Library / Tipiṭaka / తిపిటక • Tipiṭaka / అఙ్గుత్తరనికాయ (అట్ఠకథా) • Aṅguttaranikāya (aṭṭhakathā)

    ౨. అధికరణవగ్గవణ్ణనా

    2. Adhikaraṇavaggavaṇṇanā

    ౧౧. దుతియస్స పఠమే బలానీతి కేనట్ఠేన బలాని. అకమ్పియట్ఠేన బలాని నామ, తథా దురభిభవనట్ఠేన అనజ్ఝోమద్దనట్ఠేన చ. పటిసఙ్ఖానబలన్తి పచ్చవేక్ఖణబలం. భావనాబలన్తి బ్రూహనబలం వడ్ఢనబలం. సుద్ధం అత్తానన్తి ఇదం హేట్ఠా వుత్తనయేనేవ వేదితబ్బం. తత్రాతి తేసు ద్వీసు బలేసు. యమిదన్తి యం ఇదం. సేఖానమేతం బలన్తి సత్తన్నం సేఖానం ఞాణబలమేతం. సేఖఞ్హి సో, భిక్ఖవే, బలం ఆగమ్మాతి సత్తన్నం సేఖానం ఞాణబలం ఆరబ్భ సన్ధాయ పటిచ్చ. పజహతీతి మగ్గేన పజహతి. పహాయాతి ఇమినా పన ఫలం కథితం. యం పాపన్తి యం పాపకం లామకం. యస్మా పనేతాని ద్వేపి వడ్ఢేత్వా అరహత్తం పాపుణాతి, తస్మా ఏత్థ ఏతదగ్గం నాగతన్తి వేదితబ్బం.

    11. Dutiyassa paṭhame balānīti kenaṭṭhena balāni. Akampiyaṭṭhena balāni nāma, tathā durabhibhavanaṭṭhena anajjhomaddanaṭṭhena ca. Paṭisaṅkhānabalanti paccavekkhaṇabalaṃ. Bhāvanābalanti brūhanabalaṃ vaḍḍhanabalaṃ. Suddhaṃ attānanti idaṃ heṭṭhā vuttanayeneva veditabbaṃ. Tatrāti tesu dvīsu balesu. Yamidanti yaṃ idaṃ. Sekhānametaṃ balanti sattannaṃ sekhānaṃ ñāṇabalametaṃ. Sekhañhi so, bhikkhave, balaṃ āgammāti sattannaṃ sekhānaṃ ñāṇabalaṃ ārabbha sandhāya paṭicca. Pajahatīti maggena pajahati. Pahāyāti iminā pana phalaṃ kathitaṃ. Yaṃ pāpanti yaṃ pāpakaṃ lāmakaṃ. Yasmā panetāni dvepi vaḍḍhetvā arahattaṃ pāpuṇāti, tasmā ettha etadaggaṃ nāgatanti veditabbaṃ.

    ౧౨. దుతియే సతిసమ్బోజ్ఝఙ్గం భావేతీతిఆదీసు అయం హేట్ఠా అనాగతానం పదానం వసేన అత్థవణ్ణనా – వివేకనిస్సితన్తి వివేకం నిస్సితం. వివేకోతి వివిత్తతా. స్వాయం తదఙ్గవివేకో విక్ఖమ్భన-సముచ్ఛేద-పటిప్పస్సద్ధి-నిస్సరణవివేకోతి పఞ్చవిధో. తస్మిం పఞ్చవిధే వివేకే. వివేకనిస్సితన్తి తదఙ్గవివేకనిస్సితం, సముచ్ఛేదవివేకనిస్సితం, నిస్సరణవివేకనిస్సితఞ్చ సతిసమ్బోజ్ఝఙ్గం భావేతీతి అయమత్థో వేదితబ్బో. తథా హి సతిసమ్బోజ్ఝఙ్గభావనానుయుత్తో యోగీ విపస్సనాక్ఖణే కిచ్చతో తదఙ్గవివేకనిస్సితం, అజ్ఝాసయతో నిస్సరణవివేకనిస్సితం, మగ్గకాలే పన కిచ్చతో సముచ్ఛేదవివేకనిస్సితం, ఆరమ్మణతో నిస్సరణవివేకనిస్సితం సతిసమ్బోజ్ఝఙ్గం భావేతి. పఞ్చవిధవివేకనిస్సితమ్పీతి ఏకే. తే హి న కేవలం బలవవిపస్సనామగ్గఫలక్ఖణేసుయేవ బోజ్ఝఙ్గే ఉద్ధరన్తి, విపస్సనాపాదకకసిణజ్ఝానఆనాపానాసుభబ్రహ్మవిహారజ్ఝానేసుపి ఉద్ధరన్తి, న చ పటిసిద్ధా అట్ఠకథాచరియేహి. తస్మా తేసం మతేన ఏతేసం ఝానానం పవత్తిక్ఖణే కిచ్చతో ఏవ విక్ఖమ్భనవివేకనిస్సితం. యథా చ ‘‘విపస్సనాక్ఖణే అజ్ఝాసయతో నిస్సరణవివేకనిస్సిత’’న్తి వుత్తం, ఏవం ‘‘పటిప్పస్సద్ధివివేకనిస్సితమ్పి భావేతీ’’తి వత్తుం వట్టతి. ఏస నయో విరాగనిస్సితన్తిఆదీసు. వివేకత్థా ఏవ హి విరాగాదయో.

    12. Dutiye satisambojjhaṅgaṃ bhāvetītiādīsu ayaṃ heṭṭhā anāgatānaṃ padānaṃ vasena atthavaṇṇanā – vivekanissitanti vivekaṃ nissitaṃ. Vivekoti vivittatā. Svāyaṃ tadaṅgaviveko vikkhambhana-samuccheda-paṭippassaddhi-nissaraṇavivekoti pañcavidho. Tasmiṃ pañcavidhe viveke. Vivekanissitanti tadaṅgavivekanissitaṃ, samucchedavivekanissitaṃ, nissaraṇavivekanissitañca satisambojjhaṅgaṃ bhāvetīti ayamattho veditabbo. Tathā hi satisambojjhaṅgabhāvanānuyutto yogī vipassanākkhaṇe kiccato tadaṅgavivekanissitaṃ, ajjhāsayato nissaraṇavivekanissitaṃ, maggakāle pana kiccato samucchedavivekanissitaṃ, ārammaṇato nissaraṇavivekanissitaṃ satisambojjhaṅgaṃ bhāveti. Pañcavidhavivekanissitampīti eke. Te hi na kevalaṃ balavavipassanāmaggaphalakkhaṇesuyeva bojjhaṅge uddharanti, vipassanāpādakakasiṇajjhānaānāpānāsubhabrahmavihārajjhānesupi uddharanti, na ca paṭisiddhā aṭṭhakathācariyehi. Tasmā tesaṃ matena etesaṃ jhānānaṃ pavattikkhaṇe kiccato eva vikkhambhanavivekanissitaṃ. Yathā ca ‘‘vipassanākkhaṇe ajjhāsayato nissaraṇavivekanissita’’nti vuttaṃ, evaṃ ‘‘paṭippassaddhivivekanissitampi bhāvetī’’ti vattuṃ vaṭṭati. Esa nayo virāganissitantiādīsu. Vivekatthā eva hi virāgādayo.

    కేవలం హేత్థ వోస్సగ్గో దువిధో పరిచ్చాగవోస్సగ్గో చ పక్ఖన్దనవోస్సగ్గో చాతి. తత్థ పరిచ్చాగవోస్సగ్గోతి విపస్సనాక్ఖణే చ తదఙ్గవసేన, మగ్గక్ఖణే చ సముచ్ఛేదవసేన కిలేసప్పహానం. పక్ఖన్దనవోస్సగ్గోతి విపస్సనాక్ఖణే తన్నిన్నభావేన, మగ్గక్ఖణే పన ఆరమ్మణకరణేన నిబ్బానపక్ఖన్దనం. తదుభయమ్పి ఇమస్మిం లోకియలోకుత్తరమిస్సకే అత్థవణ్ణనానయే వట్టతి. తథా హి అయం సతిసమ్బోజ్ఝఙ్గో యథావుత్తేన పకారేన కిలేసే పరిచ్చజతి, నిబ్బానఞ్చ పక్ఖన్దతి. వోస్సగ్గపరిణామిన్తి ఇమినా పన సకలేన వచనేన వోస్సగ్గత్థం పరిణమన్తం పరిణతఞ్చ, పరిపచ్చన్తం పరిపక్కఞ్చాతి ఇదం వుత్తం హోతి. అయఞ్హి బోజ్ఝఙ్గభావనానుయుత్తో భిక్ఖు యథా సతిసమ్బోజ్ఝఙ్గో కిలేసపరిచ్చాగవోస్సగ్గత్థం నిబ్బానపక్ఖన్దనవోస్సగ్గత్థఞ్చ పరిపచ్చతి, యథా చ పరిపక్కో హోతి, తథా నం భావేతీతి. ఏస నయో సేసబోజ్ఝఙ్గేసు.

    Kevalaṃ hettha vossaggo duvidho pariccāgavossaggo ca pakkhandanavossaggo cāti. Tattha pariccāgavossaggoti vipassanākkhaṇe ca tadaṅgavasena, maggakkhaṇe ca samucchedavasena kilesappahānaṃ. Pakkhandanavossaggoti vipassanākkhaṇe tanninnabhāvena, maggakkhaṇe pana ārammaṇakaraṇena nibbānapakkhandanaṃ. Tadubhayampi imasmiṃ lokiyalokuttaramissake atthavaṇṇanānaye vaṭṭati. Tathā hi ayaṃ satisambojjhaṅgo yathāvuttena pakārena kilese pariccajati, nibbānañca pakkhandati. Vossaggapariṇāminti iminā pana sakalena vacanena vossaggatthaṃ pariṇamantaṃ pariṇatañca, paripaccantaṃ paripakkañcāti idaṃ vuttaṃ hoti. Ayañhi bojjhaṅgabhāvanānuyutto bhikkhu yathā satisambojjhaṅgo kilesapariccāgavossaggatthaṃ nibbānapakkhandanavossaggatthañca paripaccati, yathā ca paripakko hoti, tathā naṃ bhāvetīti. Esa nayo sesabojjhaṅgesu.

    ఇధ పన నిబ్బానంయేవ సబ్బసఙ్ఖతేహి వివిత్తత్తా వివేకో, సబ్బేసం విరాగభావతో విరాగో, నిరోధభావతో నిరోధోతి వుత్తం. మగ్గో ఏవ చ వోస్సగ్గపరిణామీ, తస్మా సతిసమ్బోజ్ఝఙ్గం భావేతి వివేకం ఆరమ్మణం కత్వా పవత్తియా వివేకనిస్సితం, తథా విరాగనిస్సితం నిరోధనిస్సితం. తఞ్చ ఖో అరియమగ్గక్ఖణుప్పత్తియా కిలేసానం సముచ్ఛేదతో పరిచ్చాగభావేన చ నిబ్బానపక్ఖన్దనభావేన చ పరిణతం పరిపక్కన్తి అయమేవ అత్థో దట్ఠబ్బో. ఏస నయో సేసబోజ్ఝఙ్గేసు. ఇతి ఇమే సత్త బోజ్ఝఙ్గా లోకియలోకుత్తరమిస్సకా కథితా. ఇమేసుపి ద్వీసు బలేసు ఏతదగ్గభావో వుత్తనయేనేవ వేదితబ్బో.

    Idha pana nibbānaṃyeva sabbasaṅkhatehi vivittattā viveko, sabbesaṃ virāgabhāvato virāgo, nirodhabhāvato nirodhoti vuttaṃ. Maggo eva ca vossaggapariṇāmī, tasmā satisambojjhaṅgaṃ bhāveti vivekaṃ ārammaṇaṃ katvā pavattiyā vivekanissitaṃ, tathā virāganissitaṃ nirodhanissitaṃ. Tañca kho ariyamaggakkhaṇuppattiyā kilesānaṃ samucchedato pariccāgabhāvena ca nibbānapakkhandanabhāvena ca pariṇataṃ paripakkanti ayameva attho daṭṭhabbo. Esa nayo sesabojjhaṅgesu. Iti ime satta bojjhaṅgā lokiyalokuttaramissakā kathitā. Imesupi dvīsu balesu etadaggabhāvo vuttanayeneva veditabbo.

    ౧౩. తతియే వివిచ్చేవ కామేహీతిఆదీనం చతున్నం ఝానానం పాళిఅత్థో చ భావనానయో చ సబ్బో సబ్బాకారేన విసుద్ధిమగ్గే (విసుద్ధి॰ ౧.౬౯-౭౦) విత్థారితోయేవ. ఇమాని పన చత్తారి ఝానాని ఏకో భిక్ఖు చిత్తేకగ్గత్థాయ భావేతి, ఏకో విపస్సనాపాదకత్థాయ, ఏకో అభిఞ్ఞాపాదకత్థాయ, ఏకో నిరోధపాదకత్థాయ, ఏకో భవవిసేసత్థాయ. ఇధ పన తానిపి విపస్సనాపాదకాని అధిప్పేతాని. అయం హి భిక్ఖు ఇమాని ఝానాని సమాపజ్జిత్వా సమాపత్తితో వుట్ఠాయ సఙ్ఖారే సమ్మసిత్వా హేతుపచ్చయపరిగ్గహం కత్వా సప్పచ్చయం నామరూపఞ్చ వవత్థపేత్వా ఇన్ద్రియబలబోజ్ఝఙ్గాని సమోధానేత్వా అరహత్తం పాపుణాతి. ఏవమేతాని ఝానాని లోకియలోకుత్తరమిస్సకానేవ కథితాని. ఇమస్మిమ్పి బలద్వయే ఏతదగ్గభావో వుత్తనయేనేవ వేదితబ్బో.

