Library / Tipiṭaka / തിപിടക • Tipiṭaka / കങ്ഖാവിതരണീ-അഭിനവ-ടീകാ • Kaṅkhāvitaraṇī-abhinava-ṭīkā |
അധികരണസമഥവണ്ണനാ
Adhikaraṇasamathavaṇṇanā
ഗണനപരിച്ഛേദോതി സങ്ഖ്യാപരിച്ഛേദോ. അധികരീയന്തി ഏത്ഥാതി അധികരണാനി. കേ അധികരീയന്തി? സമഥാ. കഥം അധികരീയന്തി? സമനവസേന. തസ്മാ തേ തേസം സമനവസേന പവത്തന്തീതി ആഹ ‘‘അധികരണാനി സമേന്തീ’’തിആദി. ഉപ്പന്നാനം ഉപ്പന്നാനന്തി ഉട്ഠിതാനം ഉട്ഠിതാനം. കിഞ്ചാപി അധികരണട്ഠേന ഏകവിധം, തഥാപി വത്ഥുവസേന നാനാ ഹോതീതി ‘‘അധികരണാന’’ന്തി ബഹുവചനം കതം. ഇദാനി തസ്സ നാനാത്തം ദസ്സേത്വാ വിവരിതും ‘‘വിവാദാധികരണ’’ന്തിആദിമാഹ. വിവാദോയേവ അധികരണം വിവാദാധികരണം. ഏസ നയോ സേസേസുപി. സമഥത്ഥന്തി സമനത്ഥം.
Gaṇanaparicchedoti saṅkhyāparicchedo. Adhikarīyanti etthāti adhikaraṇāni. Ke adhikarīyanti? Samathā. Kathaṃ adhikarīyanti? Samanavasena. Tasmā te tesaṃ samanavasena pavattantīti āha ‘‘adhikaraṇāni samentī’’tiādi. Uppannānaṃ uppannānanti uṭṭhitānaṃ uṭṭhitānaṃ. Kiñcāpi adhikaraṇaṭṭhena ekavidhaṃ, tathāpi vatthuvasena nānā hotīti ‘‘adhikaraṇāna’’nti bahuvacanaṃ kataṃ. Idāni tassa nānāttaṃ dassetvā vivarituṃ ‘‘vivādādhikaraṇa’’ntiādimāha. Vivādoyeva adhikaraṇaṃ vivādādhikaraṇaṃ. Esa nayo sesesupi. Samathatthanti samanatthaṃ.
അധികരണസ്സ സമ്മുഖാ വിനയനതോ സമ്മുഖാവിനയോ. ദബ്ബമല്ലപുത്തത്ഥേരസദിസസ്സ സതിവേപുല്ലപ്പത്തസ്സ ഖീണാസവസ്സേവ ദാതബ്ബോ വിനയോ സതിവിനയോ. സമ്മൂള്ഹസ്സ ഗഗ്ഗഭിക്ഖുസദിസസ്സ ഉമ്മത്തകസ്സ ദാതബ്ബോ വിനയോ അമൂള്ഹവിനയോ. പടിഞ്ഞാതേന കരണഭൂതേന കരണം പടിഞ്ഞാതകരണം. അഥ വാ പടിഞ്ഞാതേ ആപന്നഭാവാദികേ കരണം കിരിയാ, ‘‘ആയതിം സംവരേയ്യാസീ’’തി പരിവാസദാനാദിവസേന ച പവത്തം വചീകമ്മം പടിഞ്ഞാതകരണം. യസ്സാ കിരിയായ ധമ്മവാദിനോ ബഹുതരാ, ഏസാ യേഭുയ്യസികാ നാമ. യോ പാപുസ്സന്നതായ പാപിയോ, പുഗ്ഗലോ, തസ്സ ഉപവാളഭിക്ഖുസദിസസ്സ കത്തബ്ബതോ തസ്സപാപിയസികാ, അലുത്തസമാസോയം. തിണവത്ഥാരകസദിസത്താ തിണവത്ഥാരകോ. യഥാ (ചൂളവ॰ അട്ഠ॰ ൨൧൨) ഹി ഗൂഥം വാ മുത്തം വാ ഘട്ടിയമാനം ദുഗ്ഗന്ധതായ ബാധതി, തിണേഹി അവത്ഥരിത്വാ സുപ്പടിച്ഛാദിതസ്സ പനസ്സ ഗന്ധോ ന ബാധതി, ഏവമേവ യം അധികരണം മൂലാനുമൂലം ഗന്ത്വാ വൂപസമിയമാനം കക്ഖളത്തായ വാളത്തായ ഭേദായ സംവത്തതി, തം ഇമിനാ കമ്മേന വൂപസന്തം ഗൂഥം വിയ തിണവത്ഥാരകേന പടിച്ഛന്നം സുവൂപസന്തം ഹോതി. തേന വുത്തം ‘‘തിണവത്ഥാരകസദിസത്താ തിണവത്ഥാരകോ’’തി.
