| Library / Tipiṭaka / तिपिटक • Tipiṭaka / परिवार-अट्ठकथा • Parivāra-aṭṭhakathā |
अधिकरणवूपसमवग्गवण्णना
Adhikaraṇavūpasamavaggavaṇṇanā
४५७. अधिकरणवूपसमवग्गे – पुग्गलगरु होतीति ‘‘अयं मे उपज्झायो, अयं मे आचरियो’’तिआदीनि चिन्तेत्वा तस्स जयं आकङ्खमानो ‘‘अधम्मं धम्मो’’ति दीपेति। सङ्घगरु होतीति धम्मञ्च विनयञ्च अमुञ्चित्वा विनिच्छिनन्तो सङ्घगरुको नाम होति। चीवरादीनि गहेत्वा विनिच्छिनन्तो आमिसगरुको नाम होति, तानि अग्गहेत्वा यथाधम्मं विनिच्छिनन्तो सद्धम्मगरुको नाम होति।
457. Adhikaraṇavūpasamavagge – puggalagaru hotīti ‘‘ayaṃ me upajjhāyo, ayaṃ me ācariyo’’tiādīni cintetvā tassa jayaṃ ākaṅkhamāno ‘‘adhammaṃ dhammo’’ti dīpeti. Saṅghagaru hotīti dhammañca vinayañca amuñcitvā vinicchinanto saṅghagaruko nāma hoti. Cīvarādīni gahetvā vinicchinanto āmisagaruko nāma hoti, tāni aggahetvā yathādhammaṃ vinicchinanto saddhammagaruko nāma hoti.
४५८. पञ्चहुपालि आकारेहीति पञ्चहि कारणेहि सङ्घो भिज्जति – कम्मेन, उद्देसेन, वोहरन्तो, अनुस्सावनेन, सलाकग्गाहेनाति। एत्थ कम्मेनाति अपलोकनादीसु चतूसु कम्मेसु अञ्ञतरेन कम्मेन। उद्देसेनाति पञ्चसु पातिमोक्खुद्देसेसु अञ्ञतरेन उद्देसेन। वोहरन्तोति कथयन्तो; ताहि ताहि उपपत्तीहि ‘‘अधम्मं धम्मो’’तिआदीनि अट्ठारस भेदकरवत्थूनि दीपेन्तो । अनुस्सावनेनाति ‘‘ननु तुम्हे जानाथ मय्हं उच्चाकुला पब्बजितभावं बहुस्सुतभावञ्च, मादिसो नाम उद्धम्मं उब्बिनयं सत्थु सासनं गाहेय्याति चित्तम्पि उप्पादेतुं तुम्हाकं युत्तं, किं मय्हं अवीचि नीलुप्पलवनमिव सीतलो, किमहं अपायतो न भायामी’’तिआदिना नयेन कण्णमूले वचीभेदं कत्वा अनुस्सावनेन। सलाकग्गाहेनाति एवं अनुस्सावेत्वा तेसं चित्तं उपत्थम्भेत्वा अनिवत्तिधम्मे कत्वा ‘‘गण्हथ इमं सलाक’’न्ति सलाकग्गाहेन।
458.Pañcahupāli ākārehīti pañcahi kāraṇehi saṅgho bhijjati – kammena, uddesena, voharanto, anussāvanena, salākaggāhenāti. Ettha kammenāti apalokanādīsu catūsu kammesu aññatarena kammena. Uddesenāti pañcasu pātimokkhuddesesu aññatarena uddesena. Voharantoti kathayanto; tāhi tāhi upapattīhi ‘‘adhammaṃ dhammo’’tiādīni aṭṭhārasa bhedakaravatthūni dīpento . Anussāvanenāti ‘‘nanu tumhe jānātha mayhaṃ uccākulā pabbajitabhāvaṃ bahussutabhāvañca, mādiso nāma uddhammaṃ ubbinayaṃ satthu sāsanaṃ gāheyyāti cittampi uppādetuṃ tumhākaṃ yuttaṃ, kiṃ mayhaṃ avīci nīluppalavanamiva sītalo, kimahaṃ apāyato na bhāyāmī’’tiādinā nayena kaṇṇamūle vacībhedaṃ katvā anussāvanena. Salākaggāhenāti evaṃ anussāvetvā tesaṃ cittaṃ upatthambhetvā anivattidhamme katvā ‘‘gaṇhatha imaṃ salāka’’nti salākaggāhena.