    13. Tatiye vivicceva kāmehītiādīnaṃ catunnaṃ jhānānaṃ pāḷiattho ca bhāvanānayo ca sabbo sabbākārena visuddhimagge (visuddhi. 1.69-70) vitthāritoyeva. Imāni pana cattāri jhānāni eko bhikkhu cittekaggatthāya bhāveti, eko vipassanāpādakatthāya, eko abhiññāpādakatthāya, eko nirodhapādakatthāya, eko bhavavisesatthāya. Idha pana tānipi vipassanāpādakāni adhippetāni. Ayaṃ hi bhikkhu imāni jhānāni samāpajjitvā samāpattito vuṭṭhāya saṅkhāre sammasitvā hetupaccayapariggahaṃ katvā sappaccayaṃ nāmarūpañca vavatthapetvā indriyabalabojjhaṅgāni samodhānetvā arahattaṃ pāpuṇāti. Evametāni jhānāni lokiyalokuttaramissakāneva kathitāni. Imasmimpi baladvaye etadaggabhāvo vuttanayeneva veditabbo.

    ౧౪. చతుత్థే సంఖిత్తేన చ విత్థారేన చాతి సంఖిత్తధమ్మదేసనా విత్థారధమ్మదేసనా చాతి ద్వేయేవ ధమ్మదేసనాతి దస్సేతి. తత్థ మాతికం ఉద్దిసిత్వా కథితా దేసనా సంఖిత్తదేసనా నామ. తమేవ మాతికం విత్థారతో విభజిత్వా కథితా విత్థారదేసనా నామ. మాతికం వా ఠపేత్వాపి అట్ఠపేత్వాపి విత్థారతో విభజిత్వా కథితా విత్థారదేసనా నామ . తాసు సంఖిత్తదేసనా నామ మహాపఞ్ఞస్స పుగ్గలస్స వసేన కథితా, విత్థారదేసనా నామ మన్దపఞ్ఞస్స. మహాపఞ్ఞస్స హి విత్థారదేసనా అతిపపఞ్చో వియ హోతి. మన్దపఞ్ఞస్స సఙ్ఖేపదేసనా ససకస్స ఉప్పతనం వియ హోతి, నేవ అన్తం న కోటిం పాపుణితుం సక్కోతి. సఙ్ఖేపదేసనా చ ఉగ్ఘటితఞ్ఞుస్స వసేన కథితా, విత్థారదేసనా ఇతరేసం తిణ్ణం వసేన. సకలమ్పి హి తేపిటకం సఙ్ఖేపదేసనా విత్థారదేసనాతి ఏత్థేవ సఙ్ఖం గచ్ఛతి.

    14. Catutthe saṃkhittena ca vitthārena cāti saṃkhittadhammadesanā vitthāradhammadesanā cāti dveyeva dhammadesanāti dasseti. Tattha mātikaṃ uddisitvā kathitā desanā saṃkhittadesanā nāma. Tameva mātikaṃ vitthārato vibhajitvā kathitā vitthāradesanā nāma. Mātikaṃ vā ṭhapetvāpi aṭṭhapetvāpi vitthārato vibhajitvā kathitā vitthāradesanā nāma . Tāsu saṃkhittadesanā nāma mahāpaññassa puggalassa vasena kathitā, vitthāradesanā nāma mandapaññassa. Mahāpaññassa hi vitthāradesanā atipapañco viya hoti. Mandapaññassa saṅkhepadesanā sasakassa uppatanaṃ viya hoti, neva antaṃ na koṭiṃ pāpuṇituṃ sakkoti. Saṅkhepadesanā ca ugghaṭitaññussa vasena kathitā, vitthāradesanā itaresaṃ tiṇṇaṃ vasena. Sakalampi hi tepiṭakaṃ saṅkhepadesanā vitthāradesanāti ettheva saṅkhaṃ gacchati.

    ౧౫. పఞ్చమే యస్మిం, భిక్ఖవే, అధికరణేతి వివాదాధికరణం, అనువాదాధికరణం, ఆపత్తాధికరణం, కిచ్చాధికరణన్తి ఇమేసం చతున్నం అధికరణానం యస్మిం అధికరణే. ఆపన్నో చ భిక్ఖూతి ఆపత్తిం ఆపన్నో భిక్ఖు చ. తస్మేతన్తి తస్మిం ఏతం. దీఘత్తాయాతి దీఘం అద్ధానం తిట్ఠనత్థాయ. ఖరత్తాయాతి దాస-కోణ్డ-చణ్డాల-వేనాతి ఏవం ఖరవాచాపవత్తనత్థాయ. వాళత్తాయాతి పాణి లేడ్డుదణ్డాదీహి పహరణవసేన కక్ఖళభావత్థాయ. భిక్ఖూ చ న ఫాసుం విహరిస్సన్తీతి అఞ్ఞమఞ్ఞం వివాదాపన్నే భిక్ఖుసఙ్ఘే యేపి ఉద్దేసం వా పరిపుచ్ఛం వా గహేతుకామా పధానం వా అనుయుఞ్జితుకామా, తే ఫాసుం న విహరిస్సన్తి. భిక్ఖుసఙ్ఘస్మిం హి ఉపోసథపవారణాయ ఠితాయ ఉద్దేసాదీహి అత్థికా ఉద్దేసాదీని గహేతుం న సక్కోన్తి, విపస్సకానం చిత్తుప్పాదో న ఏకగ్గో హోతి, తతో విసేసం నిబ్బత్తేతుం న సక్కోన్తి. ఏవం భిక్ఖూ చ న ఫాసుం విహరిస్సన్తి. న దీఘత్తాయాతిఆదీసు వుత్తపటిపక్ఖనయేన అత్థో వేదితబ్బో.

    15. Pañcame yasmiṃ, bhikkhave, adhikaraṇeti vivādādhikaraṇaṃ, anuvādādhikaraṇaṃ, āpattādhikaraṇaṃ, kiccādhikaraṇanti imesaṃ catunnaṃ adhikaraṇānaṃ yasmiṃ adhikaraṇe. Āpanno ca bhikkhūti āpattiṃ āpanno bhikkhu ca. Tasmetanti tasmiṃ etaṃ. Dīghattāyāti dīghaṃ addhānaṃ tiṭṭhanatthāya. Kharattāyāti dāsa-koṇḍa-caṇḍāla-venāti evaṃ kharavācāpavattanatthāya. Vāḷattāyāti pāṇi leḍḍudaṇḍādīhi paharaṇavasena kakkhaḷabhāvatthāya. Bhikkhū ca na phāsuṃ viharissantīti aññamaññaṃ vivādāpanne bhikkhusaṅghe yepi uddesaṃ vā paripucchaṃ vā gahetukāmā padhānaṃ vā anuyuñjitukāmā, te phāsuṃ na viharissanti. Bhikkhusaṅghasmiṃ hi uposathapavāraṇāya ṭhitāya uddesādīhi atthikā uddesādīni gahetuṃ na sakkonti, vipassakānaṃ cittuppādo na ekaggo hoti, tato visesaṃ nibbattetuṃ na sakkonti. Evaṃ bhikkhū ca na phāsuṃ viharissanti. Na dīghattāyātiādīsu vuttapaṭipakkhanayena attho veditabbo.

    ఇధాతి ఇమస్మిం సాసనే. ఇతి పటిసఞ్చిక్ఖతీతి ఏవం పచ్చవేక్ఖతి. అకుసలం ఆపన్నోతి ఏత్థ అకుసలన్తి ఆపత్తి అధిప్పేతా, ఆపత్తిం ఆపన్నోతి అత్థో. కఞ్చిదేవ దేసన్తి న సబ్బమేవ ఆపత్తిం, ఆపత్తియా పన కఞ్చిదేవ దేసం అఞ్ఞతరం ఆపత్తిన్తి అత్థో. కాయేనాతి కరజకాయేన. అనత్తమనోతి అతుట్ఠచిత్తో. అనత్తమనవాచన్తి అతుట్ఠవాచం. మమేవాతి మంయేవ. తత్థాతి తస్మిం అధికరణే. అచ్చయో అచ్చగమాతి అపరాధో అతిక్కమిత్వా మద్దిత్వా గతో, అహమేవేత్థ అపరాధికో. సుఙ్కదాయకంవ భణ్డస్మిన్తి యథా సుఙ్కట్ఠానం పరిహరిత్వా నీతే భణ్డస్మిం సుఙ్కదాయకం అపరాధో అభిభవతి, సో చ తత్థ అపరాధికో హోతి, న రాజానో న రాజపురిసాతి అత్థో.

    Idhāti imasmiṃ sāsane. Iti paṭisañcikkhatīti evaṃ paccavekkhati. Akusalaṃ āpannoti ettha akusalanti āpatti adhippetā, āpattiṃ āpannoti attho. Kañcideva desanti na sabbameva āpattiṃ, āpattiyā pana kañcideva desaṃ aññataraṃ āpattinti attho. Kāyenāti karajakāyena. Anattamanoti atuṭṭhacitto. Anattamanavācanti atuṭṭhavācaṃ. Mamevāti maṃyeva. Tatthāti tasmiṃ adhikaraṇe. Accayo accagamāti aparādho atikkamitvā madditvā gato, ahamevettha aparādhiko. Suṅkadāyakaṃva bhaṇḍasminti yathā suṅkaṭṭhānaṃ pariharitvā nīte bhaṇḍasmiṃ suṅkadāyakaṃ aparādho abhibhavati, so ca tattha aparādhiko hoti, na rājāno na rājapurisāti attho.

    ఇదం వుత్తం హోతి – యో హి రఞ్ఞా ఠపితం సుఙ్కట్ఠానం పరిహరిత్వా భణ్డం హరతి, తం సహ భణ్డసకటేన ఆనేత్వా రఞ్ఞో దస్సేన్తి. తత్థ నేవ సుఙ్కట్ఠానస్స దోసో అత్థి, న రఞ్ఞో న రాజపురిసానం, పరిహరిత్వా గతస్సేవ పన దోసో, ఏవమేవం యం సో భిక్ఖు ఆపత్తిం ఆపన్నో, తత్థ నేవ ఆపత్తియా దోసో, న చోదకస్స. తీహి పన కారణేహి తస్సేవ భిక్ఖునో దోసో. తస్స హి ఆపత్తిం ఆపన్నభావేనపి దోసో, చోదకే అనత్తమనతాయపి దోసో, అనత్తమనస్స సతో పరేసం ఆరోచనేనపి దోసో. చోదకస్స పన యం సో తం ఆపత్తిం ఆపజ్జన్తం అద్దస, తత్థ దోసో నత్థి. అనత్తమనతాయ చోదనాయ పన దోసో. తమ్పి అమనసికరిత్వా అయం భిక్ఖు అత్తనోవ దోసం పచ్చవేక్ఖన్తో ‘‘ఇతి మమేవ తత్థ అచ్చయో అచ్చగమా సుఙ్కదాయకంవ భణ్డస్మి’’న్తి ఏవం పటిసఞ్చిక్ఖతీతి అత్థో. దుతియవారే చోదకస్స అనత్తమనతా చ అనత్తమనతాయ చోదితభావో చాతి ద్వే దోసా, తేసం వసేన ‘‘అచ్చయో అచ్చగమా’’తి ఏత్థ యోజనా కాతబ్బా. సేసమేత్థ ఉత్తానమేవాతి.

    Idaṃ vuttaṃ hoti – yo hi raññā ṭhapitaṃ suṅkaṭṭhānaṃ pariharitvā bhaṇḍaṃ harati, taṃ saha bhaṇḍasakaṭena ānetvā rañño dassenti. Tattha neva suṅkaṭṭhānassa doso atthi, na rañño na rājapurisānaṃ, pariharitvā gatasseva pana doso, evamevaṃ yaṃ so bhikkhu āpattiṃ āpanno, tattha neva āpattiyā doso, na codakassa. Tīhi pana kāraṇehi tasseva bhikkhuno doso. Tassa hi āpattiṃ āpannabhāvenapi doso, codake anattamanatāyapi doso, anattamanassa sato paresaṃ ārocanenapi doso. Codakassa pana yaṃ so taṃ āpattiṃ āpajjantaṃ addasa, tattha doso natthi. Anattamanatāya codanāya pana doso. Tampi amanasikaritvā ayaṃ bhikkhu attanova dosaṃ paccavekkhanto ‘‘iti mameva tattha accayo accagamā suṅkadāyakaṃva bhaṇḍasmi’’nti evaṃ paṭisañcikkhatīti attho. Dutiyavāre codakassa anattamanatā ca anattamanatāya coditabhāvo cāti dve dosā, tesaṃ vasena ‘‘accayo accagamā’’ti ettha yojanā kātabbā. Sesamettha uttānamevāti.