Adhikaraṇassa sammukhā vinayanato sammukhāvinayo. Dabbamallaputtattherasadisassa sativepullappattassa khīṇāsavasseva dātabbo vinayo sativinayo. Sammūḷhassa gaggabhikkhusadisassa ummattakassa dātabbo vinayo amūḷhavinayo. Paṭiññātena karaṇabhūtena karaṇaṃ paṭiññātakaraṇaṃ. Atha vā paṭiññāte āpannabhāvādike karaṇaṃ kiriyā, ‘‘āyatiṃ saṃvareyyāsī’’ti parivāsadānādivasena ca pavattaṃ vacīkammaṃ paṭiññātakaraṇaṃ. Yassā kiriyāya dhammavādino bahutarā, esā yebhuyyasikā nāma. Yo pāpussannatāya pāpiyo, puggalo, tassa upavāḷabhikkhusadisassa kattabbato tassapāpiyasikā, aluttasamāsoyaṃ. Tiṇavatthārakasadisattā tiṇavatthārako. Yathā (cūḷava. aṭṭha. 212) hi gūthaṃ vā muttaṃ vā ghaṭṭiyamānaṃ duggandhatāya bādhati, tiṇehi avattharitvā suppaṭicchāditassa panassa gandho na bādhati, evameva yaṃ adhikaraṇaṃ mūlānumūlaṃ gantvā vūpasamiyamānaṃ kakkhaḷattāya vāḷattāya bhedāya saṃvattati, taṃ iminā kammena vūpasantaṃ gūthaṃ viya tiṇavatthārakena paṭicchannaṃ suvūpasantaṃ hoti. Tena vuttaṃ ‘‘tiṇavatthārakasadisattā tiṇavatthārako’’ti.
തത്രാതി തേസു സത്തസു അധികരണസമഥേസു. ‘‘അട്ഠാരസഹി വത്ഥൂഹീ’’തി ലക്ഖണവചനമേതം ‘‘യദി മേ ബ്യാധികാ ഭവേയ്യും, ദാതബ്ബമിദമോസധ’’ന്തിആദിനാ (സം॰ നി॰ ടീ॰ ൨.൩.൩൯-൪൨) വിയ. തസ്മാ തേസു അഞ്ഞതരേന വിവദന്താ അട്ഠാരസഹി വത്ഥൂഹി വിവദന്തീതി വുച്ചതി. വിവാദോതി വിപച്ചനീകവാദോ. ഉപവദനാതി അക്കോസോ. ചോദനാതി അനുയോഗോ. ദ്വേതി ഥുല്ലച്ചയദുബ്ഭാസിതാപത്തിയോ ദ്വേ. ചതുന്നം കമ്മാനം കരണന്തി ചതുന്നം കമ്മാനം അന്തരേ യസ്സ കസ്സചി കമ്മസ്സ കരണം.
Tatrāti tesu sattasu adhikaraṇasamathesu. ‘‘Aṭṭhārasahi vatthūhī’’ti lakkhaṇavacanametaṃ ‘‘yadi me byādhikā bhaveyyuṃ, dātabbamidamosadha’’ntiādinā (saṃ. ni. ṭī. 2.3.39-42) viya. Tasmā tesu aññatarena vivadantā aṭṭhārasahi vatthūhi vivadantīti vuccati. Vivādoti vipaccanīkavādo. Upavadanāti akkoso. Codanāti anuyogo. Dveti thullaccayadubbhāsitāpattiyo dve. Catunnaṃ kammānaṃ karaṇanti catunnaṃ kammānaṃ antare yassa kassaci kammassa karaṇaṃ.
