikammaṃ pana āpattādhikaraṇasamathe parato āgamissatīti. Na samaṇasāruppaṃ assāmaṇakaṃ, samaṇehi akattabbaṃ, tasmiṃ. Ajjhācāre vītikkame sati.
පාරාජිකසාමන්‌තෙන වාති දුක්‌කටෙන වා ථුල්‌ලච්‌චයෙන වා. මෙථුනධම්‌මෙ හි පාරාජිකසාමන්‌තා නාම දුක්‌කටං හොති, අදින්‌නාදානාදීසු ථුල්‌ලච්‌චයං. පටිචරතොති පටිච්‌ඡාදෙන්‌තස්‌ස. අච්‌ඡින්‌නමූලො භවිස්‌සතීති පාරාජිකං අනාපන්‌නො භවිස්‌සති, සීලවා භවිස්‌සතීති වුත්‌තං හොති. සම්‌මා වත්‌තිත්‌වාති වත්‌තං පූරෙත්‌වා. ඔසාරණං ලභිස්‌සතීති කම්‌මප්‌පටිප්‌පස්‌සද්‌ධිං ලභිස්‌සති.
Pārājikasāmantenavāti dukkaṭena vā thullaccayena vā. Methunadhamme hi pārājikasāmantā nāma dukkaṭaṃ hoti, adinnādānādīsu thullaccayaṃ. Paṭicaratoti paṭicchādentassa. Acchinnamūlo bhavissatīti pārājikaṃ anāpanno bhavissati, sīlavā bhavissatīti vuttaṃ hoti. Sammā vattitvāti vattaṃ pūretvā. Osāraṇaṃ labhissatīti kammappaṭippassaddhiṃ labhissati.
තස්‌සාති ආපත්‌තාධිකරණස්‌ස. සම්‌මුඛාවිනයෙනෙව වූපසමො නත්‌ථි පටිඤ්‌ඤාය, තථාරූපාය ඛන්‌තියා වා විනා අවූපසමනතො. යා පන පටිඤ්‌ඤාති සම්‌බන්‌ධො.
Tassāti āpattādhikaraṇassa. Sammukhāvinayeneva vūpasamo natthi paṭiññāya, tathārūpāya khantiyā vā vinā avūpasamanato. Yā pana paṭiññāti sambandho.
එත්‌ථාති ආපත්‌තිදෙසනායං. සියාති අවස්‌සං. කක්‌ඛළත්‌තාය වාළත්‌තායාති කක්‌ඛළභාවාය චෙව වාළභාවාය ච. ථුල්‌ලවජ්‌ජන්‌ති පාරාජිකඤ්‌චෙව සඞ්‌ඝාදිසෙසඤ්‌ච. ගිහිප්‌පටිසංයුත්‌තන්‌ති ගිහීනං හීනෙන ඛුංසනවම්‌භනධම්‌මිකප්‌පටිස්‌සවෙසු ආපන්‌නං ආපත්‌තිං.
Etthāti āpattidesanāyaṃ. Siyāti avassaṃ. Kakkhaḷattāya vāḷattāyāti kakkhaḷabhāvāya ceva vāḷabhāvāya ca. Thullavajjanti pārājikañceva saṅghādisesañca. Gihippaṭisaṃyuttanti gihīnaṃ hīnena khuṃsanavambhanadhammikappaṭissavesu āpannaṃ āpattiṃ.
යථානුරූපන්‌ති ‘‘ද්‌වීහි සමථෙහි, තීහි, චතූහි, එකෙනා’’ති එවං වුත්‌තනයෙනෙව යථානුරූපං. එත්‌ථාති ඉමස්‌මිං සමථාධිකාරෙ. විනිච්‌ඡයනයොති විනිච්‌ඡයනයමත්‌තං. තෙනාහ ‘‘විත්‌ථාරො පනා’’තිආදි. අස්‌සාති විත්‌ථාරස්‌ස. සමන්‌තපාසාදිකායං වුත්‌තොති සමන්‌තපාසාදිකාය නාම විනයට්‌ඨකථායං වුත්‌තො. තස්‌මා තත්‌ථ වුත්‌තනයෙනෙව වෙදිතබ්‌බොති අධිප්‌පායො.
Yathānurūpanti ‘‘dvīhi samathehi, tīhi, catūhi, ekenā’’ti evaṃ vuttanayeneva yathānurūpaṃ. Etthāti imasmiṃ samathādhikāre. Vinicchayanayoti vinicchayanayamattaṃ. Tenāha ‘‘vitthāro panā’’tiādi. Assāti vitthārassa. Samantapāsādikāyaṃ vuttoti samantapāsādikāya nāma vinayaṭṭhakathāyaṃ vutto. Tasmā tattha vuttanayeneva veditabboti adhippāyo.
එත්‌තකන්‌ති එතංපරමං, න ඉතො භිය්‍යො.
Ettakanti etaṃparamaṃ, na ito bhiyyo.
අධිකරණසමථවණ්‌ණනා නිට්‌ඨිතා.
Adhikaraṇasamathavaṇṇanā niṭṭhitā.
ඉති කඞ්‌ඛාවිතරණියා පාතිමොක්‌ඛවණ්‌ණනාය
Iti kaṅkhāvitaraṇiyā pātimokkhavaṇṇanāya
විනයත්‌ථමඤ්‌ජූසායං ලීනත්‌ථප්‌පකාසනියං
Vinayatthamañjūsāyaṃ līnatthappakāsaniyaṃ
භික්‌ඛුපාතිමොක්‌ඛවණ්‌ණනා නිට්‌ඨිතා.
Bhikkhupātimokkhavaṇṇanā niṭṭhitā.