    ౧౬. ఛట్ఠే అఞ్ఞతరోతి ఏకో అపాకటనామో బ్రాహ్మణో. యేన భగవా తేనుపసఙ్కమీతి యేనాతి భుమ్మత్థే కరణవచనం. తస్మా యత్థ భగవా, తత్థ ఉపసఙ్కమీతి ఏవమేత్థ అత్థో వేదితబ్బో. యేన వా కారణేన భగవా దేవమనుస్సేహి ఉపసఙ్కమితబ్బో, తేన కారణేన ఉపసఙ్కమీతి ఏవమేత్థ అత్థో దట్ఠబ్బో. కేన చ కారణేన భగవా ఉపసఙ్కమితబ్బో ? నానప్పకారగుణవిసేసాధిగమాధిప్పాయేన, సాదుఫలూపభోగాధిప్పాయేన దిజగణేహి నిచ్చఫలితమహారుక్ఖో వియ. ఉపసఙ్కమీతి గతోతి వుత్తం హోతి. ఉపసఙ్కమిత్వాతి ఉపసఙ్కమనపరియోసానదీపనం. అథ వా ఏవం గతో తతో ఆసన్నతరం ఠానం భగవతో సమీపసఙ్ఖాతం గన్త్వాతిపి వుత్తం హోతి.

    16. Chaṭṭhe aññataroti eko apākaṭanāmo brāhmaṇo. Yena bhagavā tenupasaṅkamīti yenāti bhummatthe karaṇavacanaṃ. Tasmā yattha bhagavā, tattha upasaṅkamīti evamettha attho veditabbo. Yena vā kāraṇena bhagavā devamanussehi upasaṅkamitabbo, tena kāraṇena upasaṅkamīti evamettha attho daṭṭhabbo. Kena ca kāraṇena bhagavā upasaṅkamitabbo ? Nānappakāraguṇavisesādhigamādhippāyena, sāduphalūpabhogādhippāyena dijagaṇehi niccaphalitamahārukkho viya. Upasaṅkamīti gatoti vuttaṃ hoti. Upasaṅkamitvāti upasaṅkamanapariyosānadīpanaṃ. Atha vā evaṃ gato tato āsannataraṃ ṭhānaṃ bhagavato samīpasaṅkhātaṃ gantvātipi vuttaṃ hoti.

    భగవతా సద్ధిం సమ్మోదీతి యథా చ ఖమనీయాదీని పుచ్ఛన్తో భగవా తేన, ఏవం సోపి భగవతా సద్ధిం సమప్పవత్తమోదో అహోసి, సీతోదకం వియ ఉణ్హోదకేన సమ్మోదితం ఏకీభావం అగమాసి. యాయ చ ‘‘కచ్చి, భో గోతమ, ఖమనీయం, కచ్చి యాపనీయం, కచ్చి భోతో గోతమస్స చ సావకానఞ్చ అప్పాబాధం అప్పాతఙ్కం లహుట్ఠానం బలం ఫాసువిహారో’’తిఆదికాయ కథాయ సమ్మోది, తం పీతిపామోజ్జసఙ్ఖాతస్స సమ్మోదస్స జననతో సమ్మోదితుం యుత్తభావతో చ సమ్మోదనీయం, అత్థబ్యఞ్జనమధురతాయ సుచిరమ్పి కాలం సారేతుం నిరన్తరం పవత్తేతుం అరహరూపతో సరితబ్బభావతో చ సారణీయం. సుయ్యమానసుఖతో వా సమ్మోదనీయం, అనుస్సరియమానసుఖతో సారణీయం, తథా బ్యఞ్జనపరిసుద్ధతాయ సమ్మోదనీయం, అత్థపరిసుద్ధతాయ సారణీయన్తి ఏవం అనేకేహి పరియాయేహి సమ్మోదనీయం సారణీయం కథం వీతిసారేత్వా పరియోసాపేత్వా నిట్ఠపేత్వా యేనత్థేన ఆగతో, తం పుచ్ఛితుకామో ఏకమన్తం నిసీది.

    Bhagavatā saddhiṃ sammodīti yathā ca khamanīyādīni pucchanto bhagavā tena, evaṃ sopi bhagavatā saddhiṃ samappavattamodo ahosi, sītodakaṃ viya uṇhodakena sammoditaṃ ekībhāvaṃ agamāsi. Yāya ca ‘‘kacci, bho gotama, khamanīyaṃ, kacci yāpanīyaṃ, kacci bhoto gotamassa ca sāvakānañca appābādhaṃ appātaṅkaṃ lahuṭṭhānaṃ balaṃ phāsuvihāro’’tiādikāya kathāya sammodi, taṃ pītipāmojjasaṅkhātassa sammodassa jananato sammodituṃ yuttabhāvato ca sammodanīyaṃ, atthabyañjanamadhuratāya sucirampi kālaṃ sāretuṃ nirantaraṃ pavattetuṃ araharūpato saritabbabhāvato ca sāraṇīyaṃ. Suyyamānasukhato vā sammodanīyaṃ, anussariyamānasukhato sāraṇīyaṃ, tathā byañjanaparisuddhatāya sammodanīyaṃ, atthaparisuddhatāya sāraṇīyanti evaṃ anekehi pariyāyehi sammodanīyaṃ sāraṇīyaṃ kathaṃ vītisāretvā pariyosāpetvā niṭṭhapetvā yenatthena āgato, taṃ pucchitukāmo ekamantaṃ nisīdi.

    ఏకమన్తన్తి భావనపుంసకనిద్దేసో ‘‘విసమం చన్దిమసూరియా పరివత్తన్తీ’’తిఆదీసు (అ॰ ని॰ ౪.౭౦) వియ. తస్మా యథా నిసిన్నో ఏకమన్తం నిసిన్నో హోతి, తథా నిసీదీతి ఏవమేత్థ అత్థో దట్ఠబ్బో. భుమ్మత్థే వా ఏతం ఉపయోగవచనం. నిసీదీతి ఉపావిసి. పణ్డితా హి పురిసా గరుట్ఠానీయం ఉపసఙ్కమిత్వా ఆసనకుసలతాయ ఏకమన్తం నిసీదన్తి. అయఞ్చ నేసం అఞ్ఞతరో, తస్మా ఏకమన్తం నిసీది.

    Ekamantanti bhāvanapuṃsakaniddeso ‘‘visamaṃ candimasūriyā parivattantī’’tiādīsu (a. ni. 4.70) viya. Tasmā yathā nisinno ekamantaṃ nisinno hoti, tathā nisīdīti evamettha attho daṭṭhabbo. Bhummatthe vā etaṃ upayogavacanaṃ. Nisīdīti upāvisi. Paṇḍitā hi purisā garuṭṭhānīyaṃ upasaṅkamitvā āsanakusalatāya ekamantaṃ nisīdanti. Ayañca nesaṃ aññataro, tasmā ekamantaṃ nisīdi.

    కథం నిసిన్నో పన ఏకమన్తం నిసిన్నో హోతీతి? ఛ నిసజ్జదోసే వజ్జేత్వా. సేయ్యథిదం – అతిదూరం, అచ్చాసన్నం, ఉపరివాతం, ఉన్నతప్పదేసం, అతిసమ్ముఖం అతిపచ్ఛాతి. అతిదూరే నిసిన్నో హి సచే కథేతుకామో హోతి, ఉచ్చాసద్దేన కథేతబ్బం హోతి. అచ్చాసన్నే నిసిన్నో సఙ్ఘట్టనం కరోతి . ఉపరివాతే నిసిన్నో సరీరగన్ధేన బాధతి. ఉన్నతప్పదేసే నిసిన్నో అగారవం పకాసేతి. అతిసమ్ముఖా నిసిన్నో సచే దట్ఠుకామో హోతి, చక్ఖునా చక్ఖుం ఆహచ్చ దట్ఠబ్బం హోతి. అతిపచ్ఛా నిసిన్నో సచే దట్ఠుకామో హోతి, గీవం పసారేత్వా దట్ఠబ్బం హోతి. తస్మా అయమ్పి ఏతే ఛ నిసజ్జదోసే వజ్జేత్వా నిసీది. తేన వుత్తం ‘‘ఏకమన్తం నిసీదీ’’తి.

    Kathaṃ nisinno pana ekamantaṃ nisinno hotīti? Cha nisajjadose vajjetvā. Seyyathidaṃ – atidūraṃ, accāsannaṃ, uparivātaṃ, unnatappadesaṃ, atisammukhaṃ atipacchāti. Atidūre nisinno hi sace kathetukāmo hoti, uccāsaddena kathetabbaṃ hoti. Accāsanne nisinno saṅghaṭṭanaṃ karoti . Uparivāte nisinno sarīragandhena bādhati. Unnatappadese nisinno agāravaṃ pakāseti. Atisammukhā nisinno sace daṭṭhukāmo hoti, cakkhunā cakkhuṃ āhacca daṭṭhabbaṃ hoti. Atipacchā nisinno sace daṭṭhukāmo hoti, gīvaṃ pasāretvā daṭṭhabbaṃ hoti. Tasmā ayampi ete cha nisajjadose vajjetvā nisīdi. Tena vuttaṃ ‘‘ekamantaṃ nisīdī’’ti.

    ఏతదవోచాతి దువిధా హి పుచ్ఛా – అగారికపుచ్ఛా, అనగారికపుచ్ఛా చ. తత్థ ‘‘కిం, భన్తే, కుసలం, కిం అకుసల’’న్తి (మ॰ ని॰ ౩.౨౯౬) ఇమినా నయేన అగారికపుచ్ఛా ఆగతా. ‘‘ఇమే ను ఖో, భన్తే, పఞ్చుపాదానక్ఖన్ధా’’తి (మ॰ ని॰ ౩.౮౬) ఇమినా నయేన అనగారికపుచ్ఛా. అయం పన అత్తనో అనురూపం అగారికపుచ్ఛం పుచ్ఛన్తో ఏతం ‘‘కో ను ఖో, భో గోతమ, హేతు కో పచ్చయో’’తిఆదివచనం అవోచ. తత్థ హేతు పచ్చయోతి ఉభయమ్పేతం కారణవేవచనమేవ. అధమ్మచరియావిసమచరియాహేతూతి అధమ్మచరియాసఙ్ఖాతాయ విసమచరియాయ హేతు, తంకారణా తప్పచ్చయాతి అత్థో . తత్రాయం పదత్థో – అధమ్మస్స చరియా అధమ్మచరియా, అధమ్మకారణన్తి అత్థో. విసమం చరియా, విసమస్స వా కమ్మస్స చరియాతి విసమచరియా. అధమ్మచరియా చ సా విసమచరియా చాతి అధమ్మచరియావిసమచరియా. ఏతేనుపాయేన సుక్కపక్ఖేపి అత్థో వేదితబ్బో. అత్థతో పనేత్థ అధమ్మచరియావిసమచరియా నామ దస అకుసలకమ్మపథా, ధమ్మచరియాసమచరియా నామ దస కుసలకమ్మపథాతి వేదితబ్బా.

    Etadavocāti duvidhā hi pucchā – agārikapucchā, anagārikapucchā ca. Tattha ‘‘kiṃ, bhante, kusalaṃ, kiṃ akusala’’nti (ma. ni. 3.296) iminā nayena agārikapucchā āgatā. ‘‘Ime nu kho, bhante, pañcupādānakkhandhā’’ti (ma. ni. 3.86) iminā nayena anagārikapucchā. Ayaṃ pana attano anurūpaṃ agārikapucchaṃ pucchanto etaṃ ‘‘ko nu kho, bho gotama, hetu ko paccayo’’tiādivacanaṃ avoca. Tattha hetu paccayoti ubhayampetaṃ kāraṇavevacanameva. Adhammacariyāvisamacariyāhetūti adhammacariyāsaṅkhātāya visamacariyāya hetu, taṃkāraṇā tappaccayāti attho . Tatrāyaṃ padattho – adhammassa cariyā adhammacariyā, adhammakāraṇanti attho. Visamaṃ cariyā, visamassa vā kammassa cariyāti visamacariyā. Adhammacariyā ca sā visamacariyā cāti adhammacariyāvisamacariyā. Etenupāyena sukkapakkhepi attho veditabbo. Atthato panettha adhammacariyāvisamacariyā nāma dasa akusalakammapathā, dhammacariyāsamacariyā nāma dasa kusalakammapathāti veditabbā.

    అభిక్కన్తం, భో గోతమాతి ఏత్థ అయం అభిక్కన్తసద్దో ఖయసున్దరాభిరూపఅబ్భనుమోదనేసు దిస్సతి. ‘‘అభిక్కన్తా, భన్తే, రత్తి, నిక్ఖన్తో పఠమో యామో, చిరనిసిన్నో భిక్ఖుసఙ్ఘో’’తిఆదీసు (ఉదా॰ ౪౫; చూళవ॰ ౩౮౩; అ॰ ని॰ ౮.౨౦) హి ఖయే దిస్సతి. ‘‘అయం ఇమేసం చతున్నం పుగ్గలానం అభిక్కన్తతరో చ పణీతతరో చా’’తిఆదీసు (అ॰ ని॰ ౪.౧౦౦) సున్దరే.