ഏവം അധികരണാനി ദസ്സേത്വാ ഇദാനി തേസു ഇദം അധികരണം ഏത്തകേഹി സമഥേഹി സമ്മതീതി ദസ്സേതും ‘‘തത്ഥാ’’തിആദി വുത്തം. യസ്മിം വിഹാരേ ഉപ്പന്നം , തസ്മിംയേവ വാ സമ്മതീതി സമ്ബന്ധോ. ഏവം സേസേസുപി. തത്ഥ യസ്മിം വിഹാരേ ഉപ്പന്നന്തി ‘‘യസ്മിം വിഹാരേ മയ്ഹം ഇമിനാ പത്തോ ഗഹിതോ, ചീവരം ഗഹിത’’ന്തിആദിനാ (പരി॰ അട്ഠ॰ ൩൪൧) നയേന പത്തചീവരാദീനം അത്ഥായ വിവാദാധികരണം ഉപ്പന്നം ഹോതി. തസ്മിംയേവ വാ സമ്മതീതി തസ്മിം വിഹാരേയേവ ആവാസികേഹി സന്നിപതിത്വാ ‘‘അലം, ആവുസോ’’തി അത്ഥപച്ചത്ഥികേ സഞ്ഞാപേത്വാ പാളിമുത്തകവിനിച്ഛയേനേവ വൂപസമേന്തേഹി സമ്മതി. സചേ പന തം അധികരണം നേവാസികാ വൂപസമേതും ന സക്കോന്തി, അഥഞ്ഞോ വിനയധരോ ആഗന്ത്വാ ‘‘കിം, ആവുസോ, ഇമസ്മിം വിഹാരേ ഉപോസഥോ വാ പവാരണാ വാ ഠിതാ’’തി പുച്ഛതി, തേഹി ച തസ്മിം കാരണേ കഥിതേ തം അധികരണം ഖന്ധകതോ ച പരിവാരതോ ച സുത്തേന വിനിച്ഛിനിത്വാ വൂപസമേതി. ഏവമ്പി ഏതസ്മിംയേവ സമ്മതീതി ദട്ഠബ്ബം.
Evaṃ adhikaraṇāni dassetvā idāni tesu idaṃ adhikaraṇaṃ ettakehi samathehi sammatīti dassetuṃ ‘‘tatthā’’tiādi vuttaṃ. Yasmiṃ vihāre uppannaṃ , tasmiṃyeva vā sammatīti sambandho. Evaṃ sesesupi. Tattha yasmiṃ vihāre uppannanti ‘‘yasmiṃ vihāre mayhaṃ iminā patto gahito, cīvaraṃ gahita’’ntiādinā (pari. aṭṭha. 341) nayena pattacīvarādīnaṃ atthāya vivādādhikaraṇaṃ uppannaṃ hoti. Tasmiṃyeva vā sammatīti tasmiṃ vihāreyeva āvāsikehi sannipatitvā ‘‘alaṃ, āvuso’’ti atthapaccatthike saññāpetvā pāḷimuttakavinicchayeneva vūpasamentehi sammati. Sace pana taṃ adhikaraṇaṃ nevāsikā vūpasametuṃ na sakkonti, athañño vinayadharo āgantvā ‘‘kiṃ, āvuso, imasmiṃ vihāre uposatho vā pavāraṇā vā ṭhitā’’ti pucchati, tehi ca tasmiṃ kāraṇe kathite taṃ adhikaraṇaṃ khandhakato ca parivārato ca suttena vinicchinitvā vūpasameti. Evampi etasmiṃyeva sammatīti daṭṭhabbaṃ.
അഞ്ഞത്ഥ വൂപസമേതും ഗച്ഛന്താനം അന്തരാമഗ്ഗേ വാ സമ്മതീതി ‘‘ന മയം ഏതസ്സ വിനിച്ഛയേ തിട്ഠാമ, നായം വിനയേ കുസലോ, അമുകസ്മിം നാമ ഗാമേ വിനയധരാ ഥേരാ വസന്തി, തത്ഥ ഗന്ത്വാ വിനിച്ഛിനിസ്സാമാ’’തി ഗച്ഛന്താനം അന്തരാമഗ്ഗേ വാ കാരണം സല്ലക്ഖേത്വാ അഞ്ഞമഞ്ഞം സഞ്ഞാപേന്തേഹി, അഞ്ഞേഹി വാ തേ ഭിക്ഖൂ നിജ്ഝാപേന്തേഹി സമ്മതി. ന ഹേവ ഖോ പന അഞ്ഞമഞ്ഞസഞ്ഞത്തിയാ വാ സഭാഗഭിക്ഖുനിജ്ഝാപനേന വാ വൂപസന്തം ഹോതി, അപിച ഖോ പടിപഥം ആഗച്ഛന്തോ ഏകോ വിനയധരോ ദിസ്വാ ‘‘കത്ഥാവുസോ, ഗച്ഛഥാ’’തി പുച്ഛിത്വാ ‘‘അമുകം നാമ ഗാമം ഇമിനാ നാമ കരണേനാ’’തി വുത്തേ ‘‘അലം, ആവുസോ, കിം തത്ഥ ഗതേനാ’’തി തത്ഥേവ ധമ്മേന വിനയേന തം അധികരണം വൂപസമേതി. ഏവമ്പി അന്തരാമഗ്ഗേ വൂപസമ്മതി നാമ.
