| Library / Tipiṭaka / तिपिटक • Tipiṭaka / पाचित्यादियोजनापाळि • Pācityādiyojanāpāḷi |
९. अधिकरणवूपसमनसमथकथा
9. Adhikaraṇavūpasamanasamathakathā
२२८. चतुवग्गकरणे कम्मेति सीमसम्मुतिआदिकम्मे। पञ्चवग्गकरणेति पच्चन्तिमेसु जनपदेसु उपसम्पदादिकम्मे। दसवग्गकरणेति मज्झिमेसु जनपदेसु उपसम्पदकम्मे। वीसतिवग्गकरणेति अब्भानकम्मे। कम्मप्पत्ताति कम्मस्स पत्ता युत्ता अनुरूपा।
228.Catuvaggakaraṇe kammeti sīmasammutiādikamme. Pañcavaggakaraṇeti paccantimesu janapadesu upasampadādikamme. Dasavaggakaraṇeti majjhimesu janapadesu upasampadakamme. Vīsativaggakaraṇeti abbhānakamme. Kammappattāti kammassa pattā yuttā anurūpā.
२३०. सम्पटिच्छितब्बन्ति पटिग्गण्हितब्बं। सम्पटिच्छित्वा च पन अतिक्कामेतब्बन्ति सम्बन्धो। भण्डकन्ति चीवरादिभण्डकं। माननिग्गहत्थायाति भण्डनजातानं मानस्स निग्गहत्थाय। कतिपाहन्ति कतिपयाहं, द्वीहतीहन्ति अत्थो।
230.Sampaṭicchitabbanti paṭiggaṇhitabbaṃ. Sampaṭicchitvā ca pana atikkāmetabbanti sambandho. Bhaṇḍakanti cīvarādibhaṇḍakaṃ. Mānaniggahatthāyāti bhaṇḍanajātānaṃ mānassa niggahatthāya. Katipāhanti katipayāhaṃ, dvīhatīhanti attho.
२३१. अनन्तानि चेव भस्सानीति एत्थ अनन्तसद्दो अपरिमाणसद्देन अत्थतो एकोति आह ‘‘अपरिमाणानी’’ति। ‘‘वचनानी’’ति इमिना भस्ससद्दो वचनपरियायोति दस्सेति। उब्बाहिकाय सम्मनितब्बोति केन सम्मनितब्बोति आह ‘‘अपलोकेत्वा वा’’तिआदि। इमिना अपलोकनकम्मेन वा ञत्तिदुतियकम्मेन वा सम्मनितब्बोति दस्सेति। अनन्तानि भस्सानि धम्मकथिकं उद्धरित्वा बाहति पटिसेधेति इमाय सम्मुतियाति उब्बाहिका, ताय। एवं सम्मतेहि पन भिक्खूहि विनिच्छितब्बन्ति सम्बन्धो। विसुं निसीदित्वा तस्सायेव परिसाय निसीदित्वा वाति योजना। अञ्ञेहीति सम्मतभिक्खूहि अञ्ञेहि।
231.Anantāni ceva bhassānīti ettha anantasaddo aparimāṇasaddena atthato ekoti āha ‘‘aparimāṇānī’’ti. ‘‘Vacanānī’’ti iminā bhassasaddo vacanapariyāyoti dasseti. Ubbāhikāya sammanitabboti kena sammanitabboti āha ‘‘apaloketvā vā’’tiādi. Iminā apalokanakammena vā ñattidutiyakammena vā sammanitabboti dasseti. Anantāni bhassāni dhammakathikaṃ uddharitvā bāhati paṭisedheti imāya sammutiyāti ubbāhikā, tāya. Evaṃ sammatehi pana bhikkhūhi vinicchitabbanti sambandho. Visuṃ nisīditvā tassāyeva parisāya nisīditvā vāti yojanā. Aññehīti sammatabhikkhūhi aññehi.