    Abhikkantaṃ, bho gotamāti ettha ayaṃ abhikkantasaddo khayasundarābhirūpaabbhanumodanesu dissati. ‘‘Abhikkantā, bhante, ratti, nikkhanto paṭhamo yāmo, ciranisinno bhikkhusaṅgho’’tiādīsu (udā. 45; cūḷava. 383; a. ni. 8.20) hi khaye dissati. ‘‘Ayaṃ imesaṃ catunnaṃ puggalānaṃ abhikkantataro ca paṇītataro cā’’tiādīsu (a. ni. 4.100) sundare.

    ‘‘కో మే వన్దతి పాదాని, ఇద్ధియా యససా జలం;

    ‘‘Ko me vandati pādāni, iddhiyā yasasā jalaṃ;

    అభిక్కన్తేన వణ్ణేన, సబ్బా ఓభాసయం దిసా’’తి. –

    Abhikkantena vaṇṇena, sabbā obhāsayaṃ disā’’ti. –

    ఆదీసు (వి॰ వ॰ ౮౫౭) అభిరూపే. ‘‘అభిక్కన్తం, భన్తే’’తిఆదీసు (దీ॰ ని॰ ౧.౨౫౦; పారా॰ ౧౫) అబ్భనుమోదనే. ఇధాపి అబ్భనుమోదనేయేవ. యస్మా చ అబ్భనుమోదనే, తస్మా సాధు సాధు, భో గోతమాతి వుత్తం హోతీతి వేదితబ్బం.

    Ādīsu (vi. va. 857) abhirūpe. ‘‘Abhikkantaṃ, bhante’’tiādīsu (dī. ni. 1.250; pārā. 15) abbhanumodane. Idhāpi abbhanumodaneyeva. Yasmā ca abbhanumodane, tasmā sādhu sādhu, bho gotamāti vuttaṃ hotīti veditabbaṃ.

    ‘‘భయే కోధే పసంసాయం, తురితే కోతూహలచ్ఛరే;

    ‘‘Bhaye kodhe pasaṃsāyaṃ, turite kotūhalacchare;

    హాసే సోకే పసాదే చ, కరే ఆమేడితం బుధో’’తి. –

    Hāse soke pasāde ca, kare āmeḍitaṃ budho’’ti. –

    ఇమినా చ లక్ఖణేన ఇధ పసాదవసేన పసంసావసేన చాయం ద్విక్ఖత్తుం వుత్తోతి వేదితబ్బో. అథ వా అభిక్కన్తన్తి అభిక్కన్తం అతిఇట్ఠం అతిమనాపం, అతిసున్దరన్తి వుత్తం హోతి.

    Iminā ca lakkhaṇena idha pasādavasena pasaṃsāvasena cāyaṃ dvikkhattuṃ vuttoti veditabbo. Atha vā abhikkantanti abhikkantaṃ atiiṭṭhaṃ atimanāpaṃ, atisundaranti vuttaṃ hoti.

    తత్థ ఏకేన అభిక్కన్తసద్దేన దేసనం థోమేతి, ఏకేన అత్తనో పసాదం. అయఞ్హేత్థ అధిప్పాయో – అభిక్కన్తం, భో గోతమ, యదిదం భోతో గోతమస్స ధమ్మదేసనా, అభిక్కన్తం యదిదం భోతో గోతమస్స ధమ్మదేసనం ఆగమ్మ మమ పసాదోతి. భగవతోయేవ వా వచనం ద్వే ద్వే అత్థే సన్ధాయ థోమేతి – భోతో గోతమస్స వచనం అభిక్కన్తం దోసనాసనతో, అభిక్కన్తం గుణాధిగమనతో , తథా సద్ధాజననతో, పఞ్ఞాజననతో, సాత్థతో, సబ్యఞ్జనతో, ఉత్తానపదతో, గమ్భీరత్థతో, కణ్ణసుఖతో, హదయఙ్గమతో, అనత్తుక్కంసనతో, అపరవమ్భనతో, కరుణాసీతలతో, పఞ్ఞావదాతతో, ఆపాథరమణీయతో, విమద్దక్ఖమతో, సుయ్యమానసుఖతో, వీమంసియమానహితతోతి ఏవమాదీహి యోజేతబ్బం.

    Tattha ekena abhikkantasaddena desanaṃ thometi, ekena attano pasādaṃ. Ayañhettha adhippāyo – abhikkantaṃ, bho gotama, yadidaṃ bhoto gotamassa dhammadesanā, abhikkantaṃ yadidaṃ bhoto gotamassa dhammadesanaṃ āgamma mama pasādoti. Bhagavatoyeva vā vacanaṃ dve dve atthe sandhāya thometi – bhoto gotamassa vacanaṃ abhikkantaṃ dosanāsanato, abhikkantaṃ guṇādhigamanato , tathā saddhājananato, paññājananato, sātthato, sabyañjanato, uttānapadato, gambhīratthato, kaṇṇasukhato, hadayaṅgamato, anattukkaṃsanato, aparavambhanato, karuṇāsītalato, paññāvadātato, āpātharamaṇīyato, vimaddakkhamato, suyyamānasukhato, vīmaṃsiyamānahitatoti evamādīhi yojetabbaṃ.

    తతో పరమ్పి చతూహి ఉపమాహి దేసనంయేవ థోమేతి. తత్థ నిక్కుజ్జితన్తి అధోముఖఠపితం, హేట్ఠాముఖజాతం వా. ఉక్కుజ్జేయ్యాతి ఉపరిముఖం కరేయ్య. పటిచ్ఛన్నన్తి తిణపణ్ణాదిఛాదితం. వివరేయ్యాతి ఉగ్ఘాటేయ్య. మూళ్హస్సాతి దిసామూళ్హస్స. మగ్గం ఆచిక్ఖేయ్యాతి హత్థే గహేత్వా ‘‘ఏస మగ్గో’’తి వదేయ్య. అన్ధకారేతి కాళపక్ఖచాతుద్దసీఅడ్ఢరత్తఘనవనసణ్డమేఘపటలేహి చతురఙ్గే తమే. అయం తావ అనుత్తానపదత్థో.

    Tato parampi catūhi upamāhi desanaṃyeva thometi. Tattha nikkujjitanti adhomukhaṭhapitaṃ, heṭṭhāmukhajātaṃ vā. Ukkujjeyyāti uparimukhaṃ kareyya. Paṭicchannanti tiṇapaṇṇādichāditaṃ. Vivareyyāti ugghāṭeyya. Mūḷhassāti disāmūḷhassa. Maggaṃ ācikkheyyāti hatthe gahetvā ‘‘esa maggo’’ti vadeyya. Andhakāreti kāḷapakkhacātuddasīaḍḍharattaghanavanasaṇḍameghapaṭalehi caturaṅge tame. Ayaṃ tāva anuttānapadattho.

    అయం పన అధిప్పాయయోజనా – యథా కోచి నిక్కుజ్జితం ఉక్కుజ్జేయ్య, ఏవం సద్ధమ్మవిముఖం అసద్ధమ్మే పతితం మం అసద్ధమ్మా వుట్ఠాపేన్తేన, యథా పటిచ్ఛన్నం వివరేయ్య, ఏవం కస్సపస్స భగవతో సాసనన్తరధానతో పభుతి మిచ్ఛాదిట్ఠిగహనపటిచ్ఛన్నం సాసనం వివరన్తేన, యథా మూళ్హస్స మగ్గం ఆచిక్ఖేయ్య, ఏవం కుమ్మగ్గమిచ్ఛామగ్గప్పటిపన్నస్స మే సగ్గమోక్ఖమగ్గం ఆవికరోన్తేన, యథా అన్ధకారే తేలపజ్జోతం ధారేయ్య, ఏవం మోహన్ధకారే నిముగ్గస్స మే బుద్ధాదిరతనరూపాని అపస్సతో తప్పటిచ్ఛాదకమోహన్ధకారవిద్ధంసకదేసనాపజ్జోతధారణేన మయ్హం భోతా గోతమేన ఏతేహి పరియాయేహి పకాసితత్తా అనేకపరియాయేన ధమ్మో పకాసితోతి.

    Ayaṃ pana adhippāyayojanā – yathā koci nikkujjitaṃ ukkujjeyya, evaṃ saddhammavimukhaṃ asaddhamme patitaṃ maṃ asaddhammā vuṭṭhāpentena, yathā paṭicchannaṃ vivareyya, evaṃ kassapassa bhagavato sāsanantaradhānato pabhuti micchādiṭṭhigahanapaṭicchannaṃ sāsanaṃ vivarantena, yathā mūḷhassa maggaṃ ācikkheyya, evaṃ kummaggamicchāmaggappaṭipannassa me saggamokkhamaggaṃ āvikarontena, yathā andhakāre telapajjotaṃ dhāreyya, evaṃ mohandhakāre nimuggassa me buddhādiratanarūpāni apassato tappaṭicchādakamohandhakāraviddhaṃsakadesanāpajjotadhāraṇena mayhaṃ bhotā gotamena etehi pariyāyehi pakāsitattā anekapariyāyena dhammo pakāsitoti.

    ఏవం దేసనం థోమేత్వా ఇమాయ దేసనాయ రతనత్తయే పసన్నచిత్తో పసన్నాకారం కరోన్తో ఏసాహన్తిఆదిమాహ. తత్థ ఏసాహన్తి ఏసో అహం. భవన్తం గోతమం సరణం గచ్ఛామీతి భవం మే గోతమో సరణం పరాయణం అఘస్స తాతా హితస్స చ విధాతాతి ఇమినా అధిప్పాయేన భవన్తం గోతమం గచ్ఛామి భజామి సేవామి పయిరుపాసామి, ఏవం వా జానామి బుజ్ఝామీతి. యేసఞ్హి ధాతూనం గతి అత్థో, బుద్ధిపి తేసం అత్థో. తస్మా గచ్ఛామీతి ఇమస్స జానామి బుజ్ఝామీతి అయమత్థో వుత్తో. ధమ్మఞ్చ భిక్ఖుసఙ్ఘఞ్చాతి ఏత్థ పన అధిగతమగ్గే సచ్ఛికతనిరోధే యథానుసిట్ఠం పటిపజ్జమానే చ చతూసు అపాయేసు అపతమానే ధారేతీతి ధమ్మో. సో అత్థతో అరియమగ్గో చేవ నిబ్బానఞ్చ. వుత్తఞ్హేతం – ‘‘యావతా, భిక్ఖవే, ధమ్మా సఙ్ఖతా, అరియో అట్ఠఙ్గికో మగ్గో తేసం అగ్గమక్ఖాయతీ’’తి (అ॰ ని॰ ౪.౩౪) విత్థారో. న కేవలఞ్చ అరియమగ్గో చేవ నిబ్బానఞ్చ , అపిచ ఖో అరియఫలేహి సద్ధిం పరియత్తిధమ్మోపి. వుత్తఞ్హేతం ఛత్తమాణవకవిమానే –

    Evaṃ desanaṃ thometvā imāya desanāya ratanattaye pasannacitto pasannākāraṃ karonto esāhantiādimāha. Tattha esāhanti eso ahaṃ. Bhavantaṃ gotamaṃ saraṇaṃ gacchāmīti bhavaṃ me gotamo saraṇaṃ parāyaṇaṃ aghassa tātā hitassa ca vidhātāti iminā adhippāyena bhavantaṃ gotamaṃ gacchāmi bhajāmi sevāmi payirupāsāmi, evaṃ vā jānāmi bujjhāmīti. Yesañhi dhātūnaṃ gati attho, buddhipi tesaṃ attho. Tasmā gacchāmīti imassa jānāmi bujjhāmīti ayamattho vutto. Dhammañca bhikkhusaṅghañcāti ettha pana adhigatamagge sacchikatanirodhe yathānusiṭṭhaṃ paṭipajjamāne ca catūsu apāyesu apatamāne dhāretīti dhammo. So atthato ariyamaggo ceva nibbānañca. Vuttañhetaṃ – ‘‘yāvatā, bhikkhave, dhammā saṅkhatā, ariyo aṭṭhaṅgiko maggo tesaṃ aggamakkhāyatī’’ti (a. ni. 4.34) vitthāro. Na kevalañca ariyamaggo ceva nibbānañca , apica kho ariyaphalehi saddhiṃ pariyattidhammopi. Vuttañhetaṃ chattamāṇavakavimāne –

    ‘‘రాగవిరాగమనేజమసోకం, ధమ్మమసఙ్ఖతమప్పటికూలం;

    ‘‘Rāgavirāgamanejamasokaṃ, dhammamasaṅkhatamappaṭikūlaṃ;

    మధురమిమం పగుణం సువిభత్తం, ధమ్మమిమం సరణత్థముపేహీ’’తి. (వి॰ వ॰ ౮౮౭);

    Madhuramimaṃ paguṇaṃ suvibhattaṃ, dhammamimaṃ saraṇatthamupehī’’ti. (vi. va. 887);

    ఏత్థ రాగవిరోగోతి మగ్గో కథితో. అనోజమసోకన్తి ఫలం. ధమ్మమసఙ్ఖతన్తి నిబ్బానం. అప్పటికూలం మధురమిమం పగుణం సువిభత్తన్తి పిటకత్తయేన విభత్తా సబ్బధమ్మక్ఖన్ధాతి. దిట్ఠిసీలసఙ్ఘాతేన సంహతోతి సఙ్ఘో. సో అత్థతో అట్ఠఅరియపుగ్గలసమూహో. వుత్తఞ్హేతం తస్మియేవ విమానే –

    Ettha rāgavirogoti maggo kathito. Anojamasokanti phalaṃ. Dhammamasaṅkhatanti nibbānaṃ. Appaṭikūlaṃ madhuramimaṃpaguṇaṃ suvibhattanti piṭakattayena vibhattā sabbadhammakkhandhāti. Diṭṭhisīlasaṅghātena saṃhatoti saṅgho. So atthato aṭṭhaariyapuggalasamūho. Vuttañhetaṃ tasmiyeva vimāne –

    ‘‘యత్థ చ దిన్నమహప్ఫలమాహు, చతూసు సుచీసు పురిసయుగేసు;

    ‘‘Yattha ca dinnamahapphalamāhu, catūsu sucīsu purisayugesu;

    అట్ఠ చ పుగ్గలధమ్మదసా తే, సఙ్ఘమిమం సరణత్థముపేహీ’’తి. (వి॰ వ॰ ౮౮౮);

    Aṭṭha ca puggaladhammadasā te, saṅghamimaṃ saraṇatthamupehī’’ti. (vi. va. 888);

    భిక్ఖూనం సఙ్ఘో భిక్ఖుసఙ్ఘో. ఏత్తావతా బ్రాహ్మణో తీణి సరణగమనాని పటివేదేసి.