Aññattha vūpasametuṃ gacchantānaṃ antarāmagge vā sammatīti ‘‘na mayaṃ etassa vinicchaye tiṭṭhāma, nāyaṃ vinaye kusalo, amukasmiṃ nāma gāme vinayadharā therā vasanti, tattha gantvā vinicchinissāmā’’ti gacchantānaṃ antarāmagge vā kāraṇaṃ sallakkhetvā aññamaññaṃ saññāpentehi, aññehi vā te bhikkhū nijjhāpentehi sammati. Na heva kho pana aññamaññasaññattiyā vā sabhāgabhikkhunijjhāpanena vā vūpasantaṃ hoti, apica kho paṭipathaṃ āgacchanto eko vinayadharo disvā ‘‘katthāvuso, gacchathā’’ti pucchitvā ‘‘amukaṃ nāma gāmaṃ iminā nāma karaṇenā’’ti vutte ‘‘alaṃ, āvuso, kiṃ tattha gatenā’’ti tattheva dhammena vinayena taṃ adhikaraṇaṃ vūpasameti. Evampi antarāmagge vūpasammati nāma.
യത്ഥ ഗന്ത്വാ സങ്ഘസ്സ നിയ്യാതിതം, തത്ഥ സങ്ഘേന വാതി സചേ പന ‘‘അലം, ആവുസോ, കിം തത്ഥ ഗതേനാ’’തി വുച്ചമാനാപി ‘‘മയം തത്ഥേവ ഗന്ത്വാ വിനിച്ഛയം പാപേസ്സാമാ’’തി (പരി॰ അട്ഠ॰ ൩൪൧) വിനയധരസ്സ വചനം അനാദിയിത്വാ യത്ഥ ഗന്ത്വാ സഭാഗഭിക്ഖുസങ്ഘസ്സ അധികരണം നിയ്യാതിതം, തത്ഥ സങ്ഘേന ‘‘അലം, ആവുസോ, സങ്ഘസന്നിപാതം നാമ ഗരുക’’ന്തി തത്ഥേവ നിസീദിത്വാ വിനിച്ഛിതം സമ്മതി. ന ഹേവ ഖോ പന സഭാഗഭിക്ഖൂനം സഞ്ഞത്തിയാ വൂപസന്തം ഹോതി, അപിച ഖോ സങ്ഘം സന്നിപാതേത്വാ ആരോചിതം സങ്ഘമജ്ഝേ വിനയധരാ വൂപസമേന്തി. ഏവമ്പി തത്ഥ സങ്ഘേന വിനിച്ഛിതം സമ്മതി നാമ.
Yattha gantvā saṅghassa niyyātitaṃ, tattha saṅghena vāti sace pana ‘‘alaṃ, āvuso, kiṃ tattha gatenā’’ti vuccamānāpi ‘‘mayaṃ tattheva gantvā vinicchayaṃ pāpessāmā’’ti (pari. aṭṭha. 341) vinayadharassa vacanaṃ anādiyitvā yattha gantvā sabhāgabhikkhusaṅghassa adhikaraṇaṃ niyyātitaṃ, tattha saṅghena ‘‘alaṃ, āvuso, saṅghasannipātaṃ nāma garuka’’nti tattheva nisīditvā vinicchitaṃ sammati. Na heva kho pana sabhāgabhikkhūnaṃ saññattiyā vūpasantaṃ hoti, apica kho saṅghaṃ sannipātetvā ārocitaṃ saṅghamajjhe vinayadharā vūpasamenti. Evampi tattha saṅghena vinicchitaṃ sammati nāma.
ഉബ്ബാഹികായ സമ്മതപുഗ്ഗലേഹി വാ വിനിച്ഛിതന്തി അപലോകേത്വാ വാ ഖന്ധകേ വുത്തായ വാ ഞത്തിദുതിയകമ്മവാചായ സമ്മതേഹി പുഗ്ഗലേഹി വിസും വാ നിസീദിത്വാ, തസ്സായേവ വാ പരിസായ ‘‘അഞ്ഞേന ന കിഞ്ചി കഥേതബ്ബ’’ന്തി (ചൂളവ॰ അട്ഠ॰ ൨൩൧) സാവേത്വാ വിനിച്ഛിതം. അയന്തി അയം യഥാവുത്താ ചതുബ്ബിധാ സമ്മുഖതാ.
Ubbāhikāyasammatapuggalehi vā vinicchitanti apaloketvā vā khandhake vuttāya vā ñattidutiyakammavācāya sammatehi puggalehi visuṃ vā nisīditvā, tassāyeva vā parisāya ‘‘aññena na kiñci kathetabba’’nti (cūḷava. aṭṭha. 231) sāvetvā vinicchitaṃ. Ayanti ayaṃ yathāvuttā catubbidhā sammukhatā.