२३३. तत्रस्साति एत्थ तत्र अस्साति पदविभागं कत्वा तसद्दो परिसविसयो पसिद्धविसयो, अस्ससद्दो आख्यातिकोति आह ‘‘तस्सं परिसति भवेय्या’’ति। ‘‘नेव सुत्तं आगत’’न्ति सामञ्ञतो वुत्तेपि ‘‘नो सुत्तविभङ्गो’’ति वक्खमानत्ता मातिकं सन्धाय वुत्तन्ति आह ‘‘न मातिका आगता’’ति। विनयोपीति खन्धकविनयोपि। पिसद्देन सुत्तविभङ्गं अपेक्खति। ब्यञ्जनच्छायायाति एत्थ छायासद्दो पटिबिम्बे च पभाय च होतीति आह ‘‘ब्यञ्जनमत्तमेवा’’ति, ब्यञ्जनपटिबिम्बिकब्यञ्जनपभावन्तभूतं अत्थं अग्गहेत्वा ब्यञ्जनपटिबिम्बब्यञ्जनपभामत्तमेव गहेत्वाति अधिप्पायो। ‘‘पटिसेधेती’’ति इमिना पटिबाहसद्दो पटिसेधत्थोयेव, न मद्दनत्थोति दस्सेति। पटिबाहनाकारं दस्सेन्तो आह ‘‘जातरूपरजतखेत्तवत्थुपटिग्गहणादीसू’’तिआदि। किन्ति केन कारणेन, कस्मा कारणा वा। इमेति जातरूपादिपटिग्गाहके भिक्खू। कारेथाति तुम्हे कारेय्याथ। एय्याथस्स हि एथादेसो। पुच्छायं सत्तमीविभत्ति होति। सुत्तेति सुत्तन्तपिटके। अपरो धम्मकथिको वदतीति सम्बन्धो। इमेसन्ति ओलम्बेत्वा निवासेन्तानं। एत्थाति ओलम्बेत्वा निवासने।
233.Tatrassāti ettha tatra assāti padavibhāgaṃ katvā tasaddo parisavisayo pasiddhavisayo, assasaddo ākhyātikoti āha ‘‘tassaṃ parisati bhaveyyā’’ti. ‘‘Neva suttaṃ āgata’’nti sāmaññato vuttepi ‘‘no suttavibhaṅgo’’ti vakkhamānattā mātikaṃ sandhāya vuttanti āha ‘‘na mātikā āgatā’’ti. Vinayopīti khandhakavinayopi. Pisaddena suttavibhaṅgaṃ apekkhati. Byañjanacchāyāyāti ettha chāyāsaddo paṭibimbe ca pabhāya ca hotīti āha ‘‘byañjanamattamevā’’ti, byañjanapaṭibimbikabyañjanapabhāvantabhūtaṃ atthaṃ aggahetvā byañjanapaṭibimbabyañjanapabhāmattameva gahetvāti adhippāyo. ‘‘Paṭisedhetī’’ti iminā paṭibāhasaddo paṭisedhatthoyeva, na maddanatthoti dasseti. Paṭibāhanākāraṃ dassento āha ‘‘jātarūparajatakhettavatthupaṭiggahaṇādīsū’’tiādi. Kinti kena kāraṇena, kasmā kāraṇā vā. Imeti jātarūpādipaṭiggāhake bhikkhū. Kārethāti tumhe kāreyyātha. Eyyāthassa hi ethādeso. Pucchāyaṃ sattamīvibhatti hoti. Sutteti suttantapiṭake. Aparo dhammakathiko vadatīti sambandho. Imesanti olambetvā nivāsentānaṃ. Etthāti olambetvā nivāsane.
२३४. बहुतरा भिक्खूति एत्थ द्विगुणतिगुणादिना अधिका एव बहुतरा नामाति आह ‘‘एकेनपि अधिका बहुतरावा’’ति। ‘‘को पन वादो’’तिआदिना ‘‘एकेनपी’’ति एत्थ पिसद्दस्स गरहत्थं दस्सेति।
234.Bahutarā bhikkhūti ettha dviguṇatiguṇādinā adhikā eva bahutarā nāmāti āha ‘‘ekenapi adhikā bahutarāvā’’ti. ‘‘Ko pana vādo’’tiādinā ‘‘ekenapī’’ti ettha pisaddassa garahatthaṃ dasseti.
Related texts:
तिपिटक (मूल) • Tipiṭaka (Mūla) / विनयपिटक • Vinayapiṭaka / चूळवग्गपाळि • Cūḷavaggapāḷi
सम्मुखाविनयो • Sammukhāvinayo
उब्बाहिकायवूपसमनं • Ubbāhikāyavūpasamanaṃ
येभुय्यसिकाविनयो • Yebhuyyasikāvinayo
अट्ठकथा • Aṭṭhakathā / विनयपिटक (अट्ठकथा) • Vinayapiṭaka (aṭṭhakathā) / चूळवग्ग-अट्ठकथा • Cūḷavagga-aṭṭhakathā / अधिकरणवूपसमनसमथकथा • Adhikaraṇavūpasamanasamathakathā
टीका • Tīkā / विनयपिटक (टीका) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / सारत्थदीपनी-टीका • Sāratthadīpanī-ṭīkā / अधिकरणवूपसमनसमथकथावण्णना • Adhikaraṇavūpasamanasamathakathāvaṇṇanā