    Bhikkhūnaṃ saṅgho bhikkhusaṅgho. Ettāvatā brāhmaṇo tīṇi saraṇagamanāni paṭivedesi.

    ఇదాని తేసు సరణగమనేసు కోసల్లత్థం సరణం, సరణగమనం, యో చ సరణం గచ్ఛతి, సరణగమనప్పభేదో, సరణగమనఫలం, సంకిలేసో, భేదోతి అయం విధి వేదితబ్బో.

    Idāni tesu saraṇagamanesu kosallatthaṃ saraṇaṃ, saraṇagamanaṃ, yo ca saraṇaṃ gacchati, saraṇagamanappabhedo, saraṇagamanaphalaṃ, saṃkileso, bhedoti ayaṃ vidhi veditabbo.

    సేయ్యథిదం – పదత్థతో తావ హింసతీతి సరణం, సరణగతానం తేనేవ సరణగమనేన భయం సన్తాసం దుక్ఖం దుగ్గతిపరికిలేసం హనతి వినాసేతీతి అత్థో, రతనత్తయస్సేవేతం అధివచనం. అథ వా హితే పవత్తనేన అహితా చ నివత్తనేన సత్తానం భయం హింసతీతి బుద్ధో, భవకన్తారా ఉత్తారణేన లోకస్స అస్సాసదానేన చ ధమ్మో, అప్పకానమ్పి కారానం విపులఫలపటిలాభకరణేన సఙ్ఘో. తస్మా ఇమినాపి పరియాయేన రతనత్తయం సరణం. తప్పసాదతగ్గరుతాహి విహతకిలేసో తప్పరాయణతాకారప్పవత్తో చిత్తుప్పాదో సరణగమనం. తంసమఙ్గీసత్తో సరణం గచ్ఛతి, వుత్తప్పకారేన చిత్తుప్పాదేన ‘‘ఏతాని మే తీణి రతనాని సరణం, ఏతాని పరాయణ’’న్తి ఏవం ఉపేతీతి అత్థో. ఏవం తావ సరణం సరణగమనం యో చ సరణం గచ్ఛతి ఇదం తయం వేదితబ్బం.

    Seyyathidaṃ – padatthato tāva hiṃsatīti saraṇaṃ, saraṇagatānaṃ teneva saraṇagamanena bhayaṃ santāsaṃ dukkhaṃ duggatiparikilesaṃ hanati vināsetīti attho, ratanattayassevetaṃ adhivacanaṃ. Atha vā hite pavattanena ahitā ca nivattanena sattānaṃ bhayaṃ hiṃsatīti buddho, bhavakantārā uttāraṇena lokassa assāsadānena ca dhammo, appakānampi kārānaṃ vipulaphalapaṭilābhakaraṇena saṅgho. Tasmā imināpi pariyāyena ratanattayaṃ saraṇaṃ. Tappasādataggarutāhi vihatakileso tapparāyaṇatākārappavatto cittuppādo saraṇagamanaṃ. Taṃsamaṅgīsatto saraṇaṃ gacchati, vuttappakārena cittuppādena ‘‘etāni me tīṇi ratanāni saraṇaṃ, etāni parāyaṇa’’nti evaṃ upetīti attho. Evaṃ tāva saraṇaṃ saraṇagamanaṃ yo ca saraṇaṃ gacchati idaṃ tayaṃ veditabbaṃ.

    సరణగమనప్పభేదే పన దువిధం సరణగమనం లోకుత్తరం లోకియఞ్చాతి. తత్థ లోకుత్తరం దిట్ఠసచ్చానం మగ్గక్ఖణే సరణగమనుపక్కిలేససముచ్ఛేదేన ఆరమ్మణతో నిబ్బానారమ్మణం హుత్వా కిచ్చతో సకలేపి రతనత్తయే ఇజ్ఝతి. లోకియం పుథుజ్జనానం సరణగమనుపక్కిలేసవిక్ఖమ్భనేన ఆరమ్మణతో బుద్ధాదిగుణారమ్మణం హుత్వా ఇజ్ఝతి. తం అత్థతో బుద్ధాదీసు వత్థూసు సద్ధాపటిలాభో, సద్ధామూలికా చ సమ్మాదిట్ఠి దససు పుఞ్ఞకిరియావత్థూసు దిట్ఠిజుకమ్మన్తి వుచ్చతి.

    Saraṇagamanappabhede pana duvidhaṃ saraṇagamanaṃ lokuttaraṃ lokiyañcāti. Tattha lokuttaraṃ diṭṭhasaccānaṃ maggakkhaṇe saraṇagamanupakkilesasamucchedena ārammaṇato nibbānārammaṇaṃ hutvā kiccato sakalepi ratanattaye ijjhati. Lokiyaṃ puthujjanānaṃ saraṇagamanupakkilesavikkhambhanena ārammaṇato buddhādiguṇārammaṇaṃ hutvā ijjhati. Taṃ atthato buddhādīsu vatthūsu saddhāpaṭilābho, saddhāmūlikā ca sammādiṭṭhi dasasu puññakiriyāvatthūsu diṭṭhijukammanti vuccati.

    తయిదం చతుధా పవత్తతి అత్తసన్నియ్యాతనేన తప్పరాయణతాయ సిస్సభావూపగమనేన పణిపాతేనాతి. తత్థ అత్తసన్నియ్యాతనం నామ ‘‘అజ్జ ఆదిం కత్వా అహం అత్తానం బుద్ధస్స నియ్యాతేమి, ధమ్మస్స, సఙ్ఘస్సా’’తి ఏవం బుద్ధాదీనం అత్తపరిచ్చజనం. తప్పరాయణతా నామ ‘‘అజ్జ ఆదిం కత్వా అహం బుద్ధపరాయణో, ధమ్మపరాయణో, సఙ్ఘపరాయణో ఇతి మం ధారేథా’’తి ఏవం తప్పరాయణభావో. సిస్సభావూపగమనం నామ ‘‘అజ్జ ఆదిం కత్వా అహం బుద్ధస్స అన్తేవాసికో, ధమ్మస్స, సఙ్ఘస్స ఇతి మం ధారేథా’’తి ఏవం సిస్సభావూపగమో. పణిపాతో నామ ‘‘అజ్జ ఆదిం కత్వా అహం అభివాదన-పచ్చుట్ఠాన-అఞ్జలికమ్మ-సామీచికమ్మం బుద్ధాదీనంయేవ తిణ్ణం వత్థూనం కరోమి ఇతి మం ధారేథా’’తి ఏవం బుద్ధాదీసు పరమనిపచ్చకారో. ఇమేసఞ్హి చతున్నమ్పి ఆకారానం అఞ్ఞతరమ్పి కరోన్తేన గహితంయేవ హోతి సరణగమనం.

    Tayidaṃ catudhā pavattati attasanniyyātanena tapparāyaṇatāya sissabhāvūpagamanena paṇipātenāti. Tattha attasanniyyātanaṃ nāma ‘‘ajja ādiṃ katvā ahaṃ attānaṃ buddhassa niyyātemi, dhammassa, saṅghassā’’ti evaṃ buddhādīnaṃ attapariccajanaṃ. Tapparāyaṇatā nāma ‘‘ajja ādiṃ katvā ahaṃ buddhaparāyaṇo, dhammaparāyaṇo, saṅghaparāyaṇo iti maṃ dhārethā’’ti evaṃ tapparāyaṇabhāvo. Sissabhāvūpagamanaṃ nāma ‘‘ajja ādiṃ katvā ahaṃ buddhassa antevāsiko, dhammassa, saṅghassa iti maṃ dhārethā’’ti evaṃ sissabhāvūpagamo. Paṇipāto nāma ‘‘ajja ādiṃ katvā ahaṃ abhivādana-paccuṭṭhāna-añjalikamma-sāmīcikammaṃ buddhādīnaṃyeva tiṇṇaṃ vatthūnaṃ karomi iti maṃ dhārethā’’ti evaṃ buddhādīsu paramanipaccakāro. Imesañhi catunnampi ākārānaṃ aññatarampi karontena gahitaṃyeva hoti saraṇagamanaṃ.

    అపిచ ‘‘భగవతో అత్తానం పరిచ్చజామి, ధమ్మస్స, సఙ్ఘస్స అత్తానం పరిచ్చజామి, జీవితం పరిచ్చజామి, పరిచ్చత్తోయేవ మే అత్తా, పరిచ్చత్తంయేవ మే జీవితం, జీవితపరియన్తికం బుద్ధం సరణం గచ్ఛామి, బుద్ధో మే సరణం లేణం తాణ’’న్తి ఏవమ్పి అత్తసన్నియ్యాతనం వేదితబ్బం. ‘‘సత్థారఞ్చ వతాహం పస్సేయ్యం, భగవన్తమేవ పస్సేయ్యం, సుగతఞ్చ వతాహం పస్సేయ్యం, భగవన్తమేవ పస్సేయ్యం, సమ్మాసమ్బుద్ధఞ్చ వతాహం పస్సేయ్యం, భగవన్తమేవ పస్సేయ్య’’న్తి (సం॰ ని॰ ౨.౧౫౪) ఏవమ్పి మహాకస్సపస్స సరణగమనే వియ సిస్సభావూపగమనం దట్ఠబ్బం.

    Apica ‘‘bhagavato attānaṃ pariccajāmi, dhammassa, saṅghassa attānaṃ pariccajāmi, jīvitaṃ pariccajāmi, pariccattoyeva me attā, pariccattaṃyeva me jīvitaṃ, jīvitapariyantikaṃ buddhaṃ saraṇaṃ gacchāmi, buddho me saraṇaṃ leṇaṃ tāṇa’’nti evampi attasanniyyātanaṃ veditabbaṃ. ‘‘Satthārañca vatāhaṃ passeyyaṃ, bhagavantameva passeyyaṃ, sugatañca vatāhaṃ passeyyaṃ, bhagavantameva passeyyaṃ, sammāsambuddhañca vatāhaṃ passeyyaṃ, bhagavantameva passeyya’’nti (saṃ. ni. 2.154) evampi mahākassapassa saraṇagamane viya sissabhāvūpagamanaṃ daṭṭhabbaṃ.

    ‘‘సో అహం విచరిస్సామి, గామా గామం పురా పురం;

    ‘‘So ahaṃ vicarissāmi, gāmā gāmaṃ purā puraṃ;

    నమస్సమానో సమ్బుద్ధం, ధమ్మస్స చ సుధమ్మత’’న్తి. (సు॰ ని॰ ౧౯౪; సం॰ ని॰ ౧.౨౪౬);

    Namassamāno sambuddhaṃ, dhammassa ca sudhammata’’nti. (su. ni. 194; saṃ. ni. 1.246);

    ఏవమ్పి ఆళవకాదీనం సరణగమనం వియ తప్పరాయణతా వేదితబ్బా. ‘‘అథ ఖో బ్రహ్మాయు బ్రాహ్మణో ఉట్ఠాయాసనా ఏకంసం ఉత్తరాసఙ్గం కరిత్వా భగవతో పాదేసు సిరసా నిపతిత్వా భగవతో పాదాని ముఖేన చ పరిచుమ్బతి, పాణీహి చ పరిసమ్బాహతి, నామఞ్చ సావేతి – ‘బ్రహ్మాయు అహం, భో గోతమ, బ్రాహ్మణో; బ్రహ్మాయు అహం, భో గోతమ, బ్రాహ్మణో’’’తి (మ॰ ని॰ ౨.౩౯౪) ఏవమ్పి పణిపాతో వేదితబ్బో.