കാരകസങ്ഘസ്സാതി വൂപസമേതും സന്നിപതിതസ്സ കാരകസങ്ഘസ്സ. സങ്ഘസാമഗ്ഗിവസേന സമ്മുഖീഭാവോതി ‘‘യാവതികാ ഭിക്ഖൂ കമ്മപ്പത്താ, തേ ആഗതാ ഹോന്തി, ഛന്ദാരഹാനം ഛന്ദോ ആഹടോ ഹോതി, സമ്മുഖീഭൂതാ ന പടിക്കോസന്തീ’’തി (ചൂളവ॰ ൨൨൮) ഏവം വുത്തസങ്ഘസാമഗ്ഗിവസേന സമ്മുഖീഭാവോ, ഏതേന യഥാ തഥാ പധാനകാരകപുഗ്ഗലാനം സമ്മുഖതാമത്തം സങ്ഘസമ്മുഖതാ നാമ ന ഹോതീതി ദസ്സേതി. ഭൂതതാതി തച്ഛതാ. സച്ചപരിയായോ ഹി ഇധ ധമ്മസദ്ദോ ‘‘ധമ്മവാദീ’’തിആദീസു (ദീ॰ നി॰ ൧.൯, ൧൯൪) വിയ. വിനേതി ഏതേനാതി വിനയോ, തസ്സ തസ്സ അധികരണസ്സ വൂപസമനായ ഭഗവതാ വുത്തവിധി, തസ്സ വിനയസ്സ സമ്മുഖതാ വിനയസമ്മുഖതാ. തേനാഹ ‘‘യഥാ തം…പേ॰… വിനയസമ്മുഖതാ’’തി. യേനാതി യേന പുഗ്ഗലേന. അത്ഥപച്ചത്ഥികാനന്തി (സാരത്ഥ॰ ടീ॰ ചൂളവഗ്ഗ ൩.൨൨൮) വിവാദവത്ഥുസങ്ഖാതേ അത്ഥേ പച്ചത്ഥികാനം. സങ്ഘസമ്മുഖതാ പരിഹായതി സമ്മതപുഗ്ഗലേഹേവ വൂപസമനതോ.
Kārakasaṅghassāti vūpasametuṃ sannipatitassa kārakasaṅghassa. Saṅghasāmaggivasena sammukhībhāvoti ‘‘yāvatikā bhikkhū kammappattā, te āgatā honti, chandārahānaṃ chando āhaṭo hoti, sammukhībhūtā na paṭikkosantī’’ti (cūḷava. 228) evaṃ vuttasaṅghasāmaggivasena sammukhībhāvo, etena yathā tathā padhānakārakapuggalānaṃ sammukhatāmattaṃ saṅghasammukhatā nāma na hotīti dasseti. Bhūtatāti tacchatā. Saccapariyāyo hi idha dhammasaddo ‘‘dhammavādī’’tiādīsu (dī. ni. 1.9, 194) viya. Vineti etenāti vinayo, tassa tassa adhikaraṇassa vūpasamanāya bhagavatā vuttavidhi, tassa vinayassa sammukhatā vinayasammukhatā. Tenāha ‘‘yathā taṃ…pe… vinayasammukhatā’’ti. Yenāti yena puggalena. Atthapaccatthikānanti (sārattha. ṭī. cūḷavagga 3.228) vivādavatthusaṅkhāte atthe paccatthikānaṃ. Saṅghasammukhatā parihāyati sammatapuggaleheva vūpasamanato.