एत्थ च कम्ममेव उद्देसो वा पमाणं, वोहारानुस्सावनसलाकग्गाहा पन पुब्बभागा। अट्ठारसवत्थुदीपनवसेन हि वोहरन्ते तत्थ रुचिजननत्थं अनुस्सावेत्वा सलाकाय गाहितायपि अभिन्नोव होति सङ्घो। यदा पन एवं चत्तारो वा अतिरेके वा सलाकं गाहेत्वा आवेणिकं कम्मं वा उद्देसं वा करोति, तदा सङ्घो भिन्नो नाम होति। इति यं सङ्घभेदकक्खन्धकवण्णनायं अवोचुम्हा ‘‘एवं अट्ठारससु वत्थूसु यंकिञ्चि एकम्पि वत्थुं दीपेत्वा तेन तेन कारणेन ‘इमं गण्हथ, इमं रोचेथा’ति सञ्ञापेत्वा सलाकं गाहेत्वा विसुं सङ्घकम्मे कते सङ्घो भिन्नो होति। परिवारे पन ‘पञ्चहि, उपालि, आकारेहि सङ्घो भिज्जती’तिआदि वुत्तं। तस्स इमिना इध वुत्तेन सङ्घभेदलक्खणेन अत्थतो नानाकरणं नत्थि। तं पनस्स नानाकरणाभावं तत्थेव पकासयिस्सामा’’ति, स्वायं पकासितो होति।
Ettha ca kammameva uddeso vā pamāṇaṃ, vohārānussāvanasalākaggāhā pana pubbabhāgā. Aṭṭhārasavatthudīpanavasena hi voharante tattha rucijananatthaṃ anussāvetvā salākāya gāhitāyapi abhinnova hoti saṅgho. Yadā pana evaṃ cattāro vā atireke vā salākaṃ gāhetvā āveṇikaṃ kammaṃ vā uddesaṃ vā karoti, tadā saṅgho bhinno nāma hoti. Iti yaṃ saṅghabhedakakkhandhakavaṇṇanāyaṃ avocumhā ‘‘evaṃ aṭṭhārasasu vatthūsu yaṃkiñci ekampi vatthuṃ dīpetvā tena tena kāraṇena ‘imaṃ gaṇhatha, imaṃ rocethā’ti saññāpetvā salākaṃ gāhetvā visuṃ saṅghakamme kate saṅgho bhinno hoti. Parivāre pana ‘pañcahi, upāli, ākārehi saṅgho bhijjatī’tiādi vuttaṃ. Tassa iminā idha vuttena saṅghabhedalakkhaṇena atthato nānākaraṇaṃ natthi. Taṃ panassa nānākaraṇābhāvaṃ tattheva pakāsayissāmā’’ti, svāyaṃ pakāsito hoti.
पञ्ञत्तेतन्ति पञ्ञत्तं एतं। क्व पञ्ञत्तं? वत्तक्खन्धके। तत्र हि चुद्दस खन्धकवत्तानि पञ्ञत्तानि। तेनाह – ‘‘पञ्ञत्तेतं, उपालि, मया आगन्तुकानं भिक्खूनं आगन्तुकवत्त’’न्तिआदि। एवम्पि खो उपालि सङ्घराजि होति, नो च सङ्घभेदोति एत्तावता हि सङ्घराजिमत्तमेव होति, न ताव सङ्घभेदो; अनुपुब्बेन पन अयं सङ्घराजि वड्ढमाना सङ्घभेदाय संवत्ततीति अत्थो। यथारत्तन्ति रत्तिपरिमाणानुरूपं; यथाथेरन्ति अत्थो। आवेनिभावं करित्वाति विसुं ववत्थानं करित्वा। कम्माकम्मानि करोन्तीति अपरापरं सङ्घकम्मं उपादाय खुद्दकानि चेव महन्तानि च कम्मानि करोन्ति। सेसमेत्थापि अधिकरणवूपसमवग्गे उत्तानमेव।
Paññattetanti paññattaṃ etaṃ. Kva paññattaṃ? Vattakkhandhake. Tatra hi cuddasa khandhakavattāni paññattāni. Tenāha – ‘‘paññattetaṃ, upāli, mayā āgantukānaṃ bhikkhūnaṃ āgantukavatta’’ntiādi. Evampi kho upāli saṅgharāji hoti, no ca saṅghabhedoti ettāvatā hi saṅgharājimattameva hoti, na tāva saṅghabhedo; anupubbena pana ayaṃ saṅgharāji vaḍḍhamānā saṅghabhedāya saṃvattatīti attho. Yathārattanti rattiparimāṇānurūpaṃ; yathātheranti attho. Āvenibhāvaṃ karitvāti visuṃ vavatthānaṃ karitvā. Kammākammāni karontīti aparāparaṃ saṅghakammaṃ upādāya khuddakāni ceva mahantāni ca kammāni karonti. Sesametthāpi adhikaraṇavūpasamavagge uttānameva.
Related texts:
तिपिटक (मूल) • Tipiṭaka (Mūla) / विनयपिटक • Vinayapiṭaka / परिवारपाळि • Parivārapāḷi / १०. अधिकरणवूपसमवग्गो • 10. Adhikaraṇavūpasamavaggo
टीका • Tīkā / विनयपिटक (टीका) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / सारत्थदीपनी-टीका • Sāratthadīpanī-ṭīkā / अधिकरणवूपसमवग्गवण्णना • Adhikaraṇavūpasamavaggavaṇṇanā
टीका • Tīkā / विनयपिटक (टीका) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / वजिरबुद्धि-टीका • Vajirabuddhi-ṭīkā / अधिकरणवूपसमवग्गवण्णना • Adhikaraṇavūpasamavaggavaṇṇanā
टीका • Tīkā / विनयपिटक (टीका) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / विमतिविनोदनी-टीका • Vimativinodanī-ṭīkā / वोहारवग्गादिवण्णना • Vohāravaggādivaṇṇanā
टीका • Tīkā / विनयपिटक (टीका) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / पाचित्यादियोजनापाळि • Pācityādiyojanāpāḷi / अधिकरणवूपसमवग्गवण्णना • Adhikaraṇavūpasamavaggavaṇṇanā