    Evampi āḷavakādīnaṃ saraṇagamanaṃ viya tapparāyaṇatā veditabbā. ‘‘Atha kho brahmāyu brāhmaṇo uṭṭhāyāsanā ekaṃsaṃ uttarāsaṅgaṃ karitvā bhagavato pādesu sirasā nipatitvā bhagavato pādāni mukhena ca paricumbati, pāṇīhi ca parisambāhati, nāmañca sāveti – ‘brahmāyu ahaṃ, bho gotama, brāhmaṇo; brahmāyu ahaṃ, bho gotama, brāhmaṇo’’’ti (ma. ni. 2.394) evampi paṇipāto veditabbo.

    సో పనేస ఞాతిభయాచరియదక్ఖిణేయ్యవసేన చతుబ్బిధో హోతి. తత్థ దక్ఖిణేయ్యపణిపాతేన సరణగమనం హోతి, న ఇతరేహి. సేట్ఠవసేనేవ హి సరణం గణ్హాతి, సేట్ఠవసేన చ భిజ్జతి. తస్మా యో సాకియో వా కోలియో వా ‘‘బుద్ధో అమ్హాకం ఞాతకో’’తి వన్దతి, అగ్గహితమేవ హోతి సరణం. యో వా ‘‘సమణో గోతమో రాజపూజితో మహానుభావో అవన్దియమానో అనత్థమ్పి కరేయ్యా’’తి భయేన వన్దతి, అగ్గహితమేవ హోతి సరణం. యో వా బోధిసత్తకాలే భగవతో సన్తికే కిఞ్చి ఉగ్గహితం సరమానో బుద్ధకాలే వా –

    So panesa ñātibhayācariyadakkhiṇeyyavasena catubbidho hoti. Tattha dakkhiṇeyyapaṇipātena saraṇagamanaṃ hoti, na itarehi. Seṭṭhavaseneva hi saraṇaṃ gaṇhāti, seṭṭhavasena ca bhijjati. Tasmā yo sākiyo vā koliyo vā ‘‘buddho amhākaṃ ñātako’’ti vandati, aggahitameva hoti saraṇaṃ. Yo vā ‘‘samaṇo gotamo rājapūjito mahānubhāvo avandiyamāno anatthampi kareyyā’’ti bhayena vandati, aggahitameva hoti saraṇaṃ. Yo vā bodhisattakāle bhagavato santike kiñci uggahitaṃ saramāno buddhakāle vā –

    ‘‘ఏకేన భోగే భుఞ్జేయ్య, ద్వీహి కమ్మం పయోజయే;

    ‘‘Ekena bhoge bhuñjeyya, dvīhi kammaṃ payojaye;

    చతుత్థఞ్చ నిధాపేయ్య, ఆపదాసు భవిస్సతీ’’తి. (దీ॰ ని॰ ౩.౨౬౫) –

    Catutthañca nidhāpeyya, āpadāsu bhavissatī’’ti. (dī. ni. 3.265) –

    ఏవరూపం అనుసాసనిం ఉగ్గహేత్వా ‘‘ఆచరియో మే’’తి వన్దతి, అగ్గహితమేవ హోతి సరణం. యో పన ‘‘అయం లోకే అగ్గదక్ఖిణేయ్యో’’తి వన్దతి, తేనేవ గహితం హోతి సరణం.

    Evarūpaṃ anusāsaniṃ uggahetvā ‘‘ācariyo me’’ti vandati, aggahitameva hoti saraṇaṃ. Yo pana ‘‘ayaṃ loke aggadakkhiṇeyyo’’ti vandati, teneva gahitaṃ hoti saraṇaṃ.

    ఏవం గహితసరణస్స చ ఉపాసకస్స వా ఉపాసికాయ వా అఞ్ఞతిత్థియేసు పబ్బజితమ్పి ఞాతిం ‘‘ఞాతకో మే అయ’’న్తి వన్దతో సరణగమనం న భిజ్జతి, పగేవ అపబ్బజితం. తథా రాజానం భయవసేన వన్దతో. సో హి రట్ఠపూజితత్తా అవన్దియమానో అనత్థమ్పి కరేయ్యాతి. తథా యం కిఞ్చి సిప్పం సిక్ఖాపకం తిత్థియం ‘‘ఆచరియో మే అయ’’న్తి వన్దతోపి న భిజ్జతీతి ఏవం సరణగమనప్పభేదో వేదితబ్బో.

    Evaṃ gahitasaraṇassa ca upāsakassa vā upāsikāya vā aññatitthiyesu pabbajitampi ñātiṃ ‘‘ñātako me aya’’nti vandato saraṇagamanaṃ na bhijjati, pageva apabbajitaṃ. Tathā rājānaṃ bhayavasena vandato. So hi raṭṭhapūjitattā avandiyamāno anatthampi kareyyāti. Tathā yaṃ kiñci sippaṃ sikkhāpakaṃ titthiyaṃ ‘‘ācariyo me aya’’nti vandatopi na bhijjatīti evaṃ saraṇagamanappabhedo veditabbo.

    ఏత్థ చ లోకుత్తరస్స సరణగమనస్స చత్తారి సామఞ్ఞఫలాని విపాకఫలం, సబ్బదుక్ఖక్ఖయో ఆనిసంసఫలం. వుత్తఞ్హేతం –

    Ettha ca lokuttarassa saraṇagamanassa cattāri sāmaññaphalāni vipākaphalaṃ, sabbadukkhakkhayo ānisaṃsaphalaṃ. Vuttañhetaṃ –

    ‘‘యో చ బుద్ధఞ్చ ధమ్మఞ్చ, సఙ్ఘఞ్చ సరణం గతో;

    ‘‘Yo ca buddhañca dhammañca, saṅghañca saraṇaṃ gato;

    చత్తారి అరియసచ్చాని, సమ్మప్పఞ్ఞాయ పస్సతి. (ధ॰ ప॰ ౧౯౦);

    Cattāri ariyasaccāni, sammappaññāya passati. (dha. pa. 190);

    ‘‘దుక్ఖం దుక్ఖసముప్పాదం, దుక్ఖస్స చ అతిక్కమం;

    ‘‘Dukkhaṃ dukkhasamuppādaṃ, dukkhassa ca atikkamaṃ;

    అరియఞ్చట్ఠఙ్గికం మగ్గం, దుక్ఖూపసమగామినం. (ధ॰ ప॰ ౧౯౧);

    Ariyañcaṭṭhaṅgikaṃ maggaṃ, dukkhūpasamagāminaṃ. (dha. pa. 191);

    ‘‘ఏతం ఖో సరణం ఖేమం, ఏతం సరణముత్తమం;

    ‘‘Etaṃ kho saraṇaṃ khemaṃ, etaṃ saraṇamuttamaṃ;

    ఏతం సరణమాగమ్మ, సబ్బదుక్ఖా పముచ్చతీ’’తి. (ధ॰ ప॰ ౧౯౨);

    Etaṃ saraṇamāgamma, sabbadukkhā pamuccatī’’ti. (dha. pa. 192);

    అపిచ నిచ్చతో అనుపగమనాదివసేనపేతస్స ఆనిసంసఫలం వేదితబ్బం. వుత్తఞ్హేతం –

    Apica niccato anupagamanādivasenapetassa ānisaṃsaphalaṃ veditabbaṃ. Vuttañhetaṃ –

    ‘‘అట్ఠానమేతం, భిక్ఖవే, అనవకాసో, యం దిట్ఠిసమ్పన్నో పుగ్గలో కఞ్చి సఙ్ఖారం నిచ్చతో ఉపగచ్ఛేయ్య, సుఖతో ఉపగచ్ఛేయ్య, కఞ్చి ధమ్మం అత్తతో ఉపగచ్ఛేయ్య, మాతరం జీవితా వోరోపేయ్య, పితరం, అరహన్తం జీవితా వోరోపేయ్య, పదుట్ఠచిత్తో తథాగతస్స లోహితం ఉప్పాదేయ్య, సఙ్ఘం భిన్దేయ్య, అఞ్ఞం సత్థారం ఉద్దిసేయ్య, నేతం ఠానం విజ్జతీ’’తి (మ॰ ని॰ ౩.౧౨౮-౧౩౦; అ॰ ని॰ ౧.౨౭౨-౨౭౭).

    ‘‘Aṭṭhānametaṃ, bhikkhave, anavakāso, yaṃ diṭṭhisampanno puggalo kañci saṅkhāraṃ niccato upagaccheyya, sukhato upagaccheyya, kañci dhammaṃ attato upagaccheyya, mātaraṃ jīvitā voropeyya, pitaraṃ, arahantaṃ jīvitā voropeyya, paduṭṭhacitto tathāgatassa lohitaṃ uppādeyya, saṅghaṃ bhindeyya, aññaṃ satthāraṃ uddiseyya, netaṃ ṭhānaṃ vijjatī’’ti (ma. ni. 3.128-130; a. ni. 1.272-277).

    లోకియస్స పన సరణగమనస్స భవసమ్పదాపి భోగసమ్పదాపి ఫలమేవ. వుత్తఞ్హేతం –

    Lokiyassa pana saraṇagamanassa bhavasampadāpi bhogasampadāpi phalameva. Vuttañhetaṃ –

    ‘‘యే కేచి బుద్ధం సరణం గతాసే,

    ‘‘Ye keci buddhaṃ saraṇaṃ gatāse,

    న తే గమిస్సన్తి అపాయభూమిం;

    Na te gamissanti apāyabhūmiṃ;

    పహాయ మానుసం దేహం,

    Pahāya mānusaṃ dehaṃ,

    దేవకాయం పరిపూరేస్సన్తీ’’తి. (సం॰ ని॰ ౧.౩౭);

    Devakāyaṃ paripūressantī’’ti. (saṃ. ni. 1.37);

    అపరమ్పి వుత్తం –

    Aparampi vuttaṃ –

    ‘‘అథ ఖో సక్కో దేవానమిన్దో అసీతియా దేవతాసహస్సేహి సద్ధిం యేనాయస్మా మహామోగ్గల్లానో తేనుపసఙ్కమి…పే॰… ఏకమన్తం ఠితం ఖో సక్కం దేవానమిన్దం ఆయస్మా మహామోగ్గల్లానో ఏతదవోచ – ‘సాధు ఖో, దేవానమిన్ద, బుద్ధసరణగమనం హోతి. బుద్ధసరణగమనహేతు ఖో దేవానమిన్ద ఏవమిధేకచ్చే సత్తా కాయస్స భేదా పరం మరణా సుగతిం సగ్గం లోకం ఉపపజ్జన్తి. తే అఞ్ఞే దేవే దసహి ఠానేహి అధిగణ్హన్తి దిబ్బేన ఆయునా దిబ్బేన వణ్ణేన సుఖేన యసేన ఆధిపతేయ్యేన దిబ్బేహి రూపేహి సద్దేహి గన్ధేహి రసేహి ఫోట్ఠబ్బేహీ’’’తి (సం॰ ని॰ ౪.౩౪౧).

    ‘‘Atha kho sakko devānamindo asītiyā devatāsahassehi saddhiṃ yenāyasmā mahāmoggallāno tenupasaṅkami…pe… ekamantaṃ ṭhitaṃ kho sakkaṃ devānamindaṃ āyasmā mahāmoggallāno etadavoca – ‘sādhu kho, devānaminda, buddhasaraṇagamanaṃ hoti. Buddhasaraṇagamanahetu kho devānaminda evamidhekacce sattā kāyassa bhedā paraṃ maraṇā sugatiṃ saggaṃ lokaṃ upapajjanti. Te aññe deve dasahi ṭhānehi adhigaṇhanti dibbena āyunā dibbena vaṇṇena sukhena yasena ādhipateyyena dibbehi rūpehi saddehi gandhehi rasehi phoṭṭhabbehī’’’ti (saṃ. ni. 4.341).

    ఏసేవ నయో ధమ్మే సఙ్ఘే చ. అపిచ వేలామసుత్తాదివసేనాపి (అ॰ ని॰ ౯.౨౦ ఆదయో) సరణగమనస్స ఫలవిసేసో వేదితబ్బో. ఏవం సరణగమనఫలం వేదితబ్బం.

    Eseva nayo dhamme saṅghe ca. Apica velāmasuttādivasenāpi (a. ni. 9.20 ādayo) saraṇagamanassa phalaviseso veditabbo. Evaṃ saraṇagamanaphalaṃ veditabbaṃ.

    తత్థ లోకియసరణగమనం తీసు వత్థూసు అఞ్ఞాణసంసయమిచ్ఛాఞాణాదీహి సంకిలిస్సతి, న మహాజుతికం హోతి న మహావిప్ఫారం. లోకుత్తరస్స నత్థి సంకిలేసో. లోకియస్స చ సరణగమనస్స దువిధో భేదో సావజ్జో అనవజ్జో చ. తత్థ సావజ్జో అఞ్ఞసత్థారాదీసు అత్తసన్నియ్యాతనాదీహి హోతి, సో అనిట్ఠఫలో. అనవజ్జో కాలకిరియాయ, సో అవిపాకత్తా అఫలో. లోకుత్తరస్స పన నేవత్థి భేదో. భవన్తరేపి హి అరియసావకో అఞ్ఞం సత్థారం న ఉద్దిసతీతి ఏవం సరణగమనస్స సంకిలేసోభేదో చ వేదితబ్బో.