നന്തി വിവാദാധികരണം. പഞ്ചങ്ഗസമന്നാഗതന്തി (ചൂളവ॰ ൨൩൪) ‘‘ന ഛന്ദാഗതിം ഗച്ഛതി, ന ദോസാഗതിം ഗച്ഛതി, ന മോഹാഗതിം ഗച്ഛതി, ന ഭയാഗതിം ഗച്ഛതി, ഗഹിതാഗഹിതം ജാനാതീ’’തി വുത്തേഹി പഞ്ചഹങ്ഗേഹി സമന്നാഗതം. ഗൂള്ഹകവിവടകസകണ്ണജപ്പകേസു തീസു സലാകഗ്ഗാഹേസൂതി ‘‘അനുജാനാമി, ഭിക്ഖവേ, തേസം ഭിക്ഖൂനം സഞ്ഞത്തിയാ തയോ സലാകഗ്ഗാഹകേ ഗൂള്ഹകം, വിവടകം, സകണ്ണജപ്പക’’ന്തി (ചൂളവ॰ ൨൩൫) സമഥക്ഖന്ധകേ വുത്തേസു തീസു സലാകഗ്ഗാഹേസു. സലാകം ഗാഹേത്വാതി ധമ്മവാദീനഞ്ച അധമ്മവാദീനഞ്ച സലാകായോ നിമിത്തസഞ്ഞം ആരോപേത്വാ ചീവരഭോഗേ കത്വാ സമഥക്ഖന്ധകേ വുത്തനയേന ഗാഹാപേത്വാ. ഏവഞ്ഹി തത്ഥ വുത്തം –
Nanti vivādādhikaraṇaṃ. Pañcaṅgasamannāgatanti (cūḷava. 234) ‘‘na chandāgatiṃ gacchati, na dosāgatiṃ gacchati, na mohāgatiṃ gacchati, na bhayāgatiṃ gacchati, gahitāgahitaṃ jānātī’’ti vuttehi pañcahaṅgehi samannāgataṃ. Gūḷhakavivaṭakasakaṇṇajappakesu tīsu salākaggāhesūti ‘‘anujānāmi, bhikkhave, tesaṃ bhikkhūnaṃ saññattiyā tayo salākaggāhake gūḷhakaṃ, vivaṭakaṃ, sakaṇṇajappaka’’nti (cūḷava. 235) samathakkhandhake vuttesu tīsu salākaggāhesu. Salākaṃ gāhetvāti dhammavādīnañca adhammavādīnañca salākāyo nimittasaññaṃ āropetvā cīvarabhoge katvā samathakkhandhake vuttanayena gāhāpetvā. Evañhi tattha vuttaṃ –
‘‘കഥഞ്ച, ഭിക്ഖവേ, ഗൂള്ഹകോ സലാകഗ്ഗാഹോ ഹോതി? തേന സലാകഗ്ഗാഹാപകേന ഭിക്ഖുനാ സലാകായോ വണ്ണാവണ്ണായോ കത്വാ ഏകമേകോ ഭിക്ഖു ഉപസങ്കമിത്വാ ഏവമസ്സ വചനീയോ ‘അയം ഏവംവാദിസ്സ സലാകാ, അയം ഏവംവാദിസ്സ സലാകാ, യം ഇച്ഛസി, തം ഗണ്ഹാഹീ’തി. ഗഹിതേ വത്തബ്ബോ ‘മാ ച കസ്സചി ദസ്സേഹീ’തി. സചേ ജാനാതി ‘അധമ്മവാദീ ബഹുതരാ’തി, ‘ദുഗ്ഗഹോ’തി പച്ചുക്കഡ്ഢിതബ്ബം. സചേ ജാനാതി ‘ധമ്മവാദീ ബഹുതരാ’തി , ‘സുഗ്ഗഹോ’തി സാവേതബ്ബം. ഏവം ഖോ, ഭിക്ഖവേ, ഗൂള്ഹകോ സലാകഗ്ഗാഹോ ഹോതി.
‘‘Kathañca, bhikkhave, gūḷhako salākaggāho hoti? Tena salākaggāhāpakena bhikkhunā salākāyo vaṇṇāvaṇṇāyo katvā ekameko bhikkhu upasaṅkamitvā evamassa vacanīyo ‘ayaṃ evaṃvādissa salākā, ayaṃ evaṃvādissa salākā, yaṃ icchasi, taṃ gaṇhāhī’ti. Gahite vattabbo ‘mā ca kassaci dassehī’ti. Sace jānāti ‘adhammavādī bahutarā’ti, ‘duggaho’ti paccukkaḍḍhitabbaṃ. Sace jānāti ‘dhammavādī bahutarā’ti , ‘suggaho’ti sāvetabbaṃ. Evaṃ kho, bhikkhave, gūḷhako salākaggāho hoti.
‘‘കഥഞ്ച, ഭിക്ഖവേ, വിവടകോ സലാകഗ്ഗാഹോ ഹോതി? സചേ ജാനാതി ‘ധമ്മവാദീ ബഹുതരാ’തി, വിസ്സട്ഠേനേവ വിവടേന ഗാഹേതബ്ബോ. ഏവം ഖോ, ഭിക്ഖവേ, വിവടകോ സലാകഗ്ഗാഹോ ഹോതി.
‘‘Kathañca, bhikkhave, vivaṭako salākaggāho hoti? Sace jānāti ‘dhammavādī bahutarā’ti, vissaṭṭheneva vivaṭena gāhetabbo. Evaṃ kho, bhikkhave, vivaṭako salākaggāho hoti.