    Tattha lokiyasaraṇagamanaṃ tīsu vatthūsu aññāṇasaṃsayamicchāñāṇādīhi saṃkilissati, na mahājutikaṃ hoti na mahāvipphāraṃ. Lokuttarassa natthi saṃkileso. Lokiyassa ca saraṇagamanassa duvidho bhedo sāvajjo anavajjo ca. Tattha sāvajjo aññasatthārādīsu attasanniyyātanādīhi hoti, so aniṭṭhaphalo. Anavajjo kālakiriyāya, so avipākattā aphalo. Lokuttarassa pana nevatthi bhedo. Bhavantarepi hi ariyasāvako aññaṃ satthāraṃ na uddisatīti evaṃ saraṇagamanassa saṃkileso ca bhedo ca veditabbo.

    ఉపాసకం మం భవం గోతమో ధారేతూతి మం భవం గోతమో ‘‘ఉపాసకో అయ’’న్తి ఏవం ధారేతు, జానాతూతి అత్థో. ఉపాసకవిధికోసల్లత్థం పనేత్థ కో ఉపాసకో, కస్మా ఉపాసకోతి వుచ్చతి, కిమస్స సీలం, కో ఆజీవో, కా విపత్తి, కా సమ్పత్తీతి ఇదం పకిణ్ణకం వేదితబ్బం.

    Upāsakaṃmaṃ bhavaṃ gotamo dhāretūti maṃ bhavaṃ gotamo ‘‘upāsako aya’’nti evaṃ dhāretu, jānātūti attho. Upāsakavidhikosallatthaṃ panettha ko upāsako, kasmā upāsakoti vuccati, kimassa sīlaṃ, ko ājīvo, kā vipatti, kā sampattīti idaṃ pakiṇṇakaṃ veditabbaṃ.

    తత్థ కో ఉపాసకోతి యో కోచి సరణగతో గహట్ఠో. వుత్తఞ్హేతం –

    Tattha ko upāsakoti yo koci saraṇagato gahaṭṭho. Vuttañhetaṃ –

    ‘‘యతో ఖో, మహానామ, ఉపాసకో బుద్ధం సరణం గతో హోతి, ధమ్మం సరణం గతో, సఙ్ఘం సరణం గతో హోతి. ఏత్తావతా ఖో, మహానామ, ఉపాసకో హోతీ’’తి (సం॰ ని॰ ౫.౧౦౩౩).

    ‘‘Yato kho, mahānāma, upāsako buddhaṃ saraṇaṃ gato hoti, dhammaṃ saraṇaṃ gato, saṅghaṃ saraṇaṃ gato hoti. Ettāvatā kho, mahānāma, upāsako hotī’’ti (saṃ. ni. 5.1033).

    కస్మా ఉపాసకోతి. రతనత్తయస్స ఉపాసనతో. సో హి బుద్ధం ఉపాసతీతి ఉపాసకో. ధమ్మం, సఙ్ఘం ఉపాసతీతి ఉపాసకోతి.

    Kasmāupāsakoti. Ratanattayassa upāsanato. So hi buddhaṃ upāsatīti upāsako. Dhammaṃ, saṅghaṃ upāsatīti upāsakoti.

    కిమస్స సీలన్తి. పఞ్చ వేరమణియో. యథాహ –

    Kimassa sīlanti. Pañca veramaṇiyo. Yathāha –

    ‘‘యతో ఖో, మహానామ, ఉపాసకో పాణాతిపాతా పటివిరతో హోతి, అదిన్నాదానా, కామేసుమిచ్ఛాచారా, ముసావాదా, సురామేరయమజ్జప్పమాదట్ఠానా పటివిరతో హోతి. ఏత్తావతా ఖో, మహానామ, ఉపాసకో సీలవా హోతీ’’తి (సం॰ ని॰ ౫.౧౦౩౩).

    ‘‘Yato kho, mahānāma, upāsako pāṇātipātā paṭivirato hoti, adinnādānā, kāmesumicchācārā, musāvādā, surāmerayamajjappamādaṭṭhānā paṭivirato hoti. Ettāvatā kho, mahānāma, upāsako sīlavā hotī’’ti (saṃ. ni. 5.1033).

    కో ఆజీవోతి. పఞ్చ మిచ్ఛావణిజ్జా పహాయ ధమ్మేన సమేన జీవికకప్పనం. వుత్తఞ్హేతం –

    Ko ājīvoti. Pañca micchāvaṇijjā pahāya dhammena samena jīvikakappanaṃ. Vuttañhetaṃ –

    ‘‘పఞ్చిమా, భిక్ఖవే, వణిజ్జా ఉపాసకేన అకరణీయా. కతమా పఞ్చ. సత్థవణిజ్జా, సత్తవణిజ్జా, మంసవణిజ్జా, మజ్జవణిజ్జా, విసవణిజ్జా. ఇమా ఖో, భిక్ఖవే, పఞ్చ వణిజ్జా ఉపాసకేన అకరణీయా’’తి (అ॰ ని॰ ౫.౧౭౭).

    ‘‘Pañcimā, bhikkhave, vaṇijjā upāsakena akaraṇīyā. Katamā pañca. Satthavaṇijjā, sattavaṇijjā, maṃsavaṇijjā, majjavaṇijjā, visavaṇijjā. Imā kho, bhikkhave, pañca vaṇijjā upāsakena akaraṇīyā’’ti (a. ni. 5.177).

    కా విపత్తీతి. యా తస్సేవ సీలస్స చ ఆజీవస్స చ విపత్తి, అయమస్స విపత్తి. అపిచ యాయ ఏస చణ్డాలో చేవ హోతి మలఞ్చ పతికుట్ఠో చ, సాపి తస్స విపత్తీతి వేదితబ్బా. తే చ అత్థతో అస్సద్ధియాదయో పఞ్చ ధమ్మా హోన్తి. యథాహ –

    Kā vipattīti. Yā tasseva sīlassa ca ājīvassa ca vipatti, ayamassa vipatti. Apica yāya esa caṇḍālo ceva hoti malañca patikuṭṭho ca, sāpi tassa vipattīti veditabbā. Te ca atthato assaddhiyādayo pañca dhammā honti. Yathāha –

    ‘‘పఞ్చహి , భిక్ఖవే, ధమ్మేహి సమన్నాగతో ఉపాసకో ఉపాసకచణ్డాలో చ హోతి ఉపాసకమలఞ్చ ఉపాసకపతికుట్ఠో చ. కతమేహి పఞ్చహి? అస్సద్ధో హోతి, దుస్సీలో హోతి, కోతూహలమఙ్గలికో హోతి, మఙ్గలం పచ్చేతి నో కమ్మం, ఇతో చ బహిద్ధా దక్ఖిణేయ్యం పరియేసతి, తత్థ చ పుబ్బకారం కరోతీ’’తి (అ॰ ని॰ ౫.౧౭౫).

    ‘‘Pañcahi , bhikkhave, dhammehi samannāgato upāsako upāsakacaṇḍālo ca hoti upāsakamalañca upāsakapatikuṭṭho ca. Katamehi pañcahi? Assaddho hoti, dussīlo hoti, kotūhalamaṅgaliko hoti, maṅgalaṃ pacceti no kammaṃ, ito ca bahiddhā dakkhiṇeyyaṃ pariyesati, tattha ca pubbakāraṃ karotī’’ti (a. ni. 5.175).

    కా సమ్పత్తీతి. యా చస్స సీలసమ్పదా చ ఆజీవసమ్పదా చ, సా సమ్పత్తి. యే చస్స రతనభావాదికరా సద్ధాదయో పఞ్చ ధమ్మా. యథాహ –

    Kā sampattīti. Yā cassa sīlasampadā ca ājīvasampadā ca, sā sampatti. Ye cassa ratanabhāvādikarā saddhādayo pañca dhammā. Yathāha –

    ‘‘పఞ్చహి , భిక్ఖవే, ధమ్మేహి సమన్నాగతో ఉపాసకో ఉపాసకరతనఞ్చ హోతి ఉపాసకపదుమఞ్చ ఉపాసకపుణ్డరీకఞ్చ. కతమేహి పఞ్చహి? సద్ధో హోతి, సీలవా హోతి, న కోతూహలమఙ్గలికో హోతి, కమ్మం పచ్చేతి నో మఙ్గలం, న ఇతో బహిద్ధా దక్ఖిణేయ్యం గవేసతి, ఇధ చ పుబ్బకారం కరోతీ’’తి (అ॰ ని॰ ౫.౧౭౫).

    ‘‘Pañcahi , bhikkhave, dhammehi samannāgato upāsako upāsakaratanañca hoti upāsakapadumañca upāsakapuṇḍarīkañca. Katamehi pañcahi? Saddho hoti, sīlavā hoti, na kotūhalamaṅgaliko hoti, kammaṃ pacceti no maṅgalaṃ, na ito bahiddhā dakkhiṇeyyaṃ gavesati, idha ca pubbakāraṃ karotī’’ti (a. ni. 5.175).

    అజ్జతగ్గేతి ఏత్థ అయం అగ్గసద్దో ఆదికోటికోట్ఠాససేట్ఠేసు దిస్సతి. ‘‘అజ్జతగ్గే సమ్మ, దోవారిక, ఆవరామి ద్వారం నిగణ్ఠానం నిగణ్ఠీన’’న్తిఆదీసు (మ॰ ని॰ ౨.౭౦) హి ఆదిమ్హి దిస్సతి. ‘‘తేనేవ అఙ్గులగ్గేన తం అఙ్గులగ్గం పరామసేయ్య (కథా॰ ౪౪౧). ఉచ్ఛగ్గం వేళగ్గ’’న్తిఆదీసు కోటియం. ‘‘అమ్బిలగ్గం వా మధురగ్గం వా తిత్తకగ్గం వా (సం॰ ని॰ ౫.౩౭౪), అనుజానామి, భిక్ఖవే, విహారగ్గేన వా పరివేణగ్గేన వా భాజేతు’’న్తిఆదీసు (చూళవ॰ ౩౧౮) కోట్ఠాసే. ‘‘యావతా, భిక్ఖవే, సత్తా అపదా వా…పే॰… తథాగతో తేసం అగ్గమక్ఖాయతీ’’తిఆదీసు (అ॰ ని॰ ౪.౩౪) సేట్ఠే. ఇధ పనాయం ఆదిమ్హి దట్ఠబ్బో. తస్మా అజ్జతగ్గేతి అజ్జతం ఆదిం కత్వాతి ఏవమేత్థ అత్థో వేదితబ్బో. అజ్జతన్తి అజ్జభావం. అజ్జదగ్గేతి వా పాఠో, దకారో పదసన్ధికరో, అజ్జ అగ్గం కత్వాతి అత్థో.

    Ajjataggeti ettha ayaṃ aggasaddo ādikoṭikoṭṭhāsaseṭṭhesu dissati. ‘‘Ajjatagge samma, dovārika, āvarāmi dvāraṃ nigaṇṭhānaṃ nigaṇṭhīna’’ntiādīsu (ma. ni. 2.70) hi ādimhi dissati. ‘‘Teneva aṅgulaggena taṃ aṅgulaggaṃ parāmaseyya (kathā. 441). Ucchaggaṃ veḷagga’’ntiādīsu koṭiyaṃ. ‘‘Ambilaggaṃ vā madhuraggaṃ vā tittakaggaṃ vā (saṃ. ni. 5.374), anujānāmi, bhikkhave, vihāraggena vā pariveṇaggena vā bhājetu’’ntiādīsu (cūḷava. 318) koṭṭhāse. ‘‘Yāvatā, bhikkhave, sattā apadā vā…pe… tathāgato tesaṃ aggamakkhāyatī’’tiādīsu (a. ni. 4.34) seṭṭhe. Idha panāyaṃ ādimhi daṭṭhabbo. Tasmā ajjataggeti ajjataṃ ādiṃ katvāti evamettha attho veditabbo. Ajjatanti ajjabhāvaṃ. Ajjadaggeti vā pāṭho, dakāro padasandhikaro, ajja aggaṃ katvāti attho.

    పాణుపేతన్తి పాణేహి ఉపేతం, యావ మే జీవితం పవత్తతి, తావ ఉపేతం, అనఞ్ఞసత్థుకం తీహి సరణగమనేహి సరణం గతం ఉపాసకం కప్పియకారకం మం భవం గోతమో ధారేతు జానాతు. అహఞ్హి సచేపి మే తిఖిణేన అసినా సీసం ఛిన్దేయ్య, నేవ బుద్ధం ‘‘న బుద్ధో’’తి వా ధమ్మం ‘‘న ధమ్మో’’తి వా సఙ్ఘం ‘‘న సఙ్ఘో’’తి వా వదేయ్యన్తి ఏవం అత్తసన్నియ్యాతనేన సరణం గన్త్వా చతూహి చ పచ్చయేహి పవారేత్వా ఉట్ఠాయాసనా భగవన్తం అభివాదేత్వా తిక్ఖత్తుం పదక్ఖిణం కత్వా పక్కామీతి.

    Pāṇupetanti pāṇehi upetaṃ, yāva me jīvitaṃ pavattati, tāva upetaṃ, anaññasatthukaṃ tīhi saraṇagamanehi saraṇaṃ gataṃ upāsakaṃ kappiyakārakaṃ maṃ bhavaṃ gotamo dhāretu jānātu. Ahañhi sacepi me tikhiṇena asinā sīsaṃ chindeyya, neva buddhaṃ ‘‘na buddho’’ti vā dhammaṃ ‘‘na dhammo’’ti vā saṅghaṃ ‘‘na saṅgho’’ti vā vadeyyanti evaṃ attasanniyyātanena saraṇaṃ gantvā catūhi ca paccayehi pavāretvā uṭṭhāyāsanā bhagavantaṃ abhivādetvā tikkhattuṃ padakkhiṇaṃ katvā pakkāmīti.

    ౧౭. సత్తమే జాణుస్సోణీతి జాణుస్సోణిఠానన్తరం కిర నామేకం ఠానన్తరం, తం యేన కులేన లద్ధం, తం జాణుస్సోణికులన్తి వుచ్చతి. అయం తస్మిం కులే జాతత్తా రఞ్ఞో సన్తికే చ లద్ధజాణుస్సోణిసక్కారత్తా జాణుస్సోణీతి వుచ్చతి. తేనుపసఙ్కమీతి ‘‘సమణో కిర గోతమో పణ్డితో బ్యత్తో బహుస్సుతో’’తి సుత్వా ‘‘సచే సో లిఙ్గవిభత్తికారకాదిభేదం జానిస్సతి, అమ్హేహి ఞాతమేవ జానిస్సతి, అఞ్ఞాతం కిం జానిస్సతి. ఞాతమేవ కథేస్సతి, అఞ్ఞాతం కిం కథేస్సతీ’’తి చిన్తేత్వా మానద్ధజం పగ్గయ్హ సిఙ్గం ఉక్ఖిపిత్వా మహాపరివారేహి పరివుతో యేన భగవా తేనుపసఙ్కమి. కతత్తా చ, బ్రాహ్మణ, అకతత్తా చాతి సత్థా తస్స వచనం సుత్వా ‘‘అయం బ్రాహ్మణో ఇధ ఆగచ్ఛన్తో న జానితుకామో అత్థగవేసీ హుత్వా ఆగతో, మానం పన పగ్గయ్హ సిఙ్గం ఉక్ఖిపిత్వా ఆగతో. కిం ను ఖ్వస్స యథా పఞ్హస్స అత్థం జానాతి, ఏవం కథితే వడ్ఢి భవిస్సతి, ఉదాహు యథా న జానాతీ’’తి చిన్తేత్వా ‘‘యథా న జానాతి, ఏవం కథితే వడ్ఢి భవిస్సతీ’’తి ఞత్వా ‘‘కతత్తా చ, బ్రాహ్మణ, అకతత్తా చా’’తి ఆహ.

    17. Sattame jāṇussoṇīti jāṇussoṇiṭhānantaraṃ kira nāmekaṃ ṭhānantaraṃ, taṃ yena kulena laddhaṃ, taṃ jāṇussoṇikulanti vuccati. Ayaṃ tasmiṃ kule jātattā rañño santike ca laddhajāṇussoṇisakkārattā jāṇussoṇīti vuccati. Tenupasaṅkamīti ‘‘samaṇo kira gotamo paṇḍito byatto bahussuto’’ti sutvā ‘‘sace so liṅgavibhattikārakādibhedaṃ jānissati, amhehi ñātameva jānissati, aññātaṃ kiṃ jānissati. Ñātameva kathessati, aññātaṃ kiṃ kathessatī’’ti cintetvā mānaddhajaṃ paggayha siṅgaṃ ukkhipitvā mahāparivārehi parivuto yena bhagavā tenupasaṅkami. Katattā ca, brāhmaṇa, akatattā cāti satthā tassa vacanaṃ sutvā ‘‘ayaṃ brāhmaṇo idha āgacchanto na jānitukāmo atthagavesī hutvā āgato, mānaṃ pana paggayha siṅgaṃ ukkhipitvā āgato. Kiṃ nu khvassa yathā pañhassa atthaṃ jānāti, evaṃ kathite vaḍḍhi bhavissati, udāhu yathā na jānātī’’ti cintetvā ‘‘yathā na jānāti, evaṃ kathite vaḍḍhi bhavissatī’’ti ñatvā ‘‘katattā ca, brāhmaṇa, akatattā cā’’ti āha.

    బ్రాహ్మణో తం సుత్వా ‘‘సమణో గోతమో కతత్తాపి అకతత్తాపి నిరయే నిబ్బత్తిం వదతి, ఇదం ఉభయకారణేనాపి ఏకట్ఠానే నిబ్బత్తియా కథితత్తా దుజ్జానం మహన్ధకారం, నత్థి మయ్హం ఏత్థ పతిట్ఠా. సచే పనాహం ఏత్తకేనేవ తుణ్హీ భవేయ్యం, బ్రాహ్మణానం మజ్ఝే కథనకాలేపి మం ఏవం వదేయ్యుం – ‘త్వం సమణస్స గోతమస్స సన్తికం మానం పగ్గయ్హ సిఙ్గం ఉక్ఖిపిత్వా గతోసి, ఏకవచనేనేవ తుణ్హీ హుత్వా కిఞ్చి వత్తుం నాసక్ఖి, ఇమస్మిం ఠానే కస్మా కథేసీ’తి. తస్మా పరాజితోపి అపరాజితసదిసో హుత్వా పున సగ్గగమనపఞ్హం పుచ్ఛిస్సామీ’’తి చిన్తేత్వా కో ను ఖో, భో గోతమాతి ఇమం దుతియపఞ్హం ఆరభి.

    Brāhmaṇo taṃ sutvā ‘‘samaṇo gotamo katattāpi akatattāpi niraye nibbattiṃ vadati, idaṃ ubhayakāraṇenāpi ekaṭṭhāne nibbattiyā kathitattā dujjānaṃ mahandhakāraṃ, natthi mayhaṃ ettha patiṭṭhā. Sace panāhaṃ ettakeneva tuṇhī bhaveyyaṃ, brāhmaṇānaṃ majjhe kathanakālepi maṃ evaṃ vadeyyuṃ – ‘tvaṃ samaṇassa gotamassa santikaṃ mānaṃ paggayha siṅgaṃ ukkhipitvā gatosi, ekavacaneneva tuṇhī hutvā kiñci vattuṃ nāsakkhi, imasmiṃ ṭhāne kasmā kathesī’ti. Tasmā parājitopi aparājitasadiso hutvā puna saggagamanapañhaṃ pucchissāmī’’ti cintetvā ko nu kho, bho gotamāti imaṃ dutiyapañhaṃ ārabhi.

    ఏవమ్పి తస్స అహోసి – ‘‘ఉపరిపఞ్హేన హేట్ఠాపఞ్హం జానిస్సామి, హేట్ఠాపఞ్హేన ఉపరిపఞ్హ’’న్తి. తస్మాపి ఇమం పఞ్హం పుచ్ఛి. సత్థా పురిమనయేనేవ చిన్తేత్వా యథా న జానాతి, ఏవమేవ కథేన్తో పునపి ‘‘కతత్తా చ, బ్రాహ్మణ, అకతత్తా చా’’తి ఆహ. బ్రాహ్మణో తస్మిమ్పి పతిట్ఠాతుం అసక్కోన్తో ‘‘అలం, భో, న ఈదిసస్స పురిసస్స సన్తికం ఆగతేన అజానిత్వా గన్తుం వట్టతి, సకవాదం పహాయ సమణం గోతమం అనువత్తిత్వా మయ్హం అత్థం గవేసిస్సామి, పరలోకమగ్గం సోధేస్సామీ’’తి సన్నిట్ఠానం కత్వా సత్థారం ఆయాచన్తో న ఖో అహన్తిఆదిమాహ. అథస్స నిహతమానతం ఞత్వా సత్థా ఉపరి దేసనం వడ్ఢేన్తో తేన హి, బ్రాహ్మణాతిఆదిమాహ. తత్థ తేన హీతి కారణనిద్దేసో. యస్మా సంఖిత్తేన భాసితస్స అత్థం అజానన్తో విత్థారదేసనం యాచసి, తస్మాతి అత్థో. సేసమేత్థ ఉత్తానత్థమేవాతి.

    Evampi tassa ahosi – ‘‘uparipañhena heṭṭhāpañhaṃ jānissāmi, heṭṭhāpañhena uparipañha’’nti. Tasmāpi imaṃ pañhaṃ pucchi. Satthā purimanayeneva cintetvā yathā na jānāti, evameva kathento punapi ‘‘katattā ca, brāhmaṇa, akatattā cā’’ti āha. Brāhmaṇo tasmimpi patiṭṭhātuṃ asakkonto ‘‘alaṃ, bho, na īdisassa purisassa santikaṃ āgatena ajānitvā gantuṃ vaṭṭati, sakavādaṃ pahāya samaṇaṃ gotamaṃ anuvattitvā mayhaṃ atthaṃ gavesissāmi, paralokamaggaṃ sodhessāmī’’ti sanniṭṭhānaṃ katvā satthāraṃ āyācanto na kho ahantiādimāha. Athassa nihatamānataṃ ñatvā satthā upari desanaṃ vaḍḍhento tena hi, brāhmaṇātiādimāha. Tattha tena hīti kāraṇaniddeso. Yasmā saṃkhittena bhāsitassa atthaṃ ajānanto vitthāradesanaṃ yācasi, tasmāti attho. Sesamettha uttānatthamevāti.

    ౧౮. అట్ఠమే ఆయస్మాతి పియవచనమేతం. ఆనన్దోతి తస్స థేరస్స నామం. ఏకంసేనాతి ఏకన్తేన. అనువిచ్చాతి అనుపవిసిత్వా. విఞ్ఞూతి పణ్డితా. గరహన్తీతి నిన్దన్తి, అవణ్ణం భాసన్తి. సేసమేత్థ నవమే చ సబ్బం ఉత్తానత్థమేవ.

    18. Aṭṭhame āyasmāti piyavacanametaṃ. Ānandoti tassa therassa nāmaṃ. Ekaṃsenāti ekantena. Anuviccāti anupavisitvā. Viññūti paṇḍitā. Garahantīti nindanti, avaṇṇaṃ bhāsanti. Sesamettha navame ca sabbaṃ uttānatthameva.

    ౨౦. దసమే దున్నిక్ఖిత్తఞ్చ పదబ్యఞ్జనన్తి ఉప్పటిపాటియా గహితపాళిపదమేవ హి అత్థస్స బ్యఞ్జనత్తా బ్యఞ్జనన్తి వుచ్చతి. ఉభయమేతం పాళియావ నామం. అత్థో చ దున్నీతోతి పరివత్తేత్వా ఉప్పటిపాటియా గహితా అట్ఠకథా. దున్నిక్ఖిత్తస్స, భిక్ఖవే, పదబ్యఞ్జనస్స అత్థోపి దున్నయో హోతీతి పరివత్తేత్వా ఉప్పటిపాటియా గహితాయ పాళియా అట్ఠకథా నామ దున్నయా దున్నీహారా దుక్కథా నామ హోతి. ఏకాదసమే వుత్తపటిపక్ఖనయేన అత్థో వేదితబ్బోతి.

    20. Dasame dunnikkhittañca padabyañjananti uppaṭipāṭiyā gahitapāḷipadameva hi atthassa byañjanattā byañjananti vuccati. Ubhayametaṃ pāḷiyāva nāmaṃ. Attho ca dunnītoti parivattetvā uppaṭipāṭiyā gahitā aṭṭhakathā. Dunnikkhittassa, bhikkhave, padabyañjanassa atthopi dunnayo hotīti parivattetvā uppaṭipāṭiyā gahitāya pāḷiyā aṭṭhakathā nāma dunnayā dunnīhārā dukkathā nāma hoti. Ekādasame vuttapaṭipakkhanayena attho veditabboti.

    అధికరణవగ్గో దుతియో.

    Adhikaraṇavaggo dutiyo.







    Related texts:



    తిపిటక (మూల) • Tipiṭaka (Mūla) / సుత్తపిటక • Suttapiṭaka / అఙ్గుత్తరనికాయ • Aṅguttaranikāya / ౨. అధికరణవగ్గో • 2. Adhikaraṇavaggo

    టీకా • Tīkā / సుత్తపిటక (టీకా) • Suttapiṭaka (ṭīkā) / అఙ్గుత్తరనికాయ (టీకా) • Aṅguttaranikāya (ṭīkā) / ౨. అధికరణవగ్గవణ్ణనా • 2. Adhikaraṇavaggavaṇṇanā


    © 1991-2023 The Titi Tudorancea Bulletin | Titi Tudorancea® is a Registered Trademark | Terms of use and privacy policy
    Contact