‘‘കഥഞ്ച, ഭിക്ഖവേ, സകണ്ണജപ്പകോ സലാകഗ്ഗാഹോ ഹോതി? തേന സലാകഗ്ഗാഹാപകേന ഭിക്ഖുനാ ഏകമേകസ്സ ഭിക്ഖുനോ ഉപകണ്ണകേ ആരോചേതബ്ബം ‘അയം ഏവംവാദിസ്സ സലാകാ, അയം ഏവവാദിസ്സ സലാകാ, യം ഇച്ഛസി, തം ഗണ്ഹാഹീ’തി. ഗഹിതേ വത്തബ്ബോ ‘മാ ച കസ്സചി ആരോചേഹീ’തി. സചേ ജാനാതി ‘അധമ്മവാദീ ബഹുതരാ’തി, ‘ദുഗ്ഗഹോ’തി പച്ചുക്കഡ്ഢിതബ്ബം. സചേ ജാനാതി ‘ധമ്മവാദീ ബഹുതരാ’തി, ‘സുഗ്ഗഹോ’തി സാവേതബ്ബം. ഏവം ഖോ, ഭിക്ഖവേ, സകണ്ണജപ്പകോ സലാകഗ്ഗാഹോ ഹോതീ’’തി.
‘‘Kathañca, bhikkhave, sakaṇṇajappako salākaggāho hoti? Tena salākaggāhāpakena bhikkhunā ekamekassa bhikkhuno upakaṇṇake ārocetabbaṃ ‘ayaṃ evaṃvādissa salākā, ayaṃ evavādissa salākā, yaṃ icchasi, taṃ gaṇhāhī’ti. Gahite vattabbo ‘mā ca kassaci ārocehī’ti. Sace jānāti ‘adhammavādī bahutarā’ti, ‘duggaho’ti paccukkaḍḍhitabbaṃ. Sace jānāti ‘dhammavādī bahutarā’ti, ‘suggaho’ti sāvetabbaṃ. Evaṃ kho, bhikkhave, sakaṇṇajappako salākaggāho hotī’’ti.
ഏത്ഥ ച അലജ്ജുസ്സന്നായ (ചൂളവ॰ അട്ഠ॰ ൨൩൫) പരിസായ ഗൂള്ഹകോ സലാകഗ്ഗാഹോ കാതബ്ബോ, ലജ്ജുസ്സന്നായ വിവടകോ, ബാലുസ്സന്നായ സകണ്ണജപ്പകോതി വേദിതബ്ബോ. ധമ്മവാദീനം യേഭുയ്യതായാതി ധമ്മവാദീനം ഏകേനപി അധികതായ, കോ പന വാദോ ദ്വീഹി തീഹി.
Ettha ca alajjussannāya (cūḷava. aṭṭha. 235) parisāya gūḷhako salākaggāho kātabbo, lajjussannāya vivaṭako, bālussannāya sakaṇṇajappakoti veditabbo. Dhammavādīnaṃ yebhuyyatāyāti dhammavādīnaṃ ekenapi adhikatāya, ko pana vādo dvīhi tīhi.
‘‘ചതൂഹി സമഥേഹി സമ്മതീ’’തി ഇദം സബ്ബസങ്ഗാഹകവസേന വുത്തം, തത്ഥ പന ദ്വീഹി ഏവ വൂപസമനം ദട്ഠബ്ബം. ഏവം വിനിച്ഛിതന്തി സചേ ആപത്തി നത്ഥി, ഉഭോ ഖമാപേത്വാ, അഥ അത്ഥി, ആപത്തിം ദസ്സേത്വാ രോപനവസേന വിനിച്ഛിതം. പടികമ്മം പന ആപത്താധികരണസമഥേ പരതോ ആഗമിസ്സതീതി. ന സമണസാരുപ്പം അസ്സാമണകം, സമണേഹി അകത്തബ്ബം, തസ്മിം. അജ്ഝാചാരേ വീതിക്കമേ സതി.
‘‘Catūhi samathehi sammatī’’ti idaṃ sabbasaṅgāhakavasena vuttaṃ, tattha pana dvīhi eva vūpasamanaṃ daṭṭhabbaṃ. Evaṃ vinicchitanti sace āpatti natthi, ubho khamāpetvā, atha atthi, āpattiṃ dassetvā ropanavasena vinicchitaṃ. Paṭikammaṃ pana āpattādhikaraṇasamathe parato āgamissatīti. Na samaṇasāruppaṃ assāmaṇakaṃ, samaṇehi akattabbaṃ, tasmiṃ. Ajjhācāre vītikkame sati.
പാരാജികസാമന്തേന വാതി ദുക്കടേന വാ ഥുല്ലച്ചയേന വാ. മേഥുനധമ്മേ ഹി പാരാജികസാമന്താ നാമ ദുക്കടം ഹോതി, അദിന്നാദാനാദീസു ഥുല്ലച്ചയം. പടിചരതോതി പടിച്ഛാദേന്തസ്സ. അച്ഛിന്നമൂലോ ഭവിസ്സതീതി പാരാജികം അനാപന്നോ ഭവിസ്സതി, സീലവാ ഭവിസ്സതീതി വുത്തം ഹോതി. സമ്മാ വത്തിത്വാതി വത്തം പൂരേത്വാ. ഓസാരണം ലഭിസ്സതീതി കമ്മപ്പടിപ്പസ്സദ്ധിം ലഭിസ്സതി.
Pārājikasāmantenavāti dukkaṭena vā thullaccayena vā. Methunadhamme hi pārājikasāmantā nāma dukkaṭaṃ hoti, adinnādānādīsu thullaccayaṃ. Paṭicaratoti paṭicchādentassa. Acchinnamūlo bhavissatīti pārājikaṃ anāpanno bhavissati, sīlavā bhavissatīti vuttaṃ hoti. Sammā vattitvāti vattaṃ pūretvā. Osāraṇaṃ labhissatīti kammappaṭippassaddhiṃ labhissati.
തസ്സാതി ആപത്താധികരണസ്സ. സമ്മുഖാവിനയേനേവ വൂപസമോ നത്ഥി പടിഞ്ഞായ, തഥാരൂപായ ഖന്തിയാ വാ വിനാ അവൂപസമനതോ. യാ പന പടിഞ്ഞാതി സമ്ബന്ധോ.
Tassāti āpattādhikaraṇassa. Sammukhāvinayeneva vūpasamo natthi paṭiññāya, tathārūpāya khantiyā vā vinā avūpasamanato. Yā pana paṭiññāti sambandho.
ഏത്ഥാതി ആപത്തിദേസനായം. സിയാതി അവസ്സം. കക്ഖളത്തായ വാളത്തായാതി കക്ഖളഭാവായ ചേവ വാളഭാവായ ച. ഥുല്ലവജ്ജന്തി പാരാജികഞ്ചേവ സങ്ഘാദിസേസഞ്ച. ഗിഹിപ്പടിസംയുത്തന്തി ഗിഹീനം ഹീനേന ഖുംസനവമ്ഭനധമ്മികപ്പടിസ്സവേസു ആപന്നം ആപത്തിം.
Etthāti āpattidesanāyaṃ. Siyāti avassaṃ. Kakkhaḷattāya vāḷattāyāti kakkhaḷabhāvāya ceva vāḷabhāvāya ca. Thullavajjanti pārājikañceva saṅghādisesañca. Gihippaṭisaṃyuttanti gihīnaṃ hīnena khuṃsanavambhanadhammikappaṭissavesu āpannaṃ āpattiṃ.
യഥാനുരൂപന്തി ‘‘ദ്വീഹി സമഥേഹി, തീഹി, ചതൂഹി, ഏകേനാ’’തി ഏവം വുത്തനയേനേവ യഥാനുരൂപം. ഏത്ഥാതി ഇമസ്മിം സമഥാധികാരേ. വിനിച്ഛയനയോതി വിനിച്ഛയനയമത്തം. തേനാഹ ‘‘വിത്ഥാരോ പനാ’’തിആദി. അസ്സാതി വിത്ഥാരസ്സ. സമന്തപാസാദികായം വുത്തോതി സമന്തപാസാദികായ നാമ വിനയട്ഠകഥായം വുത്തോ. തസ്മാ തത്ഥ വുത്തനയേനേവ വേദിതബ്ബോതി അധിപ്പായോ.
Yathānurūpanti ‘‘dvīhi samathehi, tīhi, catūhi, ekenā’’ti evaṃ vuttanayeneva yathānurūpaṃ. Etthāti imasmiṃ samathādhikāre. Vinicchayanayoti vinicchayanayamattaṃ. Tenāha ‘‘vitthāro panā’’tiādi. Assāti vitthārassa. Samantapāsādikāyaṃ vuttoti samantapāsādikāya nāma vinayaṭṭhakathāyaṃ vutto. Tasmā tattha vuttanayeneva veditabboti adhippāyo.
ഏത്തകന്തി ഏതംപരമം, ന ഇതോ ഭിയ്യോ.
Ettakanti etaṃparamaṃ, na ito bhiyyo.
അധികരണസമഥവണ്ണനാ നിട്ഠിതാ.
Adhikaraṇasamathavaṇṇanā niṭṭhitā.
ഇതി കങ്ഖാവിതരണിയാ പാതിമോക്ഖവണ്ണനായ
Iti kaṅkhāvitaraṇiyā pātimokkhavaṇṇanāya
വിനയത്ഥമഞ്ജൂസായം ലീനത്ഥപ്പകാസനിയം
Vinayatthamañjūsāyaṃ līnatthappakāsaniyaṃ
ഭിക്ഖുപാതിമോക്ഖവണ്ണനാ നിട്ഠിതാ.
Bhikkhupātimokkhavaṇṇanā niṭṭhitā.